سوڭعى مودا
گۇلجان ۇيدەن جۇمىسقا كەتكەلى جاتىپ تەرەزەدەن دالاعا كوز تاستاپ ەدى، كۇن قاباعىن ءتۇيىپ، قوڭىرقاي تارتىپ تۇر ەكەن. كادىمگى قوڭىر كۇز بولىپتى. كوشەلەردەگىلەردىڭ كوبىسى-اق كۇزدىك پالتو كيىپ الىپتى. گۇلجان كوكتەمنەن بەرى كيىلمەي تۇرعان ور جەرىندە بۇدىرماعى بار قارا پالتوسىن الىپ، قاعىپ-سىلكىپ كيىپ، دالاعا بەتتەدى.
ومىردە قانداي كيىم كيسە دە قوپا كەتەتىن ادامدار بولادى. وندايلارعا شوقپىت شاپان، ءماۋتى پالتونىڭ ءبارى ءبىر. قايسىسىن كيسە دە جاراسا كەتەدى. بايلانباعان قۇلىن سياقتانىپ، مۇشەلەنىپ شىعا بەرەدى. شاماسى ونىڭ ءوزى ادامنىڭ دەنە بىتىمىنە بايلانىستى بولسا كەرەك-تى. گۇلجانعا دا وسى پالتو قۇپ جاراسىپ تۇر. مۇنداي ەرەكشەلىگى بار ەكەنىن ونىڭ ءوزى دە بىلەتىن-دى. سوندىقتان دا ول كيىم تاڭداپ، نەمەسە ءسان اتەلەلەرىن قۋالاپ ءجۇرىپ كورگەن ەمەس. كيىمىنىڭ بارلىعىن ارناپ تىككىزبەي، ماگازيندەردەن-اق ساتىپ الا بەرەتىن. كەيدە وعان جۇيرىككە جاپقان جابۋداي جاراسىپ، قوپىپ تۇرعان كيىمىن كورىپ تانىستارى «قاي اتەلەگە تىككىزدىڭ؟» دەي قالسا، ونىڭ جاۋابى دايار:
— مەن نورمالنىي جاراتىلعان اداممىن،— دەپ كۇلە جاۋاپ بەرەتىن.
كيىم تۋرالى گۇلجاننىڭ ءوز فيلوسوفياسى دا بار. ونىڭ جوعارىداعىداي سۇراق بەرەتىندەرگە ايتاتىنى سول فيلوسوفياسى. ونىڭ ايتۋىنشا ونىڭ سوزىمەن ايتقاندا نورمالنىي جاراتىلعان ادامدارعا ماگازين كيىمدەرى تۋرا كەلۋى ءتيىستى. ويتكەنى فابريكالار كيىمدى سول دەنە ءبىتىمى ءتۇزۋ جاراتىلعان كوپشىلىككە ارناپ پىشەدى. ال دەنە ءبىتىمى باسقاشا كەلگەندەر عانا اتەلەلەردى اڭديدى. كەيبىر قۇربىلارى گۇلجاننىڭ بۇل سىرىن دۇرىس ۇقپاي، وزىنەن باسقا مۇنىڭ ۇستىندەگىنى كيمەسىن دەيدى، ءبىر ءوزىم عانا ادەمى بولايىن دەيدى» دەپ تاناۋى استىنان كۇڭكىلدەپ جۇرسە، ەندى بىردە ابىسىن-اجىنداردىڭ «سورلاتاتىنى سول گۇلجاننىڭ «ءجونىن ايتپايتىن» مىنەزى بولاتىن.
گۇلجان وسىلاردى ويلاپ ءبىر جىميىپ قويدى. ءسويتىپ اسىعا باسىپ ايالداماعا كەلىپ اۆتوبۋس كۇتىپ تۇردى. ناق وسى كەزدە جاڭا عانا مۇنى وكشەلەي كەلە جاتقان ەرسى كيىمدى قىز گۇلجاننىڭ الدىنا كەلىپ قاراما قارسى تۇرىپ الىپ، كوزىن ونىڭ ومىراۋىنان الماي قادالىپ قالدى. باسىندا ۋىققاپتاي ءارى ۇزىن، ءارى جىڭىشكە باس كيىمى بار بۇل قىز گۇلجاندى كوزىمەن ىشىپ-جەپ بارادى. ادامدا تۇنجىر قارا كوزدەردىڭ جۇمساق قاراستارى قانشا قيلى بولسا، سونداي ادەمى ناركەس كوزدەرمەن دە نەشە ءتۇرلى جامان قاراۋعا بولاتىنعا ۇقسايدى. بىلاي قاراعاندا بۇل قىزدىڭ كوزدەرى دە كىشكەنتاي قارا توستاعانداعى ەندى-ەندى اسىپ توگىلىپ كەتەتىن سۋداي مولتىلدەپ تۇرعانىمەن ارتىن الا تارتقان سۇرمەسى، باتتاستىرا بوياعان كىرپىكتەرى تۇسكەن جەرىنە ينەدەي قادالىپ، سۇققا اينالعانداي. مۇنداي سۇقتى كوزدەر بەت الدىڭنان قادالعانى تۇگىل، ءوزىڭ كورمەسەڭ دە تۋ سىرتىڭنان قاراسا دا سەزەتىن كەزدەر بولادى. سوندىقتان گۇلجان تەرىس اينالىپ، اۆتوبۋس كەلەر جاققا بۇرىلىپ كەتتى.
