اۋەلبەك قوڭىراتبايەۆ. بالۋان
انا ءتىلى
تاقىرىبى: ءا. قوڭىراتبايەۆ. بالۋان
ماقساتى: 1. وقۋشىلارعا قازاق بالۋانى قاجىمۇقان مۇڭايتپاس ۇلى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
2. شىعارمانىڭ نەگىزگى ويىن اجىراتۋعا ۇيرەنە وتىرىپ، ەركىن سويلەۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ.
3. سپورتتىڭ پايداسى جونىندە ايتىپ، دەنساۋلىقتارىن شىڭداۋعا باعىت بەرۋ.
كورنەكىلىك: قازاقتىڭ بالۋانى ق. مۇڭايتپاس ۇلىنىڭ سۋرەتى، كارتا، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباق ءتۇرى: ارالاس.
ساباق ءادىسى: سۇراق – جاۋاپ، كورنەكىلىك، ستو ەلەمەنتتەرى
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ن. ءجۇنىسباي «العاشقى كەزدەسۋ»
سۇراق – جاۋاپ ءادىسى ارقىلى تەكسەرۋ
- م. وزتۇرىك كىم؟
- وزتۇرىكتىڭ اتا – اناسىنىڭ تۋعان جەردەن جارىققا كەتۋ سەبەبى نە؟
- ول تۋعان حالقىمەن قالاي قاۋىشتى؟
- مۇستافا تۋعان جەرگە كەلۋ سەبەبى جونىندە نە دەدى؟
- مۇستافا نەلىكتەن وزتۇرىك اتانعان؟
- مۇستافا سپورتتىڭ قانداي ءتۇرىن تاڭداپ الدى؟
- «تاەكوۆاندو» سپورت ءتۇرى مە، الدە توبەلەس ءادىسى مە؟
- سپورتتىڭ تاعى قانداي ءتۇرىن بىلەسىڭدەر؟
سەرگىتۋ «تاەكۆوندو» قيمىلى
ءىىى. جاڭا ساباق.
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
«كۇش اتاسىن تانىمايدى» - دەگەن ماقالدىڭ كىمدەرگە ايتىلاتىنىن بىلەتىن شىعارسىڭدار؟ / بالۋاندارعا/
- الىپ كۇش يەلەرىنە بايلانىستى تومەنگى سىنىپتا وتكەن «الىپ بالا»، «قاجىمۇقان» اڭگىمەلەرىندە باستى كەيىپكەر كىم ەدى؟ /جاۋاپ/
نەنى بىلەمىن؟ نەنى بىلگىم كەلەدى؟ نەنى ءبىلدىم؟
كەستە ارقىلى «وي قوزعاۋ» جۇمىسىن جۇرگىزىپ كورەيىك. كانە، نەنى بىلەسىڭدەر، كەستەنى تولتىرايىق.
بالۋان تۋرالى ءبىرشاما تانىس ەكەندەرىڭدى بايقاتتىڭدار.
ەندى نەنى بىلگىلەرىڭ كەلەدى، سونى ورتاعا سالايىق. /وقىتۋ/
بۇل مالىمەتتەرمەن وزدەرىڭمەن بىرلەسە وتىرىپ تالدايمىز.
الدىمەن بالالىق شاعىنا ساياحات جاساپ كورەيىك.
1871 جىلى قازىرگى اقمولا وبلىسىندا دۇنيەگە كەلگەن. جوقشىلىق سالدارىنان جاستايىنان ەڭبەككە ارالاسقان قاجىمۇقان /ءوز اتى مۇقان/ قىزىلجاردا ي. ماسليكوۆ دەيتىن ساۋداگەرگە جالدانىپ جۇمىسىن ىستەيدى. مالىن باعادى، ءشوبىن شابادى، جۇگىن تاسيدى. قىستىڭ كۇنى شانامەن ءشوپ الىپ كەلە جاتقاندا جەككەن اتى بولدىرىپ قالادى. ول ءداۋ شانا ءشوپتى ءبىر ءوزى سۇيرەپ اۋىلعا جەتكىزەدى. قارشاداي عانا بالانىڭ مىنا قىلىعىنا ۇلكەن - كىشى تۇگەل تاڭدانادى. وسىدان باستاپ ونىڭ اتى شىعا باستايدى.
