دارىگەردىڭ ءۇشىنشى قارۋى
— كوكتوعايعا سامولەت قاشان ۇشادى؟ — دەگەن داۋىس ەستىلدى. وتىرعانداردىڭ بارلىعى كاسسا جاققا بۇرىلدى.
— اۋا رايى جوق، — دەدى كاسسا ىشىنەن ايەل داۋىسى.
وسى سۇراق پەن وسى جاۋاپ ءۇش كۇننەن بەرى سان رەت قايتالاندى. جۇرتتىڭ بۇعان قۇلاعى ۇيرەنگەنى سونشا، سۇراقتىڭ ورىنسىز ەكەنىن دە ەلەمەي، بۇرىنعىداي سىبىر-سىبىر ءسوز ەتۋدى دە قويدى.
كاسساعا قايتا-قايتا بارىپ، كوكتوعاي سامولەتىنىڭ جايىن تىنباي سۇراپ جۇرگەن جىگىتتىڭ جەڭىل قول چەمودانى مەنىڭ جانىمدا تۇر. ول كاسسا الدىنان قايتىپ كەلىپ، تەرەزەگە كوز تىكتى. دالا كۇڭگىرت ەدى. بوز بوران ادام ەڭسەسىن باسادى. جىگىت سول بوز پەردەنىڭ ار جاعىنان الدەنەنى زارىعا ىزدەگەندەي، قار سۋىرعان دالاعا قيىلا قارايدى. كوزىلدىرىكتىڭ ار جاعىنداعى قوس جاناردان جاس شىعىپ كەتەر مە ەكەن دەپ تە قالاسىڭ. ونىڭ كوكتوعايعا ۇشىپ كەتۋگە ىنتىزارلىعىن ايتىپ جەتكىزگىسىز.
ال اەرودروم الاڭىندا فيۋزەلياجدارىن كوك برەزەنتپەن تۇمشالاپ تاستاعان سامولەتتەر اۋزىنا ات دوربا ىلگەن تۇلپارلارداي ءۇنسىز ءتىزىلىپ تۇر. بورانعا جون ارقاسىن توسىپ ىقتاپ تۇرعان سياقتى.
الگى جىگىتتىڭ كوزىلدىرىكتى كوزى الىستاعىنى كورە المايدى. دوڭەس شىنىدان جانارى جانسىزدانىپ، ەرەكشە الارىپ كورىنەدى. مۇرنى تاڭقىلاۋ، ءوڭى قارا بۇجىر، سىرت كورىنىسى كۇيكىلەۋ، كوزگە قوراش ەدى. ءبىراق قازىرگى تەرەزە الدىندا تۇرعان قالپىن كورىپ: «وسىنىڭ ءوزى اقىن ەمەس پە ەكەن» دەگەن وي باسىما كەلە قالدى.
كەيىننەن سويلەسە كەلسەك، ول دارىگەر ەكەن، كوكتوعاي اۋداندىق اۋرۋحاناسىنىڭ وسىندا كومانديروۆكاعا كەلىپ، ەندى قايتا اۋدانعا ۇشا الماي وتىرعانىنا بۇگىن ءۇشىنشى كۇن ەكەن.
كۇن اشىق-جارىق بولسا، كوكتوعاي سامولەتكە قىرىق بەس-اق مينۋتتىك جول كورىنەدى. ال ارقانىڭ اق بورانى ۇشى-قيىرسىز اسپان اياسىمەن جەر ۇستىندە ويناق سالعاندا، كوكتوعايعا سامولەت ۇشپايدى، ماشينا تىپتەن باسپايدى. ول جاققا قاراي تەمىر جول جوق.
جول جۇرگەندە كۇتكەن جامان. ۇيدەن ءبىر شىققان سوڭ تەزىرەك ءجۇرىپ كەتكىن كەلەدى. ال قىستىڭ زىكىر سالعان دولى داۋىلىندا اەروپورتتا قامالىپ وتىرعاننان ازاپتى نارسە جوق سياقتى. بۇل سەزىم ماعان بەلگىلى. ايتسەدە، كورشى وتىرعان جىگىتكە سامولەت كۇتۋ ازاپتاردىڭ ازابىمەن بارابار بولدى.
— نەسىنە سابىرسىزداناسىز، — دەدىم مەن ونىڭ كوڭىلىن ءبىر ساتكە بولسا دا بولگىم كەلىپ. — بوران دا باسىلار، كۇن دە اشىلار، مىنا تۇرعان كوكتوعايعا كوزدى اشىپ-جۇمعانشا جەتىپ باراسىز.
— مەن اسىعاتىن سەبەپ بار، تۋىسقان، — دەدى جىگىت سكامەيكاعا وتىرا بەرىپ. «ول سەبەپتى ايتسام تۇسىنە الاسىڭ با؟» دەگەندەي بەتىمە ءبىراز قاراپ قالدى.
اەروپورت زالىنىڭ ءىشى جولاۋشىلارعا لىق تولى. ءبىزدىڭ ءدال قاسىمىزدا قاراعايلىعا باراتىن ءبىر توپ گەولوگ چەموداندى توسەي سالىپ، دومينو تاستارىن تاقىلداتىپ وتىر. ارىرەكتە الدەكىمدەر كارتا ۇلەستىرىپ جاتىر. بىرەۋلەر كىتاپقا ۇڭىلسە، بىرەۋلەر جۇمىسسىزدىقتان قالعىپ-مۇلگىپ قالىپتى.
