ءبىر جاقسى جەرى
ويعا كەلگەندى ىرىتكەننىڭ ءىشى جارىلسىن. ىشىمنەن تىنىپ، ىشمەرەزدەنىپ جۇرگەنشە ايتارىمدى ايتىپ، دەرىمدى دەپ تاستاماي مەنىڭ ىشكەنىم ءىرىڭ، جەگەنىم جەلىم بولادى. سىزدەر مىنانىڭ ويى ءبىر تاپتىق ەكەن، ءتارتىپ دەگەننەن ماقۇرىم قالعان بىرەۋ شىعار دەپ ويلاماڭىزدار. مەن دە ايتارىمدى قاي جەردە نە ايتاتىنىمدى بىلەمىن. سىرتتان ءپىشى-پىشى دەۋ ءبىر جاقسى جەرى مەندە جوق. كوزىنە ايتىپ، ءارقاشان-اق نايزامدى تىك سالاتىن ادەتىم. كاسىپوداقتىڭ جۇرت شىرىشتاي جينالعان جەرىندە-اق سۇيەكسىز قىزىل ءبىزدى سۇعىپ-سۇعىپ الامىن. بايقايمىن مۇندايدا سىنالعان ادام ارقاسىنا ەر باتقان ماستەكتەي قايقاڭداپ قالادى، وتىرعانداردىڭ كوبى-اق ايەلدەرى ۇل تاپقانداي جايناڭداپ قالادى. ءبىر جاقسى جەرى مەن نە ايتتىم، سەن نە تىڭدادىڭ دەمەيمىن، ءوز جونىمە كەتە بارامىن. ال قانشا سىناعانىمدى ساناعانىم جوق. ەشكىمدى دە قۇر قالدىرماعان بولۋىم كەرەك.
بip كۇنى ءوزىمىزدىڭ سەحتىڭ باستىعى ەلەمەستى قاتتى سىنادىم. ەلەمەس كوبىنە تىرىسىپ-بىرىسىپ جۇرەتىن ادام. كولىندەگى قالىڭ كوزىلدىرىگىن ءومىرى ءبىر الىپ كورگەن ەمەس. ال ءبىراق مەن ەز باسىم ونى الىپ تاستاۋىن قالامايتىن بولدىم. الدەقالاي ونىڭ ءمۇيىز كوزىلدىرىگىن ءسۇرتىپ وتىرعانىنىڭ ۇستىنەن شىققانىم بار. ول وندايدا باسقا ادام بولىپ شىعادى. ويتكەنى ول دۇنيەگە اينەك ارقىلى قاراپ ۇيرەنگەن جان. ەلەمەس ۇنەمى ءسوزىن «مەنىڭ كەمشىلىگىم كوپ» دەپ باستايدى. ءبىر جاقسى جەرى ونىڭ بۇل ءسوزى ۇيرەنشىكتى بولىپ كەتكەندىكتەن ەشقاشان ول سوزگە ارتىندا نە جاتىر دەپ وي سالماسام، بون سالىپ كورگەن ەمەسپىن. الدىنا ون بايتال سالىپ بەرگەن شولاق ايعىردىڭ قۇلاعىڭنان قيقۋ كەتىرمەيتىنى سياقتى بۇل «كەمشىلىگى كوپتىگىن» كەمشىلىگى جوقتىعىن اڭعارتۋ ءۇشىن ايتادى. بىلاي قاراعاندا ەلە¬مەس جينالىستا سىناعانداردىڭ ءسوزىنىڭ ءبارىن مويىنداعان سياقتى. ءبىراق ارتىنان الگى «ءبىراقتارى» باستالادى دەڭىز... قىسقاسىن ايتقاندا سىناعانىم وسى «ءبىراقتارى» ەدى. وسى «ءبىراقتارىن» بەتىنە باسىپ تۇرىپ، ايتىپ-ايتىپ تاستادىم. الايدا باستىعىمدى قاتتى سىناعانمەن ىشتەي «مۇنىم قالاي بولدى» دەپ تۇر ەدىم، ونىڭ ورىنباسارى كەلىپ قولىمدى الدى. ءبىر جاقسى جەرى ول كەزدە ەلەمەس جوق ەكەن.