مىنا «تاۋ تۇلعا» تەلەحابارىنان كۇش اتاسى قاجىمۇقان تۋرالى ەستەلىكتەر تىڭداي وتىرىپ، الىپ كۇش يەسىنە كوز جەتكىزەسىڭدەر.
وسىنداي تانىمال بالۋاندىق جولعا تۇسۋىنە تۇرتكى بولعان سەبەپتەردى انىقتاپ كورەلىك.
قاجىمۇقان ون سەگىز جاسىندا ومبى قالاسىنا كەلىپ، قالالىق سيركتە ءوتىپ جاتقان بالۋاندار كۇرەسىن كورەدى. ورىستىڭ كاسىپقوي بالۋاندارىنىڭ ءبىرى ا. ي. زلوبين كورەرمەندەر اراسىنان كۇرەسكىسى كەلەتىن ادام بار ما دەپ سۇرايدى. كىلەمگە جاس ءوسپىرىم قاجىمۇقان شىعادى. 18 مينۋتقا سوزىلعان بەلدەسۋدە قاجىمۇقاندى ارەڭ جەڭەدى. وسى «تۇساۋ كەسەردەن» سوڭ - اق ونىڭ سپورتتاعى ۇلكەن جولى باستالادى.
«ەلىن سۇيگەن ەر» قاسيەتى تۋرالى تاعى دا تەلەحابارعا كوز سالايىق. /ۇشاق جاساتۋى/
ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا ول كوشپەلى سيركپەن ونەر كورسەتىپ، ءوزى جيناعان 100 مىڭ سوم قارجىنى قورعانىس قورىنا جىبەردى. بۇل قارجىعا قۇراستىرعان و - 2 ۇشاقتا قازاق ۇشقىشى قاجىتاي شالابايەۆ 120 اسكەري اۋە تاپسىرماسىن ورىندادى.
ادامنىڭ اتى ابىرويىنا بايلانىستى دەپ ىرىمدايدى قازاق. مۇقان قالاي «قاجى» اتاندى، ونىڭ سىرىنا ۇڭىلەيىك.
قاجىمۇقان تۋعان جەرىنىڭ كىلەمى ۇستىندە ءوز ومىرىندە تۇڭعىش رەت تۇرىك الىبى نۇرلىنىڭ جاۋىرىنىڭ جەر يىسكەتتى. بالۋاندىق اسقان قاسيەتى ءۇشىن وعان «قاجى»ەسىمى بەرىلدى. بۇكىل دۇنيە جۇزىنە اتاعى جايىلعان بالۋان بۇدان بىلاي «قاجىمۇقان» دەگەن اتپەن تۇسەتىن بولدى. بۇل اتپەن 1912 جىلى مامىردىڭ – 3 - ءى كۇنى رەسەيدە ساراتوۆ قالاسىندا شىقتى.
ەرلىك ءىس ەشقاشان ەلەۋسىز قالمايدى. ەلى ەلەپ، ەلى قالاپ وسىنداي اتاقتار، ماراپاتتار بەرگەن.
• قازاق بالۋانى
• الەم چەمپيونى
• كاسىبي كۇرەستەر
• «قۇرمەت بەلگىسى» وردەنى
• كلاسسيكالىق كۇرەستىڭ شەبەرى
• ايگىلى «سيگيزمۋند» بەلبەۋىن الدى
• «قازاق دالاسىنىڭ باتىرى» اتاعى
الىپ جايلى از ايتىلعان جوق. سولاردىڭ ءبىرى بۇگىنگى ءبىز وتەتىن بالالار جازۋشىسى اۋەلبەك قوڭىراتبايەۆتىڭ «بالۋان» اتتى ەستەلىگى. /مازمۇنى ايتىلادى/.
ماعىنانى تانۋ
جاپونداردىڭ «جيۋ – جيسۋ» كۇرەس ءتۇرى ەكەن. سپورتتىڭ بۇل ءتۇرى جايلى سپورت ءمۇعالىمى ءتۇسىندىرىپ بەرەدى.
