InfoHub Logo

ابىلاي حان ءبىر جورىققا اتتانعانىندا، قۇس ۇشپاس، قۇلا ءدۇز (ءيۇز) بەتپاقتىڭ سارى دالاسىندا ءبىر قاراكوك كەز بولدى. جانە:

— كىمسىڭ؟ — دەپ ءجونىن سۇراعاندا:

— كون ەتىكتى دەمەسەڭ، كوپكە تا[تىر] ءوزىم بار، كون ساداقتى دەمەسەڭ، كوپكە تيەر ءسوزىم بار. مەن — بالتاكەرەي تۇرسىنبايمىن، — دەدى.

— بارەكەلدى، اتىڭ انىق، ءتۇسىڭ تانىق، باتىر، جورىقتاس بولايىق، — دەيدى.

— جالعىز جۇرسەم دە، جان-جاعىم تولىپ ءجۇرۋشى مە ەدى، كوپ ورتاسىنا جابىلانىپ (يابىلانىپ) كەتۋشى ەدىم. سىزبەن ءبىر ساپار جولداس بولايىن، — دەيدى.

حانمەن قوسىلىپ، الاتاۋعا قاراي بەت قويىپ بىرگە ءجۇردى. ءبىر ۇزىن سۋدىڭ بويىندا كوپ مولا بار ەكەن. ابىلاي حان بالتاكەرەي تۇرسىن[باي] باتىرعا:

— اناۋ تۇرعان كوپ ۇلىتتا بەتاعاشى بار بەيىت بار ما ەكەن، [ءبىلىپ] كەلشى، — دەيدى، — بارىپ ارالاپ كەل، — دەيدى.

باردى دا قايتا كەلدى:

— جالعىز-اق كوردە بەتاعاش ەكەن، وزگەسى تاس ەكەن.

حان ەشنارسە دەمەدى، الاتاۋعا باردى، قىرعىز بولسىن، قالماق بولسىن، ەش شابا المادى. قۇزدان مال قۇلاپ، ەر با- سىنا ءبىر-بىر تۇيەدەن ولجا ۇلەستى (ۇلاستى). قىس ءتۇسىپ كەتكەن سوڭ، اسىعىپ قايت[تى]، ءپىس[كەن] تاماق تاۋسىلدى. مال سويىپ، ىستىق قى[لىپ] [ىشۋگە] وتىن تابىلمادى. قول اشىعىپ، جۇدەپ...

— قوناعا جەتەمىز عوي، — دەپ كەلە جاتىر.

ابىلاي حان كوپ قولعا بىلدىرمەستەن ەكى جىگىتتى ىلگەرى وزدىردى.

— بۇگىن قوناتىن جەردە ۇلىت بار، سونىڭ ىشىندە بىرەۋىندە بەتاعاشى بار ەكەن. ەرتە جارىقتان بارىپ، سونى تاۋىپ الىپ، اقىرەتىن ورانىپ، كورگە كىرىپ جاتىڭدار، — دەپتى. — بىرەۋىڭ قايتا ورىندى عىپ، تەگىستەپ، ادام اشپاعانداي قىپ قويىڭدار. ءتۇن بولعان سوڭ مەن: «بەتاعاشتى الىپ كەل!» دەپ بالتاكەرەي تۇرسىنباي باتىردى جىبەرەيىن. كوردى اقتارىپ، بەتاعاشقا قول قويىپ، الىپ جاتقاندا: «ولگەن مەنىڭ كورىمدە اكەڭنىڭ كوز قۇنى بار ما؟ دەپ ال جاعادان، شوشىر ما ەكەن؟ شوشىماس وعان، — دەيدى، — باتىرلىعىن سىنايىق، — دەيدى.

حان جارلىق قىلعان سوڭ، ەكى جىگىت ءبولىنىپ وزىپ بارىپ، ءبىرى اقىرەتكە ورانىپ، كورگە كىرىپ، بۇرىنعىداي [كو]ءردى جاۋىپ، بىلمەيتىن قىلىپ، بەتىن جاپتى دا، قويدى دا جىمپيتىپ، ەكىنشىسىنىڭ ءوزى ءبىر سايعا بارىپ جاسىرىنىپ جاتتى دا، جەر قايىسقان قول كەلىپ، ۇزىن اققان سۋعا ءتوندى. قول اشىعىپ، كۇن اق جاۋىن، وت [جاعۋعا] تامىزىق وتىن جوق، ابىلاي حان ايتتى:

— ۋا، تۇرسىنباي باتىر، تۇنەۋگى كورگەن مولاڭنىڭ بەتاعاشىن [الىپ] كەلىپ، ەرلىك [جاس]اماساڭ، قول اشتان ولەر بولدى، — دەپتى.

