اسقازانى اۋىراتىن ادامدار
قاي جىلى ەكەنىن ايتپايمىن.
«سارىاعاش» ساناتورييىندە ءبىر قىز كەلىپ تانىستى.
مىنا ماعان.
ءوزى.
ماۋسىم ايى جاڭا باستالعان. التىنشى كورپۋستىڭ شىعىس جاعىنداعى ءالى يگەرىلمەگەن جون-جوناستىڭ ءۇستى دە، قوس قاپتالى دا قاپتاعان جىلقى جەلكەك. تاڭ بوزارىپ اتقاندا تاپ-تازا اۋاعا شىقساڭ شە، اقبورىكتەنىپ قارسى الادى. جەلكەك بىتكەن جايناڭداپ. اسقازانىڭ اۋىرماي قالادى.
ەرتەڭگىلىك ەمدامگە بارا جاتقانىڭدا اينالىپ تاعى قارايسىڭ. اقبورىكتىلەرگە. سيىر ساسكەدە، ەم-دومنان ورالعاندا جانە دە جون-جوناستىڭ جيەگىنەن مويىن سوزاسىڭ. ايكورىكتىلەرگە. ماۋسىمنىڭ مايساڭ شۋاعىنا ماۋجىراپ، بايسال تارتا تۇسەتىندەي. جىلقى جەلكەكتەردىڭ كەيبىرەۋلەرى. جاس بايتالداي بايىز تاپپاي باس شۇلعىپ، شىدامسىزداناتىندارى دا از ەمەس. ارا-ارالارىندا. تۇلا بويلارىنداعى تۇمسا بۇرتىكتەرىنەن ۋىز دەرتىپ تۇرعانداي سەزىلەرىن قايتەرسىڭ-اي، قايتەرسىڭ.
ءساناتورييدىڭ ەم-دومى مەن ەمدامى، شيپالى سۋى عاجاپ-اق. وسىلاردىڭ بارىنە قوسا جەلكەكتەرمەن دە جايدارماندانىپ، جازىلا باستاعاندايسىڭ.
التىنشى كورپۋس شەتكەرىلەۋ. جاي-جاعدايى جۇپىنىلاۋ. جولداماسى ارزانداۋ. قاراپايىمداۋ، قاتارداعى ەمدەلۋشىلەر مەن دەمدەلۋشىلەر جاتادى.
كىرىپ-شىعىپ جۇرگەندەر جوقتىڭ قاسى. ءبارى دەرلىك اسىعىپ-ۇسىگىپ ەم الۋعا جونەگەن.
جەلكەكتەرىمە قول بۇلعاپ قويىپ، بۇرىلا بەرگەنىمدە، نان جيدە اتالاتىن ءنان جيدەنىڭ ارعى جاعىنان اق قالپاق كيگەن قىز كورىنگەن. كىدىرمەسكە شاماڭ جوق. اق قالپاقتى قىز العاشقىدا ايكورىكتى جەلكەكتەرمەن ارالاسىپ اداستىرعان. قۇندىزدايىن قۇلپىرعان شاڭقان شاناقتارىمەن قۇرالاسىپ قۇرمالاسقانداي كورىنىپ، قينالىسقا قاماعان. سالدەن سوڭ عانا قالىڭ جەلكەكتەن جانە بيىك شاشىراتقىدان گۇلقايىردايىن وزگەشەلەنە، وڭدەنە ءبولىنىپ شىعىپ، ماۋسىمنىڭ مامىق سوقپاعىمەن ماعان قاراتا اياڭداعان. باسىندا دوڭگەلەنگەن اق قالپاق. ۇستىندە جەڭدەرى جەڭىل جەلپەڭدى، ەتەگى ەلپەڭ جەلپەيلى، جۇپ-جۇقا اق كويلەك. كەۋدەسىنە كىتاپ قىسىپ العان، ءيا-يا-يا، كادىمگى كىتاپتى كەۋدەسىنە قىسقان قىز كەلە جاتتى.
جىميىپ، جاقسى ءبىر تانىسىن كورگەندەي جىلۋارلى امانداسقان.
تاڭىرقاپ، تاماق قۇرعاتتىم. اسقازاننىڭ ۇستىڭگى جاعى سىزداپ، تۇپكى تۇسى مۇزداعان. سىلەمەيلى قاباتىنىڭ قابىنعانىنان شىعار، سىلەكەيىم بولىنبەي، ءتىلىم تۇتىققان. قىز-داعى قاتتى قىزارعان. ونىڭ-داعى ونشا مازاسى جوق-اۋ. سونشالىقتى سۇلۋ بولا تۇرا سولاي سەزىلگەن. جانارلارى جاساۋراپ، ۇزىن-ۇزىن كىرپىكتەرى جىپىلىقتاعان. قىزعالداقتان ءسال-پال عانا كۇرەڭىتىپ كورىنەر كوركەم ەرىندەرىنىڭ كوبە-جيەكتەرى كەزەرىڭكىرەگەن ەكەن. «اي، اينالايىن-اي، ا؟! سەنىڭ دە اسقازانىڭ اۋىرادى ەكەن-اۋ...» دەگىم كەلگەن. دەمەگەم. «دەرتىمىز ءبىر ەكەن عوي». دەمەك ەم. دەي الماعام.
بىرەۋ بىلەر، ەكەۋ بىلمەس. ءبىزدىڭ قازەكەڭ اسقازان مەن جۇرەكتى قاتتى شاتاستىرادى. باعزىدان بەرى. بۇرىننان-اق. بىلمەگەندىكتەن ەمەس. ءجۇدا جاقسى ءبىلىپ تۇرىپ-اق سويتەدى. «جۇرەگىم جامان بوپ تۇر»، — دەيدى. «جۇرەگىم اينىپ، لوبلىپ، ءبىرتۇرلى بەيتاپتانىپ وتىرمىن»، — دەيدى. «جۇرەگىم سازىپ تۇر»، — دەيدى. وسىنداعى جۇرەك دەگەندەرىنىڭ ءبارى اسقازان ەكەنى ايدان انىق. مۇنداي-مۇنداي مىسالدار جەتىپ-ارتىلادى. ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى، قازەكەڭ اسقازاننىڭ ورنىنا جۇرەكتى جۇمساي بەرەتىندەي. جۇرەك شىركىندى اسقازان دەپ تۇسىنەتىندەي. سوعان قاراعاندا شە، باسقا ۇلتتاردى قايدام-اۋ، قايدام، ءبىزدىڭ قازەكەڭنىڭ جۇرەگى مەن اسقازانى الدەبىر نارسەلەر ارقىلى ەمەس، تىكەلەي جاراسا جالعاساتىن، ۇناسا ۇلاساتىن سياقتى. مۇنى مەديسينا سالاسىنداعىلار بىلە مە، بىلمەي مە؟ تۇسىنە مە، تۇسىنبەي مە؟ بۇل – ءوز الدىنا بولەك ماسەلە.
التىنشى كورپۋستىڭ الدىندا، ءسال عانا سەكوندتەردىڭ ىشىندە، «سارىاعاش» ءساناتورييىنىڭ، كۇللى كۋرورتتىڭ كولەمىندە ءبىر اپتانىڭ بويىندا كورىنبەگەن كوكتەم جاراتىلىستىڭ جانىندا وسىنداي-وسىنداي ويلار زۋىلداي زىڭىلداتقان. زۋالاداي باسىمدى.
