بەس ەشكى
ەرتەدە ءبىر كەدەي بولىپتى. ونىڭ بەس ەشكى، ءبىر قارا توقتىسى جانە ءبىر قۇلا اتى بولىپتى. كەدەي ەشكىلەرى مەن توقتىسىن بايدىڭ قويىنا، اتىن بايدىڭ جىلقىسىنا قوسادى ەكەن.
ءبىر كۇنى ازىناپ تۇرعان بوراندا باي بەس ەشكى مەن قارا توقتىنى، قۇلا اتتى ءوز مالىنان ءبولىپ، ەلسىز-كۇنسىز ايدالاعا ايداپ جىبەرەدى.
ۇلي سوققان بوران، ۇسكىرىك ايازدان بۇرسەڭ قاققان بەس ەشكى ءبىر تاسقا كەلىپ ىقتايدى دا تاسجارعاننىڭ بۇرشىگىن كۇرت-كۇرت شايناپ تۇرا بەرەدى. قارا توقتى بيشارا ولارعا ەرە الماي، «ەندى ءولدىم-اۋ» دەپ، ماڭىراپ تۇرعاندا، تاپ قاسىنان ءبىر ءتۇپ كوكپەك كورىنىپتى. كوكپەكتىڭ تۇبىنە كەلىپ، تەۋىپ-تەۋىپ كەڭەيتىپ، بۇرلەرىن بىرت-بىرت شايناپ، جاتا بەرىپتى.
جال-قۇيرىعىنا قار قاتقان،
قاباعىن قالىڭ مۇز جاپقان،
ارلى-بەرلى كوپ شاپقان
قۇلا ات قامىستىڭ اراسىنداعى بەتىن كوبىك قار جاۋىپ قالعان ءبىر قۇدىققا كۇمپ ەتىپ، ءتۇسىپ كەتىپتى.
وقىرانىپ، وسقىرىنىپ،
قايشىلاپ تىگىپ قۇلاعىن،
جۇلىپ جەپ ەرنەۋ قۇراعىن، كۇرت-كۇرت شايناپ، و دا تۇرا بەرىپتى.
ءسويتىپ، كەدەيدىڭ بار مالى اق بوراننىڭ استىندا، قاراڭعى تۇندە ايدالادا قالىپتى.
بورانمەن بىرگە قۇتىرىپ، ارانى اشىلعان اش قاسقىر جەم ىزدەپ كەلە جاتىپ، قارا توقتىنىڭ ءدال ۇستىنەن ءتۇسىپتى:
— قارا توقتى، قارا توقتى، سەنى جەيمىن! – دەپتى قاسقىر.
— اعاتاي، اعاتاي، مەنى جەمە، انا جەردە بەس ەشكى تۇر، سونى جە، – دەپتى توقتى.
— جارايدى، – دەپتى دە قاسقىر اۋزىن اقسيتا ءتۇسىپ، بەس ەشكىگە جەتىپ كەلىپتى.
— بەس ەشكى، بەس ەشكى، مەن سەندەردى جەيمىن!
— قاسەكە، قاسەكە، ءبىزدى جەمە، انا جەردە جالى قۇلاعىنان اسقان قۇلا ات قۇدىققا ءتۇسىپ جاتىر، سونى جە، – دەپتى بەس ەشكى.
— جارايدى، – دەپتى دە قاسقىر قۇلاعىن تىكىرەيتىپ، ارقا ءجۇنىن سىرتقا تەۋىپ، قۇلا اتقا كەلىپتى.
— قۇلا ات، قۇلا ات، مەن سەنى جەيمىن! – دەپتى قاسقىر.
— سەن قاسقىر ەدىڭ، مەن ات ەدىم. ەڭ بولماسا، مەنى مىنا قۇدىقتان شىعارىپ الىپ، باتپاعىمدى تازارت، ارتىما شىعىپ وتىر دا ءبىر ايات وقى، سونان سوڭ جە. ونسىز دا ولگەلى جاتىرمىن عوي، – دەپتى قۇلا ات.
— جارايدى، – دەپ، قاسقىر قۇلا اتتىڭ قۇيرىعىنان مىقتاپ تىستەيدى دە قۇدىقتان شىعارىپ الادى. اياعىمەن تىرنالاپ، باتپاعىن تازالايدى.
— ەندى ءارى قاراپ تۇر دا يمانىڭدى ايتا بەر. مەن قۇراندى كەلىستىرىپ وقيمىن دا كەلىستىرىپ تۇرىپ سەنى جەيمىن، – دەپتى قاسقىر.
قۇلا ات قۇلاعىن جىمىرىپ، ارتقى اياعىن باۋىرىنا الىڭقىراپ، تۇرا بەرىپتى.
يەن دالا، ايسىز ءتۇن، ازىناعان بوراندا وزىمنەن باسقا باتىر جوق دەپ داڭعويسىعان ءبورى قۇلا اتتىڭ ارتىنا شىعىپ، شوقيىپ وتىرادى دا مولدالارعا ۇقساپ، ەكى كوزىن شارت جۇمىپ، وزىنشە اندەتىپ، ۇلي باستايدى.
اڭدىپ تۇرعان قۇلا ات قىرىنداي ءتۇسىپ، كوز تاستاپ، ارتقى اياعىمەن دالدەپ تۇرىپ قاسقىردىڭ شىقشىتىنان پەرىپ كەپ قالادى.
شىقشىتى سىنىپ، ەكى كوزى الدىنا اعىپ تۇسكەن قاسقىر قىلجيىپ جاتىپ ۇليدى:
قارا توقتىنى جەمەگەن
قوبىلان باسىم-اۋ، ۋ... ۋ...
بەس ەشكىنى جەمەگەن
باعىلان باسىم-اۋ، ۋ... ۋ...
قۇلا اتتى قۇدىقتان سۋىرىپ العان
پالۋان باسىم-اۋ، ۋ... ۋ...
ارتىنا شىعىپ، قۇران وقىپ،
كوز جۇمار مولدا ما ەدىم؟ اۋ... ۋ...–
وسىنى ايتادى دا، قىلجيىپ جاتىپ ولەدى.
* * *
ەرتەڭىنە تاڭ اتىپ، بوران باسىلعان سوڭ، كەدەي ءبىر توبەنىڭ باسىنا كەلىپ، بىلاي دەپ، مالدارىن شاقىرىپتى:
قوي بالاسى قوڭىرىم،
ۇيا بۇزباس مومىنىم،
شوپان اتا تۇلىگى —
قوشاقانىم، قايداسىڭ؟
پۇشايت!
پۇشايت!
ءجۇنىن جۇلسا باقىرعان،
ەشكى اتاسىن شاقىرعان.
ورىستە وسكەن جانۋار –
شوكەتايىم، قايداسىڭ؟
شورە!
شورە!
جولعا شىقسام – كولىگىم،
جاپاندا جۇرسەم – سەرىگىم،
قامبار اتا وسىرگەن،
قۇلا اتىم مەنىڭ، قايداسىڭ؟
قۇراۋ!
قۇراۋ!
بۇل داۋىستى ەستىگەن سوڭ، قۇلا اتى قار بۇزىپ، بەس ەشكى شۇباپ جول سالىپ، قارا توقتىنى سوڭدارىنان ەرتىپ، امان-ەسەن يەلەرىن تاۋىپتى. كەدەي مالدارىن اكەلەدى دە جىلى قوراعا كىرگىزىپ، استارىنا جايلاپ كوڭ توسەيدى، پىشەن مەن جەمگە تويعىزادى. ولاردىڭ كورگەن-بىلگەندەرىن سۇرايدى دا اڭگىمەگە ابدەن قانىپ العان سوڭ:
— سەن نەگە باسىڭدى ساۋعالاپ، بەس ەشكىنى ساۋداعا سالدىڭ؟ – دەپ، قارا توقتىعا كىنا قويىپتى.
— ءمۇيىزىم بولسا وسكەن جوق، بۋىنىم بولسا قاتقان جوق، ءوزىم جالعىز ءارى ءالىم كەلمەيتىن بولعان سوڭ، سولاردان ءبىر زاۋال بولار دەپ، بەس ەشكىگە جىبەرىپ ەدىم – دەپ، جاۋاپ بەرىپتى قارا توقتى.
— سەندەر نەگە ءوز باستارىڭدى ساۋعالاپ، قۇلا اتتىڭ باسىن ساۋدالادىڭدار؟ – دەپتى بەس ەشكىگە.
— ءسىزدىڭ قۇلا اتپەن تالاي رەت قاسقىر سوققانىڭىزدى بىلەمىز. سوندىقتان “ەر قاناتى - ات” ەدى عوي، ءبىر زاۋال سودان بولار دەپ ەدىك. ونىمىز ءدال كەلدى، ايتپەگەندە، اش قاسقىر ءبارىمىزدى دە جەپ قوياتىن ەدى، – دەپتى ەشكىلەر.
You Might Also Like
-
قۇرما — تىك شانشىلىپ، 24 مەتر بيىكتىككە دەيىن وسەتىن قۇرما پالماسى. قۇرما ىستىق كليماتتى ايماقتاردا وسىرىلەدى. قۇرما ءوسىرۋ شارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىن ەلدەرگە: ساۋد ارابياسى، يراك، الجي...
-
كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى جىلان جەر جۇزىندەگى جاندى مەن جانسىزدارعا مىناداي ارىز ايتادى:
