بولاشاققا مۇرا
ءومىرىنىڭ تىم قىسقا بولعانى وكىندىرسە، وتكەن ءىسى سۇيسىندىرەدى. ءوز ەلىنىڭ، ءوز حالقىنىڭ پاتريوت ۇلى بولۋدىڭ جارقىن ۇلگىسىن باۋبەك ءوزى ولسە دە كورسەتىپ كەتتى. دوستارىنا، جولداس-جورالارىنا جازعان حاتتارى مەن وتانشىل شىعارمالارى ارقىلى بىزبەن كۇندە سويلەسىپ، جاستىق كۇيىن، ءومىر سىرىن ءاردايىم شەرتىپ تۇرادى.
نە جونىندە سىر شەرتكىڭ كەلەدى ونىمەن، قۇربىلار؟ جاس قىرانداي تۇلەتىپ، ءومىرىڭدى گۇل-گۇل جايناتقان ۇلى وتاندى ماداق ەتىپ، كەۋدەڭدى كەككە كوتەرە جەلپىگىڭ كەلە مە ءبىر؟ ولاي بولسا، وقى جازعان سانسىز حاتتارىن ونىڭ.
«ادال ادام وتانىن سۇيەدى. ادال، اق جۇرەككە وتان - اناسىنداي. وتاننىڭ دەگەنىن ىستەۋ — قۋانىش، ماقتانىش. وتانعا دەگەن ماحابباتتى، اسىرەسە بىزدەگى ماحابباتتى ولشەۋگە بولمايدى»، — دەيدى حات ساعان.
وتانىن شىن سۇيگەن العىر ازامات، كەرەك بولسا ول ءۇشىن جانىن بەرۋگە دە ءازىر ەكەنىن، باقىتتى كەلەشەگى ءۇشىن باس تىككەنىن بالداي ءتاتتى سىر ەتىپ ايتادى. «ەلىڭ ءۇشىن جاڭىڭدى بەرۋ قيىن ەمەس. ويتكەنى ەلسىز كۇن قىزىقسىز.ءى جولداس، دوس ءتىپتى ءتاتتى. تۋعان جەر تاعى ىستىق».— ول، مىنە، وسىلاي دەيدى.
ول جاۋعا قارسى ءارى قالاممەن، ءارى قارۋمەن كۇرەستى. وتان سوعىسىنىڭ ەر سولداتى بولدى. قىزىل ارميا ونى قۇرىشتاي ەتىپ تاربيەلەپ، قاتارداعى جاۋىنگەردەن قىزىل وفيسەر ەتىپ شىڭدادى. مۇمكىن سەن دە كۇنى كەشە قاندى مايداندى تولارساقتان كەشكەن بولارسىڭ. ءوز جانىڭنىڭ كۇيىن، جۇرەگىڭنىڭ قالاۋىن، وشپەس ەرلىك ءىسىڭدى ايقىن ەلەستەتەدى ونىڭ حاتى.
«قىزىل ارميانىڭ رۋحى دەگەن pyx دوستى قۋانتىپ، دۇشپاندى جىلاتاتىن رۋح قوي. وسىنداعى ءبىزدىڭ جولداستار — مەن سوعىستا ولەمىن دەگەننەن گورى نەمىستىڭ كۇلىپ كوككە ۇشىرامىن — دەگەندى شىن جۇرەگىنەن ايتادى. ءتىپتى، قۋاناسىڭ.ال مەنىڭ ەكى جىل قىزىل ارميادا بولىپ تەك ءبىر اش نەمىستىڭ وعىنان ءولۋىم دە. وڭاي ەمەس... اسىلى، جانىن قورعاعان جاۋىنگەر بولا المايدى عوي».
«بۇگىن مايدانعا جۇرگەلى وتىرمىن. مايدانعا جىبەرگەنىنە ءتىپتى قۋانىپ وتىرمىن. سوندىقتان اۋزىما ءسوز دە تۇسپەي وتىر. ايقاي-شۋلى ءبىزدىڭ كۇن باستالادى، مىنەكەي...»