اق قالپاقتى، اق كويلەكتى، كەۋدەسىنە كىتاپ قىسقان سۇلۋ قىز ءوتىپ كەتەتىن شىعار، ايتپەسە التىنشى كورپۋستان بىرەۋدى ىزدەپ كەلگەنىن ايتىپ، ءجون سۇرايتىن بولار دەپ تۇيگەندەي تۇيسىكتە ەدىم. ءوتىپ كەتپەدى. جۋىق ارادا ءجون سۇرايتىنداي سىڭايى جوق. اقبورىكتى، ايكورىكتى جەلكەكتەرىممەن ارالاسىپ كەتكەندەي ابىرجىتا اداستىرعاندا، قۇندىزدايىن قۇلپىرعان شاشىراتقى شاناقتارىمەن قۇرالاسا قۇرمالاسىپ، كورىنىڭكىرەمەي قالعاندا قينالىسقا قامالعانىمدى ايتىڭقىرادىم عوي. جاڭا عانا. جازدىم عوي. ارتىنشا اڭعارسام، سول قىلىق-قۇلىعىم سۇقيلىق پەن سۇمقايلىقتىڭ، تاعاتسىزدىق پەن تابانسىزدىقتىڭ اراسىنان تابىلارداي تاپىراشتىڭ تىرتاڭى تارىزدەندى. ءۇيلى-باراندىسىڭ. ۇيلەسىمدى-ۇلگىلى ءۇي يەسى ساناتىنداسىڭ. وزىڭشە. انە، جىلقى جەلكەكتەرگە دەيىن ءۇيلى-باراندىلىعىڭدى بىلەتىندەي، ۇيمە-جۇيمە كۇيدە ۇيىرلەسە سىبىرلاساتىنداي. «ۋا تاۋاساۋ بيلحاككي، ۋا تاۋاساۋ بيسسابر» دەپ، بىلگەن اياتىمدى سىبىرلاي كۇبىرلەپ، ءوز-وزىمدى كىنالاپ، ءوز-وزىمدى سابىرعا شاقىردىم.
— اعاي، مەن سىزگە كەلدىم، — دەدى اق قالپاقتىڭ اق قانات جارعاعىن ءبىر شەتىنەن شىمشىپ ۇستاپ، التىن باسىن ازداپ قانا يىڭكىرەگەن تاڭعاجايىپ تالدىرماش. كەۋدەسىنە كىتابىن قىسا ءتۇسىپ.
— ما-عا-ا-ان؟! — دەپ تاڭىرقادىم سۇراۋ بەلگىسى مەن لەپ بەلگىسىن قاتار قولدانا قايراندانىپ.
سۇلۋ قىز ساۋىردەگى ۋىزداي سۇيكىمدى ءارى جاپ-جاس ەكەن. شاقشاداي باسىم شىر اينالعان. ماعان كەلىپتى. وسىنداي قىز. ءوزى. سەنبەيتىن سياقتىمىن.
— ءسىز مەنى تانىمايسىز، اعاي، — دەدى وزىمسىنە كۇلىمسىرەپ. ءبىر بۇرىم ەتىپ ورگەن قاراقوڭىر شاشىن وڭ قولىمەن ۋىستاي ۇستاپ، قوس انارىنىڭ ورتاسىنان بىلايىراق جىلجىتتى. سول قولىنداعى سۇرعىلت سومكەسىن ءسال بۇلعاڭداتتى. — الدە تانيسىز با؟
— تانىماي تۇرعانىم، — دەدىم اسقازانىمنىڭ ءىشى مە، الدە سىرتى ما، قاتتىراق قىزىڭقىراعانى بەتىمنەن بىلىنگەندەي ىڭعايسىزدانىپ.
— تانىسىپ قويايىق، — دەدى تاڭعاجايىپ تالدىرماش. — ءنازيا.
مەن اتىمدى اتادىم.
— ۆانناعا باراتىن شىعارسىز؟ — دەدى ءنازيا.
— ءيا-يا، — دەدىم. — اناۋ جەلكەكتەردى قيماي تۇر ەدىم.
— جەلكەكتەردى مە، الدە شاشىراتقىلاردى ما؟ مەن ءسىزدىڭ «شاشىراتقى نەگە جىلايدى؟» دەگەن اڭگىمەڭىزدى وقىعام. «قازاقستان ايەلدەرى» جۋرنالىنان. سىزگە حات تا جازعام. جۋاپ بەرمەدىڭىز، — دەدى تاڭعاجايىپ تالدىرماش بۇرىنعىدان بەتەر قايران قالدىرىپ. — ۆاننا جاققا بارساڭىز، اناۋ-مىناۋىڭىزدى الىپ شىعىڭىز. بىرگە اياڭدايىق. وزىڭىزگە ءوتىنىشىم بار.
التىنشى كورپۋستىڭ ءتورتىنشى قاباتىنا قانات بايلاپ ۇشىپ شىعىپ، قالىقتاي كەلىپ، قاسىنا قايتا قوندىم.
ەكەۋمىز قاتار ءجۇرىپ كەلەمىز. ءساناتورييدىڭ باس ەمحاناسى بيىكتەۋ قىراتتا. ارادا قاراعاشى قالىڭىراق ساي بار. سول سايعا تۇسكەنشە تۇك تە تىلدەسپەدىك. قيا بەتتەگى بەتون باسپالداقپەن كوتەرىلە باستاعاندا ءبۇي دەدى:
— مەنىڭ حاتىمدى الدىڭىز با، اعاي؟ ءبىراق سىزگە ونداي حاتتار تاڭسىق ەمەس قوي. ءجيى جازاتىن شىعار؟ قىزدار؟
— حاتىڭدى العان سياقتىمىن. جاۋاپ جازۋعا ىڭعايسىزداندىم-اۋ دەيمىن.
— ايەلىڭىزدەن قورىقتىڭىز عوي، ءا-ا؟! — دەدى كەۋدەسىندەگى كىتاپتىڭ مۇقاباسىن شەرتكىلەپ. تۇتقيىلدان تيىسە توتايلاناتىنى تاڭعالارلىقتۇعىن.
— مۇمكىن، — دەيمىن مەن دە. — ايەلدەن قورقاتىن زامان. ءيا-يا، ەندى-ەندى ەسىمە ءتۇسىپ جاتىر. كىتاپحانادا ىستەيسىڭ. بەلبۇلاق اۋدانىنىڭ بالبۇلاق اۋىلىندا. شىمكەنتتىڭ مادەنيەت ينستيتۋتىن ءتامامداپ، ءتۇ-ۋ-ۋ تاۋ تۇكپىرىندەگى الىس اۋىلعا كەتكەنسىڭ. «شاشىراتقى نەگە جىلايدى؟» دەگەن اڭگىمەنى وقىپ، ەكى-ۇش كۇن كوز جاسىڭدى كولدەتكەنسىڭ. گۇلزيرانى وزىڭە ۇقساتقانسىڭ. سولاي ما؟ حاتىڭ ءالى ساقتاۋلى. جۋرنالدىڭ ىشىندە.
— مەن سىزدەن جىل بويى جاۋاپ كۇتۋمەن ءجۇردىم عوي، اعاي، — دەدى ءنازيا. — جۇرەگىڭىز قاتقىل ەكەن. ونشا ەمەس ەكەن. جۇرەگىڭىز.
— اسقازانىم ونشا ەمەس، — دەدىم مەن. — قازاقتا جۇرەك پەن اسقازاندى شاتاستىرادى.