ءتۇرتىپ الۋ ءادىسى /جاڭا سوزدەرمەن جۇمىس/
• بەيحابار
سۇراقتارمەن جۇمىس:
• قاجىمۇقان قاي ەلدە بولعان سايىسىن ەسكە الادى؟
• سايىس قالاي اياقتالدى؟
• مەدالدارى جونىندە ەستەلىكتە نە ايتىلعان؟
• قاجىمۇقانعا دوستارى بىلدىرگەن ريزاشىلىق سەزىمدەرى مەن كورسەتكەن قامقورلىقتارى جونىندە كىم اڭگىمەلەپ بەرەدى ەكەن؟
وي قورىتۋ.
ەلى ءۇشىن ەتكەن ەڭبەگى ەلەنبەي قالمايدى. ومىردەن وتسە دە ارتىندا وشپەس ءىزى قالدىردى.
كلاسسيكالىق كۇرەستەن /قاجىمۇقان اتىنداعى جۇلدە جىل سايىن ساراپقا سالىنادى.
جولىن قۋعان بۇگىندە ەلىمىزدىڭ نامىسىن قورعاپ جۇرگەن كلاسسيكالىق كۇرەستەن «وليمپيادا چەمپيونى» اتاعىنا قول جەتكىزگەن كىمدى بىلەسىڭدەر؟ /جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ/
بەيجىڭ وليمپياداسىندا ەركىن كۇرەستەن تايمۋراز تيگييەۆ كۇمىس مەدالعا قول جەتكىزدى.
وزدەرىڭ سپورتىڭ قانداي تۇرلەرىن ۇناتاسىڭدار؟
سونىمەن باتىر اتامىزدىڭ ءومىرى ءبىز ءۇشىن ۇلگى - ونەگە، اتامىزدىڭ ەسىمىن ماڭگى ەستە ساقتاۋ ماقساتىندا استانادا، سەمەيدە، اقمولادا بالۋان اتىمەن اتالاتىن كوشەلەر بار.
/ينتەراكتيۆتى تاقتادان كورسەتۋ/
ءىV. ۇيگە تاپسىرما: ءتۇسىنىپ وقۋ، مازمۇنىن ايتۋ.
V. باعالاۋ.
تاقىرىبى: ءا. قوڭىراتبايەۆ. بالۋان
ماقساتى: 1. وقۋشىلارعا قازاق بالۋانى قاجىمۇقان مۇڭايتپاس ۇلى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
2. شىعارمانىڭ نەگىزگى ويىن اجىراتۋعا ۇيرەنە وتىرىپ، ەركىن سويلەۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ.
3. سپورتتىڭ پايداسى جونىندە ايتىپ، دەنساۋلىقتارىن شىڭداۋعا باعىت بەرۋ.
كورنەكىلىك: قازاقتىڭ بالۋانى ق. مۇڭايتپاس ۇلىنىڭ سۋرەتى، كارتا، ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباق ءتۇرى: ارالاس.
ساباق ءادىسى: سۇراق – جاۋاپ، كورنەكىلىك، ستو ەلەمەنتتەرى
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ن. ءجۇنىسباي «العاشقى كەزدەسۋ»
سۇراق – جاۋاپ ءادىسى ارقىلى تەكسەرۋ
- م. وزتۇرىك كىم؟
- وزتۇرىكتىڭ اتا – اناسىنىڭ تۋعان جەردەن جارىققا كەتۋ سەبەبى نە؟
- ول تۋعان حالقىمەن قالاي قاۋىشتى؟
- مۇستافا تۋعان جەرگە كەلۋ سەبەبى جونىندە نە دەدى؟
- مۇستافا نەلىكتەن وزتۇرىك اتانعان؟
- مۇستافا سپورتتىڭ قانداي ءتۇرىن تاڭداپ الدى؟
- «تاەكوۆاندو» سپورت ءتۇرى مە، الدە توبەلەس ءادىسى مە؟
- سپورتتىڭ تاعى قانداي ءتۇرىن بىلەسىڭدەر؟
سەرگىتۋ «تاەكۆوندو» قيمىلى
ءىىى. جاڭا ساباق.