ءبارىڭىز دە مەملەكەت مەكەمەسىندە، نە كاسىپورىندا، نە اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ءبىر سالاسىندا جۇمىس ىستەيتىن شىعارسىزدار. جۇمىس بابىندا ءارتۇرلى نارسەلەر بولا بەرەدى. وسىنداي ءبىر رەتتە الگى ەلەمەستىڭ ورىنباسارىن (امال قانشا، ول دا مەنىڭ باستىعىم) سەحتاعى ءبىر سىزۋدى بۇرىس كورسەتكەنى ءۇشىن سىناپ جىبەردىم. ايتپاسام ول ونداي كەمشىلىكتەردى تارى قايتالاي بەرۋى مۇمكىن، قايتەيىن. جينالىس بىتكەن سوڭ مەنى ەلەمەس كابينەتىنە شاقىردى.
— دۇرىس ايتتىڭ — دەدى ول ماعان. ءبىر جاقسى جەرى ونى وز كابينەتىندە وڭاشادا ايتتى.
مەن ماستەرمىن. ءوزىمنىڭ دە كىم ەكەنىمدى ءبىر ەسكەرتىپ وتپەۋىمە بولماس. مەن تۋرالى سىرتىمنان نە ايتىلاتىنىن قايدان بىلەيىن، كوزىمشە ماقتاۋ جەتەرلىك. جينالىستارداعى ۇزاق-ۇزاق باياندامالاردا، جارىس سوزدەردە، وندىرىستىك جەلپىنىستەردە ءبىز شاكىرتىمىز ەكەۋمىزدىڭ اتىمىزعا ايتىلاتىن كوتەرمە سوزدە ەسەپ جوق. «الگى شوپ ماشيناسىنىڭ «شوشقا ءتىسىن» بالباق بالعاداي ەتىپ جوندى».
«شىركىن ول ءوز ءىسىنىڭ شەبەرى»، «كومبايننىڭ پلانكاسىن ماشينادان دا تەز جوندەدى» دەلىنەتىن سوزدەر توعىزدىڭ توڭدىعىنا جەتەدى. وسىنداي اسىرا ماقتاۋلار ۇستى-ۇستىنە ايتىلىپ، بيداي كوجە ىشكەن كىسىدەي ودان مەنىڭ قارنىم قامپايعان شاقتا «گلاۆكا» ءبىزدىڭ سەحقا سىيلىققا كوپ اقشا بەرىپتى. مەنىڭ شاكىرتىم «اعا، ول سىيلىققا مەن ءبىر ماگنيتوفون» الايىن دەپ ءجۇردى. ارادا ەكى-ۇش كۇن وتكەندە ءتىزىم ءىلىندى. كوزىم قۇرعىر كورمەي قالعان با، ءبىر جاقسى جەرى ءوزىمنىڭ اتىمدى ىزدەپ تابا المادىم.