ءنازيا سىقىلىقتاپ كەپ-كەپ كۇلدى. تۇسىنگەنىنە قۋاندىم. قۋانىشىمدى قىمتادىم.
— سىزدىكى قاي قاسقىر-يت؟ — دەدى. گاستريتتى مەڭزەگەنى.
— وزىڭدىكى شە؟
— مەنىكى تالاۋراعان گاستريت، اعاي.
— مەنىكى الاۋلاعان گاستريت، ءنازيا.
— قانداي ەمدامدەسىز، اعاي؟
— تۇزسىز، قۋىرعانسىز ەمدام.
— تۇرىڭىزدەن بايقالادى. تۇزسىزدىق، — دەيدى ءنازيا راحاتتانا سىقىلىق قاعىپ. قالپاعىن الىپ باسىنان. كۇن ءيىس ەسىپ شاشىنان. جەڭ-جەلەڭى جەلكىلدەپ. جاعاسىز مويىن ءمىنسىز-دى. «ۋا، تاۋاساۋ بيسسابر» دەيمىن ىشىمنەن.
— سەنىكى قاي ەمدام-دۇر؟ — دەيمىن سىرتىمنان. كۇلكىسىنە ىلەسىپ. قىلىعىنا ەلىتىپ. اسقازانىم اتقاقتاپ. جۇرەگىمنىڭ ورنىنا.
— مەنىكى ءسۇت ەمدامى، — دەيدى ءنازيا قىزىڭىز دىمقىلدانا قايقيعان قوڭىرقوشقىل كىرپىكتەرىنەن ساۋلە سىرعاناتىپ.
— كويلەگىڭنەن كورىنىپ تۇر، — دەيمىن مەن جاڭاعى شىمشىعانىنىڭ قارىمتاسىن قايتارماققا تىرىسىپ. تىرمىسىپ.
— قويىڭىزشى، اعاي! — دەپ ەركەلەيدى ول. — كويلەگىم دە، قالپاعىم دا اپپاق. تۇك تە كورىنبەيدى.
— سول ءسۇت تۇستەستىگىڭدى ايتام، — دەدىم اقتالعان بولىپ.
— سويتسەڭىزشى. باسە، — دەدى ءنازيا بۇرتيىڭقىراپ. — جازاتىندار ءبارىن كورىپ-بىلىپ قويادى دەگەن ءسوز ەسىمە ءتۇسىپ، قورقىپ كەتكەنىمدى قاراڭىزشى. اسقازانىم دۇرسىلدەپ تۇر.
ۇيلەسىمدى-ۇلگىلى ءۇي يەسى رەتىندە كەلىنشەگىمدى ويلادىم. كوز الدىما كەلتىردىم. اۋداندىق گازەتتەگى تىپ-تىنىش، تىمىرسىق، ۇيرەنشىكتى اعىستى الاساپىرانداتىپ، وبلىس ورتالىعى شاقىرعان. قاتتى قينالعام. «قينالما. جۇرت قاتارلى، ءجۇن-جۇرقالى كۇيدە قاپ قوياسىڭ. شاقىرسا، باعالاعانى شىعار. بارعانىڭ ءجون!» — دەپ قايراعان. كەلىنشەگىم. الدەبىر قىز-قىرقىندى توپتار تيىسە باستاسا، بىردەن سونداعى بەينەسى ەلەستەپ سالا بەرەتىن. بۇل جولى دا ءسويتتى.
قياداعى تەگىستىك تەپسەڭدە جان-جاقتان قۇيىلعان شۇعىلالار شارپىسا شاتتاندى. كەۋدەسىنە كىتاپ قىسقان قىزدىڭ جاراتىلىسىنان كىم-كىمىڭىزدى دە باۋراي تارتىپ الاتىنداي اپپاق ساۋلەنىڭ سەزىلەتىنىن اڭدادىم. بايلانىپ قالعانداي اينالىپ، الىستاي الماي اڭتارىلدىم. قىز ساعاتىنا قاراپ، شورشىدى. جىلدامداتا سويلەپ، جاعدايىن جايباعىستادى. كەشىرىم ءوتىنىپ، وتىنىشتەرىن ورنەكتەدى. قىسقاشالاپ قايىرعاندا، بىلايتۇعىن. بەلبۇلاق اۋدانىنداعى بالبۇلاق اۋىلىنىڭ كىتاپحاناشىسى ءنازيا نۇرلىحان قىزى. اسقازانى اۋىرادى. ستۋدەنت كەزىندە تاپقانى. تالاي-تالاي ەم-دومدار قابىلداعان. سوندا دا سىرقاتتان ساۋىقپاعان. ەمدام ءتارتىبىن ەرەكشە قاتاڭ ساقتايدى. قۇلانتازا جازىلۋدى قيالدايدى. «سارىاعاش» ساناتورييىنە ءوز بەتىنشە كەلگەن. جولداماسىز. كەزەكتى ەڭبەك دەمالىسىن پايدالانىپ. كىتاپحاناشىلاردىڭ پەشەنەسىنە «پۇيتەپكە»، ياكي جولداما جازىلماعان. ءۇش اپتا ەمدەلمەكشى ەكەن. ءبىر اپتاسى ءوتىپ ۇلگەرىپتى. اجەپتەۋىر جەڭىلدەپتى. اسقازانىنىڭ اۋىرعانى باسىلىپتى. ءبىر اپتانىڭ بەدەرىندە ەكى مارتە كورىپتى. مىنا مەنى. سىرتىمنان. سۋرەتىمنەن جانە ازىرشە شىعىپ ۇلگەرگەن جالعىز كىتابىمنان، اسىرەسە، گازەت-جۋرنالدارداعى ماقالالارىمنان بەسكە بىلەدى. كۋرورتقا ءبىر شاقىرىمداي كوكتەرەك اۋىلىنىڭ بەرگى بەتىندەگى شەتكى ءۇيدىڭ بولمەسىن جالداپ تۇرىپ جاتىپتى. ساناتورييگە تەك شيپالى سۋ ىشپەككە، ۆاننا قابىلداماققا جانە اسقازانىن جۋعىزباققا كەلەدى. ەندى ەكى اپتاداي مەرزىمنىڭ ىشىندە مىنا مەنەن، ياعني «بەسكە بىلەتىن» اعاسىنان مۇمكىندىگىنشە جانىندا جۇرىڭكىرەۋدى قيىلا وتىنەدى. ارينە، جۇرىڭكىرەيتىن باسقا بىرەۋىم بولماسا. باسقاشا، بوتەنشە ويلاپ قالماۋعا ءتيىس ەكەنمىن. تەك اعاسى رەتىندە عانا، جازعاندارىن تۇك قالدىرماي وقيتىن قالامگەرى رەتىندە عانا كىتاپحاناشى قارىنداسى قامقورلىق كۇتەدى. سەبەپ دەيسىز عوي؟ الىستاعى اۋىلدىڭ كىتاپحاناشى قىزى ءسال سىرتقا شىقسا، ءبىتتى. بىرەۋلەر سوڭىنا ءتۇسىپ، سۇيىپ-كۇيىپ قالعانىن ماعلۇمداپ، مىندەتتى تۇردە الىپ قاشاتىن كورىنەدى. بۇرىن دا بىر-ەكى مارتە سونداي وقىس وقيعالاردى باستان كەشىپتى. ەتى تىرىلىگىنىڭ ارقاسىندا عانا ازەر قۇتىلىپتى. تۇتقىننان.
— ءوتىنىشىم وزگەشە مە؟ شوشىتتى ما؟ — دەدى ءنازيا. — رەنجىپ تۇرسىز با؟ الدە، جۇرىڭكىرەيسىز بە؟ مەنىمەن؟
— جۇرىڭكىرەپ كورۋگە تىرىسايىن، — دەدىم. — اسقازانىممەن اقىلداسايىن الدىمەن.
— كۋرورتىڭىزدا كەشقۇرىم باستالىپ، ءتۇن ورتاسىنا دەيىن سوزىلاتىن بي بولادى ەكەن. وقتا-تەكتە قاتىسساق، قايتاردا شىعارىپ سالاسىز با؟ — دەدى ءنازيا. — اسقازانعا بيلەگەن پايدالى دەسەدى.
سىناي قارادى. قايقى كىرپىكتەرىنەن ساۋلە سىرعانايدى. قانداي قيىن وتىنىشىنەن دە باس تارتۋعا بولمايتىنداي بولمىسىنا قايرانسىڭ. اقىلىڭ ايران. اسقازانىڭ ويران.
— شىعارىپ سالا الاسىز با؟ — دەدى تاعى. — وتكەن اپتانىڭ وزىندە كەلەس جاقتىڭ جىگىتتەرى ەكى رەت الىپ قاشپاققا ارەكەت جاسادى، اعاي. الىپ قاشقىسى كەلەتىندەردەن قورعاي الاسىز با؟ قورقاسىز با؟
قورقايىن دەدىم. قىزدان. سىرتىمنان سىر بىلدىرمەيمىن.
سول كۇنى ءتۇن ورتاسىنا تامان قالتىراي باستاعام. كەلەس جاق تا، كوكتەرەك تۇس تا قاپ-قارا ەدى. قالاي شىعارىپ سالماقشىمىن؟ اۋقالىم مىناۋ، اسقازانىم اناۋ. ءبىرى قالجىرايتىنداي. ءبىرى قاتتى قالتىرايتىنداي. ءنازياڭىزدىڭ ءتۇر-تۇرپاتى مەن سىر-سىمباتىنا، اسىرەسە، بيىنە قىزىقپاعان، قادالىپ قاراماعان جان جوق-تى. كۇللى كۋرورتىڭىز بويىنشا التى جۇزدەن استام ادام ەمدەلىپ-دەمدەلەدى دەسەڭىز، سونىڭ جارتىسىنا جۋىعى بي كەشىندەگى بولەكشە بيكەشىڭىزدەن كوز الماعان.
كوكتەرەككە قاراتا جىپ-جىڭىشكە سوقپاقپەن جۇرەدى ەكەنبىز. ساناتوريي قورشاۋىنىڭ سىرتى سورايعان-سورايعان سورا مەن سيىرقۇيرىق. جىلقى جەلكەك ەمگە جوق. اسپانىڭىز القاراكوك. جۇلدىزدار جاپ-جاقىن. ءىرى-ىرى. اي باتىپ كەتكەن. جاڭا عانا، سوڭعى ءۆالستى بيلەپ جۇرگەنىمىزدە شە، ءنازيا قىز:
— اعاي، اناۋ قالىڭ ارشانىڭ اراسىندا اعاراڭداعانداردى اڭعاردىڭىز با؟ — دەپ، يىعىمداعى ىستىق الاقانىنا ءسال-پال سالماق ۇستەگەن. ءشامشى قالداياقوۆتىڭ شالقي ەسىلگەن «باقىت قۇشاعىندا» ءانى كىدىرىستەپ، كىبىرتىكتەپ، ىرىڭكىرەپ سالا بەرگەندەي سەزىلگەن. ماعان.
ەندىگىمىز مىناۋ. سامال سالقىن. سورالاردىڭ اراسى قارابارقىن. قىزىڭىز ەمەن-جارقىن. سىناي كۇلىمسىرەيتىن سەكىلدى. ەركەلەي، ەمىن-ەركىن ادىمدايدى. كەۋدەسىنە كىتاپ قىسىپ العان. وقىماعان جازۋشىلارى كەمدە-كەم. اسىرەسە، اڭگىمە دەگەن جانرىڭىزدىڭ جاۋھارلارى جايىنان جىرلاعاندا مىنا ماۋسىمىڭىزدىڭ سامالى دالادا قالادى. كىتاپقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن سەزگىرلىكپەن وراپ ايتادى. ويلارى وراسان. جانىنداعى «جۇرىڭكىرەي باستاعان» اعاسىنا نە جاعاتىنىن جىلدام بايىپتاعانىن قاراساڭىزشى. ءۇشجارىم ساعاتقا سوزىلعان ءبيدىڭ باسىنان اياعىنا دەيىن-اق، ءۇش جۇزدەي ادامنىڭ نازارى ءبىر وزىنە جاپىرىلا جىعىلعانىن ءبىلىپ ءجۇرىپ-اق، ءبىرتالاي جازۋشىلارىڭىزدىڭ اڭگىمەلەرىنە شىرىن شولۋ جاساپ ۇلگەرگەن. كۋرورتىڭىز بەن كوكتەرەگىڭىزدىڭ ورتا تۇسىندا توپىليىن شەشكەن. سول قولىنا قوساقتاپ ۇستاعان. وڭ قولىمەن كىتاپ قىسىپ جۇرەدى عوي. ومىراۋىنا.
— اعاي، — دەدى جۇمساق توپىراقتى جالاڭاياق باسقان كۇيىندە بىردەڭە ايتپاققا وقتالعانداي. — ۇندەمەس ەكەنسىز عوي.
ۇندەمەدىم. ورتا جولدان اسقانىمىزدىڭ اسەرى شىعار، اسقازانىمىز اتقاقتاۋىنان، جۇرەگىمىز سۋىلداۋىنان ارىلىڭقىراپ، سابىرعا اۋىسقانداي ەدى. ەرتەرەك ەركىنسىگەن ەكەنبىز.
— سايىن مۇراتبەكوۆتىڭ ... «ۇسكىرىگى» شە...
دەگەن. دەي بەرە دەمى ۇزىلەردەي ىشقىنعان. ءنازيا قىزىڭىز. ءبىز دە ءبىر مينوتكە جەتپەي، بايلاۋلى جاتتىق. بەس-التى جىگىت. بالكىم ءبىرقاتارى بوزبالا. تاناۋ شىركىنگە اۋەلگىدە جۋسان مەن ەرمەننىڭ، سونسوڭ ەسەكميانىڭ يىستەرى كەلدى. ەزىلىڭكىرەگەن ەسەكميا. ساسىق.
— اتامان، سويلەسسەي! — دەدى بىرەۋى. — ۋاقىت تار.
اتامانى بولار، اياق جاعىمنان اتتاپ، العى جاققا ءوتتى.
— كوكە! سەن كىمسىڭ؟ مىنا قىزعا قانداي قاتىسىڭ بار؟ — دەدى.
ءنازيا دا بايلاۋلى. ءبىراق مەن سەكىلدى ءشوپ-شالام يىسكەپ جاتپاعانى، تۇرەگەپ وتىرعانى بايقالادى.
— ەي، سەندەر ول كىسىگە ءسىز دەپ سويلەڭدەر، بىلدىڭدەر مە؟! — دەدى كىتاپحاناشى قىز داۋسىن كوتەرىپ، نىپ-نىق سەنىممەن.
