قارلىعاشتىڭ قۇيرىعى نەگە ايىر؟
كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى جىلان جەر جۇزىندەگى جاندى مەن جانسىزدارعا مىناداي ارىز ايتادى:
— مەنى ءتاڭىرىم سەندەردىڭ بارىڭنەن كەم جاراتىپتى. اياق-قولىم جوق. باسىمدى كوتەرە الماي، جەر باۋىرلاپ قالدىم. نە جەپ، نە قويارىمدى دا بىلمەيمىن. سەندەردىڭ ءبارىڭ ءبىر ءبۇتىن تىلدىسىڭدەر، ال مەن ايىر ءتىلدىمىن. ويلاپ وتىرسام، جاندى مەن جانسىزدىڭ ىشىندەگى سورلىسى مەن ەكەنمىن. ماعان ەشقايسىڭنىڭ جاردەم ەتكىلەرىڭ كەلمەيدى. «سەن قاسىرەتتى كوپ تارتتىڭ، وندايلار ءاردايىم ءادىل كەلەدى، سەن بارلىعىمىزعا پاتشا دا بولا الاسىڭ» دەپ، سوزبەن بولسا دا جۇباتىپ كەتپەيسىڭدەر، – دەپ، ول ەكى كوزىنەن قاندى جاسىن سورعالاتىپ، اعىل-تەگىل جىلايدى.
جاندى-جانسىزدىڭ بارلىعى جىلانعا ايانىش ءبىلدىرىپ، وكپەسىن ورىندى كورەدى، «قاراسىڭ دەپ شىقپايتىن، قارا قىلدى قاق جارعان، اق جۇرەك اقىلشىمىز بولار» دەسىپ، وزدەرىنە پاتشا ەتىپ سايلايدى.
جىل ارتىنان جىل، كۇن ارتىنان كۇن ءوتىپ جاتادى.
كۇندەردىڭ كۇنىندە جىلانەكەڭ: «بۇكىل الەمگە پاتشا بولىپ، بارلىق بيلىكتى ءوز قولىما السام، بۇدان دا جاقسى تۇرار ەدىم. كوزىمە كورىنگەن تاماقتى ىشپەي، دۇنيەدەگى جاندىلاردىڭ ەڭ ءتاتتى قاندىسىن جەر ەدىم»، – دەپ قيالدايدى. قان ءدامىن ايىرا الاتىنداردى شاقىرتادى. قوس قاناتىن دەلديتىپ، اياقتارىن ءشىلتيتىپ، قۋارىپ شىركەي، تۇمسىعىن ەدىرەيتىپ ماسا، پاتشانىڭ كوڭىلىن تابام دەۋشىلەردىڭ ءبارى كەلەدى.
پاتشا وسىلاردىڭ ىشىنەن شىركەي مەن ماساعا:
— جەر ءجۇزىن ارالاپ، وسىمدىكتەردىڭ ءدامىن تاتىپ، جاندى-جانسىزدىڭ قانىن سورىپ قايتىڭدار، تەك بۇلار عانا ەمەس، قاتتىدان تاستىڭ، جۇمساقتان توپىراقتىڭ دا ءدامىن الىڭدار. دۇنيەدەگى ەڭ ءتاتتى زات بۇدان بىلاي مەنىڭ تاماعىم بولاتىنداي ەتىڭدەر، – دەپ، ۋاقىت كەسىپ، بۇكىل الەمدى شارلاتىپ جىبەرەدى.
كۇن ارتىنان كۇن ءوتىپ، پاتشانىڭ كەسىپ بەرگەن مەزگىلى دە جەتەدى.
شىركەي السىزدىگىنەن جەل بولسا، ءشوپتىڭ تۇبىنە قاشىپ تىعىلىپ، تىمىقتا ىڭىلداپ ءان سالعانسىپ ءجۇرىپ، كەشىگىپ قالادى. ال ماسا وسىمدىك پەن جاندىلاردىڭ ەڭ ءتاتتىسىن ءبىلىپ الىپ، پاتشاسىنا قاراي اۋەلەي ۇشىپ، اندەتىپ كەلە جاتقاندا، قارلىعاش كەز بولادى.
— ءيا، ماسا دوسىم، پاتشامىزعا ەڭ ءتاتتى تاماق ىزدەپ كەتتى دەپ ەستىپ ەدىك، تاپتىڭ با؟
ماسا قارلىعاشتى مەنسىنبەي، سۇراعىنا جاۋاپ قاتپاي، زۋلاي جونەلەدى.
— ءا، ءا، ءتۇسىندىم، ءتۇسىندىم! جولىڭ بولىپ، ىزدەگەنىڭدى تاپقان ەكەنسىڭ، دوستىم... ازاماتسىڭ ءوزىڭ! سەنىڭ ەپتىلىگىڭدى، ەش نارسەدەن تايىنبايتىن ءبىر بەتتىلىگىڭدى بىلگەمىن. وسى قاسيەتىڭدى ەندى بارلىق قاناتتىلارعا ايتا جۇرەتىن بولامىز، – دەپ، قارلىعاش ماسادان سىر تارتا، ماداقتاي سويلەيدى.
بۇل ماقتاۋعا ماسانىڭ ەسى شىعا ماستانىپ:
— پاتشامىزدىڭ تاماعىنا كىمدى تاپقانىمدى بىلەسىڭ بە؟
— ە، ماسا دوسىم، مەن نە ءبىلۋشى ەدىم؟ سىزدەن دەنەمنىڭ ۇلكەندىگى بولماسا، اقىلىم از ەمەس پە؟! ءسىز پاتشانىڭ اقىلشىسىسىز. كانە، تورەم، ايتىڭىزشى، ارداقتى پاتشامىزدىڭ تاماعىنا كىمدى تاپتىڭىز؟
ماسا ەلىرە ءتۇسىپ:
— دۇنيەدە پاتشامىزعا لايىقتى ەڭ ءتاتتى تاماق ادام قانى ەكەن.
«ھم... ادام سياقتى اقىلدى دا ايلالى جان دومالانعان سىلىمتىك جارىمجانعا جەم بولىپ قالا ما» دەپ، قارلىعاش ءبىر امال ويلايدى.
— مەنىڭ اقىلىمنىڭ قىسقالىعى وسى ەمەس پە، ماسا تورەم! ادامنىڭ قانى ءتاتتى دەگەنىڭىزگە سەنەر-سەنبەسىمدى بىلمەي كەلەم. «دۇنيەدە ءتاتتى قاندى تاۋىپ، ءدامىن تاتقاننىڭ تىلىنە التىن ءمور ءتۇسىپ قالادى» دەپ، شەشەم كوپ ايتۋشى ەدى. كانە، ءتىلىڭىزدى شىعارىپ، ءمورىڭىزدى كورسەتىڭىزشى! التىن مورگە كوز سالعاننىڭ ءوزى ءبىز ءۇشىن ۇلكەن ءبىر مەدەۋ عوي.
بۇل ماقتاۋعا ەلىرگەن ەسسىز ماسا:
— كورسەڭ، كورە عوي، بايعۇس! – دەپ، ءتىلىن ۇسىنادى. قارلىعاش شاپ بەرىپ، ماسانىڭ ءتىلىن جۇلىپ العاندا، ول سويلەي الماي، ىز-ىز ەتىپ، پاتشاسى جىلانعا قاراي ۇشا جونەلەدى.
«قوش، ءتىلىڭ جۇلىندى. اۋزىڭا قۇم قۇيىلدى. ادامنىڭ قانىنىڭ تاتتىلىگىن ەندى قالاي تۇسىندىرەر ەكەنسىڭ؟» دەگەن ويمەن قارلىعاش ارتىنان ۇشادى.
ماسا بىردەمەلەردى ايتقىسى كەلىپ، ىز-ىز ەتىپ زار قاعادى. ءبىراق ەش نارسەنى تۇسىندىرە المايدى جىلانعا.
— مۇنىڭ ءتىلى اۋزىنان ءتۇسىپ قالعان با، نەمەسە جىندانعان با؟ مىنانىڭ نە دەپ تۇرعانىن تۇسىنگەندەرىڭ بار ما؟ – دەپ، جىلان تۇرعاندارعا قارايدى.
— وتە تۇسىنىكتى، پاتشام! – دەيدى قارلىعاش سوندا.
— ءتۇن كورمەي كەتەيىن، بىردەڭە ۇقسام، كانە، تۇسىنسەڭ ايتشى، نە دەپ تۇر؟
— ىزىڭداپ ۇشىپ ءجۇرىپ، بۇكىل الەمدى ارالادىم. ءبىراق نەشە ءتۇرلى وسىمدىكتى ءوزى ءوسىرىپ شىعارعان توپىراقتان باسقا ەش نارسەنى تاپپادىم، - دەيدى پاتشام!
ءتىلى سويلەۋگە جاراماسا دا قۇلاعى ساۋ ماسا مۇنى ەستىگەندە، جانى شىعىپ كەتە جازدايدى.
ول ىزىڭداپ كەپ، قارلىعاشقا ەكى-ۇش رەت تيىسەدى دە جىلاننىڭ الدىنا بارىپ جىلاپ جىبەرەدى.
— ءا، ءا، مۇنىڭ تىلىنە ءبىر پالە قىلعان سەن ەكەنسىڭ عوي، – دەپ، جىلان قارلىعاشقا اتىلىپ كەپ كەتەدى. قارلىعاش ۇشا جونەلەدى.
جىلان ۇشا جونەلگەن قارلىعاشتىڭ قۇيرىعىن عانا تىستەپ قالادى. جىلان سودان بىلاي توپىراق جالاپ، ال ماسا ىزىلداپ قالادى. ادام جىلاندى كورسە ءولتىرىپ، باسىن ەزەتىن بولادى. قارلىعاش جىلاننان قورقىپ، ادامدى دوس تۇتىپ، ءۇيدىڭ توبەسىنە ۇيا سالادى، ءبىراق ونىڭ قۇيرىعى كەم، ەكى ايىرىق، بولىپ قالادى.
You Might Also Like
-
ەرتەدە ءبىر كەدەي بولىپتى. ونىڭ بەس ەشكى، ءبىر قارا توقتىسى جانە ءبىر قۇلا اتى بولىپتى. كەدەي ەشكىلەرى مەن توقتىسىن بايدىڭ قويىنا، اتىن بايدىڭ جىلقىسىنا قوسادى ەكەن.
-
كولشىك ماڭىنداعى كوگالدا باقا مەن كىرپى ءبىر-بىرىنىڭ ءتۇرىن كورىپ، قايران قالىسىپتى. كوزى بادىرايىپ، جۇرەگى لۇپىلدەگەن باقا:
