InfoHub Logo

وقۋ قۇرالىنىڭ ەڭ ۇلىلىعى بالا وقىتاتۇعىن كىتاپ

احمەت بايتۇرسىن ۇلى

... ءوز تىلىمەن سويلەسكەن، ءوز تىلىمەن جازعان جۇرتتىڭ ۇلتتىعى ەش ۋاقىتتا ادامى قۇرىماي جوعالمايدى. ۇلتتىڭ ساقتالۋىنا دا، جوعالۋىنا دا سەبەپتى بولاتىن نارسەنىڭ ەڭ قۋاتتىسى- ءتىل. الاش قايراتكەرى احمەت بايتۇرسىن ۇلى  ايتقانداي، وقۋشىنىڭ بويىندا قازاق ءتىلىن مەڭگەرتۋ ارقىلى  حالقىمىزدىڭ ءتىلىن ۇلتتىق قۇندىلىق  رەتىندە باعالاۋ. ءتىلدى ءبىلۋ ارقىلى وقۋشىنىڭ تانىمى كەڭەيەدى، ەستەتيكالىق تالعامى ءوسىپ، سۇلۋلىق پەن اسەمدىكتىڭ اسقاق  قۇدىرەتىن تۇسىنەدى. ەلىمىز ءۇشىن ءبىلىمنىڭ ماڭىزدى بولىپ تابىلاتىنى باستى ماسەلە. سول سەبەپتى قازىرگى جاستاردى ەڭ الدىمەن كىتاپ وقىپ، ونىڭ مازمۇنىن ءتۇسىنىپ، ساۋاتتى جازۋعا جەتەلەۋ قاجەت. بولاشاقتا ۇلتتىڭ تابىستى بولۋى ونىڭ تابيعي بايلىعىمەن ەمەس، ادامدارىنىڭ  باسەكەلەستىك قابىلەتىمەن ايقىندالادى. ەلباسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلامالىق  ماقالاسىندا وسىلاي دەلىنگەن.

ءمۇعالىمنىڭ باستى ماقساتىنىڭ ءبىرى - وقۋشىلاردىڭ ەركىن قارىم-قاتىناس جاساۋعا، پىكىرلەسۋگە، ساۋاتتى جازۋعا، اسەرلى سويلەۋگە ۇيرەتۋ. ءار ساباعىندا قازاق حالقىنىڭ ادەبيەتىمەن، تاريحىمەن، ەسكەرتكىشتەرىمەن تانىستىرۋ. قىزىقتى تاپسىرمالار بەرۋ ارقىلى پىكىرىن دالەلدەپ ايتۋعا، اقىن جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارىمەن تانىسىپ، ماقال-ماتەل ارقىلى ويىن تۇيىندەپ جەتكىزە الاتىنداي بولۋى كەرەك. وسى ماقساتقا جەتۋدىڭ ءبىر جولى  رەتىندە قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى پانىنەن 5-ورىس سىنىبىنا ارنالعان جۇمىس داپتەرىن ۇسىنامىن. وقۋشىعا ارنالعان جۇمىس داپتەرىندە ماتىندەر، ەرەجەلەر، تىرەك سىزبالار، ناتيجە ساباق جانە وقۋشى مەن ءمۇعالىم اراسىنداعى كەرى بايلانىس بار. سونىمەن قاتار جاڭا باعدارلاماعا ساي قالىپتاستىرۋشى باعالاۋ دا كورسەتىلگەن. ءتىل ۇيرەتۋدە وقۋشىنىڭ ءبىلىمىنىڭ ءوز ومىرىندە قولدانىس تابۋىنا جانە ونىڭ شىعارماشىلىقپەن قولدانىلۋىنا ءمان بەرىلەدى. سوعان وراي، سويلەۋ ارەكەتىنە بىرنەشە تاسىلدەردى قولداندىم. اتاپ ايتسام: سۇراق جاۋاپ، سالىستىرا وتىرىپ اڭگىمەلەۋ، سۇحبات تۋرالى ايتۋ، وي الماسۋ، قورىتىندىلاۋ، سيپاتتاۋ، سويلەۋ ءۇشىن وي ورىستەرىن كەڭەيتۋ جۇمىستارى بار. اقىن -جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارىمەن تانىسادى. ۇزىندىلەر كەلتىرىلگەن. ءماتىندى وقىعان سوڭ، تۇسىنىكتەرىن  تەكسەرۋگە ارنالعان جاتتىعۋلار كەزدەسەدى. ونى  «دۇرىس»، «دۇرىس ەمەس»، «شىن»، «جالعان» دەگەن سوزدەر ارقىلى بەلگىلەيدى. جۇمىس داپتەرىندە كەزدەسەتىن كەيبىر جۇمىس ۇلگىلەرىن كورسەتىپ كەتەيىن. تاقىرىبى: «سۇيىكتى جازۋشى»

2-تاپسىرما. ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقى. سۇراق قۇراستىر.

3-تاپسىرما. بەرىلگەن سينونيمدەردى قاتىستىرىپ، سويلەم   قۇراستىر.  قاۋىم-كوپشىلىك؛ تانىمال-تانىس؛ قالامگەر-جازۋشى؛ ەرەكشە-ايرىقشا، وزگەشە

4-تاپسىرما. بالالاردىڭ سۇيىكتى جىرشىسى - مۇزافار ءالىمباي تۋرالى قىسقاشا مازمۇنىن ايت. سىزبانى تولتىر.

مۇزافار الىمبايەۆ
اقىن...	مادەنيەت...	بالالار...	مەملەكەتتىك...

 

5-تاپسىرما. بالالاردىڭ سۇيىكتى جازۋشىسى – بەردىبەك سوقپاقبايەۆ تۋرالى قىسقاشا مازمۇنىن ايت. سىزبانى تولتىر.

بەردىبەك سوقپاقبايەۆ
تۋعان جىلى	بالالىق شاعى	تۇڭعىش جيناعى	شىعارمالارى

 

 

باعا

 

 

وسىنداي جۇمىس تۇرلەرى ارقىلى ءار وقۋشىنىڭ تانىمى كەڭەيەدى، تالعامى ءوسىپ، قازاق ءتىلىنىڭ سۇلۋلىعى مەن اسەمدىگىنىڭ قۇدىرەتىن تۇسىنەدى. وقۋشى ءوزىنىڭ مەكتەپ قابىرعاسىندا العان ءبىلىمىن شىنايى ومىرىلىك قاجەتتىلىكتەرگە اسىرادى دەپ تۇسىنەمىن. مەنىڭ ۇسىنىلىپ وتىرعان «جۇمىس داپتەرىم» جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ 5-ورىس سىنىبىنا ارنالعان كومەكشى قۇرالى. وقۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە ساي، شىعارماشىلىق تاپسىرمالار مەن سىني تۇرعىدان ويلاۋ جوباسىنىڭ ەلەمەنتتەرى قولدانىلدى.

قورىتىندىلاي كەلە، قازىرگى تالاپقا ساي جاڭا وزىق ادىستەردى پايدالانا وتىرىپ، كوركەم ساۋاتتىلىعىمىزدى دامىتا بەرۋىمىزكەرەك. قاجىماي، تالماي ەڭبەك ەتۋدىڭ ارقاسىندا ۇلكەن بيىكتەردەن كورىنە بەرەيىك!

اكتايلاكوۆا داريگا گىلىمبەكوۆنا
№65 مەكتەپ-گيمنازياسى، قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى، پەداگوگ-زەرتتەۋشى

---