— سۇلۋ قىز! سەن تىنىش وتىر! ايتپەسە! — دەدى اتامان.
— ول كىسىگە تيىسسەڭدەر وزدەرىڭ سورلايسىڭدار، — دەدى ءنازيا نىپ-نىعىز ءۇنى تيتىمدەي دە دىرىلدەمەي. — بۇل كىسى — قالامگەر اعاي.
— نە دەيدى؟ قانداي اعاي؟ — دەدى. بىرنەشەۋى قوسارلانىپ.
— الداپ وتىر-ەي، الىپ قاشاتىن قىزدارىڭ. اعايى بولسا، ءۇشجارىم ساعات بويى بىر-بىرىنە جابىسىپ بيلەي مە بۇلار؟ — دەدى ەڭ ارتتا تەمەكى تارتىپ تۇرعان بىرەۋى.
— اعاسى، كىم بولساڭىز دا بىزگە ءبارىبىر، — دەدى اتامان. — بىلاي كەلىسەيىك. ءسىز ءبىزدى كورگەن جوقسىز. ءبىز ءسىزدى كورگەن جوقپىز. مۇنداي سۇلۋ قىزدار كەلەستىڭ كەلىستى جىگىتتەرىنە عانا لايىق ەكەنىن ەسكەرتەمىز. ارعى جاعىن ايتپايمىز، ءىشىڭ ءبىلسىن، ءالۋ-اي. ءتۇسىندىڭىز بە، كوكە؟! كەلىستىك پە؟
— قىزدان سۇراڭدار كەلىسىمدى، — دەدىم مەن.
— كەلەس اۋدانىنىڭ جۇزىمدىك اۋىلىنا بىلتىردان بەرى ونشاقتى كەلىن تۇسسە، سونىڭ ءجۇز پروسەنتى الىپ قاشىپ اپارىلعان. كۋرورتتان دا ەكى قىز اكەتكەنبىز، — دەدى اتامان.
— الدىمەن اعايدىڭ قولىن شەشىڭدەر. سودان كەيىن كەلىسەيىك، — دەدى ءنازيا.
ولار ويلاندى.
— جارايدى. اسقازانى اۋىراتىن ادامدار عوي. قارسىلىق كورسەتە قويماس. شەشىڭدەرشى، — دەدى اتامان.
تۇرەگەلدىم. توڭىرەك تۇگەلدەي تۇنەك. توبەدەگى جۇلدىزدار دا تىم-تىم جىراقتاپ، جوعارىلاپ كەتكەن. اتامان ءبۇيىرىن تايانىپ تۇرىپتى. قالعاندارى مەنەن ءسال سەزىكتەنسە، سوققىلاپ تاستاماققا، ءتاس-تۇيىن دايىن تۇر. ءنازيا اعاراڭدايدى. بەت-جۇزى ايقىن ەمەس.
— قىز! – دەدى اتامان.
— اتى ءنازيا عوي، – دەدى بىرەۋى.
— اتىن كايتەم! زاتىن ۇيىڭە جەتكىزسەم بولدى ەمەس پە؟! – دەدى اتامان كەكەسىنمەن. — ءاي، قىز! ءسىز دەپ سويلەڭدەر دەدىڭ. سويلەدىك. اعايىمنىڭ قولىن شەشىڭدەر دەدىڭ. شەشتىك. كەلىسەيىك دەگەنسىڭ. كەلىسەيىك تە، كەتەيىك. اعايىڭ اسقازانىن ازاپتاماي-اق كۋرورتىنا قايتا بەرسىن. جاراي ما؟
— بولدىڭىز با؟ – دەدى ءنازيا.
— ازىرشە بوپ تۇرىپپىن، – دەدى اتامان.
— وندا ەندى مەنى تىڭداڭىز، اعا! – دەدى قىز.
— ءاي، مىنا قىز مەنى اعا دەيدى-اي! مەنى وسى ۋاقىتقا دەيىن ەشقانداي قىز اعا دەگەن جوق ەدى!
— اعا، تىڭداڭىز، – دەدى ءنازيا سوندا. – جانىڭىزداعى جاۋىنگەرلەرىڭىز دە جوندەپ قۇلاق قويسىن. قىز الىپ قاشۋعا ماشىقتانعان ەكەنسىزدەر. مىنا مەن دە مۇندايعا ابدەن ۇيرەنگەن قىزبىن. ەتىم ولگەن. تالاي مارتە الىپ قاشقان. بارىپ قايتقام.
— نە دەيدى؟! – دەدى اتامان شىنىمەن-اق شوشىپ.
— ۇيرەنگەنمىن دەي مە؟ – دەدى بىرەۋى.
— ۇيلەنگەم دەي مە، الدە؟ – دەدى ەكىنشىسى.
— قىزبىن دەيدى عوي، ءبىراق حا-حا-حا! – دەدى ءۇشىنشىسى.
— اسقازانىم شىنداپ سىزدايىن دەدى. جۇرەگىممەن جۇپتاسا. دالپىلداپ جامان قۇس ۇشىپ ءوتتى. جالپىلداپ جاپالاق ىلەسكەندەي. ءتۇن سالقىن تارتىپ بارادى.
پاۋزا ءبىتتى.
— ەتىم ولگەنىڭ قالاي؟ ۇيرەنگەنىڭ نەڭ؟ قىز! قىزسىڭ با، ايتەۋىر؟ — دەدى اتامان.
— ءيا، قىزبىن، – دەدى ءنازيا تۇك تە ساسپاي-اق، اسقازانى اۋىرىپ كورمەگەن، ەشقاشان اۋىرمايتىن ادامداي. – بۇرىن دا مەنى الىپ قاشقان. بورالداي اۋىلىنا. شايان جاققا. كونبەگەم. جاڭاتاستىڭ جىگىتتەرى دە ءبىر كورگەننەن عاشىق بوپ، الىپ قاشقان. كونبەگەم. قالماعام.
— كوندىرەمىز! – دەدى اتامان. — قالدىرامىز!
— اعا! – دەدى ءنازيا اتاماندى ءجىبىتىپ. – اعا، الىپ قاشقانعا كونگەن ەمەسپىن، كونبەيمىن دە. ونىڭ ۇستىنە...
— كەلىپ قاپسىڭ كەلەسكە. بيىكتەرسىڭ بەلەسكە! – دەدى ءبىرى. – اتامان! تاڭ
اتقانشا تۇرا بەرەمىز بە؟ ءسوز سوزىلىپ، ءىس سۇيىلىپ بارادى.
— «ونىڭ ۇستىنە» دەپ قالدىڭ، ونىڭ نەمەنە؟ – دەدى اتامان.
— الىپ قاشقانعا ولسەم-داعى كونبەيمىن دەگەن سەرتىم بار. ونىڭ ۇستىنە اناۋ اعايىم مۇندايعا جول بەرمەيدى. وبلىستىق گازەتتە ىستەيدى. وسىنداي تاقىرىپتاردى جازادى. ودان دا تىپ-تىنىش تاراعانىمىز ءجون. ءتۇسىندىڭىز بە، اتامان اعا؟
اتامان اسىعىپ جانىما جاقىنداعان.
— كۋالىگىڭىز بار ما، كوكە؟ – دەگەن. كورسەتكەم. شۇقشيىسقان. ءبارى.