ال دالادا بوران تۇتەپ، اينالا توڭىرەكتىڭ تۇنەرىپ كەتكەنى سونشا، اەروپورتتىڭ ىشىندە كۇندىز بارلىق شامداردى جاعىپ قويۋعا تۋرا كەلدى.
— مەن اسىعاتىن سەبەپ بار، — دەدى جىگىت. — جول توسىپ وتىرعانىمىزدى ۇمىتا الار ما ەكەنبىز، بىزگە ۋاقىت وزدىرۋ كەرەك قوي. قالاساڭىز، ايتايىن...
* * *
— مەن مەديسينا ينستيتۋتىن الماتىدا ءبىتىردىم، — دەدى ءاشىم (جىگىتتىڭ اتى ءاشىم ەدى) — ستۋدەنتتىك قيماس قىزىقتى جىلدار كوزدى اشىپ-جۇمعانشا دەگەندەي جىلدام وتە شىقتى. ءقازىر ويلاسام، اق اساۋ تولقىنداي ساپىرىلىسقان، كوز ۇشىنان مۇنارتىپ بورت-بورت جەلگەن ساعىمداي ەلەس جۇرەكتى جىلىتىپ، تولقىتىپ، بالقىتىپ جۇرە بەرەدى.
ول كۇندەردىڭ قىزىعى مول ەدى عوي. كۇنبە-كۇن سەميناردىڭ، جىل ون ەكى ايداعى قوس سەسسيانىڭ ۋايىمى زور بولسا دا، ستۋدەنتتىك ءومىر جازداي جادىراعان تاماشا ءومىر عوي.
ينستيتۋت بىتىرگەن سوڭ مەنى الىستاعى اۋدانعا قىزمەتكە جىبەردى. العاشقى كۇن اۋرۋحانامەن تانىسۋدان باستالدى. اۋرۋحانانىڭ ەسىگىن العاش رەت دارىگەر رەتىندە اتتاپ باسۋىم. مەنەن جاقسىلىق، جاردەم كۇتكەن جاۋتاڭ كوزدەردى العاش رەت كورۋىم. و، ول كوزدەردىڭ ساعان سۇقتانا قادالۋى تىم اۋىر. سوندا سەن ءوزىڭدى دارمەنسىز سەزىنەسىڭ. سەن اۋرۋ جاندار ءۇشىن ءقازىر ەڭ قۇدىرەتتى ادامسىڭ. ءبىراق سول قۇدىرەت بار ما بويىڭدا... اسىرەسە سىر الىسپاعان جاس دارىگەردىڭ اۋpy ادامدارمەن العاش كەزدەسۋى «قىل كوپىردىڭ» ۇستىمەن وتكەنمەن بىردەي.
كەشە عانا ينستيتۋت جۇرگەنىمدە: «اتتەڭ، وسى سەسسيادان، وسى ەمتيحاننان امان-ەسەن وتسەم، ونان كەيىنگىسىنىڭ ءبارى جەڭىل بولار ەدى-اۋ» دەپ ارمانداۋشى ەدىم. شىركىن، بالالىق دەسەڭشى. ناعىز سىن، ناعىز ەمتيحان ەندى كەلدى-اۋ.
— ءتورتىنشى پالاتامەن تانىسىڭىز، مۇندا بەس ادام جاتادى، — دەدى باس دارىگەر جاننا جاپاروۆنا، كىرشىكسىز اق حالات كيگەن ورتا جاستارداعى سىلقىمداۋ ايەل.
ءبىز كىرىپ بارعاندا، بەس اۋرۋدىڭ بەسەۋى دە باس بۇرىپ قارادى. ءبىر بايقاپ قالعانىم: ورتاداعى كويكادا جاتقان ايەلگە باس بۇرۋدىڭ ءوزى كۇشكە تۇسەدى ەكەن. ونىڭ تۇلا بويىندا ءومىردىڭ ءالى ولمەي ءتىرى جاتقانىن بىلدىرەتىن مۇشە تەك ۇلكەن قوڭىر كوزى عانا ەدى. ونىڭ كوزى جالت ەتىپ جاۋدىرەپ قاراعاندا، اپىر-اي، ادامدا دا وسىنداي جانار بولادى ەكەن-اۋ دەگەندەيسىڭ. ايتپەسە ءوڭى ۇسىك ۇرعان كۇزگى جاپىراقتاي قاتىپ-سەمىپ سارتاپ تارتقان.
— ءپوليارتريتتىڭ اسقىنعان ءتۇرى، دەفورميرۋيۋششيي پوليارتريت، بارلىق بۋىن-بۋىندى تۇتىپ قالعان، — دەدى جاننا جاپاروۆنا لاتىنشالاپ.
پالاتاداعى قالعان ءتورت ايەلدىڭ سىرقاتتارى اسا ءقاۋىپتى ەمەس كورىنەدى.
– جاتقانىنا ءبىر جىلدان اسىپ قالدى، ءۇمىت از، — دەدى بىلاي شىعا كەلە باس دارىگەر.
«ءۇمىت از» دەگەنى اتىلعان وقتاي توسىن ەستىلدى. بۇل نە؟ اجالمەن ىمىراشىلدىق پا؟ الدە دارمەنسىزدىك پە، — دەيمىن وزىمە-وزىم.
— قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن ىستەدىك، — دەدى جاننا جاپاروۆنا قىزىل قىنالى تىرناعىن قىرناي تۇرىپ: — كۇكىرت ەرىتىندىسى بار ۆاننا دا جاسالدى، ماسساج دا ىستەلدى، اسىرە كۇلگىن ساۋلەگە دە ءتۇسىرىلدى، ءۆيتاميندى تاماقتار دا بەرىلدى. بەتى بەرى قارار ەمەس. ەش تەر شىقپايدى، ەكى تىزەسى جاپ-جالتىر...
دەفورميرۋيۋششيي پوليارتريت... سەمەن سومويلوۆيچ، اح، سەمەن سومويلوۆيچ، سەن بىزگە وقىعان پوليارتريت قوي، قايران پروفەسسور، قاسىمدا ءقازىر بولار ما ەدىڭ! سەنىڭ جاردەمىڭ قانداي كەرەك دەسەڭىزشى ءقازىر! ويتكەنمەن مىنا جاننا جاپاروۆنانىڭ ايتۋىنشا سەن بىزگە لەكسيادا وقىعان امالدىڭ ءبارى اۋرۋعا قولدانىلعان ءتارىزدى. ەندى نە كەرەك، قۇداي-اۋ، ەندى نە كەرەك...
... اۋرۋحانا بويىنشا كەزەكشى مەن ەدىم. تەرەزە الدىنداعى جالاڭاش اعاشتاردىڭ بىرەن-ساران سارعىش جاپىراقتارى جۇدەگەن كوبەلەكتەي ءدىر-دىر ەتەدى. تەرەزەدەن كۇن ساۋلەسى ءتۇستى.
— ە-ە، ونىڭ كويكاسى تەرەزە الدىنان الىس ەكەن-اۋ، — دەگەن وي ساپ ەتە قالدى.
دەرەۋ سەسترانى ەرتىپ الىپ، ءتورتىنشى پالاتاعا كەلدىم. ەسىك اشىلا بەرە، كەشەگى كوزبەن كوزىم كەزدەستى. ول اۋەلى جالت ەتىپ، ونان سوڭ تاعى دا الدانعانىن بىلگەندەي مۇڭايا قالدى. بۇل مەرگەننىڭ وعى جازاتايىم ءتيىپ، شالا-جانسار جاتقان مارالدىڭ كوزىندەي ادەمى ءارى ايانىشتى ەدى. وندا كوكتەي سولعان ءومىردىڭ وكىنىشى مەن قاپا-قاسىرەتى دە، جاڭا كۇننەن، جاڭا ايدان، جاڭا جىلدان كۇتكەن ۇلكەن ءۇمىتى مەن تىرشىلىك دامەتكەن تىلەگى دە بار ەدى.
— سىزگە كۇن ساۋلەسى وتە-موتە پايدالى، سوندىقتان كويكا اۋىستىرىپ، مىنا تەرەزە الدىنا جاتىڭىز، — دەدىم مەن سىرعاعا.
كەزەرگەن جۇقا ەرنى بولار-بولماس قيمىلداپ:
— راقمەت، — دەدى.
سەسترالار ونى كوتەرىپ الىپ، جاڭا ورىنعا جاتقىزدى. مەن ونىڭ جاتقان جەرىنەن تەرەزەگە قاراپ ەدىم: بۇلتسىز كوگىلدىر اسپان كورىندى. اعاش باسىنداعى تورعايلار كورىندى.
— مەن دالا كورمەگەلى كوپ بولدى، — دەپ سىبىرلادى سىرعا. — ساعىنىپ قالىپپىن.
ءسويتىپ ول اسپانعا قاراي بەردى. كۇزگى جاپىراقتاي سارعايعان ءوڭىنىڭ ار جاعىنان ءبىر كەزدەگى اق قۇباشا سۇلۋدىڭ كەلبەتى تولعان ايداي تولىقسىپ ەلەستەدى. بۇل ەلەس قانا ەدى.
— ءسىز جاقسى ىستەدىڭىز، — دەدى مەن پالاتادان شىعا بەرگەندە سەسترا ماشا. — سىرعانىڭ كوڭىلى جارىم ەدى. كويكاسىن اۋىستىرىپ ىقىلاس بىلدىرگەننىڭ وزىنە ريزا بولىپ قالدى.
— اۋرۋ ادامنىڭ كوڭىلى ءارقاشاندا جارىم عوي، — دەدىم مەن.
— جوق، سىرعانىڭ، مەنىڭشە، اۋرۋىنىڭ ۇستىنە قوسىلعان اۋرۋى بار، — دەدى سەكپىل بەتتى سەسترا ماشا.
— ول قانداي اۋرۋ؟
– بۇل ءوزى ءبىز قاتارلى جاس ادام: ءسىرا، سول جيىرما ءبىر-جيىرما ەكى شاماسىندا. اۋىرماي تۇرعاندا تۇرمىسقا شىققان ەكەن. ال ءسۇيىپ العان كۇيەۋى بۇل قاتتى جىعىلىپ اۋىرعان سوڭ، وسى ەمحاناعا اكەلىپ سالدى دا، جوق بولدى. قايتىپ كورىنبەي كەتتى. ءبىر كەزدەگى سۇلۋدىڭ ەندى اياق-قولى جوق مۇگەدەك بولعانىنان مۇلدە شوشىنسا كەرەك، ءىزى سۋىپ كەتتى. ءاي، وسى ەركەكتەردى قويشى! — دەپ سەسترا سەپكىلدى بەتىن تىرجيتىپ قولىن ءبىر-اق سىلتەدى. — بۇل بايعۇس ولەيىن دەپ جاتسا دا سول بالەسىن كۇتەدى، پالاتانىڭ ەسىگى اشىلعان سايىن، جالتاق-جالتاق قارايدى. قارايدى دا قاپالانا تۇسەدى. ونىڭ كۇتكەن ادامى كەلمەيدى.
ادام جانىنىڭ تەرەزەسى جوق، بوتەن جان — تۇنەك دەيدى. سول تۇنەكتىڭ پەردەسى اشىلايىن دەدى. سىرعا نەگە ەسىككە قاراي بەرەتىنىن ەندى بىلەيىن دەدىم.
ءبىر مەزگىل اسپاندى اۋىر بۇلتتار تورلاپ، دالا دا، كابينەت ءىشى دە كۇڭگىرت تارتتى. شىمشىقتار شىقىلىقتاپ، شوشاڭداعانىن قويدى. تاسا تاۋىپ الىپ ولار دا الدەنەندەي ويعا كەتىپ، ءۇنسىز وتىردى.
مۇنداي كۇندەر كوڭىلدى قامىقتىرعىش، الدەنەلەردى، البىرت كۇندەردىڭ ورىندالماي قالعان ءتاتتى قيالدارىن، العاشقى ءتاۋىر كورگەن قىزدى، العاشقى بوزبالالىق اۋرەشىلىكتى ەسكە ءتۇسىرىپ، كوزگە جاس كەلتىرەدى.
اسپاندى بۇلتتار تورلاپ، ونىڭ ءالجۋاز كوگىلدىر ءتوسىن تاپتاپ، شىعىسقا قاراپ جوڭكىلىپ جاتادى. تەرەزە الدىنداعى الما اعاش پەن سيرەن بۇتالارىن داۋىل سىلكىلەپ، جازىقسىز جازالاپ، ازاپتاي باستايدى. بۇتالار مايىسىپ يىلەدى، زوردىڭ كۇشىمەن ءسال ۋاقىتقا عانا يىلەدى، تاكاپپارلانىپ قايتادان بوي تۇزەيدى. ولار باعىنبايدى، قاسارىسا تۇسەدى.
مۇنى كورىپ مەنىڭ ءىشىم جىليدى. مەن ىرىمشىل ەمەسپىن، ءبىراق بۇتاقتىڭ بەرىلمەي قاسارىسقانىنا جانىم سۇيسىنەدى. تەرەزەگە وسىلاي قاراپ وتىرا بەرسەم، كوزىم جەل جۇلمالاعان سيرەن شىبىعىنىڭ ورنىندا ۇزىن قارا شاشىن جەل جەلبىرەتىپ، داۋىلعا قاراما-قارسى قاسارىسىپ العا تالپىنعان سىرعانى كورەم. بۇل ءبىر ءتۇس سياقتى كورىنىس.
تۇستەن ايىعىپ، پالاتالاردى ارالاۋ كەرەك ەكەنى ەسىمە تۇسەدى.
ءتورتىنشى پالاتاعا كىرە بەرگەنىمدە، سىرعانىڭ كوز جانارى ەندى تەرەزە الدىنان جالت ەتتى. لەزدە ءسونىپ، بۇرىنعىشا مۇڭايىپ قالدى. ول ەسىك اشىلعان سايىن «سول ما ەكەن!» دەپ ءوز ەرىن كۇتەدى. ال كۇيەۋى ءقازىر مۇنىڭ ءبىر جاپىراق كوڭىلىن كوتەرمەيدى. سىرعا حالىنە ءوزى ءتۇسىپ قالسا قايتەر ەدى؟ سىرعا سوندا ونىڭ سوڭىنان ءبىر رەت تە ءىز سالماي: «ءحالىڭ قالاي، سەيسەن؟» دەپ ءبىر اۋىز كوڭىل سۇراعانعا جاراماسا، سەيسەن نە دەر ەدى؟ نە كۇيدە بولار ەدى؟ ادام اتاۋلىعا ەسەندىك-ساۋلىق تىلەپ، ولاردى اۋرۋدان امان ساقتاۋ مەنىڭ بورىشىم بولا تۇرا، مەن ءقازىر ءوز ەركىمنەن تىسقارى سەيسەنگە اۋرۋ تىلەدىم.
سىرعا ءقازىر دە بۇلت باسقان اسپانعا قاراپ جاتىر. تەرەزەدەن وعان اسپاننىڭ ءبىر قيىعى مەن جەل جۇلمالاعان سيرەن بۇتالارىنىڭ ءبىر ءتۇبى كورىنەدى.
— ءسىز بىلەسىز بە، تۇندە مەن جۇلدىزداردى كوردىم، جارتىكەش ايدى كوردىم، — دەدى ول ادەتتەگىشە سىبىرلاپ، قاتتىراق سويلەسە دەمىگىپ قالادى. — كوپتەن بەرى كورگەنىم سول، ساعىنىپپىن.
سىرعا كۇرسىنگەندەي بولدى. «ساۋ ادام كوپ نارسەنى اڭعارمايدى ەكەن-اۋ، جۇلدىزدى دا ساعىنادى ەكەن-اۋ» دەدىم ىشىمنەن.
سويتسەم ومىرگە قۇشتار جان جاتىپ الىپ، قاراما-قارسى ءۇيدىڭ مۇرجاسىنان بۋداقتاپ ۇشقان تۇتىنگە دە قىزىعادى ەكەن، بالاپاندارىمەن توپتالىپ تەلەگراف سىمىنا تىزىلە قونىپ، جىلى جاققا ۇشىپ كەتۋگە جينالىپ، تۋعان جەردى قيا الماي وتىرعان قارلىعاشتارعا دا قىزىعادى ەكەن. ول تەك كۇزگى جاپىراقتاردىڭ بۇتاقتان ءۇزىلىپ تۇسكەنىنە، ەندى سول جاپىراقتاردىڭ بىر-بىرىمەن ەش ۋاقىتتا سىبىرلاسا المايتىنىنا قينالادى.
— ءسىز بىلەسىز بە، مىنا قارا شىبىنداردى مەن جاقسى كورەمىن، — دەدى سىرعا ءسال-پال عانا قان جۇگىرگەن جۇقا ەرنى كۇبىرلەپ. — قارا شىبىن ماعان عاشىق بولعانداي بەت-اۋزىمدى ايمالاي بەرەدى. ونى ۇشىرماق بولىپ مەنىڭ جانسىز قولىم قيمىلدايدى. شىبىن قونباسا، ونىڭ قيمىلداماۋى مۇمكىن، شىبىن قونعاندا، دەنەم شىمىرىككەندە، مەن ءوزىمنىڭ ءالى ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمدى سەزىنىپ، قۋانامىن...
وسى كەزدە كوشەنىڭ ار جاعىنداعى ءۇيدىڭ تەرەزەسىنەن مۋزىكا ءۇنى ەستىلدى.
— مىناۋ چايكوۆسكيي عوي، «كىشكەنتاي اققۋلاردىڭ ءبيى»، — دەدى سىرعا باسىن كوتەرمەك بوپ، — مەن سەستراعا ىم قاقتىم. ماشا ەكەۋىمىز سىرعانىڭ ارقاسىنا جاستىق قويىپ، باسىن بيىكتەدىك. ون بويى شالقاسىنان جاتقان ادامنىڭ ءسال دە بولسا ەڭسەسى كوتەرىلگەنى كورەر كوزگە جاقسى ەكەن.
— شىركىن، بالەرينالار قانداي باقىتتى! — دەدى سىرعا بيلەپ جۇرگەن كىشكەنتاي اققۋلاردى ساحنادان كورىپ جاتقانداي-اق. ونىڭ ءتۇسى وزگەرىپ، ءقازىر كويكادان ءوزى ءتۇسىپ، ءوز اياعىنان ءجۇرىپ كەتەتىندەي كورىنەدى. ال مۋزىكا ونى شاقىرعانداي، ادامنىڭ جان-دۇنيەسىن شارپىپ ءوتىپ، شارىقتاپ كەتتى. سيرەن بۇتاسىنا قونعان الماس شىقتاي ءبىر تامشى سىرعانىڭ الاقانداي كوزىنەن دومالاپ ءتۇستى.
پالاتاعا راديونۇكتە ورناتىپ، قۇلاققا كيىپ تىڭدايتىن ناۋشنيك الدىرۋ كەرەك ەكەن دەدىم وزىمە-وزىم.
— ءتورتىنشى پالاتاعا كىرىپ شىقپايسىز با؟ — دەدى ءبىراز كۇن وتكەن سوڭ كوريدوردا جولىققان سەسترا ماشا.
— وندا نە بوپ قالدى؟ — دەپپىن.
— بوتەندەي ەشتەڭە بولعان جوق. ءبىراق جاي كىرىپ، اۋرۋلارمەن اڭگىمەلەسىپ، حال-احۋالىن سۇرامايسىز با دەگەنىم عوي...
— مەن تاعى دا مۋزىكا تىڭدادىم، ول مەنى سەرگىتكەندەي بولدى، — دەدى اۋرۋلارمەن امانداسىپ ەندى سىرعانىڭ قاسىنا بارعانىمدا. ول باسىنان ناۋشنيكتى ءسال-سال قيمىلداتىپ، وڭ قولىمەن الۋعا ارەكەتتەنىپ: — مەن كوپتەن ساعىنا كۇتكەن ادامىمدى كورگەندەي بولدىم. اۋرۋ ەكەنىمدى دە ۇمىتا جازداپ، ءالى دە اسەم ۇنگە جۇيە-جۇيەم بوسايتىنىنا قۋاندىم. جان-دۇنيەمنىڭ ساڭىلاۋلارى بىتەلدى مە دەپ قاۋىپتەنۋشى ەدىم. كوڭىلىم مۇلدە كۇڭگىرتتەندى مە دەپ قالۋشى ەدىم. مەن ءالى ارمانداي الادى ەكەنمىن، دوكتور، — دەپ سىرعا قيمىلدايتىن وڭ قولىنىڭ شيدەي ساۋساقتارىن تەرەزە تورىنان تۇسكەن كۇن ساۋلەسىنە توستى. كۇن ساۋلەسى الاقانىن قىتىقتاپ ويناعىسى كەلگەندەي بولدى.
— تاڭ الدىندا ءسال ۇيىقتاپ كەتىپ، ساراڭ ۇيقىدان سوڭ كوزىمدى اشىپ السام، كۇن ساۋلەسىن كورىپ قۋانىپ قالامىن. مەن ۇيقىعا كەتكەندە، اياق-قولىم ءتىرىلىپ قالعان جوق پا ەكەن دەپ قارايمىن.
— اياق-قولىڭىز وسىدان ەكى-ۇش جىل بۇرىنعى ساۋ-سالامات كەزىڭىزدەگىدەي بولادى ءالى،—دەيمىن مەن اۋرۋدىڭ اياق جاعىن جىلى ودەيالمەن قىمتاپ.
مەن تۇندە-تۇندە تۇسىمدە، قىردا جۇگىرىپ گۇل تەرىپ جۇرەمىن، ءتىپتى كەيدە ءوزىمىزدىڭ سوۆحوزدىڭ كلۋبىندا بي دە بيلەپ جۇرەمىن، — دەدى سىرعا.
— ءالى قاراپ تۇر، وڭىندە دە تالاي-تالاي بيلەرسىڭ، — دەيمىن اۋرۋعا ماسساج جاساۋدى سەستراعا تاپسىرىپ.
— بۇل ءوزى، جازىلاتىن اۋرۋ ما ەدى؟ — دەيدى سىرعا.
— ارينە، — دەدىم مەن ءا دەگەندە نە دەرىمدى بىلمەي قالسام دا. — ارينە، ءبىزدىڭ عىلىم ءۇشىن جەڭىلمەيتىن دەرت جوق. بايقاپ قاراساڭ، ءبىر كەزدە جۇرتقا سوقىرىشەكتىڭ ءوزى جازىلماس دەرت ەدى. سۇزەك، شەشەك دەگەنىڭ تاجال ەدى، ءقازىر ولار جويىلدى. تۋبەركۋلەز كۇنى كەشەگە دەيىن ەم قونبايتىن اۋرۋ بولسا، ءقازىر عىلىم ونى ەمدەۋدىڭ پارمەندى جولدارىن تاپتى... ءتىپتى جۋىردا عانا ەلىمىزدىڭ ەڭ كورنەكتى مەديكتەرىنىڭ جينالىسىندا اتاقتى پروفەسسور ەفيموۆ ءپوليارتريتتى ءساتتى ەمدەۋدىڭ تاجىريبەلەرىن ورتاعا سالىپ، جاڭا انتيبيوتيك جاساپ شىعارعانىن دا ايتتى عوي.
سىرعانىڭ جانسىز اياقتارىنىڭ جۇرمەي قالعانىنان قان جينالىپ بەتىنە شىققانداي، بوپ-بوز ءوڭى قىزىل شىرايلاندى. جۇقالاڭ ەرنى ءدىر-دىر ەتكەندەي بولدى. وزىنە عانا جاراسىمدى تامپەك مۇرنىنىڭ تاناۋى دەلديىڭكىرەپ، تىنىسى جيىلەدى.
— جاڭا انتيبيوتيك پە؟ جاڭا ءدارى مە؟ — دەدى سىرعا، بۇل جولى ول سىبىرلاعانىن قويىپ، داۋىسىن شىعارىپ جىبەردى. ونىڭ شىن داۋىسىن تۇڭعىش ەستىگەنىم ەدى.
— ءيا، جاڭا ءدارى، — دەدىم مەن، ءالسىز ارىق قولىن قالاي سيپاعانىمدى ءوزىم دە سەزبەي قالىپ.
— ول ءدارى بار بولسا قايدا؟ ماعان نەگە بەرمەيدى ەكەن؟ — اۋىر دەرتتەن نۇرى قايتپاعان ۇلكەن قوڭىر كوزىنەن ءۇمىت ۇشقىنى ءبىر جىلت ەتىپ، ءبىر ءسوندى.
«مەن گۇل اشپاي جاتىپ سۋىق شالعان اداممىن عوي، مەنى الداماعايسىڭ، ءالى كورەر جاقسىلىعىم بار ما؟» دەگەندەي ەدى ول كوز.
— ول ءدارى ءالى اپتەكالارعا تۇسكەن جوق كورىنەدى، تەك لابوراتوريالىق تاجىريبەلەردە قولدانىلادى ەكەن.
— ا، لابوراتوريا... لابوراتوريا، ءالى جوق دەڭىز... جوق دەڭىز...
قوڭىر كوز مەن ەڭ العاش رەت كورگەندەگىدەي اۋەلى جالت ەتىپ، «جوق دەڭىز» دەگەن كەزدە مۇڭايىپ، تايىپ كەتتى. مەن اعات ايتقانىمدى كەشىگىڭكىرەپ ءتۇسىندىم دە:
— سابىر ەت، سىرعا. ءالى-اق الامىز ول ءدارىنى، — دەدىم.
— «سابىر، سابىر»، — دەدى ول مەنىڭ ءسوزىمدى ۇناتپاعانداي، — سابىردان كەلەر پايدا بولسا، مەن سابىر ەتكەلى جۇزدەگەن تاڭ اتىپ، جۇزدەگەن كۇن باتتى. مەنىڭ شىدامىم سىنعا تۇسكەلى قاشان! و، ءسىز تۇسىنبەيسىز ونى...
— مەن تۇسىنەمىن، سىرعا، تۇسىنگەندىكتەن دە، قايتسەم دە سول ءدارىنى ساعان تاۋىپ اكەلىپ بەرۋدى ويلاپ وتىرمىن. كومانديروۆكا سۇراپ، وبلىس ورتالىعىنا، ءتىپتى الماتىعا، وندا بولماسا، پروفەسسور ەفيموۆتىڭ وزىنە بارامىن، — دەپ سىرعانىڭ نازىك ساۋساعىن الاقانىما قالاي سالعانىمدى ءوزىم دە سەزبەي وتىرىپپىن.
— سۇيگەن جاردان كورمەگەن جاقسىلىقتى سىزدەن كوردىم-اۋ. العانىم مەنى اۋىرعان سوڭ قارا شاقا قۇرلى كورمەي تاستاپ كەتكەننەن كەيىن، ەندى مۇلدە قۇرىعان ادام ەكەنمىن دەپ ۇرەيىم ۇشۋشى ەدى. ءسىز نەتكەن قايىرىمدى جان ەدىڭىز... شىنىمەن، جاسىعان كوڭىل جادىراي ما؟ شىنىمەن، سولعان ءومىر قايتا كوگەرە مە ەكەن؟ ادام اياعىنان ايىرىلادى ەكەن، قولىنان ايىرىلادى ەكەن، ادام اجاردان، سۇيىكتى جاردان ايىرىلادى ەكەن، ادام وت باسىنان، وشاق قاسىنان، باسقا تۇسسە باقىتىنان ايىرىلادى ەكەن. ءبىراق ارماننان ايىرىلا المايدى ەكەن. مەن وسى ۋاقىتقا دەيىن اۋا جۇتىپ، جارىق دۇنيەنى تەرەزەنىڭ ءبىر قيىعىنان بولسا دا كورىپ جاتسام، ونىم وسى ارماننىڭ ارقاسى. شىركىن، جانتاق جامىلعان كەڭ دالاعا تاعى ءبىر شىعىپ، كارى اكەمنىڭ وتارىنداعى قويعا جامىراعان قوزىلاردىڭ سوڭىنان تاعى ءبىر جۇگىرسەم-اۋ!
— «ساۋ ادام كوپ نارسەنىڭ ءقادىرىن بىلە بەرمەيدى عوي، ايتپەسە قىزىل تىكەن كەشىپ، قوزى ارتىنان جۇگىرگەن دە ارمان بولادى ەكەن، ءا»، — دەدىم ىشىمنەن تاعى دا.
— وسىدان قارا دا تۇر، بۇل ارمانىڭ دا ورىندالار!
— جوق، بۇل ارمان بۇعان دەيىن قاناتسىز ەدى، ەندى ءسىز قانات ءبىتىردىڭىز، — دەدى سىرعا.
ەندى مەنىڭ جاتسام-تۇرسام سىرعاعا بەرگەن ۋادەم ەسىمنەن ءبىر شىقپايتىن بولدى. مەنىكى دە ءبىر ءۇمىت ەدى. ايتپەسە جاڭا انتيبيوتيكتىڭ جارىق دۇنيەگە كەلگەنىن «مەديسينسكيي رابوتنيك» گازەتىنىڭ ون جولدىق حابارىنان وقىپ ەدىم. ال ول قاشان پايدالانۋعا بەرىلەدى، ودان بەيماعلۇم ەدىم. ءۇمىت قوي. ادامعا ادام جاقسىلىق تىلەگەن ۇمىتتەر كوبەيە بەرسە عوي، شىركىن. ءۇمىت پەن ارمان الدىڭنان شىعىپ، ۇدايى قول بۇلعاپ تۇرادى. ول پەرىشتەدەي كوزگە كورىنبەي، مەن مۇندالاپ العا جەتەلەي بەرەدى. اسپانداعى اي مەن كۇندەي ارمان دا ماڭگىلىك، ول ەش زامان ولمەيدى. سىرعانىكى دە سونداي ولمەس، ومىرشەڭ ارمان عوي. مەيلى، ول قوزى قايىرۋدى-اق اڭساسىن، ءبىراق سونىڭ ءوزى قانداي دەسەڭىزشى، كەسەلى قاتەرلى ادام ءۇشىن و دا اسپانداعى ايداي عوي.
ادامنىڭ جولى كۇننىڭ جولىنا ۇقسايدى دەسەدى. ادامنىڭ دا ارايلاپ اتقان تاڭى بap، ەڭكەيىپ ەڭىسكە تۇسكەن كەزى دە بار. جولدار ۇقساس. ءبىراق اركىمدە كۇننىڭ نۇرى، كۇننىڭ دارقاندىعى، كۇننىڭ جومارتتىعى بار ما؟ مەن ادامنىڭ اجالىنا ارا تۇسپەكپىن، ونى قاسىرەت-قايعىدان ايىرماقپىن. وسى ماقساتىما جەتسەم، مەن دە كىشكەنتاي كۇنگە ۇقسار ەدىم.
مىنە، سىرعامەن سوڭعى اڭگىمەدەن كەيىن مەن وسىلاي ويلادىم. ال ەندى مەنىڭ نەگە سونشا اسىعىپ وتىرعانىم سىزگە تۇسىنىكتى بولا باستاعان شىعار؟ — دەپ ءاشىم تەرشىگەن كوزىلدىرىگىن الىپ، بەت ورامالىمەن مۇقيات ءسۇرتىپ، ۇندەمەي قالدى.
— جاڭا ءدارىنى تاپتىڭىز با، سونىمەن؟ — دەدىم مەن شىدامسىزدانىپ.
— تاپتىم، — دەدى جاس دارىگەر كۇلىمسىرەپ. — ۇيدەن شىققالى، مىنە، بۇگىن ون بەس كۇن بولدى. ونىڭ ءۇش كۇنى، ءوزىڭىز بىلەسىز، سامولەت كۇتۋمەن ءوتتى. مەنى ساعات سايىن، مينۋت سايىن توسىپ جاتقان ادام بار، ال مەن بولسام، وتىرىسىم مىناۋ.
اەروپورت ىشىندەگى دومينو ويناپ وتىرعاندار دا، كارتا سوعىپ جاتقاندار دا، گازەتتىڭ حابارلاندىرۋىنا دەيىن قالدىرماي وقىپ وتىرعاندار دا، جالىعا-جالىعا جانتايىپ جاتقاندار دا — ءبارى دە كەنەت تىنا قالدى. ماڭدايشاداعى رەپرودۋكتوردان ديكتوردىڭ ميكروفوندى شەرتىپ تىقىلداتقانى ەستىلدى. بۇل كوپتىڭ زارىعا كۇتكەن دىبىسى ەدى.
— تىڭداڭىزدار! تىڭداڭىزدار! — دەدى ديكتور دا قۋانىپ. — قاراعايلىعا قاراي ۇشاتىن سامولەتكە وتىرۋ باستالدى. قايتالايمىن...
ءاشىم كوزىلدىرىگىن اسىعىس كيىپ، ورنىنان اتىپ تۇرىپ، كاسساعا قاراي جۇگىردى. گەولوگتار ارتىنىپ-تارتىنىپ تىسقا شىعاتىن ەسىككە قاراي انتالادى. قونۋ الاڭىندا «ان-12» سامولەتىنىڭ موتورلارى بىرىنەن سوڭ ءبىرى وت الىپ، قالاقشالارى اۋەلى جايلاپ اينالىپ، بىرتە-بىرتە بوران تاپتاعان اق قاردى قۇيىنداي ۇشىرىپ، كوزگە كورىنبەي، بۇلدىر اۋاعا ءسىڭىپ كەتكەندەي بولدى.
— تىڭداڭىزدار! تىڭداڭىزدار! — دەدى ديكتور ءدال ءبىر اشىمگە عانا ارناپ ايتقانداي ءبىر ءتۇرلى سالتاناتتى داۋىسپەن. — كوكتوعايعا ۇشاتىن سامولەتكە وتىرعىزۋ باستالدى.
— ال، ساۋ-سالامات بولىڭىز! ءسىزدىڭ سامولەتىڭىزدىڭ تەزىرەك كەلۋىنە تىلەكتەسپىن، — دەدى ءاشىم كىشكەنتاي قول چەمودانىن كەلىپ الىپ تۇرىپ.
— ساۋ بول، سىرعاعا سالەم ايت! — دەدىم مەن شىن پەيىلىممەن. — ونىڭ ساۋىعىپ كەتۋىنە، ارمانىنا جەتۋىنە تىلەكتەس تاعى ءبىر بەيتانىس ادام بار ەكەنىن ايت.
— راقمەت! — دەدى ءاشىم. ءسويتىپ ستۋدەنت كۇننەن مۇراعا قالعان ماقتالى شولاق پالتونىڭ جاعاسىن كوتەرىپ، كوزىلدىرىگىن تۇزەپ قويىپ، سامولەتكە بەتتەدى.
سوندا ورتا عاسىردىڭ ۇلى عالىمى يبن-سينانىڭ ءبىر ءسوزى ەسىمە ءتۇستى: «دارىگەردىڭ ءۇش قارۋى بار: ءبىرى — پىشاق، ەكىنشىسى — ءشوپ، ءۇشىنشىسى – ءسوز» دەپ ەدى ول. پىشاعى — حيرۋرگتىڭ قانداۋىرى، دارى-دارمەك اتاۋلىنىڭ ءبارى شوپتەن شىعادى. ال شىن جۇرەكتەن شىققان جىلى ءسوز، اۋرۋ ادامعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك ءسوزى — وتە قۇدىرەتتى ءسوز. انە، اناۋ سامولەتتىڭ باسپالداعىنا اياعىن اتتاپ سالعان جىگىتتىڭ كىشكەنە چەمودانىنداعى ارەڭ ىزدەپ تاپقان جاڭا دارىگە جاس دوكتوردىڭ اۋرۋ ادامعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى، جالىندى ءسوزى قوسىلماسا، جالاڭ ءدارىنىڭ ءوزى دارمەنسىز بولار ما ەدى...
— تىڭداڭىزدار، تىڭداڭىزدار! الماتىعا ۇشاتىن سامولەتكە وتىرعىزۋ باستالدى، — دەپ حابارلادى ديكتور. مەن دە الاڭعا قاراي اياڭدادىم. ءۇش كۇننەن بەرى ءۇنسىز تۇرعان اەرودروم ءدال ءقازىر سامولەتتەر ۇشىرىپ، ساليۋت اتقانداي، كوك قىراندارىن جان-جاققا اتتاندىرىپ جاتتى. ولار تەك جولاۋشى عانا ەمەس، شارتاراپقا ساعىنىش پەن ارمانداردى دا الىپ ۇشتى.
You Might Also Like
-
قازاقستان اۋماعىندا توتەنشە جاعداي جاريالانۋىنا بايلانىستى ەلىمىزدىڭ بارلىق ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى مەن وقۋ ورىندارى قاشىقتان وقۋعا كوشتى. تەك وقۋشىلار مەن ۇستازدارعا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار اتا-انا...