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
«كۇش اتاسىن تانىمايدى» - دەگەن ماقالدىڭ كىمدەرگە ايتىلاتىنىن بىلەتىن شىعارسىڭدار؟ / بالۋاندارعا/
- الىپ كۇش يەلەرىنە بايلانىستى تومەنگى سىنىپتا وتكەن «الىپ بالا»، «قاجىمۇقان» اڭگىمەلەرىندە باستى كەيىپكەر كىم ەدى؟ /جاۋاپ/
نەنى بىلەمىن؟ نەنى بىلگىم كەلەدى؟ نەنى ءبىلدىم؟
كەستە ارقىلى «وي قوزعاۋ» جۇمىسىن جۇرگىزىپ كورەيىك. كانە، نەنى بىلەسىڭدەر، كەستەنى تولتىرايىق.
بالۋان تۋرالى ءبىرشاما تانىس ەكەندەرىڭدى بايقاتتىڭدار.
ەندى نەنى بىلگىلەرىڭ كەلەدى، سونى ورتاعا سالايىق. /وقىتۋ/
بۇل مالىمەتتەرمەن وزدەرىڭمەن بىرلەسە وتىرىپ تالدايمىز.
الدىمەن بالالىق شاعىنا ساياحات جاساپ كورەيىك.
1871 جىلى قازىرگى اقمولا وبلىسىندا دۇنيەگە كەلگەن. جوقشىلىق سالدارىنان جاستايىنان ەڭبەككە ارالاسقان قاجىمۇقان /ءوز اتى مۇقان/ قىزىلجاردا ي. ماسليكوۆ دەيتىن ساۋداگەرگە جالدانىپ جۇمىسىن ىستەيدى. مالىن باعادى، ءشوبىن شابادى، جۇگىن تاسيدى. قىستىڭ كۇنى شانامەن ءشوپ الىپ كەلە جاتقاندا جەككەن اتى بولدىرىپ قالادى. ول ءداۋ شانا ءشوپتى ءبىر ءوزى سۇيرەپ اۋىلعا جەتكىزەدى. قارشاداي عانا بالانىڭ مىنا قىلىعىنا ۇلكەن - كىشى تۇگەل تاڭدانادى. وسىدان باستاپ ونىڭ اتى شىعا باستايدى.
مىنا «تاۋ تۇلعا» تەلەحابارىنان كۇش اتاسى قاجىمۇقان تۋرالى ەستەلىكتەر تىڭداي وتىرىپ، الىپ كۇش يەسىنە كوز جەتكىزەسىڭدەر.
وسىنداي تانىمال بالۋاندىق جولعا تۇسۋىنە تۇرتكى بولعان سەبەپتەردى انىقتاپ كورەلىك.
قاجىمۇقان ون سەگىز جاسىندا ومبى قالاسىنا كەلىپ، قالالىق سيركتە ءوتىپ جاتقان بالۋاندار كۇرەسىن كورەدى. ورىستىڭ كاسىپقوي بالۋاندارىنىڭ ءبىرى ا. ي. زلوبين كورەرمەندەر اراسىنان كۇرەسكىسى كەلەتىن ادام بار ما دەپ سۇرايدى. كىلەمگە جاس ءوسپىرىم قاجىمۇقان شىعادى. 18 مينۋتقا سوزىلعان بەلدەسۋدە قاجىمۇقاندى ارەڭ جەڭەدى. وسى «تۇساۋ كەسەردەن» سوڭ - اق ونىڭ سپورتتاعى ۇلكەن جولى باستالادى.
«ەلىن سۇيگەن ەر» قاسيەتى تۋرالى تاعى دا تەلەحابارعا كوز سالايىق. /ۇشاق جاساتۋى/
ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا ول كوشپەلى سيركپەن ونەر كورسەتىپ، ءوزى جيناعان 100 مىڭ سوم قارجىنى قورعانىس قورىنا جىبەردى. بۇل قارجىعا قۇراستىرعان و - 2 ۇشاقتا قازاق ۇشقىشى قاجىتاي شالابايەۆ 120 اسكەري اۋە تاپسىرماسىن ورىندادى.
ادامنىڭ اتى ابىرويىنا بايلانىستى دەپ ىرىمدايدى قازاق. مۇقان قالاي «قاجى» اتاندى، ونىڭ سىرىنا ۇڭىلەيىك.
