اۋليەشوقى
«بالاڭنىڭ اتىن ۇلىق قوي. كوتەرە السا ۇلىق بولسىن» دەگەن قازاقي قاعيدانى بەرىك ۇستانعان دۇيسەنبى قارت، جالعىزى «ەسپەنبەت» دەگەندە شىعار جانى بولەك. ەسپەنبەتىنەن كۇتەرى مول. جا-راتقاننان ونىڭ اماندىعىن جاتسا دا تىلەيدى، تۇرسا دا تىلەيدى. ويتەتىنى، ەسپەنبەتى — جال-قۇيرىقسىز جالعىزى. ۇرپاق جالعار ءۇمىتى. سوندىقتان دا، ونىڭ تالابى قاشاننان ورىنداۋلى. تەك، ايتسا بولعانى. ونىڭ باسىنان دۇيسەنبى قارت تۇرعاندا قۇس تا ۇشپايدى.
ەسپەنبەتى ات جالىن تارتا باستاعاننان، دۇيسەنبى قارت مىڭ جىل-قىسىنىڭ يەلىگىن وعان وتكىزىپ تە قويعان بولاتىن. ونىڭ ىشىندە الاسى دا سونىكى. قۇلاسى دا سونىكى. ەسپەنبەت تە «جالعىز ەكەم» دەپ، وركوكىرەكتەنىپ، جۇرتتان جىراقتانعان جوق. قايتا جۇرتقا جۋىق ءجۇردى. جۇرت تا ونى ۇناتتى. ول ناعىز ءبىر وسەر ەلدىڭ بالاسىنداي ون بەسىندە باس بولۋعا لايىق ەدى.
تاعدىر جازسا نە بولمايدى؟ ءبارى دە بولادى. ەسپەنبەت بالا جىگىت اتانىپ، تۋرا ون جەتىگە تولعان شاعىنداعى ءبىر تۇنىندە اياق استى جوق بولدى. قايدا كەتكەنى، كىم الىپ كەتكەنى، نە بولعانى بەلگىسىز. تۇندە جاتقاندا بار بالا، تاڭەرتەڭ توسەگىندە جوق. سول جوقتان جوق. ەشبىر دەرەكسىز جوق. «جالعىزىم» دەگەندە ەكى ەتەگى جاسقا تولعان دۇيسەنبى قارتتىڭ ونى ويلاپ شاشى اعاردى. بەلى بۇگىلدى. بايلىعى بولعان مىڭ جىلقىنى باسكە قويمايتىن ەسپەنبەتىن شارق ۇرا ىزدەدى. تاپپادى. قارت قايعىدان ولەرمەن بولدى.
اقىرى، دۇيسەنبى قارت، ەسپەنبەتى جوعالعانىنا وتىز توعىزىنشى كۇننىڭ تۇنىندە ءتۇس كوردى. تۇسىندە اق كيىمگە ورانعان باباسى ءبيدايشىنى كوردى. ءبيدايشى باباسى وعان:
— بالام، قايعى شەرىن جۇتپا! بۇگىلگەن بەلىڭدى جاز. بالاڭدى پەرى الىپ كەتكەن. ول ءقازىر دانا بولدى. باسىڭدى كوتەر. ورنىڭنان تۇر. ۇستىڭە اق كيىنىپ، ءۇيسىنتاۋدىڭ ۇشار باسىنا بار. تاڭ سىزا بالاڭمەن سوندا ۇشىراساسىڭ، — دەدى.
دۇيسەنبى قارت باسىن توسەكتەن جۇلىپ الىپ، سونداي ءبىر سەنىممەن، ءمىناجات ەتىپ، ەكى باس ناماز وقىپ، كورگەن ءتۇسى جايلى ەشكىمگە ءتىس جارماي، جولعا شىعادى.
ادەتتە جاقسى اتتى ادامعا، ءبىر كۇندىك جول سانالاتىن، ءۇيسىنتاۋدىڭ ەڭ بيىك شوقىسىنا، ول جاراتقاننىڭ امىرىمەن، ءوزى دە سەنبەستەي ءبىر تەزدىكپەن جەتتى.
