سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 3 كۇن بۇرىن)
اۋىل كلۋبىنىڭ اۋكسيونى

اۋىلداعى كلۋبتىڭ اۋكسيونعا تۇسەتىنى تۋرالى حابارلاما قاراشا ايىنىڭ جەتىسى كۇنى شىققان رەسپۋبليكالىق گازەتتىڭ ءۇشىنشى بەتىندە جاريالانىپتى. باياعىدا گازەتتەردىڭ ءۇشىنشى بەتتەرى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جاعداياتتارى جايىندا جابىلا جازىپ جاتۋشى ەدى، ەندى تەك اۋكسيوندارعا ارنالادى. ەڭسەگەي الدىمەن ءىرى-ىرى ارىپتەرمەن ورنەكتەلگەن: «نازار اۋدارىڭىز: اۋكسيوندار!» دەگەن باس تاقىرىپتى وقىدى. ءۇشىنشى بەتكە تورت-بەس وبلىستىڭ اۋكسيوندارى تۋراسىنداعى جارنامالار جايعاسقان ەكەن، بىرىنەن-بىرى ءوتىپ، تىزىلە توگىلەدى.

«ال، نازار اۋداردىق»، — دەدى ەڭسەگەي. «اقپاراتتىق حابارلاما» دەپتى ودان ءارى. «بۇل «اقپارات» دەگەن ءسوزىڭىز ءجۇدا ادەمى ءسىڭىپ كەتتى بىزگە»، — دەپ، وزىنشە جىميىپ قويدى اۋىل كلۋبىنىڭ بۇرىنعى مەڭگەرۋشىسى. «قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارجى مينيسترلىگىنىڭ مەملەكەتتىك مۇلىك جانە جەكەشەلەندىرۋ جونىندەگى الماتى اۋماقتىق كوميتەتى 1998 جىلعى 23 قاراشا كۇنگى 10.00 ساعاتتا جەكەشەلەندىرىلەتىن نىسانداردى ساتۋ جونىندە اۋكسيون وتكىزەدى»، — دەپتى. «كانە، وتكىزىڭدەرشى، نە بار ەكەن؟» — دەپ مىرس ەتكەن بولىپ، تىزىمگە كوز جۇگىرتىپ ەدى، كوبىسى اۋىلدىق كلۋبتار ەكەن. جۇرەگى اتقاقتاپ الا جونەلىپ، سۋىلداپ بارىپ باسىلدى. جانتايىپ جاتقان جەرىنەن كوتەرىلە، تىقىر تىستى جاستىعىن تاز كىلەمنىڭ شەتىنە لاقتىرىپ تاستاپ، الماتى اۋماعىنىڭ ارعى جاعىن وقىماستان، اقمولا مەن اتىراۋدى اتتاپ ءوتىپ، پاۆلوداردى پۇتتاپ ءوتىپ، ادەتتەگىشە ءتىزىمنىڭ تومەنگى تۇسىنان ورىن الاتىن وڭتۇستىك قازاقستان اۋماعىنا الاقتاي قادالدى. «بۇرىنعى مونشانىڭ تۇرعىن ەمەس تۇراقجايى»، «قالاارالىق اۆتوستانسا جەر تەلىمىمەن بىرگە»، «كوكونىس ساقتاۋ قويماسىنىڭ عيماراتى»، «مەكتەپ-كەشەننىڭ اياقتالماعان قۇرىلىسى قورشاۋىمەن قوسا»، «بۇرىنعى بيۋدجەت بانكى عيماراتىنىڭ ءبىر بولىگى» دەگەن سياقتى تۇسىنىكتى-تۇسىنىكسىز تىزبەلەردى تۇگەندەپ، ءتىل سىندىرعان ەڭسەگەيدىڭ كوز الدىنا ەندىگى ساتتە «اۋىلدىق كلۋبتىڭ عيماراتى» دەگەن جازۋدىڭ ءبىرى ەمەس، جيىرما شاقتىسى بىردەن قىزداي سىزىلىپ، قازداي ءتىزىلىپ تۇرا قالعانى. جۇرەگى قۇرىپ-اق كەتكىر بەكەر-بوسقا بۇلقىنىپ، القىنا ما، اۋىلدىق كلۋبتار حاقىنداعى حابارلامانىڭ سوڭىنا تاقاپ-اق قالعانىندا، سامايى سولق ەتە ءتۇستى. كوزىن ۋقالاپ جىبەرىپ، قايتا قارادى. رەسپۋبليكالىق باسىلىمىڭىزدىڭ باس-اياعى دىرىلدەپ، ەتەك-جەڭى ەلبىرەيتىندەي. وڭتۇستىك قازاقستان اۋماعى بۇلدىراپ بارادى. ورنىنان تۇرىپ، گازەتتى ۇستەلدىڭ ۇستىنە اپارىپ، قايتا جايدى. وڭ قولىمەن كوزدەرىن، سول قولىمەن ءۇشىنشى بەتتى سيپاي ءسۇرتىپ، تاعى تەسىرەيدى. «اۋىلدىق كلۋبتىڭ عيماراتى. 1958 جىلى ىسكە قوسىلعان. جالپى الاڭى — 260 شارشى مەتر. باستاپقى باعاسى 156 مىڭ تەڭگە. ەڭ تومەنگى باعاسى 8700 تەڭگە». اۋكسيوننىڭ وتەتىن كۇنىنە، ءتىپتى ساعاتىنا دەيىن، شىمكەنت شاھارىنداگى مەكەن-جايىنا دەيىن كورسەتىلگەن. وعان قوسا «گوللاندتىق ادىسپەن» دەپ قوسىپ قويعان. ەڭسەگەيدىڭ جىنى قوزاتىنى وسىندايدان عوي. نەگە گوللاندتىق ادىسپەن؟! قازاقشا ءادىس قۇرىپ قالىپ پا؟ مىندەتتى تۇردە الدەبىرەۋلەرگە ەلىكتەپ، ەسى كەتەدى دە جۇرەدى وسى قازەكەمنىڭ. باياعىدا، سى-سى-سىر ىردۋ-دىردۋ ىدىراي باستاعاندا شە، وسى ەڭسەگەي ءازىل-شىنىن ارالاستىرىپ: «ءوي، ءبارىن قويىپ، قازەكەمنىڭ ەنشى بەرۋ ءادىسىن نەگە عانا قولدانا قويمايدى وسىلار؟!» — دەيتىن. الىستاعى اۋىلدىڭ كلۋب مەڭگەرۋشىسىن كىم تىڭداسىن. مىنە، ەل-ەلدىڭ ەنشىلەرى قازاقشا بولىنبەگەن سوڭ اقىرىنىڭ نە بوپ جاتقانىن قاراڭىز. ەندى «گوللاندتىق ادىسپەن» دەيدى تاعى دا. سونداعى ساتاتىندارى ستوكگولم مەن امستەردامنىڭ اناۋ-مىناۋلارى، ايتپەسە جىلجىمايتىن مۇلكى مەن جىلجيتىن مۇكامالى بولسا، ءبىر باسقا. قاپساعاي اۋىلىنىڭ قارا قۇلىپ سالىنعان قاراشا كلۋبىن نەگە عانا گوللاندتىق ادىسپەن ساۋدالايتىندارىنا تۇسىنبەيدى. تۇسىنبەيدى ەمەس، تاڭدانادى. بۇرىن دا بۇنىڭ بۇلقان-تالقان بولاتىنداي ءبىراز-بىراز نارسەلەرى بارتۇعىن. مىسالى، مىنا جاباعىلى تاۋىنىڭ ارعى قاپتالىنداعى جال-قۇيرىعى بۇرقىراي شاباتىن جىلقىنى اپارىپ، «پرجيەۆالسكيي جىلقىسى» دەپتى. نەگە ول «جاباعىلى جىلقىسى» ەمەس؟! كۇيەسىڭ بە، وسىندايعا، كۇيمەيسىڭ بە؟ قاپساعاي بەتكەيىندە، شوق-شوق قىزىل دولانانىڭ اراسىنداعى بۇيرەك توبەشىكتەردە تۇتانىپ جونەلەتىندەي تالاۋراپ تۇراتىن قىزعالداقتى «گرەيگتىڭ قىزعالداعى» دەپ جازادى. بىلە-بىلسە، قىزعالداقتىڭ تورەسى گوللانديادا ەمەس، ەڭسەگەيدىڭ ەلىندە. «قاپساعاي قىزعالداعى» دەسە عوي، انە، الەمدىك ادىلدىك، عىلىمي دالدىك، ءىلىمي بىلىكتىلىك سوندا سالتانات قۇرار ەدى. جاباعىلى جىلقىسى مەن قاپساعاي قىزعالداعى عانا ەمەس، وسى اينالا-توڭىرەكتەگى تالاي-تالاي دۇنيە، شىبىن-شىركەي، شوپ-شوڭگەگە دەيىن شەت ەلدىك نىسپىلارمەن نوقتالانىپ كەتكەن. كلۋب مەڭگەرۋشىسى كەزىندە قىپ-قىزىل ماتالارعا ۇراندار جازىپ وتىرىپ، وي تۇبىنە تۇسىڭكىرەپ، كەي-كەيدە تەرەڭدەڭكىرەپ كەتىپ: «وسىنداي-وسىنداي ماسەلەلەردىڭ استارىندا بىردەڭەلەر بۇعىپ، جاسىرىنىپ جاتقان جوق پا ەكەن، ءوزى؟» — دەپ تە كۇبىرلەيتىن. مىنا «گوللاندتىق ادىسكە» تىز ەتپە تەتكۋى بۇرىنعى كلۋب مەڭگەرۋشىسىنىڭ قىراۋ شالا باستاعان سامايىنان ءسال جوعارىراقتاعى ساناسىندا بايىرعىدان بۇلىڭعىرلانىپ قالىپ قويعان كۇدىك-كۇماننىڭ تۇياق سەرپۋى مە، كىم بىلەدى؟

