بارىس ونعا تولعاندا
قاتىسۋشىلار:
جۇرگىزۋشى
ءبىر مىڭ بەس ءجۇز جاستاعى ۇران بابا
بەس ءجۇز جاستاعى ارىسحان
ون جاستاعى بارىس بالا
ساحنا ورتاسىندا جارتىلاي قيىپ كورسەتىلگەن كيىز ءۇي. كيىز ءۇيدىڭ تورىندەگى كىلەمگە «بارىس، ون جىلدىعىڭ قۇتتى بولسىن!» دەپ جازىلعان. ۇستەل باسىندا – ۇران بابا، ارىسحان، بارىس بالا. ۇشەۋى ورتاداعى تاباقتان ەت اساپ، قىمىز ءىشىپ وتىر.
جۇرگىزۋشى. بارىس بالا ونعا تولدى. اللا بۇيىرعان وسى جاسىنا جەتكەنشە ول نە كورمەدى. بارشىلىقتى دا، جوقشىلىقتى دا كوردى. «تار جول، تايعاق كەشۋلەردەن» دە ءوتتى. ءسويتىپ، وت پەن سۋعا سۋعارىلعان بولاتتاي شىنىقتى. اقىل-ويى تولىسىپ، بۇگىنگىدەي دارەجەگە جەتتى.
ەڭ باستى باقىتى – ءتورت زامانى قۇبىلا ەركىندىكتە ءوستى.
ونىڭ ون جىلدىعىن تويلاۋعا ءبىر مىڭ بەس ءجۇز جاستاعى ۇران بابا مەن بەس ءجۇز جاستاعى اكەسى ارىسحان كەلدى. اكەلى-بالالى ۇشەۋى شاڭىراعى ەڭسەلى، كەڭ قاناتتى اق بوز وردادا باس قوستى. بەرەكەلى داستارقان باسىندا مول اسىلعان ەتتەن اساپ، بال تاتىعان بەستى قىمىزدان ساپىرىپ ىشە وتىرىپ، بارىستىڭ ون جىلدىق ءومىرىن ءوز عۇمىرلارىمەن الىستىرىپ-سالعاستىرىپ شەجىرە اڭگىمە شەرتتى.
اڭگىمەدەن كەيىن باباسى مەن اكەسى وزدەرىنىڭ قۇتتىقتاۋ تىلەك-تەرىن ايتتى.
ۇران بابا. ال، بارىس بالام، 10 جىلدىعىڭ قۇتتى بولسىن! (از-كەم ءۇزىلىس جاسايدى.) ءبىز ومىردەن كورگەن-توقىعانىمىزدى ايتامىز. سوزىمىزگە جاقسىلاپ قۇلاق سالىپ، كەرەگىن الا بىلسەڭ، ۇتىلمايسىڭ. ارمان-ماقساتىڭا اداسپاي جەتەسىڭ.
ءبىز – مىنا اكەڭ ەكەۋىمىز سەنىڭ ءتورت قۇبىلىڭ تۇگەل زامانىڭا قىزىعىپ وتىرمىز. ءيا، تۇعىرىڭ بۇرىننان بەرىك ەدى، ەندى قابىر-عاسىن دۇرىس قالاۋ – وزىڭە بايلانىستى. جەرىڭنىڭ ءاستى-ۇستىن مىقتاپ يگەرگەن ەكەنسىڭ. كەن بايلىعىڭ مول، ءتىپتى جەردىڭ قارا مايىن دا سابالاپ ءپىسىپ الىپ جاتىرسىڭ. قازىنالى ساندىقتىڭ ۇستىندە وتىرسىڭ. دەگەنمەن، ءبىر اڭعارعانىم: الاقانىڭدى جايىپ ۇستايدى ەكەنسىڭ (الاقانىن جايىپ كورسەتەدى). قولىڭا كوگەرشىن دە، كوگەرشىنمەن بىرگە قۇزعىن، تورعاي دا قوناقتايدى ەكەن. ول ءىرىس-دانىڭدى تەرىپ جەگەنمەن قويماي، ساۋساقتارىڭنىڭ اراسىنان توگىپ، ىسىراپ قىلىپ شاشىپ تا جاتىر ەكەن. بۇل – بولمايدى، بالام.
بارىس بالا. سوندا اتا، الاقانىمدى بىلاي جۇمىپ ۇستاۋىم كەرەك پە؟ (ساۋساقتارىن جۇمىپ كورسەتەدى.)
ۇران بابا. جوق، بالام. وندا جۇدىرىعىڭداعى ءىرىس-ناسىپ وزگە تۇگىل، وزىڭە دە بۇيىرمايدى. وزگەدەن تىعىپ-جاسىرعانىڭ ۋىسىڭدا ءىرىپ-شىرىپ، بوسقا قور بولادى. ەڭ دۇرىسى، الاقانىڭدى بىلاي شۇقىرشا ەتىپ ۇستا (ساۋساقتارىن بىرىكتىرىپ، الاقانىن ءبۇرىستىرىپ، كورسەتەدى). سوندا ىرىس-نەسىبەڭ تەككە شاشىلىپ، توگىلمەيدى. ىرىپ-شىرىمەيدى دە. وزگەلەردى دە جارىلقاپ، ءوزىڭ دە توق بولاسىڭ. ادامنىڭ كۇنى الىس-بەرىسپەن، سىي-سىباعامەن قىزىق. ماقسات-مۇراتىڭا دوس-جارانىڭ كوپ، قۇت-بەرەكەلى بولىپ جەتەم دەسەڭ، مەنىڭ تىلەگىم – وسى.