بۇل اشەيىن ءبىر ايتىلا سالعان جەلبۋاز ءسوز ەمەس. شىن جۇرەگىنەن جارىپ شىققان تولقىندى ءسوز. سوسياليستىك وتانىنىڭ تاۋەلسىزدىگى مەن بوستاندىعى جولىندا ءوز جانىن ساداعا ەتۋگە مويىمايتىندىعىن سوزىمەن دە، ىسىمەن دە كورسەتكەن ەر. «ءولىم دەگەن ەش ڭارسە ەمەس، مەن ءوزىم ولىمنەن قورىقپايمىن»، — دەگەن ول. بۇل ءسوزدى ول جانىن تاستاي الماي جۇرگەندىكتەن، نەمەسە داڭعويلىقتان ايتقان جوق. ونىڭ ءومىرى — ۇلكەن، سانالى، مازمۇندى، مول ءومىر ەدى. وسى ءماندى ءومىر وعان عاجاپ ىستىق ەدى. ءومىر سۇرۋگە ىنتىعۋ دەگەن سەزىم ءتۇپسىز تەڭىز سياقتى ەدى وندا. سول ءۇشىن دە: «ءومىر سۇرگىم كەلەدى!» — دەپ اسقان تاكاپپارلىقپەن ماقتانا، ءارى جاۋىنا كەكتەنە ايتىپ ەدى ول.
«ادامعا ءومىر بەرگەن كۇشكە مىڭ راحمەت!»، «تىرشىلىك مەن ءۇشىن وتە قىمبات. بۇل مەنىڭ شىنىم»، — دەگەن جالىندى سوزدەردى كوپ حاتتارىنان كەزدەستىرەسىز.
وتان، ەل-جۇرت دەپ سوققان ىستىق جۇرەگى وسىنداي ءتاتتى ومىرىنە ءامىرشى، قوزعاۋشى. بولدى. اۆتومات اسىنعان نەمىس باسقىنشىلارى تۇرعان جەردە باقىت جوق، كەلەشەك جوق، ءومىر جوق دەگەن ۇعىمعا تاستاي تۇيىلگەن ەدى ول.
ءومىر دەگەن نە؟ — دەگەندى بايىبىنا بارا تولعانىپ، ۇڭىلە قاراپ سالماقتاپ كورگەن ەدى ول...
سوۆەت مەكتەبىندە كوممۋنيستىك يدەيا رۋحىندا تاربيەلەنىپ وسكەن جاس ۇلان جاستايىنان زەردەلى، ويشىل، اڭعارعىش، العىر بولىپ باۋلىندى. سۇلۋ ءومىردىڭ الەۋمەتتىك ءمانىن تەرەڭ ۇعىندى. ءوز حالقىن، ءوزى وسكەن ورتانى، ءبىلىم العان قالانى جانىنداي ءسۇيدى. «جاستىقتىڭ جالىنىنا جۇرەگىڭدى شارپىپ، اۋاسىمەن دەم العان قالانىڭ ىستىق بولاتىنى نەسى ەكەن!.. شىركىن، الماتى - اي دەسەڭشى، سۇلۋسىڭ - اۋ... وسى قالانى مەندەي ەشكىم ساعىنا دا، سۇيە دە الماس - اۋ!» — دەۋى دە تەگىن ەمەس-تى.
باۋبەك حاتتارىنىڭ باسىم كوپشىلىگى تۆورچەستۆو جايىندا بولىپ كەلەدى. بۇل جونىندەگى ونىڭ ارمانى ءتۇپسىز تەرەڭ جاتادى. كاندى جورىقتا، قارلى وكوپتا ەلگە، دوس - قۇرداستارعا تەك ءبىر جاپىراق قاعاز جازسا دا ادەبيەت ماسەلەسىن ەش قالدىرمايدى. قاي اقىن نە جازىپ جاتىر، قانداي جازۋشى مايدانعا كەتتى؟ جاستاردان، اسىرەسە كازاك قىزدارىنان ادەبيەت مايدانىنا جاڭادان قوسىلعاندار بار ما؟ — دەگەن سياقتى حابارلاردى ءاردايىم ىنتىعا سۇرايدى.
