InfoHub Logo

مەن قاجىنىڭ «ەڭلىك-كەبەك» پوەماسىنىڭ جارتى عاسىر بۇرىن بارماقتارىم مايىسىپ وتىرىپ جازعان كوشىرمەسىن قولىما الىپ قارايمىن. نەمەرەمە قايتا كوشىرتىپ قويسام با ەكەن، ا؟..

وتكەن عاسىردىڭ ەلۋىنشى جىلدارىنىڭ ورتاسى. كەڭەستىك جۇيەنىڭ قىلىشىنان قان تامىپ تۇرعان كەز. مەن 9-10 جاستاعى بالامىن. قاراڭعى تۇندە سىعىرايعان ماي شامنىڭ جارىعىمەن شاكارىم قاجىنىڭ «ەڭلىك-كەبەك» پوەماسىن داپتەرگە كوشىرىپ وتىرعانىم ەسىمدە. شارشايمىن. نازىك قولدارىم ابدەن تالادى. اندا-ساندا اكەمە كورسەتپەي جىلاپ الامىن. ول پوەماعا ءتانتى بولعاندىقتان ەمەس، سونى كوشىرە-كوشىرە قولىم تالعاندىقتان. ءوزىم قۇرالپى بالالار دالادا اسىر سالىپ ويناپ ءجۇر. مەنىڭ وتىرىسىم مىناۋ. جازبايمىن دەپ قالامدى تاستاي سالۋعا جىگەرىم جەتپەيدى. اكەمنىڭ قاھارىنا قارسى تۇراتىن الەمدە قۇدىرەت جوق. مەنىڭ بارماقتارىم مايىسىپ، قولىمنىڭ قارى تالىپ شارشاعانىمدى اكەم بىلمەيدى ەمەس. ءبىراق ول مەنى شاكارىمدى كوشىرۋگە ادەيى قيناپ سالىپ قويىپ، سىناپ قاراپ وتىرادى. ءوزى كوممۋنيست. ءبىراق شىعارماسىن وقىماق تۇگىلى اتىن اتاۋعا بولمايتىن شاكارىمدى ماعان كوشىرتىپ جاتىر. الدە ءوزى بىردەڭە بولىپ كەتسە بىرنەشە دانامەن ساقتالسىن دەدى مە ەكەن. ارينە 10 جاستاعى بالا ونى قايدان ۇقسىن؟

ال شاكارىم ەسىمىن ەندى قايتىپ ەستىگىم كەلمەيتىندەي قينالعانىم راس. سويتسەم اكەم مەنىڭ، ەنجارلىعىمدى سىندىرا وتىرىپ، شاكارىم رۋحىنا تەرەڭ باتىرعان ەكەن، جانىمدى قيناي وتىرىپ، بويىما ەككەن ەكەن. مەنىڭ بۇگىنگى رۋحانيات الەمىنە كوزقاراسىمنىڭ نەگىزى سوندا قالانىپتى. شاكارىمدە سىنبايتىن رۋح بارىن مەن ەندى سەزىنىپ ءجۇرمىن. ايتپەسە سوعىستا قان كەشىپ جارالانىپ كەلگەن ناعىز كوممۋنيست اكەمدى اناۋ-مىناۋمەن سەلت ەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس ەدى. ول جاۋىنان دا، جولىنان دا جىعىلماي كەتتى. شاكارىم باستاۋىنان قانىپ ءىشىپ، ونىڭ رۋحى بويىنا بىتكەن ا دام ەشۋاقىتتا سىنبايدى-اۋ دەيمىن. وسە كەلە مۇحتار اعا اۋەزوۆتىڭ جانۇياسىمەن، اعايىن-تۋىستارىمەن تابىستىم. ۇلى اباي اتامنىڭ ۇرپاعى ماكەن اپايدى تاپتىم. سولايشا شاكارىم شىعارماسىن كوشىرۋدەن باستالعان رۋحاني باستاۋىم مۇحيتقا قۇيىلدى. بۇگىن مەن ۇلى اباي، شاكارىم، مۇحتار شىعارماشىلىعىنا بايلانىستى الدەبىر جاڭالىق ەستىسەم ەلەڭ ەتە قالامىن. جو-جوق، مەن ادەبيەتشى دە، زەرتتەۋشى دە ەمەسپىن. ءبىراق ولاردىڭ رۋحاني دۇنيەسىندە باعا جەتپەس قۇندىلىق بار سياقتى كورىنەدى. بولماسا سول ستاليندىك داۋىردە كوكىرەگى وياۋ، كوزى اشىق ادامدار شاكارىم شىعارمالارىن ساناسىندا جاتتاپ، تىعىپ كوشىرىپ، وزدەرىن قاتەردىڭ وتىندە ۇستار ما ەدى؟! ۇيگە كەي كەزدەرى نيازبەك اقساقال كەلەتىن. اكەم ەكەۋى تورگى بولمەنىڭ ەسىگىن تارس جاۋىپ الىپ، شاكارىم ولەڭدەرىن وقيدى، كوزدەرىنەن جاس پارلاپ وتىرىپ اندەرىن ايتادى. رۋحى بەرىك ازاماتتاردى سونشا باۋراعان قۇندىلىق ەمەي نە سوندا؟ ونى قانداي بايلىقپەن باعالاۋعا بولادى؟ سول كەزدە بالاق سۇيەككە ءدان بولىپ ەگىلگەن ۇلى رۋح مەنىڭ بويىمدا رۋحانيات دۇنيەسىنە دەگەن تارازى قالىپتاستىرعان ءتارىزدى. ولاي دەيتىنىم ومىردەگى بارلىق جاقسى مەن جاماندى، قىمبات پەن ارزاندى سالماقتايتىن ولشەم بار مەنىڭ كەۋدەمدە. سول ولشەم بولار مەنى ءومىردىڭ بۇرالاڭىندا جاڭىلىستىرماي، ادامي بولمىسىمدى بۇزعىزباي ورگە سۇيرەپ كەلە جاتقان. مىنە ءبىراز جىلدان بەرى ۇلى اباي، مۇحتار، شاكارىم مۇرالارىن جيناپ، ناسيحاتتاۋعا ازداپ تا بولسا ۇلەس قوسىپ كەلە جاتسام، تەك وسى ۇستانىم مەنى جەتەگىندە ءجۇرمىن. باسقا ارمان-ماقسات جوق مەندە. شاكارىمنىڭ شىعارمالارىنىڭ كۇنى ءوتىپ كەتتى دەي الامىز با بۇگىن؟ جاي عانا اشىپ زەر سالىپ كورىڭىزشى، وسىدان ءبىر عاسىر بۇرىنعى دۇنيەنىڭ، ادامنىڭ، زاماننىڭ، پالەندەي وزگەرە قويماعانىن ۇعاسىز. ماسەلە شاكارىمنىڭ ولەڭمەن جانە ويمەن سالىپ كەتكەن سۋرەتىندە عانا ەمەس. ماسەلە ونىڭ ۇلى بولمىسىندا، قايشىلىققا تولى ۇلى تۇلعاسىندا. شاكارىم شىڭعىستاۋداعى سايات قوراسىندا جالعىز وي كەشتى. سىرىنا ۇڭىلگەن ەشكىم جوق. شاكارىم شىڭعىستاۋ كوتەرىلىسىنە قاتىستى دەيدى. ونى تۇبەگەيلى تەكسەرگەن جان بار ما؟ ۇلى تۇلعا وققا ۇشتى. ءبىراق ونىڭ قۇپياسى جابىق جاتىر. شاكارىم شىعارمالارى زاماننىڭ ناۋبەتىنەن قاشقان ەلمەن بىرگە جۇڭگو، موڭعوليا، رەسەي اسىپ كەتتى. ونى جيىپ جۇرگەن ەر قايدا؟ شاكارىم شىعارمالارى 80ء-شى جىلداردىڭ سوڭىندا كۇلبىلتەلەنىپ، كۇزەلىپ بارىپ باسىلدى. وتكەننىڭ وكىنىشى ورنىنا كەلەر مە؟ شاكارىم شىعارمالارىنىڭ ءبىرازى اراب قارپىنەن ءالى كيريلليساعا اۋدارىلعان جوق. وعان دا كۇش جۇمساۋ كەرەك ءالى. شاكارىمنىڭ ءدىني كوزقاراستارىن الدەبىر ءدىني ۇيىمدار وزدەرىنە يدەولوگيالىق جالاۋ ەتىپ الىپتى. ءوزىمىز تانىپ بولماعان اقىن ەسىمىن ودان قالاي ارشىپ الامىز؟ شاكارىم فيلوسوفياعا عىلىم رەتىندە ءۇڭىلىپ، دۇنيەنى تانۋعا عىلىمي ۇمتىلىس جاساعان تۇڭعىش قازاقتىڭ ءبىرى. شاكارىمنىڭ عىلىمي كوزقاراسىن الەمدىك ولشەمگە سالىپ بەر دەپ وزگەگە الاقان جايامىز با؟ شاكارىم ارى-بەرى شالقىعان ساياسي اۋدارىس-توڭكەرىسكە ەلتىگەن جوق. سونىڭ قۇربانى ەمەس پە ءوزى؟ شاكارىم ۇلتتىق مەملەكەت قۇرۋعا ۇمتىلعان الاشوردا ازاماتتارىن قولداپ وتىردى. بۇل ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى قالاي بولسا سولاي شاشىپ جاتقان بۇگىنگى بىزگە ۇلگى بولماس پا ەدى؟ شاكارىمنەن ۇيرەنەرىمىز كوپ-اۋ ءبىزدىڭ. ونى تەرەڭ تانىعان سايىن ءبىز ءوز بولمىسىمىزدى بارىنشا ۇعىنىپ، جوعىمىز بەن بارىمىزدى تۇگەندەي الامىز. جاڭا عانا سانامالاپ وتكەن دۇنيەلەردى ورنىنا كەلتىرەيىك دەپ ۇمتىلساق ءبىز ءوزىمىزدى تاني تۇسەتىنىمىز انىق. ياعني شاكارىم بولمىسى بار سىرى اشىلماعان قازىرگى قالپىنىڭ وزىندە ءبىزدىڭ ۇلتتىق رۋحىمىزعا ولشەم بولىپ وتىر. رۋحتىڭ، جىگەردىڭ ازدىعىن كورسەتىپ وتىر. ونى تانىعان سايىن ول ولشەم تەرەڭدەي بەرە مە دەپ قورقامىن. اۋرۋىڭدى جاسىرساڭ ءولىمىڭ اشكەرە قىلادى دەمەي مە. وزگەلەر ابدەن تانىپ بولعان ءوز بولمىسىمىزدى وزىمىزدەن جاسىرا بەرگەنشە شاكارىمدەي ۇلتتىق ولشەمدى ويىمىز بەن بويىمىزعا شاقتاپ كورسەك قايتەدى؟ مەن قاجىنىڭ «ەڭلىك-كەبەك» پوەماسىنىڭ جارتى عاسىر بۇرىن بارماقتارىم مايىسىپ وتىرىپ جازعان كوشىرمەسىن قولىما الىپ قارايمىن. نەمەرەمە قايتا كوشىرتىپ قويسام با ەكەن، ا؟..

سيازبەك مۇقاشيەۆ

---