ءجا، جارايدى، قانداي ادىسپەن، نەندەي تاسىلمەن ساتىلاتىنىنا باس قاتىرماقتىڭ قاجەتى شامالى. قيالي قالىپتان ارىلىپ، الدەبىر ارەكەتكە كىرىسپەك ءجون شىعار. ءدال وسى اۋكسيونعا قاتىسسا شە؟! مىنە، باس شىركىننىڭ كەيدە ءوستىپ ىستەپ كەتەتىنى بار! راس، اۋكسيون وتەتىن مەرزىم ءتىپتى تاياپ كەپ تۇرىپتى. جەتى-سەگىز كۇندە ۇلگەرە الار ما ەندى ەڭسەگەي!؟ قالاي بولعاندا دا، قايتكەندە دە ۇلگەرۋ كەرەك. تاڭىرگە نە جازدى ەكەن، ايتەۋىر مىنا جالعاندا ەڭسەگەي تەڭسەگەيگە تابا بولۋمەن كەلەدى. بەس-التى قويدان، ءبىرلى-جارىم سيىردان، جيىرما شاقتى تاۋىقتان ارتىق داۋلەت بىتپەدى. قاز-ۇيرەگى كوبەيە باستاسا، اندا-ساندا اۋدان جاقتان جەتەتىندەر-اق جەلكەلەرىن قيىپ-قيىپ تۇسەدى. ءقايبىر جىلدارى قاتىنى بايقۇس كۇنى-تۇنى تىنىم تاپپاي، تۇيەتاۋىقتى ۇيىرلەي جايىپ، توپتاپ ايداۋعا جەتكىزىپ-اق ەدى، وبلىستىق مادەنيەت باسقارماسىنان بەس ماشينەگە تولىپ كەلگەندەردەن تۇتە-تۇتەسى شىعىپ، تۇك تە ارتىلمادى. ءبىر ءۇيلى جان كوبىنەسە قارا مەكيەن، قىزىل قوراز باستاعان ونشاقتى تاۋىققا قاراپ قالا بەرەتىن. ال، اناۋ تەڭسەگەيدىڭ قوي قوراسى دا، سيىر قوراسى دا اۋزى-مۇرنىنان شىعاتىن دا تۇراتىن. جىلقىلارى قاپساعايدىڭ سايلارىن بەرمەيتىن. تاپالتاق-تالتاق بالالارىنىڭ ءبارى شەتىنەن جوعارى وكۋ ورىندارىنا ءتۇسىپ جاتىر تاعى دا. مۇنىڭ سىلقىم-سەرىلەۋ سۇڭعاقتارى توعايداعى توقىمداي جەردىڭ قاۋىننان قالعان سۇڭعىلاسىن تەرۋمەن الەك. اندەتىپ تەرەتىندەرىن قايتەرسىڭ-اي...

بىلتىرعى كۇزدە، سۇمبىلە ءتۇسىپ، سۋ سالقىن تارتقان شاقتا وسى قاپساعاي اۋىلىنا توعىز «كاماز» بىردەن كەلىپ، بۇكىل تال-تەرەكتى تىتىرەتە گۇرىلدەدى عوي. ءتىزىلىپ تۇرعان اعاش اتاۋلىنىڭ سارىالا جاپىراقتارى توگىلىپ ءتۇستى. ەڭسەگەيدىڭ كورشىسى تەڭسەگەي توعىز «كاماز» جانە جەتى-سەگىز جەڭىل ماشينەمەن كوشتى دە كەتە باردى.

تەڭسەگەي كوشكەننەن كەيىن تىنىش تابارمىن، جۇيكەم جەڭىلدەر، شارباعىمنىڭ قابىرعاسى مايىسپاس، كلۋبىما سيىر سۇيكەنبەس دەپ ەدى. قاي-دا-ا-ا-ان... تەڭسەگەيدىڭ قوراسى مەن قوتانىنىڭ جۇرتىنا بۇكىل اۋىلدىڭ ساسىق سيىرلارى جينالىپ الىپ، ويناق سالۋعا اينالدى. سولاردىڭ ءارقايسىسى مۇنىڭ كىلدىرەگەن سەلدىر شارباعىنا ءبىر، انە جابىلادى، مىنە جابىلادى دەپ جۇرگەن جابىعىڭقى كلۋبىنا ەكى سۇيكەنىپ وتكەندە، جۇيكەسى جۇرەگىن جۇلقيتىن. وتىز جىلعا جۋىق ۋاقىتى وسى كلۋبقا كەتكەن ەكەن. وبالى نەشىك، كەز-كەزدەرىندە، سات-ساتتەرىندە ەلۋ ءۇيلى اۋىل ادامدارى تۇپ-تۇگەل تەڭسەگەيگە ەمەس، ەلدەن ەرەكتەۋ كورىنەتىن ەڭسەگەيگە قىزىعا قارايتىن. جەتپىس سەگىز سوم سەكسەن تيىندى تۇراقتى تۇردە، اي سايىن، ءبىر كۇن كەشىكتىرمەي الىپ تۇراتىن. ءشارىلى جاقتا تۇك ەمەس شىعار، ال اۋىل ءۇشىن ەڭسەگەي ەڭ ۇلكەن ايلىق الاتىن ادامدار ساناتىندا سانالاتىن. ماقتانعانى ەمەس، ماڭدايشاعا «ۇگىت پۋنكتى» دەپ جازىپ قويىپ، ەسىكتى قۇلىپتاپ، قولدى قالتاعا سالىپ قىدىرىپ جۇرەتىندەردەن، نەمەسە «سەلماگ» پەن باستاۋىش مەكتەپ اراسىنداعى تەڭگە جاپىراق پەن اجىرىق ارالاس كوگالدا وتىرىپ الىپ، قيسىق اراق پەن «كيلكي» كونسەرۆىسىن قوسا قيقالايتىنداردان ەمەس-تى. ەسكىرسە دە ەڭسەسى تۇسپەيتىن كلۋب ءۇيىنىڭ ءىشى-سىرتىن مۇنتازداي ەتىپ ۇستاي ءبىلدى. جۇمىسىن قىز-قىز قايناتىپ-اق جاتاتىن. اۋدان جاقتان العان العىس حاتتارى ءبىر ابدىرا. جوسپارلى تۇردە دە، جوسپارسىز تۇردە دە جينالىستار، ءىس-شارالار ءوتىپ، كونسەرتتەر قويىلش، كينو كورسەتىلىپ، اۋدان جاعىنان، وقتا-تەكتە وبلىس جاعىنان قوناق ۇزىلمەيتىن. اۋدانىڭىز اي مەن اپتا قۇرعاتپاس. قاپساعاي بەتكەيىن قيالاي تىلەتىن تاستاق جولمەن اسىعا اپتىعىپ كەلە جاتاتىن ەدى ولار. ەڭسەگەي ەش قاباق شىتپاس، قايتا قۋانار. قاتىنى ءھام قابارا قويماس ەشقاشان. ەڭسەگەي سىندى ەر-ازامات امان-ساۋ بولعاي، تابىسىنىڭ بەرەكەسىن بەرگەي. دەيتۇعىن سەكىلدى ەدى-اۋ سورلى قاتىن سوندا. الگىلەر كەلەدى. كلۋبتىڭ الدىنداعى ءتاسپاشوپ تۇتاسىپ جاتاتىن جاسىلكوك الاڭقايعا جۇپ-جۇمساق قانا سەكىرىسىپ-سەكىرىسىپ تۇسەدى. ەڭسەگەي وسى زامانعى سانمەن تىگىلگەن شيبارقىت شالبارىنىڭ ارتقى قالتاسىنان ءبىر بۋما كىلت الىپ، سالدىر-گۇلدىر كىسەن اشقانداي، كلۋبتىڭ ەسىگىن اشادى. ءجۇز ورىندىق زال ءىشى ساپ-سالقىن. ءىر-را-ھات! قابىرعالارداعى قىپ-قىزىل ماتالارعا الۋان ءتۇرلى ۇراندار جازىلعان. مازمۇندى ماقالدار مەن ماتەلدەر دە جوق ەمەس. ءمان-مانىستى مونتاجداردى دا ەڭسەگەيدىڭ ءوزى ەپسەكتى قولىمەن ەرىنبەي قۇراستىرىپ، جالىقپاي جاساي بەرەتىن. راس، كەي-كەيدە جوعارىدان بەرىلەتىن نۇسقاۋلارعا سايكەس جازىلاتىن ۇرانداردان مۇلدە مەزىلەنىپ، جالىعىڭقىراپ، جاقتىرىڭقىراماي جۇرەتىن كەزدەرى دە بولۋشى ەدى. بىردە كەزەكتى سيەزدىڭ شەشىمدەرىنەن ءۇزىندى جازۋدىڭ ورنىنا مىناداي سوزدەر ورنەكتەدى: «كوپتىڭ قاجەتىنە جاراۋدان اسقان جاقسىلىق پەن سۇلۋلىق بولمايدى. بەتحوۆەن». ءوزىمىزدىڭ قازاق عۇلامالارىنىڭ وزگەشە وسيەتتەرىن ورنەككە سالساڭ، ۇلتشىل اتاندىراتىندار تابىلار دەپ قورىتقان. ءبىراق، بەتحوۆەننىڭ سوزىنەن دە سوگىس الا جازدادى. اۋداننان كەلگەن ۇگىت-ناسيحات ءبولىمىنىڭ نۇسقاۋشىسى قاتاڭ ەسكەرتۋ جاساپ، «ءۇشىنشى ينتەرناسيونال» ۇجىمشارىنىڭ قاپساعاي اۋىلىندا سيەز شەشىمدەرىنىڭ ناسيحاتتالۋى ناشار دەپ كەتتى. «نەمىستەردە نەڭ بار، نۇسقاۋشىنىڭ كوكەيىندەگىنى دىتتەي بەرسەڭشى»، — دەپ، قاتىنى مازاقتادى. بالالارى كۇلدى.