قىز قايتادان گۇلجاننىڭ الدىنان شىقتى. تاعى دا ونىڭ ومىراۋىنان كوزىن المايدى. گۇلجان قىسىلا باستادى. ومىراۋىما بىردەڭە جاعىلىپ قالمادى ما ەكەن دەپ ءوزى دە قاراي بەرىپ، پالتوسىنا باستىرعان جاماۋ ەسىنە تۇسە كەتتى. قىزدىڭ كوزى وسى جاماۋدا ەكەنىن ەندى عانا سەزىپ، قاتتى قىسىلدى. ول ەكى قولىن جيناپ، كەۋدەسىنە قويىپ، قۋسىرىپ الدى. ەندى جاماۋ قولدىڭ استىندا قالدى. مۇنى بايقاعان قىز گۇلجانعا جاقىنداپ كەلىپ:
— ءسىز پالتوڭىزدى قاي اتەلەگە تىككىزدىڭىز؟—دەپ تىكە سۇرادى.
قىزدىڭ پالتو تۋرالى بۇل سۇراۋى كوكتەمگى تۇماندى ىعىستىرعان ەبىنىڭ جەلىندەي گۇلجاننىڭ باعانادان بەرگى قىسىلۋىن الدەقايدا قۋىپ كەتكەندەي. باعانادان بەرى بۇعان تۋرا قاراي الماي تۇرعان گۇلجان ەندى مۇنى انىق كوردى. مۇرنى ىستىكتەۋ كەلگەن، جالپاق بەتتەۋ قاراتورى قىز ەكەن. تىم ءوڭسىز ەمەس، تەك ەكى بەتىنىڭ سىرتقا تەۋىپ تۇرعان سۇيەكتەرى عانا ونى بۇيرەكتەندىرىپ كورسەتەدى. مولتىلدەپ تۇرعان قارا كوزىن ءوزى قولدان ويناقشىتىپ، الاسىن كوبەيتىپ جىبەرەدى. سوندا جاڭاعى ءمولدىر كوز بار ادەمىلىگىنەن ايرىلىپ، بىردەڭە ۇرلاپ، ەندى قۋعىنشى كەلىپ قالا ما دەپ ساسقان ۇرى كوزىنشە الاقتايدى.
— مەن اتەلەگە كيىم تىككىزىپ كورگەن جوقپىن،— دەپ تىكە سۇراققا گۇلجان كەلتە جاۋاپ قايتاردى.
— وندا قاي اتەلەدە ىستەيسىز؟—دەپ قىز جابىسا سۇرادى. گۇلجان بۇ سوزگە تۇسىنە الماي قالدى. قىزىق پا؟ قالاي گۇلجان اتەلەدە ىستەۋى كەرەك؟ ءتىپتى وسىنداي ۇلكەن قالادا اتەلەدەن باسقا مەملەكەت مەكەمەسى، مەملەكەتتىك كاسىپورىن جوق پا ەكەن. الدە ايەل ادام اتەلەدەن باسقا جەردە ىستەمەۋگە ءتيىس پە ەكەن؟ وسى قىزدىڭ نە بىلگەنى بار. الدە بىرەۋمەن شاتاستىرىپ تۇرعان بولار.
— شىراعىم،— دەدى گۇلجان قىزعا ءوزىنىڭ وتىزدان اسىپ قالعان جاسىن ەسكەرە سويلەپ،— اتەلە دەگەنىڭنىڭ ەسىگىن اشىپ كورگەن ەمەسپىن. قىز وعان تاڭدانعانداي موينىن قىلتىڭ-قىلتىڭ ەتكىزىپ بايعىزدانىپ قارادى. ءبىراق ەكى كوزىن گۇلجاننىڭ ومىراۋىنان المايدى. ناق وسى كەزدە اۆتوبۋس كەلىپ، گۇلجان اياقكيىم فابريكاسىنا — جۇمىسىنا جونەلدى.
ەرتەڭىنە تاعى دا ناق سول ايالدامادا سول قىز ساپ ەتە ءتۇستى. كەشەگىدەن الدەقايدا باسقاشا كيىنگەن. بۇل كۇنى ۇلكەندىگى تۇركمەن قۇراشىنداي سابالاق بورىك كيگەن. ۇستىندەگى پالتوسى دا كاۆكازدىقتاردىڭ كەبەنەگى سياقتى ءجۇن-جۇن. ول جاقىنداپ گۇلجانعا كەلدى دە، تاعى دا ەكى كوزىن جاماۋعا 'قادادى. ءتىپتى كۇڭگىرت كۇزدىڭ الا-كولەڭكەلەۋ ەرتەڭگى شاعى ول جاماۋدى انىقتاپ كورۋگە مۇمكىندىك بەرمەگەن سوڭ، ول گۇلجانعا جاقىنداي ءتۇستى دە، ۇيالماستان-اق ەڭكەيىپ تۇرىپ قارادى. بۇعان گۇلجان قاتتى قىسىلدى. ەرتەڭ بۇل جاماۋلى پالتونى كيمەۋگە بەل بايلادى.