مۇندايدا ءبىراز ادام ماعان اياۋشىلىق بىلدىرەدى. ءتىپتى الگى بايگەنى قايتا-قايتا الىپ قويمايتىن تاڭقى قارا اقىل ايتادى. «سويلەۋدى ازايتۋ كەرەك» دەيدى. ال جونعان ەكى مۋفتاسىنىڭ ءبىرى زاۆودقا قايتا كەلەتىن سيداڭباي دا ا مال نە، ماعان كەڭەستەر بەرەدى. ەندى بىرەۋلەر ماعان شىنىمەن كوڭىل ايتادى. ولاردىڭ دا ءوز ەسەپتەرى بار. كەيبىرەۋلەرى مەنىڭ بايگەدەن ماقۇرىم قالىپ، جۇقارىپ وتىرعان جۇيكەمنىڭ جاراسىنىڭ اۋزىن تىرناماق. ەگەۋدى وتكىرلەي تۇسەيىن، كەسۋى وڭاي بولسىن دەسەدى. ياعني تەمىردى قىزعاندا سوعىپ قالماق. ەندى بىرەۋلەر وندىرىسكە كەلگەنىڭە جيىرما-اق جىل بولىپتى، تىلەۋىڭ الدىندا عوي دەيدى. تىلەۋىڭدى بىرەۋ وتپەس پىشاقپەن قيقالاپ كەسىپ وتىرسا، ول بار بولعىردىڭ ءوزى جالعانا قويار ما ەكەن دەگىم دە كەلەدى. ءبارىن دە ۇندەمەي تىڭدا، قاباعىنا قاراي شىعارىپ سالامىن. توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى—(ءبىر جاقسى جەرى) اۋىزدا ايتىلعاندا بارمىن، قاعازعا جازىلعاندا جوقپىن. بۇعان دا شۇكىرشىلىك. شىنىندا قولى جەتپەگەن قۇدايشىل بولادى دەۋشى ەدى، شۇكىرشىلىك ەتپەگەندە قايتەرسىڭ.
وسى سەحتا ماستەر بولىپ ىستەگەنىمە نەمەنە جيىرما-اق جىل دەپ تە ويلايمىن. شىنىندا دا تىلەۋىم الدىمدا ەمەس پە؟ وسى جيىرما جىل ىشىندە قاراۋىمدا نەبارى ون شaقتى ادام ىستەگەن ەكەن. ءبارى دە وزىمدەي ماستەر بولىپ كەتتى. تەمىردى تەگىستەۋدى، جونۋدى ابدەن ءبىلدى، ءمىنىن ايتقىزباي تابادى. ەڭ قيىن سىزۋلاردى دا ايىرىپ، قالىپقا قانداي ءبىر قيىن بولشەكتى قۇيىپ شىعارا الادى. ءبىر جاقسى جەرى وسى شاكىرتتەرىمنىڭ كەيبىرەۋلەرى مەنىڭ كەمشىلىكتەرىمدى اڭعارعان ەكەن. مىسالى ولار سورايىپ كورىنىپ تۇرعان نارسەنى دە اينالىپ وتە بەرەدى. مەن ولاردىڭ ونداي كەلىسىمپاز، مىسىق كوزقاراسىنا كۇيىپ-پىسسەم، ولار جاي عانا «ونداي ونداي بولا بەرەدى» دەپ جايباعىستايدى. بايقاۋىمشا شاكىرتتەرىمنىڭ دە كەيبىرى جايباراقات، جاقسى ءومىر ءسۇرۋدىڭ وڭاي جولىن ءبىلىپ العان سياقتى. «وتكىر قىرعىش قازاننىڭ ءتۇبىن تەسەتىنىن» ءبىر جاقسى جەرىن ءبىلىپ الىپتى. قالاي ەرتە اڭعارعانىن بىلسەڭىز ەتتى. و، توبا!