ونداي-ونداي حاننىڭ قىزىندا دا بولادى عوي، نەگىزىنەن العاندا، اۋىل كلۋبى، ونىڭ مەڭگەرۋشىسى ەڭسەگەي جوعارعى جاقتاعىلارعا جاقپاي قالعان ەمەس. كەيدە اۋدان باسى ايلار بويى، وبلىس ءتورى جىلدار بويى ات ءىزىن سالماي كەتسە، كلۋب مەڭگەرۋشىسى كۇللى الەم نازارىنان تىس قالعانداي، جايسىزدىققا بۋىلاتىن. ورتالىقتاعىلاردى اجەپتاۋىر-اق اڭساپ، ساعىناتىن. قىس كۇندەرىندە، ۇجىمشار ورتالىعىنا جەتەلەيتىن جول سۋىرىندى قارمەن كۇپتەلە بىتەلىپ، اسۋلار ساۋىرگە دەيىن تاۋىرلەنبەس ارالىقتاردا ەڭسەگەي نەبىر قيال-عاجايىپتارعا شىن بەرىلىپ، شەكسپير مەن گوگولدىڭ تۋىندىلارىن ساحناعا شىعارماققا ارەكەتتەنەتىن. ەسەپتەپ قاراسا، كۇردەلى تراگەديالار مەن كومەديالارداعى كەيىپكەرلەردىڭ بەينەلەرىن جاساماققا بۇكىل اۋىلدىڭ ەرەسەكتەرى تۇپ-تۇگەل دەرلىك جۇمىلا ءجۇمسالىپ كەتەدى ەكەن. كورەرمەندى قايدان تابادى سوندا؟! ارتىستەر تىزىمىندەگىلەردى تۇتاس شاقىرىپ، سۇحبات قۇراتىن. باس قوسۋدىڭ باسى ءتاپ-تاتتى ارمان، ورتا تۇسى قىزعىن پىكىرسايىس، سوڭعى جاعى بۇرتيما باجىلداسۋعا اينالىڭقىراپ بارا جاتاتىن. اقىرىندا اۋزى دۋالىلاۋ، ەڭسەگەيدەن ەرەسەكتەۋ بىرەۋى: «وسى ءبىزدىڭ قاپساعايعا قايداعى ءبىر، شەتتەگى شەكسپيرلەر مەن ەركەكتىگى كۇدىكتى گوگولدەردىڭ قاجەتى قانشا، ءوزىمىزدىڭ سادىقبەك ادامبەكوۆ پەن ورازبەك بودىقوۆ تا جەتپەيدى مە؟» — دەپ، تىعىرىققا تىرەيتىن. ولاردىڭ دا كىتاپتارى كوكتەمگە دەيىن تابىلا قويماس. سوندىقتان، جينالعاندار شاعىن كونسەرتتىڭ باعدارلاماسىن جاساپ تاستاپ، ءتاتۋ-تاتتى تاراساتىن. كوپ ۇزاماي-اق كونسەرت تە قويىلادى. اۋىل ەڭبەككەرلەرىنە ارنالعان كونسەرتتى ەڭسەگەيدىڭ ءوزى اشىپ، ءوزى جابادى. ارينە، ءشامشى قالداياقوۆتىڭ اندەرىن بەرىلىپ، ەلىگىپ ايتۋشى ەدى:

«كەتتىڭ ۇمىتى-ى-ى-ىپ، مۇلدەم ۇمىت-تى-ىڭ؛

ءجىبىن ءۇزدىڭ عوي، نازىك ءۇمىت-تى-ى-ىڭ...»

ويلاپ وتىرسا، وسى اۋىلدا ون جىلدان استام ۋاقىتتاي ءۇندى كينوسىنىڭ داۋرەنى جۇرگەن ەكەن. اۋدانداعى تانىستارىن ءتيىمدى پايدالاناتىن. ولار دا بىلەدى عوي، بۇلارعا نەنىڭ كەرەكتىگىن. كينو قوياتىندار قاپساعايعا ەرتەرەك كەلىپ، سىرتقى قابىرعاداعى قوڭىر تاقتاعا ءۇندى ءفيلمىنىڭ اتىن جازىپ، جاياۋ اياڭداپ كلۋب مەڭگەرۋشىسىنىڭ ۇيىنە بەتتەيتىن. قارا تاۋىقتىڭ جۇمىرتقاسىن قۋىرىپ جىبەرىپ، داستارحاننىڭ شەتىنە قوس شولمەكتى سۇلاتا سالساڭ، جەتىپ جاتىر. ءىر-را-ھا-ات. سول جەتپىسىنشى جانە سەكسەنىنشى جىلدارى قاپساعايدىڭ ءتۇرعىندارى ءۇندىستاننىڭ ەكى سەريالى فيلمدەرىن تۇگەل كورىپ تاۋىستى. اقىرىندا ەلۋ ءۇيدىڭ ءارقايسىسىنان كەم دەگەندە ۇش-تورتەۋدەن ءۇندى ءانشىسى، بەس-التاۋدان ءۇندى ءبيشىسى ءوسىپ جەتىلگەنى وتىرىك ەمەس. ءۇش ساعاتقا جۋىق ۋاقىت بويى كلۋب ءىشى كوز جاسىنا مەلدەكتەيتىن. ەڭسەگەي دە تىم ەلجىرەۋىك تارتىپ، كەيدە قاسىندا قاتار جاتقان قاتىنىنا قاراپ كەپ قالعاندا، ونىڭ قىز كەزىندەگى اقشا ماڭدايىنان قوڭىر الشا جەمىسىندەي دوڭگەلەك داق ەلەس بەرىپ، بالە بولعان. بەرتىن كەلە، بىرتە-بىرتە ءۇندى فيلمدەرى دە قاتايا بەردى، قاپساعايدىڭ ادامدارى دا قاتىگەزدەنە ءتۇستى عوي.

ودان كەيىنگىسىن جۇرتشىلىق ءجۇدا جاقسى بىلەدى. ەگەمەن اۋىلعا كلۋبتىڭ قاجەتى شامالى بوپ شىعا كەلدى. وبلىس پەن اۋدان جاعى ءوز باستارىمەن الەك، ۇلكەندى-كىشىلى اتقامىنەرلەر جەكەشەلەندىرۋمەن الەك-شالەك. «ءۇشىنشى ينتەرناسيونال» ۇجىمشارى ۇلت-ۇلتقا بولماسا دا، تەلىم-تەلىمگە، تاعىسىن-تاعىلارعا ءبولىنىپ، كلۋب يەسىز، مەڭگەرۋشى جۇمىسسىز كۇيگە ءتۇستى. ءبىر جىلداي تەگىن ىستەدى، ەكىنشى جىلى ەسىككە قۇلىپ سالدى لاجسىز. ەڭسەسىن تۇسىرمەۋگە تىرىستى. ەرتەدەن-اق پسيحولوگيالىق ازىرلىكتەر جاساپ جۇرگەندىكتەن، جەڭىلدەۋ قابىلداعان سىڭايلىتۇعىن. اۋىل ىشىنەن دە، اۋدان جاقتان دا كەلىڭكىرەۋشىلەر، كوڭىل ايتىڭقىراۋشىلار بولدى ءبىرازعا دەيىن. ابىروي-بەدەلىم بار ەكەن ءدا دەپ جۇباندى العاش. ەسىك الدىنداعى سۋى سىلدىراعان جىڭىشكە ارىق جاعاسىندا، قوڭىر الشا تۇبىندە وتىرىپ ءان شىرقايتىن. ءان شىركىنىڭىز، اسىرەسە، جۇلدىزدى ءتۇن الدىنداعى ايلى كەشتە الىسقا ەستىلەر: «كەتتىڭ ۇمى-تى-ى-ى-ش، مۇلدەم ۇمىت-تى-ى-ى-ىڭ؛ ءجىبىن ءۇزدىڭ عوي، نازىك ءۇمىت-تى-ى-ى-ىڭ...»

كەيدە بۇكىل اۋىل كۇرسىنگەندەي كورىنەتىن. الايدا، ولاي ەمەس-تى. راس، بۇرىنعى كلۋبتى جانە ونىڭ بۇرىنعى مەڭگەرۋشىسىن اياۋشىلار بارتۇعىن، وكىنىشكە قاراي، تابالاۋشىلار باسىمىراق ەدى. كىمگە كىمنىڭ جانى اۋىرار بۇگىندە. ادام شىركىندەردى كىنالاۋ دا قيىن. ەڭسەگەي قايراڭعا شىعىپ قالعان شاباقتايىن شورشىدى، امال نەشىك. ايلىق الماسقا كەتكەننەن كەيىنگى اسا ءقاۋىپتى جاۋىنا اينالعانداردىڭ ءبىرى — قاسىنداعى قاتىنى. باياعى: «ارۋىم كورىپ اڭسادىم؛ ەركەشىم كورىپ ەڭسەدىمگە» ەلىگەر ەلىك قىزدىڭ ءىز-تۇزى جوقتاي-اۋ، ءتىپتى. كەبەجەدەگى ۇننىڭ ءتۇبى كورىنە بەرە ەڭسەگەيدىڭ ەتىن شيكىدەي جەمەككە ازىرلەنىپ، زىلدەنە باستايدى. ە-ە-ەي، بۇ بايقۇس تا ءقايبىر جەتىسكەنىنەن جەمتىك قامدايدى دەيسىڭ. بالا-شاعانىڭ قامى-داعى. الدىن-الا ارەكەتتەنبەسە، ۇلكەندى-كىشىلى سەرىلەردەن نە قايىر...

قاتىنىنىڭ ءبىرازدان بەرى توركىن جۇرتىندا جاتىپ العانى مۇنداي جاقسى بولار ما، اۋكسيون جايىن توعايداعى جەردى اينالدىرىپ جۇرگەن اقانسەرىسىمەن اقىلداستى. كەنەنسەرىسى ءالى جاسىراق. اۋىلدىڭ كلۋبى ەسكى بولعانىمەن، سۇيەگى مىقتى. ىرگەسى قاپساعايدىڭ تەپسەڭىندەگى تەكشە تاستاردان قالانعان. اسىرەسە، اعاشى اسىل، بۇزىپ الساڭ-داعى، ءبىر ۇيگە مولىنان جەتەدى. ساحناسى ءقايبىر جىلى قايتا توسەلگەن، قالىڭ تاقتاي. توبەسى جاڭالاپ جابىلعالى بەسىنشى جىل-اۋ، شاماسى. شىمكەنتتىڭ بورپىلداقتاۋ، بوزاڭ شيپىرى ەمەس، بالتا شۇيدەسىمەن تۇيگىلەسەڭ سىر بەرمەس سەمەيدىڭ كوگىلدىرى كادىمگى. ءجۇدا، بۇزىپ تاستاپ، ءۇي-جاي سالماعاننىڭ وزىندە، وتىز جىل يە بولعان كلۋبتىڭ باسقا بىرەۋگە بۇيىرۋى كەشىرىمسىزدەۋ ەمەس پە؟!

اكەلى-بالالى ەكەۋى ۇزاق پىكىرلەستى.

— سەگىز مىڭ جەتى ءجۇز تەڭگەگە ارزيدى عوي، قالاي ويلايسىڭ؟ — دەيدى ەڭسەگەي.

— ارزىماق تۇگىلىم، ارزان عوي، — دەيدى اقانسەرىسى. — ي-ي، سونى ايتام ءدا! — دەيدى ەڭسەگەي ەنتەلەي ءتۇسىپ.

— سول باعانىڭ ۇستىنە سونشاما اقشا قوسىلادى-اۋ، كوبەيىپ كەتەدى-اۋ، كوكە، — دەيدى اقانسەرىسى ءسال-پال مۇڭايىڭقىراپ.

— اۋىل كلۋبىن جەكەشەلەندىرۋگە دە كوپ الا ما، نەمەنە؟ — دەپ ەلىرەدى ەڭسەگەي.

— الۋى دا مۇمكىن، الماۋى دا مۇمكىن، ماسەلە وندا ەمەس، — دەيدى اقانسەرىسى بايسالدى بايانعا كەشىپ. — ءبارىبىر، ءبىراز-بىراز پۇل كەرەك، كوكە.

— قالاي سوندا؟ نە تۇسپالداپ وتىرسىڭ؟ بىردەڭەنى بىلەتىن بە ەدىڭ ءوزىڭ؟

— باستاپقى باعاسىن كورىپ تۇرسىز با؟ — دەپ، اقانسەرىسى رەسپۋبليكالىق گازەتتى قولىنا قايتا الادى.

— كوردىم. تومەنگى باعاسىن دا جاتقا بىلەمىن.

— كورسەڭىز، بىلسەڭىز، سول تومەنگى باعاڭىزبەن ەكى ارالىقتا ءبىرتالاي جۇمىستار جۇرەدى. كەپىلدىك جارناسى جانە بار.

— ول نە تاعى دا؟! — دەپ، شوشىڭقىراپ، سوسىن تاڭدانىڭقىراپ قارادى بالاسىنا.

— جارايدى، كوكە، — دەدى اقانسەرىسى ودان بەتەر قايران قالدىرا ءتۇسىپ. — ساقتاپ جۇرگەن ون مىڭ تەڭگەم بار ەدى، سونى الىڭىز. جول-جونەكەي ستانساداعى قىزىڭىزدىڭ ءبىر ايلىعىن سۇراڭىز. نيەت ەتكەن ەكەنسىز، اۋكسيونگا قاتىسىپ قايتىڭىز. الساڭىز، الارسىز كلۋبىڭىزدى. الماساڭىز، دەمالىپ، قىدىرىپ كەلەرسىز. قالاعا بارماعانىڭىزگا كوپ بولدى گوي.

وسىنى ايتقان اقانسەرىسى الدەقايدان اقشا شىگارىپ، اكەسىنىڭ الاقانىنا سالدى.