قاجىمۇقان تۋعان جەرىنىڭ كىلەمى ۇستىندە ءوز ومىرىندە تۇڭعىش رەت تۇرىك الىبى نۇرلىنىڭ جاۋىرىنىڭ جەر يىسكەتتى. بالۋاندىق اسقان قاسيەتى ءۇشىن وعان «قاجى»ەسىمى بەرىلدى. بۇكىل دۇنيە جۇزىنە اتاعى جايىلعان بالۋان بۇدان بىلاي «قاجىمۇقان» دەگەن اتپەن تۇسەتىن بولدى. بۇل اتپەن 1912 جىلى مامىردىڭ – 3 - ءى كۇنى رەسەيدە ساراتوۆ قالاسىندا شىقتى.
ەرلىك ءىس ەشقاشان ەلەۋسىز قالمايدى. ەلى ەلەپ، ەلى قالاپ وسىنداي اتاقتار، ماراپاتتار بەرگەن.
• قازاق بالۋانى
• الەم چەمپيونى
• كاسىبي كۇرەستەر
• «قۇرمەت بەلگىسى» وردەنى
• كلاسسيكالىق كۇرەستىڭ شەبەرى
• ايگىلى «سيگيزمۋند» بەلبەۋىن الدى
• «قازاق دالاسىنىڭ باتىرى» اتاعى
الىپ جايلى از ايتىلعان جوق. سولاردىڭ ءبىرى بۇگىنگى ءبىز وتەتىن بالالار جازۋشىسى اۋەلبەك قوڭىراتبايەۆتىڭ «بالۋان» اتتى ەستەلىگى. /مازمۇنى ايتىلادى/.
ماعىنانى تانۋ
جاپونداردىڭ «جيۋ – جيسۋ» كۇرەس ءتۇرى ەكەن. سپورتتىڭ بۇل ءتۇرى جايلى سپورت ءمۇعالىمى ءتۇسىندىرىپ بەرەدى.
ءتۇرتىپ الۋ ءادىسى /جاڭا سوزدەرمەن جۇمىس/
• بەيحابار
سۇراقتارمەن جۇمىس:
• قاجىمۇقان قاي ەلدە بولعان سايىسىن ەسكە الادى؟
• سايىس قالاي اياقتالدى؟
• مەدالدارى جونىندە ەستەلىكتە نە ايتىلعان؟
• قاجىمۇقانعا دوستارى بىلدىرگەن ريزاشىلىق سەزىمدەرى مەن كورسەتكەن قامقورلىقتارى جونىندە كىم اڭگىمەلەپ بەرەدى ەكەن؟
وي قورىتۋ.
ەلى ءۇشىن ەتكەن ەڭبەگى ەلەنبەي قالمايدى. ومىردەن وتسە دە ارتىندا وشپەس ءىزى قالدىردى.
كلاسسيكالىق كۇرەستەن /قاجىمۇقان اتىنداعى جۇلدە جىل سايىن ساراپقا سالىنادى.
جولىن قۋعان بۇگىندە ەلىمىزدىڭ نامىسىن قورعاپ جۇرگەن كلاسسيكالىق كۇرەستەن «وليمپيادا چەمپيونى» اتاعىنا قول جەتكىزگەن كىمدى بىلەسىڭدەر؟ /جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ/
بەيجىڭ وليمپياداسىندا ەركىن كۇرەستەن تايمۋراز تيگييەۆ كۇمىس مەدالعا قول جەتكىزدى.
وزدەرىڭ سپورتىڭ قانداي تۇرلەرىن ۇناتاسىڭدار؟
سونىمەن باتىر اتامىزدىڭ ءومىرى ءبىز ءۇشىن ۇلگى - ونەگە، اتامىزدىڭ ەسىمىن ماڭگى ەستە ساقتاۋ ماقساتىندا استانادا، سەمەيدە، اقمولادا بالۋان اتىمەن اتالاتىن كوشەلەر بار.
/ينتەراكتيۆتى تاقتادان كورسەتۋ/
ءىV. ۇيگە تاپسىرما: ءتۇسىنىپ وقۋ، مازمۇنىن ايتۋ.
V. باعالاۋ.
You Might Also Like
