InfoHub Logo

الەمدەگى ەڭ الدىڭعى قاتارلى ەلدىڭ ءبىرى جاپونيادا اۋقاتتى ادامدار قاراپايىم ءومىر سالتىن ۇستانۋعا قاتتى ءمان بەرەدى ەكەن. “Toyota”، “Sony” سەكىلدى ەڭ باي 10 كومپانيانىڭ يەلەرى اۋدانى 100 شارشى مەتردەن از ۇيلەردە ءومىر سۇرەدى ەكەن. جاپوندىق بايلاردان: «مۇنشالىقتى باي بولۋىڭىزعا قاراماستان نەگە تىم قاراپايىم ءومىر سۇرەسىز؟» دەپ سۇرالعاندا «جاپوندىق ادەت-عۇرپىمىز ءبىزدىڭ اسىرا سىلتەپ اقشا جۇمساۋىمىزدى قۇپتامايدى» دەيدى. ءيا، جاپوندىق ادەت-عۇرىپ وسىنداي ەكەن. ال ءبىزدىڭ ادەت-عۇرىپ شە؟ ءبىزدىڭ ادەت-عۇرىپتا دا دىنىمىزبەن ۇشتاساتىن وبال، ءراسۋا دەگەن ۇعىمدار بار، ىسراپشىلدىققا تيىم سالىنادى. اباي اتامىز بەكەر مال-شاشپاقتى دۇشپانىڭ دەپ اتاپ وتكەن. قايىرىمدىلىق جاساۋ، ساۋاپ جيناۋ دەگەن ۇعىم بار. ءبىراق مۇنى قانشالىقتى بىلەمىز؟ مۇنى بالا-شاعاسىنا جاستايىنان قۇلاعىنا قۇيىپ ءوسىرىپ جاتقان وتباسىلار قانشالىقتى بار؟ ءبىر كۇندىك ناپاقاسىن تابا الماي زارلاپ جۇرگەندەر وتە كوپ. ال ءبىر جاقتا مىڭ وتباسىنى تويدىراتىنداي قارجىنى ءبىر تۇندە شاشىپ شالقيتىندار دا از ەمەس. ودان قالسا توي جارىس بار. شەت ەلدەن ارتىستەر شاقىرتىپ نەمەسە شەت ەلگە بارىپ توي جاساپ شاشىلىپ جاتقاندار بار. ەڭ ءزاۋلىم سارايدا، ەڭ تانىمال ارتىستەردى شاقىرتىپ، بىرىنەن ءبىرى وزىپ توي وتكىزۋ ادەتكە اينالدى. مۇنىڭ ءبارى اقشاعا تىرەلەتىن دۇنيە. اقشا جەتپەسە بانكتەن كرەديت الىپ توي جاساپ جاتقاندار قانشاما. ءبىر كۇندە ءوتىپ كەتكەن توي ءۇشىن، جىلداپ كرەديتىن تولەپ جاتادى.

قازىرگى تاڭدا اۋقاتتىلاردىڭ كوبىسى ءوز راحاتىمەن اۋرە. ءتىپتى راحاتىن ويلاپ بالا تاربيەسىنە ءمان بەرمەيتىندەرى بار. ۇشارىن جەل، قونارىن ساي بىلەتىن قالتالى جاستار ەڭ قىمبات كولىك ءمىنىپ، ەشكىمدە جوق كيىم كيىپ، ەڭ قىمبات ويىن-ساۋىق مەكەمەلەرى مەن تۇنگى كلۋبتاردىڭ تابالدىرىعىن توزدىرۋدا. مۇنداي تاربيەمەن وسكەن كەلەشەك ەليتالاردان نە كۇتۋگە بولادى؟!  

ءبىر قىزىعى ناپىستىك قالاۋلارعا ميلليونداپ شىعىندانۋعا دايار تۇراتىندار، قايىرىمدىلىق جاساۋ، كومەك بەرۋ، جاقسىلىق جاساۋ سەكىلدى شارالارعا كەلگەندە ات تونىن الا قاشادى. مۇنىڭ ءبارى دۇنيەگە بايلانۋدان، ناپسىگە بەرىلۋدەن، اشكوزدىكتەن بولادى.

قورىتا ايتقاندا ءبىزدىڭ اۋقاتتىلار دا بوس ىسىراپشىلىقتاردان تىيىلىپ، ونىڭ ورنىنا ساۋاپتى ىستەرگە دەن قويسا، ەلىمىز شىن مانىندە وركەندەمەي مە؟! مەيلى، قايىرىمدىلىق دەمەيىك، «اش ادامعا بالىق بەرمە، قارماق بەر» دەمەكشى، ماسەلەن اقشانى وڭدى-سولدى شاشۋدىڭ ورنىنا ەلگە پايداسىن تيگىزەتىن كاسىپ، مەكەمە، زاۋىت، تىم بولماسا كىشىگىرىم سەح نەمەسە كەڭسە اشسا، كوپتەگەن جۇمىسسىزدارعا جۇمىس ورنى، ەل ەكونوميكاسىنا ۇلەس، حالىققا قامقورلىق بولار ەدى. مۇنداي يگىلىكتەرگە باستاما بولعان ادام حالىقتىڭ دۇعاسىن، باتاسىن الىپ، كوپ ساۋاپ جينايتىنى ءسوزسىز. بالا-شاعانى دا بايلىققا ماستانباۋدى، قاراپايىم بولۋدى، ەلگە جاناشىر، پايدالى ازامات بولۋعا تاربيەلەپ، جوعارىدا اتالعان وبال، ىسىراپ، ساۋاپ ۇعىمدارىن ساناسىنا ءسىڭدىرىپ وسىرۋگە ءمان بەرۋ كەرەك. سوندا ەل بولاشاعىنا مىقتى نەگىز قالاعان بولامىز.

---