ارادا ەكى كۇن وتكەندە ەڭسەگەي شىمكەنت شاھارىندا قىزىل «يكارۋستان» ءتۇسىپ جاتتى. قىرعى بازاردىڭ قىزعگىن ورتاسىنا كىرمەي-اق، شەتىندەگى قۇجىناعان اسحانالاردىڭ بىرىنەن لاعمان جەپ الماققا بەكىندى. سونى ويلاپ، اينالاسىن بارلادى. بۇرىنىراقتا، بۇدان شيرەك عاسىر شاماسى ىلگەرىرەكتە كلۋب مەڭگەرۋشىلەرىنىڭ كۋرسىنا كەلىپ، قايتا دايارلاۋدان وتكەندە قوشقاراتا بۇلاعىنىڭ بويىنداعى جيەكجولدا توپ-توپ بولىپ اندەتىپ جۇرگەندەرى، ۇمىتىلماستاي ساۋىق-سايران قۇرعاندارى، ءشامشىنىڭ شىعارمالارىن كەزەك-كەزەك شىرقاعاندارى كوز الدىندا تىزبەكتەلە تىراۋلاعان تىرنالارداي ەلەستەپ، جۇرەك تۇسى شىمىرلاي جونەلدى. اۆتوبۋستان ىعىرى شىعا شۋىلداپ تۇرعان قۇلاعىنىڭ ءتۇبىن باسىپ-باسىپ، ءدىرىل بۋعان دەمىن تەرەڭنەن تارتىڭقىراپ، ءوزىن-وزى سابىرعا شاقىردى. كەنەت: «كەتتىڭ ۇمى-تى-ى-ىپ، مۇلدە ۇمىت-تى-ى-ى-ىڭ...» دەپ شىرقاعان داۋىس انىق ەستىلدى. بايانعا قوسىلىپ، قوڭىر الشانىڭ تۇبىندە اندەتكەن ءوزى سەكىلدەنىپ، الدەكىم اڭىراتىپ وتىرىپتى. اينالاسىنا الاقتادى. تاپتى. شاشلىقتان شىققان ءتاپ-تاتتى ءتۇتىننىڭ ارعى جاعىندا، قوشقاراتاعا قۇلديلايتىن جولدىڭ جيەگىندەگى ۇيمە-توبە قوقىستىڭ بەرگى جاعىندا وتىر ەكەن الگى ءانشى. تاعى تىڭدادى. ءۇنى تانىس سەكىلدەندى. بۇل وسى ادامدى دا ءبىر جەردەن كورگەن سياقتانىپ، ەرىكسىز جاقىنداي ءتۇستى. جانىنا دا جەتتى-اۋ. جەردە جايۋلى جاتقان قاراقوشقىل ورامالدىڭ ۇستىندە ازىن-اۋلاق اقشا قوبىرايدى.

— ەي! — دەدى ەڭسەگەي شوشىپ كەتىپ، ءۇنى ىرتىك-ىرتىك شىعىپ، ەنتەلەي ەڭكەيىپ. — ەي، سەن... سەن... شىنىمەن...

كلۋب مەڭگەرۋشىلەرىن قايتا دايارلايتىن ارنايى كۋرستا جاعاسى كەستەلەنگەن اپپاق جەيدە كيىپ جۇرەتىن، سول كۇندەردىڭ سىلقىم سەرىسى اتانعان، انشىلىگى جونىنەن الدىنا جان سالماعان اققۇبا جىگىتتى، بۇگىندە بۇتىندەي ءبۇلىنىپ بىتكەن قالدىبايدى بەتىنىڭ ۇشىنداعى قوڭىر الشاداي قارا داقتان تانىدى. كەيىن دە تالاي كورگەن ەدى عوي.

ال، قالدىبايدىڭ مۇنى تانىعىسى كەلمەدى.

سويلەسكىسى دە جوق-تى. بارىنەن دە باز كەشكەن، بۇل پانيدەن بەزگەن، باقيعا الىپ كەتكەنگە دەيىن قايىرشىلىققا كوندىككەن قالپىندا وتىرا بەردى. ەڭسەگەي اۋكسيونعا دەپ اقانسەرىسى بەرگەن ءبىر بۋما اقشادان ءبىرازىن ءبولىپ الىپ، قالدىبايدىڭ قويىن قالتاسىنا سالىپ ەدى، ول قوبىراتا قايتا سۋىرىپ، الدىنداعى قاراقوشقىل ورامالعا تاستادى. تۇك بولماعانداي، كۋرستاسىن كورمەگەندەي، انگە باستى قايتادان. ءبىراق، بۇل باسقاراق ءانتۇعىن: «ا-ا-اي؛ اھ-ھا-اۋ! ارۋىم كورىپ اڭسادىم؛ ەركەشىم كورىپ ەڭسەدىم...»

باجاسىنىڭ ۇيىنە جەتكەندە ەڭسەگەيدە ءوڭ-تۇس شامالىتۇعىن. بالدىزى تاڭدانىڭقىرادى، باجاسى باسقاعا جورىدى. كورمەگەلى، كورىسپەگەلى كوپ بولعان. ەڭسەگەي باجايلاسا، باجاسى ءۇش قاباتتى ءبىر ءۇي، ەكى قاباتتى ءبىر ءۇي، ۇزىننان-ۇزاق تاعى بىردەڭەلەردى سونارلاتىپ سالىپ تاستاپتى. باياعىدا پالەن ادام ءبىر بولمەدە جاتا بەرۋشى ەدى، بۇگىندە ءبىر ادام ءبىر بولمەگە سىيماسقا كەتتى. بىرەۋىڭ نە، ءبىر ادامىڭىز پالەن بولمەلى ءبىر ۇيگە سىيماۋعا اينالدى. وسىدان تۇپ-تۋرا جيىرما بەس جىل ىلگەرىدە، باجاسى الماتىداعى «پوليتەحتا» وقىپ جۇرگەندە، ەسىگىن اشساڭ، بىردەن تروتۋارعا شىعاتىن جالعىز بولمەلى پاتەردە جەتى ادام ەمىن-ەركىن جاتىپ، ەمەن-جارقىن تىرشىلىك كەشىپ جۇرگەنىنە ءىشى ەلجىرەي تاڭىرقاپ قايتۋشى ەدى. ەندى ءبار-بارى باسقاشاعا بۇرىلىپ الىپ، زاۋلاپ كەتىپ بارادى، ايتەۋىر.

ەرتەڭىنە ەرتە تۇرىپ، كەلگەن ساپارى سەبەبىنىڭ شەت-پۇشپاعىن سەزدىردى. بالدىزى جالعىز، باجاسى الدەقاشان ءىسساپارعا كەتىپ ۇلگەرىپتى. «اۋكسيونعا قاتىسقالى جۇرسەڭىز، جامان ەمەسسىز عوي، جەزدە»، — دەدى بالدىزى ءتالپىش-توتايلانىپ. «الىستان ات سابىلتىپ كەلىپ، قولىمدى بوس سەرمەپ قايتام با، قايدام»، — دەدى جەزدەسى. «قولتىقتاپ كىرگىزىپ، قۇتتىقتاپ شىعارار ەدى، باجاڭىزدىڭ ماڭىزدى ماسەلەمەن كەتىپ قالعانى-اي»، — دەدى بالدىزى كەرىلە ەسىنەپ. «ستانساداعى قىز ايلىعىن الماعان ەكەن، بىرەر مىڭ قارىز بەرە تۇراسىڭدار ما؟» — دەدى جەزدەسى. بالدىزى قينالىڭقىراپ بارىپ، ءۇش قاباتتى ۇيگە قاراي كەتتى. ءۇش قاباتتى ۇيدەن شىققانى ءۇش مىڭ تەڭگەتۇعىن.