وسى جاماۋى قۇرعىر-اق اركىمنىڭ كوزىنە تۇسە بەردى. مۇنى ءقايبىر باستىرايىن دەپ باستىرىپ ەدى. بۇل سۋ جاڭا قارا پالتونىڭ وڭ جاق كەۋدەسىندەگى جالعىز تۇيمەسى سالۋلى تۇرعاندا ۇيدەگى كىشكەنتاي تەنتەگى — الماس كەلىپ ەتەگىنەن تارتىپ كەپ كەتتى. جالعىز تۇيمە بالانىڭ قاتتى جۇلقىعانىنا شىداماي، ورنىمەن جۇلىندى دا قالدى. ءسويتىپ گۇلجان جاپ-جاڭا پالتوسىن كيە المايتىن بولعان سوڭ وعام امال ىزدەدى. ونى تىگەيىن دەسە كەلمەيدى. سونان سوڭ جاماۋعا تۋرا كەلدى. ءبىراق ينە-جىپتەن جاڭا پالتوعا جاماۋ سالۋدىڭ ءوزى جاقسى ما، بادىرايىپ، كوزگە سوعىپ تۇراتىن بولدى. سوندىقتان وعان سالعان جاماۋدى ءبىر ءتۇرلى قوشقار مۇيىزدەندىرىپ قيىپ جاپسىردى دا، سول جاعىنا دا سونداي جاماۋ سالدى. ەندى ول ادەيى ءسان ءۇشىن بىرگە تىگىلگەن نارسە بولىپ كورىندى. گۇلجاننىڭ سونىسىن بەتىنە باسايىن دەگەندەي مىنا قىزدىڭ ۇيالماي ءۇيىلىپ تۇرعانى مىناۋ.
قىز جاماۋدى ۇستاۋعا ۇيالدى بىلەم، ءبىراق ءبۇيتىپ ۇيالعانى بار بولسىن، تۇمسىعىن تيگىزە جازداپ قارادى. بۇل ۇيىلگەن سوڭ ايالداماعىلاردىڭ ءبارىنىڭ نازارى گۇلجاننىڭ كەۋدەسىنە اۋدى.
سالدەن كەيىن قىز كەتتى. ول جورعالاي باسىپ بارىپ قارسىداعى ۇلكەن ەسىككە كىرىپ، بۇگىن بار، ەرتەڭ جوق مودادان زىم-زيا بولدى. وسىنىڭ ارتىنشا اۆتوبۋسقا ءمىنىپ بارا جاتىم ول ۇيگە گۇلجاننىڭ كوزى ءتۇسىپ ەدى، ماڭدايىندا «شىڭبۇلاق سوم اتەلەسى» دەپ جازۋلى تۇر ەكەن.
قارا پالتو قايتا كيىلمەيتىن بولدى. ارادا ءبىراز ۋاقىت ەتكەندە كوشەدە كوكىرەگىنىڭ ەكى جەرىنە جاماۋ جاپسىرىلعان قارا پالتو كيۋشىلەر كورىنە باستادى. گۇلجاننىڭ جاڭا ماتانى نەگە بۇلدىرەتىندىكتەرىن «شىڭبۇلاق» اتەلەسىنە» بارىپ ايتقىسى دا كەلدى. ءبىراق بۇل كەزدە جاماۋلى قارا پالتو تىم كوبەيىپ كەتىپ ەدى. ءسويتىپ گۇلجان دا قارا پالتوسىن قايتا كيىپ الدى. ەندى بۇل جاماۋلى قارا پالتو ەمەس، كەرىسىنشە ەڭ سوڭعى مودامەن تىگىلگەن اسەمدىك ونەرىنىڭ ساۋلەتىندەي پالتو بولىپ شىعا بەردى.
1963
You Might Also Like
-
ول ءىشۋدىڭ، جەۋدىڭ ءتاسىلىن ەشكىمنەن دە سۇرامايدى. ءوزى دەگەندە وزەگىن سالادى. ەپتەيتىن جەر كەلگەندە ەسەسىن ەشكىمگە جىبەرمەيدى. ەسەبىن تابادى. بىرەۋگە كۇيەدەي جۇعىسا كەتۋگە، بىرەۋدىڭ ەتىگىن ءوزىنىڭ ەتە...
-
ادامدى ءبىلۋ دەگەن قانداي قيىن دەسەڭىزشى. جۇرتتىڭ ءبارى ىشىندەگىسىن سىرتقا جايىپ سالىپ وتىراتىن اقكوڭىل ارداكۇرەڭ ادامدار بولسا، وندا بۇل دۇنيە، مۇمكىن، تالاس-تارتىس اتاۋلىدان، بەتى كۇلمەي ءتىسى كۇلەت...