ول شىن تۆورچەستۆونىڭ ادامى ەدى.
«...مەنىڭ ارمانىم — ارتىمدا اكە-شەشەم، اعام،ءىنىم، قاتىن-بالامنىڭ قالماعانى ەمەس-اۋ، شىركىن-اي، تەك الاقانداي كىتاپشا قالدىرا الماعاندىق بولادى عوي. دۇنيەدەگى ەڭ بارىپ تۇرعان ارمان، بارىپ تۇرعان قايعى. تۆورچەستۆودان وتە الماس. ويتكەنى كىسى شىن جۇرەگىنىڭ تۇكپىرىنەن تارتىپ الماي جازا الا ما؟» — دەپ ەدى ول 1941 جىلى كۇزدە جازعان ءبىر حاتىندا.
اقىن-جازۋشىنىڭ ومىردەن الاتىن ورنىن جادىندا ساقتاپ، ارماندى ويمەن ءقادىر تۇتىپ وتىرادى، ءوز كەلەشەگىنە اسقان سەنىممەن قارايدى. «لەرمونتوۆ سياقتى وفيسەر - جازۋشى بولۋ ءبىزدىڭ كەزەڭدە قىمبات قوي»، — دەسە ءبىر حاتىندا، ەندى بىرىندە: «مەن بولسام، كەلەشەككە سەنگەن، كەلەشەكتەن سۇراعان جانمىن. كەلەشەك شەشەدى عوي مەنىڭ تۆورچەستۆومدى. شىركىن، فۋرمانوۆتاردىڭ ارمانى جوق قوي»، — دەگەندى ايتادى.
ول از ومىرىندە ەداۋىر كوپ جازدى. سوعىس بورانى ۇيتقىپ سوققان، ءاربىر مينۋت ءارى قىمبات، ءارى قيىن بولعان. سىندى جىلداردا جاۋعا قارسى سوعىسا ءجۇرىپ، ۋاقىت تاۋىپ، جازا دا ءبىلدى. «بۇگىن ءبىر قۇشاق حات الدىم، ءالى وقىعانىم جوق. حات وقۋعا دا ۋاقىتتىڭ بولماي جاتقانى جازۋعا دا ۋاقىتتىق قىمباتقا تۋسەتىنىن كورسەتەدى عوي».
وسىنداي جاۋىنگەرشىلىك جورىقتاردا ءجۇرىپ تۆورچەستۆومەن شۇعىلدانۋى عاجاپ نارسە. ءتۇيىپ ايتقاندا، باۋبەكتىڭ حاتتارى — ونىڭ ءومىرىن، تۆورچەستۆوسىن زەرتتەيمىن، شىعارما جازامىن دەگەن ادامعا كوپ ماتەريال بەرەدى، جالىندى جاس جانىن ۇعىنۋعا، بەينەسىن كوز الدىڭا ەلەستەتۋگە كومەكتەسەدى.
م. يمانجانوۆ.
مارت 1940 جىل.
موسكۆا.
You Might Also Like
-
وتكەن جىلدان بەرى مەنىڭ مايداندىق قويىن داپتەرىمدە سەنىڭ حاتىڭنان كوشىرىپ العان جولدار ءجۇر. سەن سول حاتتى الىستاعى تىلدان، قازاقستاننان جازدىڭ. سەن مەنىڭ ەلىمدە ەدىڭ. مەنى تۋىسىم، باۋىرىم دەدىڭ كون...
-
«ادامزاتقا حات» جيناعىن قۇراستىرۋشىلار 168 بەتتە «قاتيرا — م. يمانجانوۆتىڭ اناسى» دەپ تۇسىنىكتەمە بەرگەن. بۇل دۇرىس ەمەس. ءبۇل كەزدە مۇقاننىڭ اكە-شەشەسى ۇلىتاۋدا بولاتى...