اقانسەرى ءجۇدا جاقسى بىلەدى ەكەن-اي. كەپىلدىك جارنا دەدى، باسقا دەدى، ءبىراز ساندالتتى قالاداعىلار. بالاسىنىڭ جانە بالدىزىنىڭ ارقاسىندا بارىنە دە توتەپ بەردى. اقىرىندا اۋكسيون دا باستالدى. جۇرگىزۋشى ءجۇدا ءھام ءمايىن جىگىت كورىندى. سالەمدەسۋىنىڭ ءوزى ەرىتىپ جىبەرە جازدادى. تاپتىشتەپ تۇرىپ ءتارتىبىن ءتۇسىندىردى. «گوللاندتىق ءادىس» دەگەن ءسوزى عانا سامايىنان جوعارىراق تۇسقا جايسىزداۋ ءتيدى. ەڭسەگەي قالت جىبەرمەي قاراپ، تىڭداپ-اق وتىرعان. باعا ماسەلەسىن باعامداپ بارىپ، باعانا بەرىلگەن ءنومىردى كوتەرىپ كەپ جىبەرگەن. الايدا، كەش قالىپتى، ءبارىبىر. تاعى دا بىرەۋلەر كوتەرىپتى. قاشان، قاي تاراپتان كوتەرگەنىن كىم ءبىلسىن. مىناۋ ۋىزداي جاس بالا بولسا، بىردەي-اق كوتەردى ەمەس پە؟ قايتا ەڭسەگەي ەرتەرەك قامدانباپ پا ەدى؟ اۋكسيون جۇرگىزۋشى جىگىت ءتيىستى ءتارتىپتى تاعى دا تاپتىشتەپ ءتۇسىندىرىپ، جەڭىمپازدى حابارلادى.

ەڭسەگەيدىڭ سامايى سولقىل قاقتى، قۇلاعى شىڭىلعا تولدى. قاپساعايدىڭ قىرىق شالى بىردەي قىرىق شالعى وراقتى شويىن توسكە سالىپ الىپ، جارىسا شىڭداپ جاتقانداي. قىرعى بازار جانىنداعى قايىرشىعا اينالىپ كەتكەن كلۋب مەڭگەرۋشىسىن، ءشولدى اۋداننىڭ سەرىسى قالدىبايدى تانىعانداعىداي ەسىنەن تانا جازدادى. اقانسەرىسىنىڭ ايتقانى عانا دەمەۋ بولىپ، بىلعارى ورىندىقتىڭ ارقالىعىنا سۇيەنىپ، ورنىنان ازەر كوتەرىلدى. اۋكسيون جۇرگىزۋشىسىنىڭ داۋسى الىستان، الدە عارىشتان تالىپ ەستىلەدى: «قاپساعاي اۋىلدىق كلۋبى. 1958 جىلى سالىنعان. جالپى الاڭى 260 شارشى مەتر... اۋكسيوندا ۇتقان... تەڭسەگەي ۇلى... تەڭسەگەي ۇلى... تەڭسەگەي ۇلى...» ىرتىك-ىرتىك، ۇزىك-ۇزىك ۇننەن قۇتىلعىسى كەلدى ەرتەرەك. ەرتەدەن-اق ەتەنە تانىس ەسكى كوشەگە تۇسكەندە، كوڭىلدەنىپ سالا بەردى. السىنشى. الا بەرسىنشى سولار. قايىرشى بوپ كەتكەندە قايتەر ەدى. قايتەتىن ەدى...

«قايتاتىن ەدىم»، — دەدى ەڭسەگەي. قىزىل «يكارۋستىڭ» جۇرگىزۋشىسى كۇلدى: «قايدا، كوكە؟» — دەدى. «قاپساعايعا»، — دەدى بۇل. «ونداي قالاعا بارمايدى»، — دەدى جۇرگىزۋشى. «اۋدان ورتالىعىنان تۇسەم، ودان ءارى تاعى كۇتەم عوي»، — دەدى بۇل.

قاپساعاي اۋىلىنىڭ كلۋبى قىرىق جىل بويى قوعامىنا قالتقىسىز قىزمەت ەتىپ ەدى. ونشش وتىز جىل بويعى مەڭگەرۋشىسى وسى كەلە جاتقان ەڭسەگەي ەدى. ەندى نە بولدى؟! قىرىق جىلداي قىپ-قىزىل ماتاعا ماتالعان كلۋبىڭىز جالعاننىڭ جالعان جىقپىلى عانا ەكەن ءدا. تەكتىلەرگە كەكتىلەردىڭ قان جاپقان جانارلارىن جالقىنداتىپ ءوتىپتى دە. اكەسى مارقۇمنىڭ عۇمىر بويىنا كىرمەي-اق كەتۋىندە كەپ بار ەكەن ءدا. ويپىراي، جالقى مارتە باسىن سۇقپاعانىنا قالايىنشا ءمان بەرمەگەن بۇل بايقۇس. ارعى اتا-بابالارىنىڭ سارقىتىنداي اسىل باسىن قانقىزىلعا بويالعان، اقسۇيەك اۋلەتتەن وربىگەندەردىڭ ءوزىن اۋلەكىلەندىرىپ جىبەرگەن، كىناز مىنەزدەن ماقۇرىم ەتكەن، شايتان-شاتاق شالىقتاڭقىراعان شاڭىراققا يمەي-اق وتكەن ەكەن دە. ءدا-ا-ا-ا... وتىز جىل بويى اقاقۋ-سەكەكۋمەن سەلكىلدەپ جۇرگەندە، ەرتە مە، كەش پە، سونىڭ جازىرىن تۇبىندە ءبىر تارتارمىن دەپ نەگە ساناعا سالماعانسىڭ، سەن بەيباق؟ «ورالىڭنىڭ بارىندا وينا دا كۇلدى» ويلانىڭقىراماي ايتقان قازەكەمە وبال جوق. وسىناۋ سوزدەردى سىڭارجاق ۇعىنعان ۇرپاعىنا ساۋاپ. ساعان دا ساۋاپ. سورلى. سەنەن سورلى بار ما ەندى؟ ەڭ بولماسا، اۋىل كلۋبىن جەكەشەلەندىرە المادىڭ. سەنەن دە سورلىنى كورگىڭ كەلەدى، ءا؟! كوردىڭ عوي بىرەۋىن. تاعى كورسەم دەيسىڭ، ءا؟ قۋانعىڭ كەلە مە، جۇبانعىڭ بار ما؟ وتىز جىلعى جىگەر جاققان الاۋىڭ، جەلبىرەتكەن جالاۋىڭ كىمگە ءدارۋ بولدى ەندى؟ جەلىپ ءوتىپ كەتە بارام، دەدىڭ-اۋ، ءا، مىنا ءپاني جالعاننان. ساۋاپ ساعان، ساۋاپ. «كوپتىڭ قاجەتىنە جاراۋدان اسقان جاقسىلىق پەن سۇلۋلىق بولمايدى» دەگەن كىم-دۇر، كلۋب مەڭگەرۋشىسى؟ ءا-ا، اناۋ نەمىس قوي، بەتحوۆەن دەگەن. ال، قاجەتىنە جاراعان كوبىڭ قايدا؟ جاقسىلىعىڭ مەن سۇلۋلىعىڭ كانەكي؟ ۇلكەن دە كەتتى جونىنە، كىشى دە كەتتى جونىنە. اناۋ دا كەتتى شەبىنە، مىناۋ دا كەتتى جەمىنە. ءبارى دە تارتتى تەگىنە. تەڭسەگەي كەتتى تەبىنە. سەن سورلى قالدىڭ شەگىنە دە شەگىنە... قالدىباي وتىر قالادا... قايىرشى بولىپ، دالادا...