قۇدايعا شۇكىر، مەنىڭ قاراۋىما كەلگەن شاكىرتتەر ءالى مەنى جامانداپ كورگەن جوق. ونداي سىيىسپايتىن مىنەز ءبىزدىڭ الگى سيداڭبايدا عوي. قاراۋىنداعىلارعا كۇن كورسەتپەي، شاكىرتتەر دە ءتىرى جان وندىرىستىك جينالىستاردا قىرقىسىپ-اق جاتقانى. قاراۋىنداعى اينالدىرعان ءبىر اداممەن ەكەۋى ەكى ستانوكتىڭ جانىمدا تۇرىپ الاكوز بولۋى اركىمدى-اق ويلاندىرىپ تاستايدى. دەگەنمەن باسقا باقىت ءبىتىپ، اۋىزدىڭ سالىمى بولايىن دەسە ونشا كيىن ەمەس پە دەپ قالدىم. شاكىرتتەرمەن توبەلەسىپ ايىرىلىساتىن سيداڭباي ءالى ءبىر ماستەر تاربيەلەپ شىعارماسا دا (ءوزى جەتىك بولماي تۇرىپ كىمدى قالاي تاربيەلەمەك) ءبىر جاقسى جەرى جاقسىلار ءۇشىن جاسالعان تىزىمنەن قالىپ كورگەن جوق-تى. :
ونىڭ دا وزىنشە سەبەبى بار بولسا كەرەك-تى. ەگەر ءزاۋ-شايتان ءىسىڭ ءتۇسىپ (ەڭبەك ادامىنىڭ وندىرىستە ءىسى تۇسپەي تۋرا ما؟) سەح باستىعىنا بارا قالساڭ سيداڭبايدىڭ ونىڭ كابينەتىندە وتىرعانىن كورەسىڭ. ءبىر جاقسى جەرى ول ەلەمەستىڭ الدىندا وتىرمايدى. تۇپا-تۋرا سول ستولدىڭ ورتاق يەسى سياقتى ەلەمەسكە مىڭگەسىپ الادى. مەن كوبىنە ءوزى مۋفتالار جونۋدىڭ جايىن جاقسى بىلمەيتىن بايقۇس، سونىڭ ۇساق-تۇيەگىن سۇراپ ءجۇر ەكەن دەيمىن. ءبىر جاقسى جەرى ونى سەحتىڭ باسقا جۇمىسشىلارى بولەكشە ايتادى. سىپسىڭداعان اۋىزداردان شىعىپ، سالپاڭ كۋلاكتارعا جەتكەن سۋىق سوزدەرگە قاراعاندا اڭگىمەنىڭ ءتۇرى بوتەندەۋ...
سونىمەن مەنىڭ جايىمنان ءبىراز حاباردار بولدىڭىزدار بىلەم. سايىپ كەلگەندە جيىرما جىل ىشىندە مەن سويلەمەگەن جينالىس جوق. قاراۋىمداعىلارعا تىزە كورسەتكەنىم جوق. وزىمنەن جوعارىلارمەن جاقسى بولعانىم جوق. جيىرما جىلدا ماعان دەگەن اۋىزشا ماقتاۋ جەتكىلىكتى بولدى، دوكۋمەنتكە تۇسكەنى كورىنبەيدى. ىستەگەن جۇمىسىمنان، جونعان مۋفتالاردان، شوشقا تىستەردەن ءبىر اقاۋ، ءمىن تابىلعان دا ەمەس. كوزىمە ەشكىم شۇقىپ كورسەتكەن ەشتەمە جوق، سوندىقتان بولار، ءبىر جاقسى جەرى بۇيرىقپەن ەسكەرتۋ دە (شىنىن ايتقاندا كەيدە ەسكەرتۋ بولسا دا بىردەمە العاننىڭ ارمانى بار ما دەپ قالامىن) العانىم جوق.
ەندى قالاي ءجۇرۋىم كەرەك ەكەنىن وزدەرىڭىز ايتىڭىزدار. ءبىر جاقسى جەرى جاقسىدا دا، جاماندا دا جوق ءبىر جانمىن. بارىنەن امان-ەسەن كەلەمىن. كەيدە ءتىپتى وسىنىڭ ءوزى ولجا ما دەپ تە قالامىن.
1967
You Might Also Like
-
كەبىستىڭ دە كەبىسى بار. ءبىراق ناق مىنانداي بىرەۋىنە ەكى اياق بىردەي سىياتىن كەبىستى قۇرىمبەكتىڭ كورگەنى بار ما ەدى. ۇقىپسىز بالىقشىنىڭ كۇزدى كۇنگى قايىردا جاتقان قايىعىنداي بولىپ تۇرىپ كولبەۋىن ءجۇزىڭ...
-
«جاستىق شاق» كينوسى جاڭادان تەاترلاردا كورسەتىلە باستاعان كۇنى تاڭەرتەڭ گازەت رەداكسياسىنىڭ ادەبيەت-مادەنيەت ءبولىمىنىڭ كابينەتىندە تەلەفون سىلدىر ەتە ءتۇستى.