بارىس بالا. راقمەت، اتا! (اكەسىنە موينىن بۇرىپ) ال، اكە، ءسىزدىڭ تىلەگىڭىز قانداي؟
ارىسحان. باباڭ دۇرىس ايتادى. ال مەنىڭ بايقاعانىم، بالام، تال بويىڭدا دارىن-قابىلەتىڭ تۇنىپ تۇر. ءبىلىم، العىرلىعىڭ دا مىقتى. وسى اسىل قاسيەتتەرىڭ سەنى دەگەنىڭە جەتكىزەدى. لايىم سولاي بولعاي! تەك ءبىر كەمشىن تۇسىڭ – سول اسىل بويىڭا مىنا ولپى-سولپى كيىمدەرىڭ قونباي تۇرعانى. باسىڭداعى قالپاعىڭ – ورىستىكى. سىرت كيىمدەرىڭ تىم جىلتىراق – ەۋروامەريكالىق. ال اياعىڭداعى – قىتايدىكى ەكەن. ىشكى كامزولىڭ عانا قازاقى. سوعان قاراعاندا، ءوزىڭنىڭ تازا قازاقى بولمىسىڭدى جاسىرىپ، سىرتقى جىلتىراققا اسىرە-ەلىكتەگىشتەۋ ەكەنسىڭ.
بارىس بالا. وي، اكە، مەن وزگەلەردەن قالىپ قويعىم كەلمەيدى. كەرىسىنشە، وزىق جۇرسەم دەيمىن. سول ءۇشىن وزىق جۇرتتىڭ جاقسىسى مەن اسىلىن تەزىرەك بويىما سىڭىرگىم كەلەدى.
ارىسحان. ول نيەتىڭ دۇرىس قوي. دەگەنمەن تاياقتىڭ ەكى ۇشى بولادى، بالام. سول سياقتى وزگەنىڭ دە اسىلى مەن جاسىعى قاتار جۇرەدى. سەن ءومىردى اق قاعازداي ەندى باستادىڭ. ال اققا كيە دە، كۇيە دە جۇققىش كەلەدى. سوندىقتان وزگەلەردىڭ دۇنيەسىنە شامعا ۇيمەلەگەن جىندى كوبەلەكتەي كوزسىز ەلىكپەي، سابىر-سالماقپەن، اقىل-پاراساتپەن، تالعامپازدىقپەن قاراپ ۇيرەن.
ءوز بويىڭدا قاسيەت بولماسا، ەلىكتەپ-سولىقتاۋدان ونەر تۋعانىن كورگەن ەمەسپىن. ەڭ باستىسى، ومىردەن ءوز سارا جولىڭدى تاڭداعانعا نە جەتسىن! ەرەكشەلىگىڭدى تاني ءبىل، وزگەلەرگە تانىتا ءبىل. سوندا عانا وزگەلەردىڭ اراسىنان ويىپورنىڭدى تاباسىڭ، سىي-قۇرمەتىنە بولەنەسىڭ.
بارىس بالا. راقمەت، اكە.
ارىسحان. ال ەندى، ءبىزدىڭ سەنىڭ تويىڭا اكەلگەن سىيىمىز. مىنا زەرلى شاپان مەن اق قالپاق. (ۇستەل ارتىنان شاپان مەن اق قالپاقتى الادى.) بۇل – اتا-بابا جولى مەن ءداستۇردىڭ بەلگىسى. كانە، ۇستىڭدەگى مىنا الاباجاقتارىڭدى شەشىپ، ەڭسەڭدى كوتەر، يىعىڭا جابايىق. (بارىس بالا باسىنداعى ورىس قالپاعى مەن جىلتىراق شاپانىن شەشىپ تاستايدى. اكەسى وعان اق قالپاق پەن شاپاندى كيگىزەدى. كەيىن شەگىنە، سۇيسىنە قاراپ) ءاپ، بارەكەلدى، جاراسا كەتكەنىن قاراشى!
ۇران بابا. كيىمىڭ – توزسىن، ءومىرىڭ – وزسىن! باق-داۋلەتتى، عۇمىرلى بول، بالام!
بارىس بالا. راقمەت، اتا! ال ەندى باتاڭىزدى بەرىڭىز.
ۇران بابا. «باتالى ەر – ارىماس» دەگەن. ال وندا الاقاندارىڭدى جايىڭدار.
جاسىڭ ۇزاق، عۇمىرلى بول،
اتا سالتىنا ۇعىمدى بول!
ونەر-بىلىمگە زەيىندى بول،
اتا-اناڭا مەيىرلى بول!
ءدىل، دىنىڭە بەرىك بول،
جاقسىلارعا سەرىك بول!
شاڭىراعىڭ بيىك،
مىعىم بولسىن،
تورىڭە ب ا ق، قىدىر قونسىن!
باتامدى اللا تاعالا قابىل ەتسىن،
حالقىڭدى ىنتىماقتى حالىق ەتسىن!
ءبارى. ءاۋمين!!! (بەتتەرىن سيپايدى.)
شىمىلدىق
You Might Also Like
-
— كوكتوعايعا سامولەت قاشان ۇشادى؟ — دەگەن داۋىس ەستىلدى. وتىرعانداردىڭ بارلىعى كاسسا جاققا بۇرىلدى.