جەتتى دە، شوقىنى تورلاپ العان قارا بۇلتتى كوردى. كوپ ۇزاماي الگى قارا بۇلتتان ءومىرى ءوزى كورمەگەن قاپ-قارا جاڭبىر جاۋدى. قارالىعى كومىردەي قاپ-قارا جاڭبىر ىشىنەن جاپ-جارىق نۇرداي بولىپ جارقىراعان ەسپەنبەتىنىڭ ءاپپاق جالاڭاش دەنەسىن كوردى. تاڭ قالدى. ءوڭى ەمەس، ءتۇسى سياقتى. ءالى دە ءتۇس كورىپ جاتقان سياقتى. پەندە سەنبەس عاجاپ. وڭىندە ءومىرى كورمەگەن عاجاپ. سوسىن، الگى عاجاپ ىشىنەن ەسپەنبەتى وزىنە جاقىنداپ كەلىپ:
— اسسالامۋعالايكۋم، اكە! — دەدى.
قارت تا:
— ۋاعالايكۋم ءاسسالام، بالام، بارمىسىڭ؟ امانبىسىڭ؟ ءالى ءتىرى ەكەنسىڭ عوي! ومىردەن كورەر قىزىعىڭ ءالى دە بار ەكەن عوي! ءشۇكىر! شۇكىر، شۇكىر! — دەپ، كەمسەڭدەپ ەسپەنبەتىن كوكىرەگىنە باسىپ ايمالادى.
قۋانىشتان اقىل-ەسىن ارەڭ جيعان قارت، ەندى اسپانعا قارادى. اسپانعا قاراپ ەدى، ماناعى قارا بۇلت جوق. ءتىپتى جەرگە جاڭبىر دا جاۋماعان. دانەڭەنىڭ بايىبىنا بارا الماعان، ەسپەنبەت:
— اكە، ولار پەرىلەر. ادامعا زيانى جوق. ءجونى كەلسە ولار، ءتىپتى كومەكتەسەدى. ولار ماعان قۇراننىڭ ءجۇز ون ءتورت سۇرەسىن تۇگەل ۇيرەتتى. ولارعا اللا ريزا بولسىن! ەندى، ءسىز، مەنىمەن بىرگە ساپقا تۇرىپ، ءبىر جۇما ناماز وقيسىز. ەگەر ءسىز بۇل تالاپتى ماقۇل كورمەسەڭىز، مەن سىزگە جوقپىن، — دەدى.
اكەسى:
— ۋادەم — ۋادە، قۇلىنىم! ماقۇل كوردىم! جاراتقانعا سەندىم! تاۋەكەل ەتتىم، — دەدى. ءسويتتى دە، ەسپەنبەتىن ەرتىپ ۇيىنە قايتتى.
سودان كوپ ۇزاماي، ەسپەنبەتتىڭ يگى ىستەرى ەل ىشىندە تاراپ، حالىق ول جوعالىپ تابىلعان ءۇيسىنتاۋدىڭ الگى بيىك شوقىسىن «اۋليەشوقى» دەپ اتاپ كەتكەن ەكەن.
You Might Also Like
-
كورشى ەلدىڭ پاتشاسى زالىم بولادى دا، ول ەلدەن بىرەۋ، مەيىءرىمدى پاتشاسى بار كەلەسى ەلگە قاشىپ وتەدى. وتكەن جەردەن ۇستالىپ، مەيىرىمدى پاتشانىڭ الدىنا اكەلىنەدى. بولعان جايدى ءبىلگەن مەي...
-
بiر تۇپتە ءۇش جۋا قاتار ءوستi. ولاردىڭ بويلارى دا ءۇش ءتۇرلi بولدى. بiرi ۇزىن، بiرi ورتاشا، بiرi وتە قىسقا ەدi. بۇلاردان باسقا جۋالار جەكە-دارا ءوسiپ شىقتى. بiر كۇنi الاي-دۇلەي داۋىل تۇرىپ ساياق وسكەن جۋ...
