InfoHub Logo

فيلوسوفيانىڭ ءبىر تۇبەگەيلى سۇراقتارىنىڭ ءبىرى:  فيلوسوفيانىڭ ءتىلى بار ما؟ . وسى سۇراققا مىنانداي جاۋاپ ومىرگە اكەلۋى مۇمكىن: فيلوسوفيانىڭ  ءتىلى جوق، ويتكەنى ول ۇلتتىق تىلدەن باستاۋعا ءماجبۇر، ءبىراق فيلوسوفيانىڭ وزەكتى مىندەتى-ۇلتتىق ءتىلدىڭ ىشىندە فيلوسوفتىڭ انا تىلىنە قاتىستى شەت ءتىلى سياقتى نارسە بولاتىن ءوز ءتىلىن قۇرۋ بولىپ تابىلادى.

اۋدارما فاكتىسىنىڭ ءوزى ءسوزسىز - ءبىزدىڭ اۋدارا الاتىندىعىمىز جانە اۋدارما جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقاندىعى بۇعان مىسال. مەنىڭ ويىمشا، مۇنى ءبارى بىلەدى، اسىرەسە كاسىبي اۋدارماشىلار. اۋدارما ءبىزدىڭ كۇندەلىكتى ءومىرىمىزدىڭ فاكتىسى دەپ ايتا الامىز. يا، ول جۇزەگە اسىرىلۋدا. ءبىراق مۇنىڭ سەبەبى نەدە؟

اتاۋلارىنا «اۋدارما تەورياسى» دەگەن ءسوز تىركەسى كەزدەسەتىن  كوپتەگەن كىتاپتار بار. ءبىراق ولار مەنىڭ قانداي سۇراق قويعىم كەلەتىندىگى تۋرالى ەمەس. بۇل سۇراق كەلەسىدەي كورىنەدى: اۋدارمانى جاساۋعا نە مۇمكىندىك بەرەدى؟ ءبىراق بۇل سۇراق، مەنىڭشە، شىنىمەن زەرتتەلمەگەن. ول قانداي-دا ءبىر جولمەن كولەڭكەدە قالعان-دى، ونىڭ جاۋابىن  تابۋ مۇمكىن ەمەس نەمەسە وزدىگىنەن انىقتاۋ كەرەك.

سىرتقى الەمگە سىلتەمە، ەگەر ول ينتۋيسياعا سۇيەنبەسە (ءبىز جاي عانا كورىپ جاتقاندا - جانە ەشقانداي دەلدالسىز تۇسىنەتىن بولساق،ونى ءبىزدىڭ سويلەۋىمىزدە قالاي بىلدىرۋگە بولادى: «مىلقاۋ جاعداي» وزدىگىنەن سويلەۋگە شەشىلەدى)، بەلگىلەردى قولدانۋدى بىلدىرەدى. كۆيننىڭ تۇبەگەيلى اۋدارماسى بەلگىنىڭ فۋنكسياسىنا سايكەس كەلمەيدى، ويتكەنى بەلگىسىز تىلدە ناقتى نەمەن بەلگىلەنەتىنىنە ەشقاشان سەنىمدى بولا المايمىز. ءبىراق ءبىز كۆينالىق شەكتەۋدەن شىعۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن قانداي دا ءبىر جولدى تاپتىق دەلىك (مىسالى، سىناق پەن قاتەلىك). سوندا نە؛ ءبىز تەك سىرتقى الەمگە جۇگىنىپ، قاجەت بولعان جاعدايدا بەلگىلەرمەن جۇمىس جاساي الامىز با - ءبىز ءوز ءتىلىمىزدى بىلمەيتىن ادامعا - جوق، ءتىپتى ءتىلدى دە ەمەس، تەك ءوز ءتىلىمىزدىڭ سوزدەرىن ۇيرەتە الامىز با؟مەنىڭ جانە مەنىڭ ءيتىمنىڭ اراسىندا دەلدال جوق، تەك ءبىز ءۇشىن جالپى سىرتقى الەم. ول قايتالانعان سوزدەردى ەستىگەن قايتالاناتىن جاعدايلار بۇل سوزدەردى وعان بەلگىلەرگە اينالدىرادى. مەنىڭ ءيتىم كوپ نارسەنى بىلەدى تەك سوزدەر. ولار وعان سەميوتيكالىق فۋنكسيا الادى، جانە ول ولاردى باسقا جاعدايدا ەستىگەندە، ولاردى باستاپقىدا يگەرگەن ماعىناسىنا سايكەس قابىلدايدى. سونىمەن قاتار، اقىلدى يت سوزدىككە تەز ۇيرەنەدى. الايدا بۇل تەك سىرتقى الەمنىڭ قانداي-دا ءبىر وبەكتىسىنە نەمەسە ونداعى جاعدايعا تىكەلەي سىلتەمە جاساي الاتىن سوزدەرگە قاتىستى.

سونىمەن، وسىعان وراي كەلەسى قورىتىندى جاساۋعا بولادى. ەگەر وي ەكى لينگۆيستيكالىق فورما اراسىنداعى اۋدارمادا دەلدال رەتىندە قىزمەت ەتسە جانە سونىمەن بىرگە وي تابيعي نەمەسە فورمالدى تۇردە تىلدە ايتىلسا، وندا بارلىق جاعدايلار تومەندەگىدەي بولادى: ءبىز باستاپقى تىلدەن دەلدال تىلگە اۋدارۋىمىز كەرەك ، سودان كەيىن وسى دەلدال تىلدەن الىنعان تىلگە عانا.

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ، فيلولوگيا جانە الەم تىلدەرى فاكۋلتەتىنىڭ 1-كۋرس ماگيسترانتى شاريپبەكوۆا مادينا؛ جەتەكشىسى - ف.ع.ك.، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ دوسەنتى د.جاناتايەۆ

---