— بۇرىن كورگەن سەن بولماساڭ، [باسقالار] تاۋىپ الىپ كەلە الماس، — دەيدى [دەپ] حان تۇرسىنبايعا ايتىپتى. تۇرسىنباي:

— تاس-تالقانىن شىعارىپ الىپ كەلەيىن، — دەپ جونەلدى. بارا-اق تاس-تالقان قىلىپ، بەتاعاشىن شاۋىپ، ىشىنە ءتۇسىرىپ جىبەردى. سونان سوڭ قولىن سوزىپ الا بەرگەندە، كوردىڭ ىشىندەگى:

— مەنىڭ كورىمدە اكە[ڭ]ءنىڭ كوز قۇنى بار ما؟ — دەپ جاعاسىنان شاپ بەرىپ ۇستاپ الا تۇرا كەلدى دەيدى.

— ۋاي، ەنەڭدى ۇرايىن، اح، پالەن ەتەيىن. سەن شالاجانسار ءولىپ جاتقان بولساڭ، مەن سەنى شىن ءولتىرىپ كەتەيىن، — دەپ، — ولگەن كىسى ءولىپ جاتا بەرەر بولار. ءتىرى كىسى بەتاعاشتى الىپ، جاعا بەرەر بولار. ءولى ساعان بولا، ءتىرى ابىلاي اشتان ولەيىن دەپ جاتىر، — دەدى دە ۇستىنە مىنە ءتۇستى دە، جالما-جان جەكە-اۋىزىن سۋىرىپ جاتىر ەدى، — باسىن كەسىپ تاستايىن، — دەپ، شىن ولتىرەتىن بولعان سوڭ، كوزى جەتىپ، شالقاسىنان جاتىپ كۇلىپ جىبەردى، استىنداعى باتىر جالىندى دەيدى:

— مەن ءولى ەمەسپىن، ءتىرى كىسىمىن. ءسىزدى سىناماققا حان بۇيىرىپ ەدى.

— باسە، سولاي دەسەيشى. مەن ويلادىم «شالاجانسار ولگەن نەمە، قوي، مەن شىن ولتىرەيىن» دەپ ەدىم، — دەپتى.

سونان سوڭ ءبارى باس قوسىپ، بەتاعاشىن الىپ كەلىپ، ىستىق قىلىپ ءىشىسىپ وتىرعاندا، حان جانىندا وتىرىپ:

— ەش نارسەدەن قورقىنىشلىق بولدى ما؟ — دەيدى.

— تاقسىر، نەگە قورىقپايىن؟ ون التى جاسىمدا اكەم پالەن حانعا نوكەرلىككە: «وسى بالامدى باتىرلىققا باۋلىپ بەر!» دەدى. سوندا باردىم، حاننىڭ جىلقىسىن باقتىم. جارقىراپ جاز شىققان سوڭ، كۇن كۇركىرەپ، كوك شىققان سوڭ، ءبىر اق بوران بولىپ، جىلقى ىقتى، جىلقىمەنەن بىرگە ىقتىم. ءۇش كۇن، ءۇش تۇننەن سوڭ، كۇن شايداي اشىلدى، جىلقى جۋسادى. مەن دە اتتان ءتۇسىپ، جاتا قالدىم. كوزىم ءىلىنىپ بارا جاتسا، ونە بويىم  مۇزداي بولىپ، شىمىرلاپ بارا جاتقان سوڭ، كوزىمدى اشىپ جىبەرسەم، بىلەكتەي قارا شۇبار جىلان ءوزىمنىڭ ءدال ۇستىمنەن ءجۇرىپ، اۋزىما جاقىنداي بەرگەندە، وزىمەن اۋزىم تولعانشا شىداپ جاتتىم. باسى اۋزىما كەلدى، قۇيرىعى بولەك قالدى. تولعاپ-تولعاپ باسىن جۇتىپ جىبەردىم. قورىقپاسام، جىلاندى جەيمىن بە؟ — دەپتى، — ءوزىمنىڭ جان بولىپ، قورىققانىم سول، — دەيدى.

— بارەكەلدى، باتىرىڭ قاتتى قورىققان ەكەن، — دەيدى.

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

ابىلاي حانمەن سوڭعى كەزدەسۋ

ابىلايدىڭ «قاندى قاراعاي قان بولدى، جول بولدى» دەپ ات بەرۋى

ابىلايدىڭ قىرعىز، وزبەككە جورىعى (ءىى نۇسقا)

---