— جارايدى. بۇل جولى قۇتىلدىڭدار. ءبىراق، بىزدەن دە زورلار بار. ءبارىبىر تۇتىلاسىڭدار، — دەدى اتامان تىستەنىپ.
التىنشى كورپۋستىڭ ءتورتىنشى قاباتىندا، كورشىلەس بولمەلەردە تۇراتىن، اسقازان اۋرۋىنان زارداپ شەككەن، زاقىمدى زاپىلارمەن مۇڭداسپىز عوي. ءزابىر-جاپامىزدى شەت-پۇشپاقتاپ شەرتىڭكىرەدىك. نازيامەن بيلەمەككە زەرزاتتانار تورتەۋىنىڭ ءزىنى كەتىپ، كۇزەتشىلىككە كۇبجىڭ-كۇدىكسىز كونگەن. قىزعا اعالىق ىقىلاستارىن، بىزگە ىنىلىك ىزەتتەرىن اياماي-اق ارناعان. تورتەۋى دە مىنا مەنەن كىشىرەكتۇعىن. كۋرورتىڭىز بەن كوكتەرەگىڭىزدىڭ اراسىن بەسەۋمىز بيلەپ الىپ ەك. التىنشىمىز ءنازيا. ەكى اپتانىڭ بويىندا، ەش ءقاۋىپ جوق ويىندا، بيگە ۇزبەي كەلەتىن. ءتۇن ورتاسى تايانا بەس باتىر قىزعا ەرەتىن. قورعاپ-قورشاپ، ادەبيەتىڭىز تۋراسىنداعى ادىپتەلەر اڭگىمەلەرىنە ەلتىپ، بيىك بەتكەيدەگى شەتكى ۇيگە قالاي تەز جەتكەنىمىزگە تاڭداناتىنبىز.
ومىراۋىنا كىتاپ قىسقان كۇيى ول قالاتىن. اي استىندا. اشىلعان قاقپانىڭ الدىندا.
بەسەۋمىز ءماز كۇيىمىزدە كۋرورتقا ورالاتىنبىز.
قىز دا كەتتى كۇرسىنتىپ. «سارىاعاش» ساناتورييىنەن قىزىق تا كەتتى. ماۋسىمىڭىزدىڭ ميىن شايقاپ، جىلقى جەلكەكتەردىڭ ۇلپاسىن ۇشىرىپ، شاشىراتقىلاردىڭ شاناقتارىن شالىقتاپ، شىلدە جەتتى. يگەرىلمەگەن جون-جوناستاردىڭ كۇنگەي بۇيىرلەرى ءبىر-اق كۇندە كۇيىپ-كۇرەڭىتكەن.
بىزبەن بىرگە بۇك تۇسكەن تورتەۋىڭىز باۋىرلارىن ازەر جازىپ، اعالارىن ارقادان قاعىپ، جۇباتپاققا جۇمىلعان. ءبىزدى جۇباتۋ ارقىلى وزدەرىنە-وزدەرى باسۋ بىلدىرگەنى بايقالعان. تورتەۋى دە مەرزىمدەرىن ءتاۋىس-تامامداپ، قىزىل «يكارۋسقا» قاراتا بەتتەگەندە شە، شەتكە شىعارا يكەمدەپ، جەكە-جەكە پىكىرلەرىن بىلدىرگەن. شىداي الماعاننان شىعار. اسقازاندارى.
العاش اقتوبەگە اتتاناتىن باۋىرىمىز ءبۇي دەگەن: «شىنىڭىزدى ايتىڭىزشى، اعا! جاي عانا جانىندا جۇرىڭكىرەۋمەن شەكتەلگەنىڭىز راس پا؟»
باسىمدى يزەگەندەگى سىقپىتىما سەنبەۋ مۇمكىن ەمەس-تى. سەندى. ىشەگىن تارتتى. قاقالىپ-شاشالدى. جوتەلىپ تىندى. كەڭىردەگى جىرتىلارداي قينالدى.
ەكىنشى ءىنىمىز سەمەيدەنتۇعىن. جارما جاعىنان. اعىنان جارىلىپ: «اياۋلى ارۋ ەكەن. كۋرورتتىڭ كوركى بولدى. يلاندىم يماندىلىققا، — دەدى قۇشاقتاپ. — وكىنبەڭىز. اسقازانىڭىز اۋىرماسىن».
ءۇشىنشى جىگىتىمىز جەزقازعان ءجاقتان-دۇر. يىعىما قولىن سالىپ: «اي، اعاتاي-اي! اعاتاي-اي! اعاتايىم-اي!» — دەدى ىقىلىق اتىپ.
ءتورتىنشىسى تالدىقورعاندا تۋىپ-وسكەن عوي. جۇماتاي اقىننىڭ جىرلارىن جاتقا بىلەتىن. بىرەر شۋماقتى نوسەرلەتە توگىپ، قاتتى كۇرسىندى. «كەۋدەسىنە كىتاپ قىسقان كوركەمدىكتىڭ كۇزەتىندە جۇرۋگە جازعان جاراتقانعا ريزامىن!» — دەدى وڭ الاقانىن جۇرەگى مەن اسقازانىنىڭ اراسىنا باسىپ. قازاقتارشا بۇگىلىپ. قىتايلارشا ءيىلىپ.
ەرتەڭىنە ءبىز-داعى قالامىزعا قايتقانبىز.
وبلىستىق گازەتتىڭ بەينەتىنە باتىپ كەتە بارعانبىز. ونىڭ قانداي قيامەت ەكەنىن باستان كەشكەندەر عانا بىلەر. بىلايعىلاردىڭ سەزىنبەگى بەيمۇمكىن بەينەت قوي ول.
بەلبۇلاق اۋدانىنىڭ بالبۇلاق اۋىلىنان كەلگەن كوگىلدىر كونۆەرت كوزگە ىستىق كورىنگەن. ىزەتپەن عانا ىزدەۋ سالعانداي ەتىپ جازىپتى. كىتاپحاناشى قىز. اعاسىنىڭ قولىنا تىكەلەي تيە مە، تيمەي مە دەگەن عوي.
جاۋاپ قايتاردىم. كەشىكپەي ەكىنشى حاتى جەتكەن. رەداكسياداعى قالىپتاسقان قاعيدا كەرەمەتتۇعىن. قىزمەتكەردىڭ ءاتى-جونى اتالىپ، «جەكە وزىنە» دەپ كورسەتىلسە، جان بالاسى اشپاي، ارنالعان ادامعا تىكەلەي تاپسىرىلادى. جەكە وزىمە جەتەتىن حات جيىلەدى. اسقازانى اۋىرمايتىن بولىپتى. قۇلانتازا ايىققان. ەپتەپ-ەپتەپ ەمدام ءتارتىبىن ساقتايتىن كورىنەدى. ازداپ-ازداپ تولىڭقىراعانىن تۇسپالدايدى. تەك قانا كەي-كەيدە جۇرەگى مازالايدى ەكەن. «جۇرەك پەن اسقازاندى شاتاستىرىپ ءجۇرمىن بە، قايدام؟» دەپ، قالجىڭداپ تا قويادى-اي.
بەسىنشى الدە التىنشى حاتىندا: «ءسىزدى ساعىندىم، اعاي...» دەپتى.