ەلۋ ءۇيلى اۋىلدىڭ شەتىنە ىلىككەندە قاس قارايىپ قالعان.

ەڭسەگەي ەڭىرەي جىلاپ كەلە جاتتى.

* * *

قاپساعايدىڭ قياسىنان تاعى ءبىر كوشكىن قۇلاپ ءتۇستى. بۇل جولعى كوشكىن بۇكىل اۋىلدى سولق ەتكىزدى. بۇرىندارى كوشكىن دەگەنىڭىز تەك كوكتەمدە عانا جەڭىل-جەلپى جەلپ ەتىپ، وندا دا ءتۇن بالاسىندا ۇرلانىڭقىراپ ءتۇسۋشى ەدى. ەندى كۇز سوڭى، قىس باسىندا، ساسكە-تۇس الەتىندە الەككە سالا بەرەتىن بولدى. جىلاڭقى جاڭبىردىڭ سىركىرەگەنىنە سەگىزىنشى كۇنگە كەتكەنىن ساۋساق بۇگە ساناپ وتىرعان ەڭسەگەي ەلمەن بىرگە ۇيىنەن ۇدەرە شىعىپ، اۋىلدى باۋىرىنا الىپ جاتقان قاپساعاي جوتاسىنا قارادى. تۇمانى ايىعا باستاعان بيىك بەتكەيدەگى قاراشا ورتاسىندا ءۇسىپ ۇلگەرگەن شوق-شوق قىزىل دولانا دا قاراۋىتا قالتىرايتىنداي. سولاردان ءسال بىلايىراق تۇستان بىلتىر كوشكەن كورشىسى تەڭسەگەيدىڭ جۇرتىنداعى قوي قورانىڭ ورنىنداي ويپاڭ پايدا بولىپتى. توپىراعى وپىرىلا ويىلىپ، سىپىرىلا سىرعىپ تۇسكەن جەر قازانشۇڭقىرلانا قازىلىپ، قانتالاعان سەكىلدى.

تاۋىق قورا جاقتان قارا مەكيەن شىعىپ، الشا اعاشىنىڭ تۇبىنەن وتەتىن ارىققا قاراي بەتتەدى. سىركىرى سيرەگەن جاڭبىرعا قاناتتارىن كەزەك جايىپ، قايتا جيىرعان قىزىل قوراز ونىڭ سوڭىنان ىلەستى. سەمەنت جەتپەي قالعان قيىرشىق تاستى قۇمداق الاڭقايدىڭ شەتىنە ىلىگە بەرە قىزىل قوراز قارا تاۋىققا قارعىپ ءمىندى. ءتيىستى شارۋاسىن تىندىرىپ الىپ، قاعىپ-سىلكىندى. ەگەلەرى ەڭسەگەي قاراپ تۇر-اۋ دەمەستەن، قوقيلانا كەرىلدى. «بۇلار ەكەش بۇلار تاراپتان دا ءۇي يەسىنە دەگەن تيتىمدەي رەاكسيا جوق، ۇيات-اياتتى ايتپاعاندا، — دەپ كۇبىرلەي كۇرسىندى بۇرىنعى كلۋبتىڭ بۇرىنعى مەڭگەرۋشىسى. — ءبىر ءتاۋىرى، قىزىل قورازدىڭ سەرىلەنىپ، قارا تاۋىقتىڭ سەرگەكتەنگەنىنە قاراعاندا، كۇن اشىلماقتان ءۇمىت بار».

جاڭبىر تولاس تابا بەرە ەكى بىردەي «كاماز» ەلىرە جارىسىپ، جەردىڭ اپشىسىن قۋىرا جەتكەن. كلۋب ءۇيىنىڭ ەكى شەتىنە تۇرا-تۇرا قالىسقان. كابينالاردان قارعىپ-قارعىپ تۇسكەندەر تۇپ-تۇگەل ۇستالار، شەتىنەن شەبەرلەر ەكەن. بەسىن شاماسىندا قوس «كاماز» ۇيمە-توبە بوپ تولىپ، قياداعى تاستاق جولمەن ىڭىرانا كوتەرىلىپ بارا جاتتى.

ەرتەڭىنە ەڭسەگەي كلۋب ورنىنداعى قوقىس اتاۋلىنى جيىپ-تەرىپ، وت قويدى.

ءتۇس اۋىڭقىراعاندا توعاي جاققا بارعان ەڭسەگەي، بالالارىنىڭ ءبىرتالاي تىرلىك تىندىرىپ تاستاعانىن كورىپ، تاڭ قالدى. قامىستىبۇلاق بويىنداعى ەگىستىكتىڭ ەسىلىپ جاتقان توپىراعىنا تانتىلىگىن تانىتىپ، اقانسەرىسىنىڭ ارقاسىنان قاعىپ، كەنەنسەرىسىنىڭ كەكىلىنەن سيپادى. نار قامىستان سىبىزعى جونىپ وتىرىپ، ويعا جانە بوي الدىرىپ قويعانىن بايقامادى. باسىن كوتەرسە، اقانسەرىسى ارىق قازىپ، كەنەنسەرىسى كوڭ تاسىپ ءجۇرىپتى.

ىمىرت جابىلا ۇشەۋى بىرگە قايتقان. كلۋب ورنىنداعى بىقسىپ جانعان قالدىقتاردان ءىز قالماعانداي. قالايماقان قابارىڭقى كۇيدەگى قاپساعايدىڭ باۋرايىنا تاعى ءبىر ءتۇن قونعالى كەلە جاتتى. سەلدىر شارباق جانىنداعى تومپەشىكتە سەلتيگەن قىزىل تىكەننىڭ بۋىندارى سىرقىراي سىزداپ، اۋىرىپ تۇرعان سەكىلدەندى. كلۋب جۇرتىنىڭ كۇلىن تىمىسكىلەپ كۇشىك ءجۇردى.


You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما