InfoHub Logo

تۋعان جەر قاي پەرزەنتىنە ىستىق ەمەس، جۇرتتىڭ ءبارى سەكىلدى ءبىز دە ءوزىمىز تۋىپ-وسكەن ولكەنىڭ، كىر جۋىپ، كىندىك كەسكەن ءوڭىردىڭ تۇرلەنە تۇلەپ، گۇلدەنە ءتۇسۋىن تىلەيمىز. تىلەپ قانا قويماي، قولىمىزدان كەلگەنشە سوعان سەپتىگىمىزدى تيگىزىپ، قاناتىمەن سۋ سەپكەن قارلىعاش قۇرلى بولسا دا قول ۇشىن بەرىپ قالعىمىز كەلىپ تۇرادى.

ونىڭ ۇستىنە نەگىزگى دەنى اۋىلدان شىعىپ، جۋسانى مەن جۋاسىنىڭ ءيىسىن جۇتىپ ەرجەتكەن قازاق اقىن-جازۋشىلارىنىڭ، قالام ۇستاپ جۇرگەن قايراتكەرلەرىنىڭ اۋىلدى اڭساپ جىرلاماعانى، اۋىلى، اۋىلداستارى جايىندا ايتەۋىر ءبىر شىعارما جازباعاندارى كەمدە-كەم. اقىندار جاعى ءبىر كەزدە، ءتىپتى، الدەنەگە رەنجىپ، الدەكىمنەن كوڭىلى قالعان ساتتەردە، قالاداعى كۇندەلىكتى كۇيكى-قيقىم تىرلىكتەن جالىعا ءتۇڭىلىپ كەتكەن شاقتارىندا: "اۋىلعا كەتىپ-اق قالسام با ەكەن؟" — دەگەن سارىنداعى توپتاما ولەڭدەر دە جازىپ، كوزىنە جاس الا "جىلاپ" جاتاتىن. ءبىر كەزدە ءبىزدىڭ ءوزىمىز دە:

جالىقتىرىپ بۇيىعى ب ا ق، بۇلا ءتۇن،
الماتىعا سىيماعاندا بۇل اقىن،
ارعىماقپەن اققىسى كەپ جۇلدىزداي،
اۋىل جاققا تارتقىسى كەپ تۇراتىن، —

دەپ جازىپ الىپ، سول ءبىر انا قۇشاعىنداي اڭساپ بارىپ، ءبىر ءسات ماۋىق باسىپ قايتاتىن اۋىلىمىزدىڭ دا كوز الدىمىزدا كەتەۋى كەتىپ، از جىل ىشىندە بايىرعى بەرەكە، ەجەلگى اجارىنان ايرىلا باستاعانىنا جانىمىز اشي قۇلازىپ:

اۋىلدىڭ دا ءوز قايعىسى، مۇڭى بار،
بۇرىنعىداي شۋاعى جوق جىلىنار،
قازانات تا كورىنبەيدى بەلدەۋدە،
ازامات تا ازايىپتى ءتىل ۇعار! —

دەپ كۇيزەلگەنىمىز بار ەدى.

قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاپ ەدى دەپ ايتۋعا اۋىز بارمايدى، ارينە. ءبىراق قىرقاسى مالعا، ويپانى ەگىسكە تولىپ، قىسى-جازى ءدۇبىرلى ەڭبەك استە ءبىر تولاستاماي جاتاتىن اۋىل تىرلىگىن كورىپ سۇيسىنەتىنىمىز راس ەدى. قارىن قامى، مال تويىمىن قانا كۇيتتەمەي، الىس-جاقىن جاقسىدان، جىلت ەتكەن جاڭادان ۇيرەنىپ، ۇلگى الىپ، ۇدەرە ىلگەرىلەپ بارا جاتقان اۋىلداستارىمىزدى ماقتانىش تۇتاتىنبىز.

"ەگەمەن بولدىق، ەل بولدىق" دەپ كەپكىمىزدى اسپانعا اتا دۇرلىگىسكەن اناۋ جىلعى ءبىر الاساپىران، الا شاپقىن كەزىندە داريانىڭ جارعا سوققان تولقىنىنداي جان-جاققا الاڭداپ، نە بولىپ، نە قويعانىمىزدى بىلە الماي اۋرە مەن سارساڭعا ءتۇسىپ كەتكەن اۋەيى شاقتا مىسقىلداپ كىرگەن سول داۋلەت باتپانداپ شاشىلىپ ءبىر كەتكەن. ەلۋ-الپىس جىل بويىنا ەل بولىپ ەسەلەپ جيعان ەن داۋلەت ۇستاعاننىڭ قولىندا، تىستەگەننىڭ اۋزىندا جىرىمدالىپ جانە كەتە بەرىپ ەدى.

كەشەگى مىڭعىرىپ وسكەن مالدان تىگەرگە تۇياق قالماۋعا اينالدى. كۇنى كەشە توننالاپ ءونىم بەرەتىن بەتەگەلى بەل، قۇيقالى قىرات، كوكجاسىل ماۋىتىداي كوركەم جايلاۋ-جايىلىمنىڭ ءبارى قۇلان جارتپاس كەربالانىڭ شولىنە اينالا باستادى. الىس جۇرگەن ءبىز تۇگىلى، سونىڭ ءبارىن قولىمەن ۇستاپ، كوزىمەن كورىپ وتىرعان، مال قاراپ، شارۋا باققان اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ءوزى: "اپىر-اۋ، كەشە ءبارى بار ەدى، قايدا قۇرىپ جوعالدى؟" — دەسىپ تاڭىرقاستى. قۇداي كەرى كەلتىرەيىن دەگەندە ءوستىپ، باسقا تۇسكەن تارشىلىق ءبىر كەلسە سەبەلەپ ەمەس، سەلدەتىپ كەلەتىنى بار ەمەس پە. يىعىنان بوداندىق جۇگى سىپىرىلىپ تۇسكەنگە ءماز بولعان جۇرت كەشەگى قوعام مالىن حان تالاۋعا تۇسكەندەي-اق قاستاي شاۋىپ، قاسقىرداي تالىپ، از جىلدا اۋىلدى ازدىرىپ، دالانى توزدىرىپ الدى. ۇجىمشار، كەنشارلاردىڭ (كولحوزدار مەن سوۆحوزدار) اۋلاسىنا ءسان، ايماعىنا ءار بەرىپ تۇراتىن ەسكى-جاڭا تەحنيكا — جۇزدەگەن اۆتوماشينا، تراكتور، ونداعان كومباينداردىڭ ءار جەردە قاڭقاسى قالقيىپ، ءىرىپ-شىرىپ، توت باسىپ، توپالاڭ اسىپ، ايتەۋىر "كوزى جوعالىپ" تىندى.

اۋىل تۇرعىندارى قاپ ارقالاپ قالاعا قاراي شۇبىردى.
مۇقاعاليدىڭ باياعى ەل امان، جۇرت تىنىشتا:
سەن دە كەتتىڭ، مەن دە كەتتىم، ول دا كەتتى اۋىلدان،
ۇيات بولدى-اۋ اعايىننان، ۇيات بولدى-اۋ باۋىردان! —

دەيتىنى بار ەدى. قايران دا سول مۇقاڭ بۇگىنگى كۇيزەلگەن اۋىل تىرشىلىگىن كورسە قايتەر ەدى، قالاي كۇڭىرەنىپ، قالاي ەگىلە جىرلار ەدى دەپ تە ويلايسىڭ.

تۋعان اۋىل، ەسكەن جەردىڭ ازىڭدى-توزىڭدى وسىنداي سيقىن كورىپ، ءبىراق قانداي قاراكەت جاساپ، قالاي قول ۇشىن بەرەرىمىزدى بىلمەي داعدارعان دارمەنسىز كۇيىمىز بار ەدى. ورىسىنە مال، ەگىسىنە ءدان تولادى-اۋ دەگەن ۇمىتتەن دە كۇدەر ءۇزىپ بارا جاتقان سياقتى بولاتىنبىز.

سول ءبىر ۇزىلە باستاعان ءۇمىتتىڭ تۇلا بويىنا قان جۇگىرتىپ، پرەزيدەنتتىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋى دۇنيەگە كەلدى. قازاقستان ءباسپاسوزى بەتىندە بۇل جولداۋدىڭ ءاربىر تاراۋى، ءاربىر كونسەپسيا-تۇجىرىمى ونداعان وندى اڭگىمەگە ارقاۋ ما بولىپ كەلە جاتىر، ءالى دە بولا بەرمەك.

ساباقتى ينە ساتىمەن دەگەندەي، ەندى وسىناۋ جولداۋدان ءوزىمنىڭ نە ءتۇيىپ، نە قويعانىما كەلەيىن. جاس كەزىمىزدە اۋداندىق، وبلىستىق گازەتتەر رەداكسياسىندا قىزمەت ىستەي ءجۇرىپ «اۋىلىنا قاراپ ازاماتىن تانى"، "ازاماتىن كور دە اۋىلىن كور" — دەگەن سياقتى ايدارمەن (مادەني، ەكونوميكالىق تاقىرىپتارعا) ماقالالار جازاتىن ەدىك. ءاربىر جاقسى ءىستىڭ باسىندا قانداي شارۋا بولماسىن قالاۋىن تابا بىلەتىن قابىلەتتى ادامدار جۇرسە عانا اۋىل ماڭى اجارلانىپ، ەل ءىشى توعايىپ، تۇرلەنە، تۇزەلە تۇسەتىنىن بىلەمىز. پرەزيدەنت جولداۋىندا دا اسىرەسە سونداي ىسكەر، "ەڭبەكسۇيگىشتىگىن كورسەتكەن" ادامدارعا ەندى مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ كورسەتىلەتىن بولادى ەكەن.

مەن ءوزىمىزدىڭ اۋىلداعى ءبىراز ازاماتتىڭ باسىنا تۇسكەن اۋىرتپالىققا كۋا بولعان اداممىن. جۇگەرى، بيداي ەگىپ، قوڭىر كۇزدە سودان العان ءونىمىن قايدا وتكىزەرىن بىلمەي، ونىڭ ۇستىنە استىق ساقتايتىن قويماسى جانە جوق، تىعىرىققا تىرەلە كەلە، امالسىز الگى تابان اقى، ماڭداي تەرىمەن تاپقان داۋلەتىن الدەبىر الاياقتارعا سۋ تەگىن دەرلىك ارزانعا بەرۋگە ءماجبۇر بولىپ، كەلەسى جىلى بارىنەن تۇڭىلە قولدى ءبىر-اق سىلتەگەن جىگىتتەردى دە كورگەنمىن.

ەندى ءونىم وتكىزۋ رىنوكتارى ءوز ىرگەسىندە بولادى ەكەن. سوعان كەپىلدىگى بار، الدانىپ قالماسىنا كوزى جەتكەن ديقان ەسەلەپ ەڭبەك ەتە باستارى ءسوزسىز.

شارۋا قوجالىقتارىنىڭ قاجەتتى نەسيە الۋى جولىنداعى كەدەرگىلەر ءبىرشاما جويىلاتىن سياقتى. ايتپەسە، سۇراعان نارسەسى قولىنا ءتيىپ بولعانشا جىرىمدالىپ، ءاربىر ايلاكەر، الاياق دەلدالدىڭ "قولىن مايلاۋعا" جۇمسالىپ، يت اۋرەگە تۇسەتىن.

ەڭ ءبىر جاقسى جەرى — سالىق اۋىرتپالىعىنىڭ ازايۋى. ايتپەسە، كوتەرەم ەگىزدەي بولىپ باۋىرىن كوتەرە الماي جەر باۋىرلاپ جاتقان شارۋاعا "تولە دە تولەنىڭ" استىنا الىپ الىم-سالىق جيناۋشىلار كەلگەندە، ەكى اياعى ءبىر ەتىككە تىعىلاتىن. مۇنىڭ ءوزى ۇستىندە لىپاسى جوق تىرجالاڭاش ادامعا "شەشىن دە شەشىن" دەگەنمەن بىردەي ەدى. سول جاعى زاڭدى تۇردە وڭتايلى تۇجىرىم تاپسا، شارۋانىڭ ءدال قازىرگى حال-احۋالىنا قاراي رەتتەلىپ وتىرسا، وندى بولارى اقيقات.

كەڭەستەر وداعى كەزىندە ەكونوميكالىق جاعىنان ءالسىز، تەحنيكالىق قۋات-كۇشى كەمشىن شارۋاشىلىقتار وقتىن-وقتىن ىرىلەنىپ، ۇساعى ىرىسىنە قوسىلىپ، قيسايعان جۇگىن ونداپ جاتاتىن. ول ابدەن زاڭدى ەدى دە، ەشكىم رەنىش-وكپە بىلدىرمەيتىن.

ءبىز بولساق جەكەمەنشىكتەندىرۋدىڭ العاشقى كەزەڭىندە سول كەمەلىنە كەلە ىرىلەنىپ، مالى دا، جانى دا ءبىر ورتالىققا شوعىرلانعان شارۋاشىلىقتاردى 20-30-عا بولشەكتەپ ءبولىپ جىبەردىك. قارجى-قاراجات جاعىنان دا، تەحنيكالىق جابدىقتاۋ جاعىنان دا بىردەن ويسىراپ، تاپشىلىق تىعىرىعىنا تىرەلگەن شارۋا قوجالىقتارىنىڭ ىلۋدە بىرەۋى بولماسا، كوبى ءوز اياعىنان كوتەرىلىپ كەتە الماي، بۇل كۇندە ولمەستىڭ عانا كۇنىن كەرىپ وتىر. ءبىز جاقتا (بۇرىنعى ۇيگەنتاس اۋدانىندا) سول باياعى دزەرجينسكييدىڭ اتىمەن اتالاتىن ۇجىمدىق شارۋاشىلىق (باستىعى بابيچيەۆ دەگەن جىگىت) باس-باسىنا بي بولىپ، ءبولىپ اكەتپەي، مالدى دا، باۋ-باقشا، ءتىپتى ومارتاعا دەيىن ءاۋ باستاعى قالپىندا ۇستاپ قالدى. ءقازىر بۇلاردا مال دا بار، ەگىن دە جايقالىپ وسەدى. ءبىر ورتالىققا ۇيىسا، ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارا بىلگەن اۋىل ەڭبەككەرلەرىنىڭ تۇرمىسى دا كۇيزەلىسكە ۇشىراماي، ءبىرقالىپتى ءتاۋىر دارەجەدە كەلە جاتىر.

بالكي، جەر ىڭعايى، ادام قۇرامىنا قارايلاي وتىرىپ، وسىنداي قۋاتتى شارۋاشىلىق ۇستاپ، سونىڭ ىشىنەن مۇمكىندىگى جەتىپ بولىنەم دەگەنىنە كەدەرگىسىز جانە كومەك بەرىپ، قولداپ وتىرۋ ءتيىمدى بولماس پا ەكەن دەگەن دە وي كەلەدى.

قازىرگى تاڭدا وبلىستىق اۋىلشارۋاشىلىق دەپارتامەنت! بار، اكىم اپپاراتى جانىنداعى اۋىلشارۋاشىلىعى جانە اينالا ورتانى قورعاۋ ءبولىمى، وسىلاردىڭ ۇستىنە اۋىلشارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ ايماقتىڭ باسقارماسى دەگەن مەكەمەلەر بار. بۇلايشا شاشىراڭقى شىم-شىتىرىقتان گورى ءبىر ورتالىقتان باسقارىلاتىن، شارۋا قوجالىقتارىنا تەحنيكا، تۇقىم، جاعار جانە جانارماي، تىڭايتقىش سياقتى اگروونەركاسىپكە ەڭ قاجەت سۇرانىمىن دەر كەزى وتەي الاتىن بيلىك جۇيەسى كەرەك سياقتى. باسقارۋدى دا، باقىلاۋدى دا ءوز قولىنا العان ونداي ۇجىمنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى دە ارتار ەدى. ەل سەنىمى دە ۇلعايا تۇسەر ەدى. ونىڭ ۇستىنە بۇل ءوزى پرەزيدەنت اپپاراتىنا، نە تىكەلەي ۇكىمەتكە باعىنىشتى مەكەمە بولعانى دا دۇرىس سياقتى. ايتپەسە، قازاقشا ايتقاندا: "قويشى كوپ بولسا — قوي ارام ولەدىنىڭ" كەبىن كيىپ جۇرەمىز بە دەگەن دە ءقاۋىپ ۇيالايدى كوڭىلگە.

ءبىز "نارىق، نارىق" دەگەلى قانشا بولدى؟ "نارىق ءوزى ءبارىن دە رەتتەپ، ءبارىن دە جولعا قويىپ، جونگە سالادى" دەپ جاتامىز. مەملەكەتتىڭ ءوزى رەتتەپ، ءتۇپ تۇتقاسىندا ءوزى وتىرماسا رىنوك ءوزىن ءوزى ەشقاشان باسقارا المايدى. حاوس، انارحياعا اپارىپ سوعادى ءتۇبى. سودان ساق بولۋىمىز كەرەك ەدى، ەندى سونىڭ العى شارتى جاسالماق.

قىسقاسى، ەلباسىنىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋى ءبارىمىزدىڭ دە كوڭىلىمىزگە سەنىم ۇيالاتادى. ايتەۋىر ءبىر شۇعىل بەتبۇرىس بولاتىنى ءسوزسىز سياقتى. تەك الدىنان جارىلقاسىن دەلىك. دەپ قانا قويماي، ءبارىمىز جۇمىلا كىرىسىپ، قولداۋ كورسەتەلىك.

---