وسىلايشا كۇز وتكەن. قىس جەتكەن. قىز حاتتارىنىڭ مازمۇنى قويۋلانعان. بىزدىكى ءبىرسارىندىلاۋ، اسا ۇستامدىلاۋ. ۇستالعان كۇننىڭ وزىندە ەشكىم ەشتەڭە دەي المايتىنداي، ارتىق كىنا تاعارعا تۇك تاپپايتىنداي. «اينالايىن-اي، اۋرەلەنبەي-اق قويالىقشى» دەپ جازۋعا دا قيمايمىن. سونشالىقتى سۇمقاي دا ەمەستەيمىن. بەلبۇلاق اۋدانىنىڭ بالبۇلاق اۋىلىنا حات جازىپ وتىرىپ، ءوزىمدى-وزىم جەركەنە جەك كورەتىن جاعدايلارىم از بولمايتىن. ال ءنازيانىڭ عاجايىپ حاتتارىن ساقتاماقتىڭ ورنىنا، وقىپ بىتە سالا پارشالاپ جىرتىپ، جويىپ جىبەرەتىنىم ساۋىسقاننىڭ ساقتىعى ما ەكەن؟!
كوكتەمىڭىز كۇلىمكوزدەنگەن. قولىندا بالبۇلاقتىڭ بايشەشەگى بار ءنازيا كۇلىمسىرەپ كىرىپ كەلە جاتىپتى. ءبىر بولمەدە ءۇش ادام وتىراتىنبىز. قىناي بەل قوڭىر پلاششى قانداي جاراسىمدى ەدى. قوڭىر بەرەتى دوڭگەلەنىپ، قالىڭ شاشىن جاسىرا الماي دودەگەلەنەدى. ەكەۋمىز دە ەلەڭدەي قاراسقان ەكەۋدەن ىڭعايسىزداندىق. ول بايشەشەگىن بەرىپ، التىن باسىن ءيىپ، ومىراۋ تۇسىما بەتىن تيگىزدى. مەن ماڭدايىنان ءسۇيدىم. قوڭىرقاي ەتىگى تىك بالتىرلارىن توق كورسەتەدى. ءسال-پال تولىڭقىراعانى، اسقازانى اۋىرمايتىنى، قۇلانتازا ايىققانى ايقىن اڭعارىلادى. سوندا-داعى تاڭعاجايىپ تالدىرماشتىعىنان تانباعان.
الدىمداعى الا قاعازدان باس كوتەرۋگە شامام جوق-تى. تۇنىمەن شىعىپ، تاڭەرتەڭ تارايتىن ءنومىردىڭ ءبىرىنشى بەتىنە باراتىن ماتەريالدى ءبىر ساعاتتىڭ ىشىندە جازىپ، ماشىڭكەگە باستىرىپ، باس رەداكتورعا قاراتىپ، جاۋاپتى حاتشىعا جەتكىزۋگە مىندەتتى ەدىم. ءنازيا مۇنداي ماسەلەنى تۇسىنەر مە؟! سونشا جەردەن كەلگەندە. «كۇتىپ وتىرا تۇراسىڭ با؟» دەپ، كونەتوز قىزىل كرەسلومىزدى مەڭزەگەم. جانىمداعى كورشىلەر شىعىپ كەتكەن. ولاردىڭ شۇعىل تاپسىرمالارى جوقتۇعىن.
— مىنا ماقالانى تۇسكە دەيىن تاپسىرۋعا ءتيىسپىن. جاڭاعىلار ازىرشە كىرە قويمايدى. ەركىن بول، گازەت وقى، — دەپ جۇباتامىن.
ەكى ساعاتتان سوڭ قالادا قىدىردىق. تۇسكى تاماقتى بىرگە ىشتىك. ەمدام ءدامحاناسىنان. اسقازانى اۋىراتىن ادامدار سياقتانىپ.
— سىزدىكى قاي قاسقىر-يت؟ — دەيمىن. «سارىاعاشتاعىداي».
— وزىڭىزدىكى شە؟ — دەيدى ءنازيا. كۋرورتتا كەزدەسكەندەگىدەي.
— مەنىكى — كۇتىنبەسەڭ، شابالانىپ شىعا كەلەتىن قاسقىر-يت.
— مەنىكى... مۇلدە جازىلدى عوي، اعاي، — دەيدى ءنازيا. — ءسىز ءالى دە ەمدامدەسىز بە؟ تۇزسىز، قۋىرعانسىز...
— ءيا-يا. ءسىز شە؟
— مەن ەمدامدى دە، ەم-دومدى دا دوعارعام، اعاي.
ول تۇسكى تاماقتان شىعىپ، پيونەرلەر پاركىنە كىرگەن سوڭ جاۋتاڭ قاققان. مەن ونىڭ جاۋتاڭداعانىنا جاۋاپ قاتا الماعام. ازداپ-ازداپ اڭگىمە ايتىسقانبىز. وعان شاھارىڭىزدىڭ شادىمانى شاش-ەتەكتەن سەكىلدى. ماعان ونىڭ الىستاعى اۋىلى ەرەكشە قىزىق سىقىلدى. پاركتىڭ تۇكپىرىندە تاعى دا جاۋتاڭداعان. مەن كۇرسىنگەم. بولاشاعىمىزدى بولجاعىم جوقتۇعىن. ءبارى بۇلىڭعىرتۇعىن. ءتۇس قايتا بەرە باسپاحاناعا، گازەتتىڭ كەزەكشىلىگىنە بارۋىم كەرەك. كەزەكشىلىكتى ەشكىممەن دە، ەشقاشان دا اۋىستىرا المايسىڭ. ءنازيا تۇسىنگەندەي. ەت كومبيناتى جاعىندا ەكى جىلدان بەرى بارماي كەتكەن اعاسى تۇرادى ەكەن. سول كىسىلەرگە سالەم بەرىپ، كەشكى اۆتوبۋسقا ۇلگەرۋى كەرەك-دۇر.
— حات جازا بەرەيىن بە؟ – دەيدى قوشتاساردا ءنازيا.
— جازباي كور! كورەسىڭ! – دەپ باتىلدانعان بولدىم. وزىمشە.
— ماۋسىمدا... بىلتىرعىداي ۋاقىتتا... شىمكەنتتىڭ شىعىسىنداعى ءالى يگەرىلمەگەن جون-جوناستىڭ ۇستىندە كەزدەسەمىز بە؟ – دەدى ءنازيا. جانارلارى جانىپ. قوڭىر بەرەتىن شەشىپ. قويۋ-قوڭىر شاشىن شاشىپ جىبەرىپ، قايتا جيناپ.
اۋزىم اڭقيعان. اسقازانىم اتقاقتاعان. قايران قالعام.
ول الىستاپ بارادى.
كەزەكشىلىككە كەتكەم. كۇرسىن كەرنەپ كەۋدەنى.
وبالى نە كەرەك، ءنازيا حاتتى سيرەتپەدى. ماۋسىمدا ۋادەسىندە تۇردى. شاھاردىڭ شىعىسىنداعى ءالى يگەرىلمەگەن جون-جوناستىڭ ۇستىندە جولىقتىق. ۇزاق قىدىردىق. جىلقى جەلكەكتەر اقبورىكتەنىپ، ايكورىكتەنىپ ۇلگەرگەن ەكەن. اق قالپاعى بۇرىنعىداي. اق كويلەگى بىلتىرعىداي. سۇرعىلت سومكەسىنە بالبۇلاقتىڭ جازدىق الماسىن سىقاي تولتىرىپ اكەلگەن ەكەن. تالاسا-تارماسا جەپ تاۋىستىق. سونسوڭ كىتاپ الەمىنە اۋىستىق.
ودان كەيىن دە بىرنەشە رەت جولىقتىق.
قورىقتىق. ول ەمەس. مەن.
سوڭعى جولىعىستان سوڭ، قۇرعاق قىدىرىستان كەيىن ءنازيا قىز حات جازباي قويدى. اۋەلگىدە اۋرەلەنىپ، جۇيكەم جۇندەي ءتۇتىلىپ، جۇدەپ ءجۇردىم. ءبىرسىن-بىرسىن بويىم بايىز تاپتى. ويىم بايسال تارتتى. ۇمىتقانىمىز ءجون. ءبىر-بىرىمىزدى. ءبارىبىر، ۇيلەسىمدى-ۇلگىلى ءۇي يەسى رەتىندە كەلىنشەگىممەن اجىراسا المايتىنىم اقيقات. بالا-شاعامدى قالدىرا المايتىنىم شىندىق. اسقازانىڭ سىزداپ، جۇرەگىڭ مۇزداسا-داعى، كونەسىڭ.
ۇزاق ۋاقىت وتكەن. حاتى جەتكەن. «اعاي! اقىرى الىپ قاشقاندارعا كوندىم عوي. جاڭاتاس جاقتامىن. ءبىراق كۇيەۋىمدى تۇك تە جاقسى كورمەيمىن. سەنەسىز بە؟! قايتا-قايتا باردىم عوي سىزگە. تۇسىنبەدىڭىز. سەزىنبەدىڭىز. قارامادىڭىز. قايتەم. كوندىم. ءنازيا».
ءبىرجارىم جىلدان كەيىن كەنەت تەلەفونمەن تىلدەستى. «جۇمىسىڭىزدان جارتى ساعاتقا شىعا الاسىز با؟» — دەيدى. ماۋسىم ايىتۇعىن. داۋسىندا تۇسىنىكسىز ءدىرىل بار. «شىمكەنتىڭىزدە يگەرىلمەگەن جون-جوناس قالماپتى، قايدا كەزدەسەمىز؟» — دەيدى. «پيونەرلەر پاركىنە، باياعى تۇكپىرگە كەل»، — دەيمىن. جۇمىسىمىزعا جاقىن عوي.
موينىمنان قۇشاقتاپ، سولقىلداي جىلاپ قويا بەرگەن. باياعى ءنازيا ەمەس. باسقا. بوتەن. ومىراۋىنا كىتاپ قىسقان، ادەبيەت جايىندا ادەمى اڭگىمەلەر ادىپتەيتىن، نەبىر نۇرلى شولۋلار جاسايتىن كىتاپحاناشى قىزعا ۇقسامايدى.
الىپ قاشقان كۇيەۋى ناشاقور، ىشىمدىككە قۇنىققان بىرەۋ بوپ بۇيىرعان. قول جۇمساعان. اۋىلىنا بارمايدى. قالادا قالادى.
«نەگە-نەگە-نەگە؟! قاراماي قويدىڭىز؟! ءبىرجارىم جىل بۇرىن...اسىل قازىنامدى وزىڭىزگە عانا ارناپ ساقتاپ ەم، سىزگە بۇيىرعانىمدا، بۇلاي وكىنبەس ەدىم عوي، اعاي... ءبىر ءتۇنىڭىزدى قيمادىڭىز... ەڭ بولماسا ءبىر-اق ءتۇنىڭىزدى...»
ۇزاق ۇنسىزدىك ورنادى. ءوشتىم.
بار تاپقانىم: «ءبىر ءتۇن بىرگە بولعانىمىزدا، ماعان بۇيىرعانىڭدا... ءقازىر بارىنە مەنى كىنالايتىن ەدىڭ عوي»، — دەدىم. دالەل-دايەك ايتقانداي بولعانىممەن، وزىمنەن-وزىم جەركەنگەنىم نەلىكتەن ەكەن؟! كەنەت باياعىداعى، «سارىاعاش» ءساناتورييىنىڭ التىنشى كورپۋسىنداعى ءتورت جىگىت ءتىزىلىپ تۇرا قالدى. قارسى الدىمدا ويقاستاي ەلەستەپ. تورتەۋى تۇگەل قوسىلىپ، الدەبىر انگە باساتىنداي. «اي، اعاتاي، اعاتاي!» دەيتىندەي. الگى ءاننىڭ قايىرماسى.
ارادا قانشاما جىلدار جىلجىعانىن جاسىرىن قالدىرايىن. ايتپايىن.
كەنەت وبلىستىق اۋرۋحاناعا ءتۇستىم. بىرەسە جۇرەك دەيدى، بىرەسە اسقازان دەيدى. وسى زاماندا دارىگەرلەرىڭىز-داعى باعزىداعى قازاقتار سەكىلدى. اسقازان مەن جۇرەك شىركىندەردى شاتاستىرىپ الا بەرەدى. سەنسەڭىز دە، سەنبەسەڭىز دە ەركىڭىز، ءنازيا سۇلۋىڭىز ءھام ەمدەلىپ جاتىپتى. ونىكى دە بەلگىسىزدەۋ بوپ تۇرىپتى. نە جۇرەك، نە اسقازان ەكەنىن انىقتاي الماپتى. جاعدايىن قىسقا عانا ماعلۇمدادى. جالت ەتىپ ءبىر قارادى. جالقى مارتە جارق ەتكەن. ءبىتتى! پالاتاسىنان شىقپايتىنعا اينالعان. مەنى جازىلدىڭ دەپ شىعارعان. ءبارىبىر، دەل-سالمىن. مەڭ-زەڭمىن. ءبىر اپتا وتكەندە باياعى ءوزىم جۇمىس ىستەگەن وبلىستىق گازەتتەن كوردىم عوي. وقىدىم. قازاناما بەرىلىپتى. ءنازيا نۇرلىحان قىزى. كىتاپحاناشى. جۇرەك تالماسىنان اجال قۇشىپتى.
كەۋدەسىنە كىتاپ قۇشىپ جۇرەتىن قايران قىز. ايكورىكتى، اقبورىكتى بايتال جەلكەك، بالكىم بايدالى گۇلقايىر سەكىلدى سيرەك جاراتىلىس. قازاناما باسىنا باياعى، جاس كەزىندەگى سۋرەتىن بەرىپتى.
بىزدەن قانشا جاس كىشى ەدى ءوزى؟ ە-ە، ەسىمە ەندى ءتۇستى. ايتپاي-اق قويايىن. انا دۇنيەسى اقجارىلقاپ بولعاي دا.
You Might Also Like
-
اۋىلداعى كلۋبتىڭ اۋكسيونعا تۇسەتىنى تۋرالى حابارلاما قاراشا ايىنىڭ جەتىسى كۇنى شىققان رەسپۋبليكالىق گازەتتىڭ ءۇشىنشى بەتىندە جاريالانىپتى. باياعىدا گازەتتەردىڭ ءۇشىنشى بەتتەرى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جاعد...
-
توقسان بەسىنشى جىلدىڭ قىسى قىلىقسىز قاتىننىڭ قيپاق قاققانىنداي عانا قاۋقار تانىتتى. تەكەبۇرقاق بىرەر مارتە اينالىپ سوقتى دا، قىلتيىپ قۇرعاق كوكتەمنىڭ قۇلاعى كورىندى. كوكتەرەك اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى ار...
