باۋبەكتىڭ حاتتارىنا بايلانىستى بەرىلگەن تۇسىنىكتەمەلەر
«ادامزاتقا حات» جيناعىن قۇراستىرۋشىلار 168 بەتتە «قاتيرا — م. يمانجانوۆتىڭ اناسى» دەپ تۇسىنىكتەمە بەرگەن. بۇل دۇرىس ەمەس. ءبۇل كەزدە مۇقاننىڭ اكە-شەشەسى ۇلىتاۋدا بولاتىن. مۇنى باۋبەكتىڭ 1940 جىلعى 12 يۋندە مۇقانعا جازعان حاتىندا: «ءۇي ءىشىڭ كەلدى مە؟» دەپ سۇراۋىنان بىلۋگە بولادى. مۇندا جەرلەسى، سول كەزدەگى دراما تەاترىنىڭ ارتيستكاسى قاتيرا اقانوۆا تۋرالى ايتىلىپ وتىر.
1940 جىلى 1 مارتتا باۋبەك بۇلقىشيەۆ پەن عازيز ابىشيەۆتى جەرلەستەرى مەن جورا-جولداستارىنان تەك مۇقان يمانجانوۆ پەن قاتيرا اقانوۆا شىعارىپ سالعان.
جەرلەسى، 1932-1933 جىلدارى قارساقپاي مىس زاۆودى جانىنداعى فزۋ- دا بىرگە وقىعان، قىزىل ارميا قاتارىنا بىرگە شاقىرىلىپ، 1940 جىلدىڭ نويابر ايىنا دەيىن وتان الدىنداعى بورىشىن بىرگە وتەگەن باۋبەكتىڭ جولداسى ابىشيەۆ عازيز. ول 1916 جىلى تۋىپ 1982 جىلى قايتىس بولدى. تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى.
باۋبەك بۇلقىشيەۆ جانە ونىڭ الماتىدان بىرگە اتتانعان جولداستارى 1940 جىلدىڭ 6 مارتىنان باستاپ، 1- موسكۆالىق پرولەتارلىق موتواتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ 22-جەڭىل ينجەنەرلىك باتالوننىڭ جاۋىنگەرلەرى بولدى. باۋبەك مۇندا 1941 جىلدىڭ 24 شەنىنە دەيىن بولعان.
قاپاس دەپ باۋبەك بەلگىلى جازۋشى قاپان ءساتىبالديندى ايتىپ وتىر.
سارانىڭ كىم ەكەنىن ازىرشە انىقتاي المادىق.
اڭگىمە عازيز ابىشيەۆتىڭ اناسى تۋرالى. سارا وسى قارتپەن بىرگە تۇرۋى مۇمكىن.
قامالبەكتىڭ ازىرشە كىم ەكەنىن انىقتاي المادىق.
اق فيندەرىمەن سوعىس ەندى عانا اياقتالىپ، فينليانديا مەن سسسر اراسىندا كەلىسسوزدەر ءجۇرىپ جاتقان شىتىرمان كەز.
باۋبەك مۇقانمەن 1934 جىلى فزۋ - دى ءبىتىرىپ، ۇلىتاۋدا ەسەپشى بولىپ قىزمەت ىستەي باستاعاننان جاقىن ارالاسىپ، دوستاسقان.
1938 جىلى جالامەن سوتتالىپ، كەيىن اقتالىپ ەلىنە قايتىپ ورالعان اعاسى سمايلوۆ سەيتجان تۋرالى جازىپ وتىر.
مۇسا اقانوۆ — قاتيرا اقانوۆانىڭ كۇيەۋى، جۋرناليست، ۇلى وتان سوعىسى كەزىندە جاۋ وعىنان قازا بولعان.
1940 جىلدىڭ فيەۆرال ايىنىڭ سوڭعى كۇندەرى قىزىل ارميا قاتارىنا شاقىرىلعان شاقتا سوڭعى رەت تۇزەتىپ، ماشينكاعا باستىرىپ، سول كەزدەگى «ادەبيەت مايدانى» جۋرنالىنىڭ رەداكسياسىنا تابىس ەتكەن پوەماسى «ايسۇلۋ» تۋرالى جازىپ وتىر.
بالتىق جاعاسىنداعى ەلدەردىڭ ەڭبەكشىلەرى مەن دەموكراتياشىل وكىلدەرى بۋرجۋازيالىق ۇكىمەتتەرىن قۇلاتىپ، وكىمەت بيلىگىن ءوز قولدارىنا العاننان سوڭ، سولاردىڭ ءوتىنىشى بويىنشا، قىزىل ارميا بولىمدەرىنىڭ ءبىر قاتارى سولارعا كومەككە بارعان.
مۇندا «اپايعا» دەپ ءعازيزدىڭ اناسىن ايتىپ وتىر.
مارلەن — قاتيرا جانە مۇسا اقانوۆتاردىڭ تۇڭعىشى. ونى باۋبەك ءوزىنىڭ «وكتيابر بالالارى» گازەتىندە شىققان ءبىر اڭگىمەسىنىڭ باستى كەيىپكەرى ەتىپ العان. قازىرگى كەزدە مارلەن مۇسا ۇلى اقانوۆ رەسپۋبليكامىزدىڭ بەلگىلى دارىگەرلەرىنىڭ ءبىرى.
قۇلتاي دەپ باۋبەك قاپان ءساتىبالديننىڭ جۇبايى كۇلپاندى ايتىپ وتىر.
بۇل حات وسىدان كەيىن جاريالانىپ وتىر.
مۇندا «وكتيابر بالالارى» گازەتىنىڭ رەداكسياسىنا تابىس ەتكەن «سۋ سۇلۋى» جانە باسقا بىزگە بەلگىسىز ولەڭدەرى تۋرالى ايتىپ وتىرسا كەرەك. ۇلى وتان سوعىسى اياقتالىپ، اتالمىش گازەت قايتادان شىعا باستاعان كەزدە سول رەداكسيادا ەڭبەك ەتكەن قازىرگى بەلگىلى جازۋشى امانتاي بايتانايەۆ «سۋ سۇلۋىن» گازەت ارحيۆىنەن تاۋىپ م. يمانجانوۆقا تابىس ەتكەن.
ليدانىڭ كىم ەكەنىن ازىرشە انىقتاي المادىق. «الماتىلىقتار» رومانىنداعى كەيىپكەر بولۋى دا مۇمكىن.
ىسكەڭ — باۋبەكتىڭ «لەنينشىل جاس»، «وكتيابر بالالارى» گازەتتەرىندە جۇمىس ىستەپ جۇرگەندە تانىسىپ، كەيىن جاقىن ارالاسقان دوسى — سول كەزدەگى جاس اقىن وماروۆ ەسەنبي 1948 جىلى ناۋقاستان قايتىس بولدى. سەيىتجان سمايلوۆتى ايتىپ وتىر.
باۋبەك جاسى ۇلكەن تۋىسى، وزىمەن فزۋ- دا بىرگە وقىعان مۇقاش بيماعامبەتوۆ تۋرالى جازىپ وتىر.
بيبىگۇل — سەيىتجان سمايلوۆتىڭ جۇبايى.
كاماش — سەيىتجاننىڭ بالاسى — كامال سمايلوۆ، ونەرتانۋ عىلىمىنىڭ كانديداتى، قازاق سسر مينيسترلەر سوۆەتى تەليەۆيزيا جانە راديو حابارلارى جونىندەگى كوميتەتىنىڭ پرەدسەداتەل
1940 جىلدىڭ 22 يۋنىندە جازعان حاتىندا ايتقان جازباقشى بولعان «ليتۆا قىزى» دەپ اتالاتىن پوەماسى تۋرالى ايتىپ وتىر.
باۋبەك ءبۇل ارادا 1939 جىلدىڭ 25 اۆگۋسىنان 10 سەنتيابرىنە دەيىن شىعىس قازاقستان وبلىسىندا كومانديروۆكادا بولعانىن ەسكە الىپ وتىر.
جاۋعا قارسى سوعىسار شاقتا ءاربىر جاۋىنگەر وزدەرىنىڭ رەت ساندارىن، جاقىن تۋعان-تۋىسقاندارىنىڭ ەسىمدەرىن، ادرەستەرىن جازىپ، ءار كەزدە قالتالارىندا بولۋعا ءتيىس مەدالونعا سالۋدى ايتىپ وتىر.
باۋبەك بۇلقىشيەۆتىڭ ءومىربايانىنا، اسكەري قىزمەتىنە بايلانىستى كەيبىر ماقالالاردىڭ اۆتورلارى (ع. ابىشيەۆ، ر. ىدىرىسوۆ، ت. ب.) «باۋبەك جاۋ وعىنان قازا بولسام، مىنا ادرەسكە: «موسكۆا، كرەمل. ستالينگە حابارلاڭىزدار»، — دەپ جازعان ەدى دەيدى. ءبۇل شىندىققا ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايدى.
قازىرگى بەلگىلى اقىنىمىز ديقان ابىليەۆ سول كەزدە «ادەبيەت مايدانى» جۋرنالىنىڭ رەداكسياسىندا قىزمەت ىستەيتىن.
ءالي دەپ سول كەزدە جۇرتشىلىققا تانىمال بولعان، اتالمىش جۋرنالدا ديقانمەن ارىپتەس بولعان ەسمامبەتوۆ ءالي دەگەن جاس اقىندى ايتىپ وتىر.
باۋبەك ۇلى نەمىس اقىنى، گۋمانيست ويشىسى گەتەنىڭ ءبۇل سوزدەرىن ارادا ءبىر جارىم جىلدان اسا ۋاقىتتان كەيىن، سوعىستىڭ اۋىر كەزەڭىندە جازعان «ءومىر مەن ءولىم تۋرالى» پۋبليسيستيكالىق ماقالاسىندا ەسكە الىپ، حالىق مادەنيەتىن تاپتاعان نەمىس فاشيستەرىن اشكەرەلەۋگە پايدالانادى.
باۋبەك بۇل ارادا مۇقاننىڭ اكە-شەشەسىنىڭ جالعىز بالاسى ەكەنىن مەگزەپ وتىر.
«بالتىق جاعاسىندا» اتتى ولەڭى «لەنينشىل جاستىڭ» 1940 جىلعى وكتيابردەگى سانىندا العاش رەت جارىق كەردى.
بۇل ولەڭى سول كەزدە جاريالاندى ما، جوق پا، ازىرشە بەلگىسىز. سوعىستان كەيىن «جولاۋشى سىرى» دەگەن تاقىرىپپەن بىرنەشە رەت جاريالاندى.
«جاڭا دۇنيە» ولەڭىن ايتىپ وتىر. ەكىنشى ولەڭى «ءومىر» بولۋ كەرەك.
ساقشى تۇراتىن جەر.
حاسەن سەيىلحانوۆ بولۋى كەرەك.
عازيز ابىشيەۆ كوزى تىرىسىندە گۋليانىڭ كىم ەكەنىن اشىپ ايتپادى. ونىڭ سىرىن باۋبەك «الماتىلىقتار» رومانىندا جازعان.
وسى جيناقتا جاريالانىپ وتىرعان ب. ساعىندىقوۆتىڭ ەستەلىگىنە جۇگىنسەك: «ساقىش — دەگەنى قۇسايىنوۆا بولۋ كەرەك. دراماتۋرگ شاحمەت قۇسايىنوۆتىڭ قارىنداسى، «وكتيابر بالالارىندا» ادەبي قىزمەتكەر بولىپ ىستەگەن. 1941 جىلى ءالي ەسمامبەتوۆكە تۇرمىسقا شىقتى، كەيىندە بالادان قايتىس بولدى»، — دەلىنگەن. اڭگىمە بولىپ وتىرعان «دو زوري» دەپ اتالاتىن پوۆەسىن دە جانە باسقالارىن دا جازباعان.
سابىر ءشارىپوۆتىڭ بەلگىلى «يۋزي يران» اتتى رومانىنىڭ باستى كەيىپكەرلەرىنىڭ ءبىرى.
وسى جيناقتا جاريالانىپ وتىرعان «سىرىمدى اشسام دەپ ەدىم دۇنيەگە» دەگەن ەلەڭىن ايتىپ وتىر.
ءسىرا، باۋبەك ا. س. پۋشكيننىڭ كاتورگاداعى دەكابريستەردىڭ حاتىنا جازعان ولەڭ جاۋابىن ايتىپ وتىرعان بولۋ كەرەك.
اڭگىمە ساقىش جايلى بولۋى مۇمكىن.
بەلورۋس سسر- ءىنىڭ استاناسى مينسكىنى ايتىپ وتىر.
1941 جىلى 26 مايدا جىبەرگەن ولەڭ حاتىن ەسكە سالىپ وتىر.
«لەنينشىل جاس» گازەتىندە كەپ جىلدار بويى ماشينيستكا بولعان مەريام ارىستانبەكوۆا تۋرالى ايتقان.
ورىس گرافيكاسى نەگىزىندە جاڭا قازاق الفاۆيتىنە كوشۋ تۋرالى قازاق سسر جوعارعى سوۆەتىنىڭ شەشىمى 1940 جىلدىڭ 10 نويابرىندە قابىلداندى.
موسكۆا تۇبىنە قايتىپ ورالعانىن ايتىپ وتىر.
ب. ساعىندىقوۆتىڭ ەستەلىگىنە قاراعاندا، حاسەن سەيىلحانوۆ — جاس جازۋشى، «پيونەر» جۋرنالىنىڭ جاۋاپتى سەكرەتارى، مايداندا قازا تاپقان.
قارا ءدۇرسىن جازىلعان «الماتىلىقتار» رومانىنىڭ ءبىرىنشى ءبولىمىنىن قولجازباسى تۋرالى ايتىپ وتىر.
قىزىل ارميا نەمىس فاشيستەرىنە موسكۆا تۇبىندە سوققى بەرگەن، 1941 جىلدىڭ 6 دەكابرىندەگى شابۋىلىن ايتىپ وتىر.
كەيىننەن «كومسومولسكايا پراۆداعا» جىبەرىلگەن، سونىڭ 1942 جىلعى 1 مايداعى سانىندا جاريالانعان «ءومىر مەن ءولىم تۋرالى» اتتى پۋبليسيستيكالىق ماقالاسىن ايتىپ وتىر.
باۋبەك 303-ارميانىڭ دەربەس ينجەنەرلىك باتالونىنىڭ كومسومول بيۋروسىنىڭ جاۋاپتى سەكرەتارى بولىپ تاعايىندالۋىنا بايلانىستى گوركيي قالاسىنداعى باتىس مايداننىڭ ساياسي باس باسقارماسىنا شاقىرىلىپ، سودان ءوزىنىڭ اسكەري بولىمىنە قايتىپ كەلە جاتقاندا وسى حاتتى جازعان.
«ءومىر مەن ءولىم تۋرالى» ماقالاسى.
«شىعىس ۇلىنا حات» دەگەن «كومسومولسكايا پراۆدادا» جاريالانباعان ماقالاسى جونىندە ايتىپ وتىر.
دۇيسەنبەك دەگەن كىم ەكەنىن ازىرشە انىقتاي المادىق.
اقتانوۆ مۇحامەديار — باۋبەكپەن بىرگە «لەنينشىل جاس» گازەتىنىڭ رەداكسياسىندا ەڭبەك ەتكەن جۋرناليست. سوعىس جىلدارىندا دا، سوعىستان كەيىن دە «س. ق» - نىڭ كوكشەتاۋ وبلىسىنداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى بولعان، ەلۋىنشى جىلدارى قايتىس بولدى.
بۇل «زامان بىزدىكى، جاستار!» اتتى ماقالاسى بولۋ كەرەك. وسى ايتىلىپ وتىرعان ورىس تىلىندەگى نۇسقاسى ازىرشە تابىلماي وتىر.
«زامان بىزدىكى، جاستار» ماقالاسىنىڭ ورىس تىلىندەگى نۇسقاسى تۋرالى ايتىپ وتىر.
«ءومىر مەن ءولىم تۋرالى» ماقالاسىنىڭ «سوسياليستىك قازاقستاننىڭ» 1942 جىلعى 23 يۋنىندەگى سانىندا جاريالانعان اۋدارماسىن ايتىپ وتىر.
بۇل ازاماتتىڭ كىم ەكەنىن، تاعدىرىن ازىرشە انىقتاي المادىق.
اساتوۆ سەرىكباي ەرسەنت ۇلى 1912 جىلى وسى كۇنگى جەزقازعان وبلىسى، جەزدى اۋدانىنىڭ امانكەلدى اتىنداعى سوۆحوزىنىڭ «سارلىق» بولىمشەسىندە تۋعان. سوۆەت ارمياسى قاتارىنا 1932 جىلى ءوز ەركىمەن بارىپ، 1933 جىلى ۇشقىشتار دايىندايتىن ەلىمىزدىڭ ءبىرىنشى اسكەري اۆياسيا مەكتەبىن بىتىرگەن. 1940 جىلى جەتىنشى الىسقا ۇشاتىن بومبىلاۋشى اۆياسيا پولكىنىڭ زۆەنو كومانديرى رەتىندە اق فيندەرگە قارسى سوعىسقا قاتىناسىپ، «جاۋىنگەرلىك ەرلىگى ءۇشىن» مەدالىمەن ناگرادتالعان. ۇلى وتان سوعىسىنىڭ العاشقى كۇنىنەن باستاپ، 750-اۆپاسيا پولكىنىڭ ەسكادريلياسى كومانديرىنىڭ ورىنباسارى، نەمىس فاشيستەرىمەن كۇرەستە تالاي رەت ەرلىك كورسەتكەن. 1941 جىلدىڭ 11 سەنتيابرىندە - اق قىزىل تۋ وردەنىمەن ناگرادتالعان. بەرليندى بومبىلاۋعا بارعان ساپارىندا 1942 جىلى 27 مايدا، ورتەنگەن سامولەتىن جاۋ اسكەرىنىڭ ۇستىنە ءتۇسىرىپ، باتىرلىقپەن قازا تاپقان (سسسر قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ 1971 جىلدىڭ 17 دەكابرىندەگى 130/4/5737 ساندى انىقتاماسىنان جانە باسقا دەرەكتەردەن).
ب. بۇلقىشيەۆتىڭ ءبۇل حاتى ازىرگە تابىلماي وتىر.
ي. ا. اساتوۆا قازىرگى كەزدە قىزىمەن (ريتا سەرىكبايەۆنا اساتوۆا)، نەمەرەسى سەرىكبايمەن (اتاسىنىڭ قۇرمەتىنە سولاي اتاعان) موسكۆا قالاسىندا تۇرادى. بىزگە جازعان حاتتارىنىڭ بىرىندە «ب. بۇلقىشيەۆ ۇلى وتان سوعىسى باستالعانعا دەيىن ءى - موسكۆالىق پرولەتارلىق موتواتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ قۇرامىندا اسكەري مىندەتىن وتەپ جۇرگەن شاقتا ۇيىمىزدە ءجيى بولىپ تۇردى، كۇيەۋىمدى تۋعان اعاسىنداي سىيلايتىن، مەنى دە قۇرمەت تۇتاتىن. سەرىكبايدىڭ قازا بولعانى تۋرالى حاباردى ەستىگەندە بىزگە جۇبانىش حات جازىپ، قولىنان كەلەتىن بار كومەگىن كورسەتۋگە دايىن ەكەنىن ءبىلدىرىپ، الماتىعا قونىس اۋدارۋعا كەڭەس بەرگەن ەدى. ءبىراق، ءبىز كەزدەيسوق جايتتەرگە بايلانىستى قازاقستان جەرىنە جەتە الماي قالدىق تا، سوعىس جەڭىسپەن اياقتالعانشا چۋۆاشيادا بولدىق»، — دەيدى. (ي. ا. اساتوۆانىڭ 1971 جىلعى 15 نويابردەگى حاتىنان).
وماروۆ ەسەبي جونىندە سۇراپ وتىر.
مارقۇم عازيز ابىشيەۆتىڭ كەزى تىرىسىندە سۇراستىرعانىمىزدا، ول: «باۋبەك بۇلقىشيەۆپەن 1940 جىلدىڭ كۇزىندە موسكۆا تۇبىندە قوشتاسىپ، ايرىلىسقاننان كەيىن ۇلى وتان سوعىسى باستالىسىمەن ارامىزداعى حات الىسۋ مۇلدەم ءۇزىلدى دە، تەك نەمىس - فاشيست باسقىنشىلارىنىڭ بەتى قايتارىلىپ، كەيىن قۋىلا باستاعان شاقتا قورعانىس مينيسترلىگى ارقىلى دوسىمنىڭ ادرەسىن تاۋىپ، وعان العاش حاتىمدى جولداعان ەدىم. سول ءبىر قىسقا جازىلعان حاتىما باۋبەكتەن سوعىس باستالعان كۇننەن بەرى باسىنان كەشكەن ۋاقيعالاردى تولىق بايانداعان كولەمدى جاۋاپ حات العان ەدىم. وكىنىشكە وراي، قازىرگى ۋاقىتتا باعا جەتپەس باۋبەكتىڭ بۇل حاتى مەندە جوق»، — دەگەن ەدى.
«كومسومولسكايا پراۆدا» گازەتىنىڭ 1942 جىلعى 1 مايىنداعى سانىندا جارىق كەرگەن «ءومىر مەن ءولىم تۋرالى» اتتى پۋبليسيستيكالىق ماقالاسىنا بايلانىستى وقىرمانداردان كەلگەن ءبىر توپ حاتتى مۇقان يمانجانوۆقا جىبەرگەن، ءبىراق سولاردىڭ تەك ۇشەۋ-تورتەۋى عانا ساقتالعان. ءبىزدىڭ بايقاۋىمىزشا، وسى حاتتاردىڭ نەگىزگى بولەگى باۋبەكتىڭ تۆورچەستۆوسىنا بايلانىستى ماقالالار، ديپلومدىق جۇمىستار جازامىز دەپ مۇقان يمانجانوۆتان سۇراپ العان جۋرناليستەر مەن بۇرىنعى ستۋدەنت ازاماتتاردىڭ ارحيۆتەرىندە بولۋ كەرەك.
1942 جىلعى 20 يۋلدەگى حاتىمەن جىبەرگەن «زامان بىزدىكى، جاستار!» اتتى ماقالاسىن ايتىپ وتىر.
وسى جيناقتا العاش رەت جاريالانىپ وتىرعان ا. ەلشىبەكوۆتىڭ ەستەلىگىندە تولىعىراق باياندالعان. سونى وقىڭىز.
«كومسومولسكايا پراۆدانىڭ» 1942 جىلعى 23 اۆگۋستاعى سانىندا جاريالانعان «تىڭدا، كاۆكاز!» اتتى پۋبليسيستيكالىق ماقالاسىن ايتىپ وتىر.
ب. بۇلقىشيەۆتىڭ بۇل «ساپەردىڭ دزوتتى تاپسىرۋ كەزىندە جاياۋ اسكەرگە جولداعان حاتى» دەگەن پۋبليسيستيكالىق ماقالاسى باتىس مايداننىڭ 10-ارمياسىنىڭ «بەي ۆراگا!» دەپ اتالاتىن قىزىل اسكەر گازەتىنىڭ 1942 جىلعى 23 اۆگۋستاعى سانىندا جارىق كورگەن.
ب. بۇلقىشيەۆتىڭ بۇل اڭگىمەسى، وكىنىشكە وراي، بۇگىنگە دەيىن تابىلماي تۋر.
س. ە. اساتوۆتىڭ قازا بولۋىنا بايلانىستى ونىڭ سەمياسى الماتىعا كوشىپ كەلە قويسا، كومەك كورسەتۋدى سۇراپ 1942 جىلى 24 يۋلدە جازعان حاتىنا بايلانىستى ايتىلعان سوزدەر.
باۋبەك قيىن-قىستاۋ كەزدەگى جاعدايدى م. يمانجانوۆقا حابارلاۋدى وتىنگەن.
«كومسومولسكايا پراۆدانىڭ» 1942 جىلعى 23 اۆگۋستاعى سانىندا جاريالانعان «تىڭدا، كاۆكاز!» جانە «سوسياليستىك قازاقستاننىڭ» سول جىلعى 5 يۋلدەگى سانىندا باسىلعان «ءومىر مەن ەلىم تۋرالى» ماقالالارى جونىندە جازىپ وتىر.
ش. ەرماعامبەتوۆانىڭ ب. بۇلقىشيەۆقا جازعان بۇل حاتى تابىلمادى.
«كومسومولسكايا پراۆدانىڭ» 1942 جىلعى 5 نويابردەگى سانىندا باسىلعان. «مەن ءومىر سۇرگىم كەلەدى» دەگەن پۋبليسيستيكالىق ماقالاسى تۋرالى جازىپ وتىر.
«شىعىس ۇلىنا حات» دەگەن ماقالاسىمەن بىرگە «ءجۇرىپ كەلە جاتىرمىن»، «كۇن تۋدى» جانە «كوز الدىمدا» اتتى ولەڭدەرىن جىبەرگەن.
وكىنىشكە وراي، بۇل اڭگىمەسى تابىلماي وتىر.
جاننا — ب. بۇلقىشيەۆتىڭ «مەن ءومىر سۇرگىم كەلەدى» دەگەن پۋبليسيستيكالىق ماقالاسىنىڭ ادەبي كەيىپكەرى.
بۇل كەزدەسۋ جونىندە ا. ەلشىبەكوۆتىڭ ەستەلىگىندە تولىعىراق باياندالعان.
باتىس مايدانڭىڭ 10-ارمياسى ساياسي ءبولىمى 1942 جىلدىڭ نويابر ايىنىڭ ورتا كەزىندە ب. بۇلقىشيەۆتى اسكەري-ساياسي كۋرستەردىڭ بىرىنە وقۋعا جىبەرۋ جونىندە سسسر قورعانىس مينيسترلىگىنە ۇسىنىس جاسايدى. وسىعان بايلانىستى موسكۆاعا شاقىرىلىپ، كراسكوۆو ستانسياسى ماڭىنداعى اسكەري لاگەردە بىرنەشە كۇن تۇرادى. كوپ ۇزاماي تاتار اسسر -ىنىڭ مەنزەلينسك قالاسىنداعى اسكەري ساياسي قىزمەتكەرلەر دايىندايتىن ءتورت ايلىق كۋرسكە وقۋعا جىبەرىلەدى.
مەنزەلينسك قالاسىن ايتىپ وتىر.
بۇل جولدار وقىرمانداردا، «باۋبەك سارى ۋايىمعا باتقان ازامات ەكەن»، — دەگەن ۇعىم تۋدىرماسا كەرەك. ونىڭ بۇكىل ءومىر جولى، تۆورچەستۆوسى بولاشاققا سەنگەن، العا قويعان ماقساتىنا قالايدا جەتەتىنىن انىق بىلگەن ازاماتتىڭ بەينەسى. باۋبەك بۇل جەردە تۆورچەستۆومەن اينالىساتىن ۋاقىتتىڭ تاپشىلىعىنا قىنجىلىپ جازىپ وتىر.
م. يمانجانوۆ ب. بۇلقىشيەۆتىڭ ءبۇل تىلەگىن ورىنداپ، 1942 جىلدىڭ دەكابرىنە دەيىن «سوسياليستىك قازاقستاندا» جاريالانعان ماقالالارىن جيىپ قازاقتىڭ بىرىككەن مەملەكەتتىك باسپاسىنا تابىس ەتكەن. بۇل «زامان بىزدىكى» اتتى جيناق 1943 جىلدىڭ اياق شەنىندە ع. مۇسىرەپوۆتىڭ «ەكى اۋىز سەز» دەگەن العى سوزىمەن جارىق كوردى.
مارقۇم عازيز ابىشيەۆتىڭ ايتۋىنشا، ب. بۇلقىشيەۆتى باتىس مايدانىنىڭ «كراسنوارمەيسكايا پراۆدا» گازەتىنىڭ رەداكسياسىنا كىزمەتكە الۋ، يا الماۋ ماسەلەسىن شەشۋدە رەداكتوردىڭ ورىنباسارى انۋاربەك مەڭدىبايەۆ دەگەن ازامات قۇپتاماعان.
بۇل ازاماتتىڭ قوستاناي قالاسىندا تۇراتىنىن انىقتاپ، ب. بۇلقىشيەۆ تۋرالى نە بىلەتىنى جونىندە جازىپ جىبەرۋدى ءۇش-تورت رەت وتىندىك، جاۋاپ بەرمەدى.
ب. بۇلقىشيەۆتىڭ بۇل ەلەڭى «و، ەرلەر - اۋ، ەرلەر - اۋ!» دەگەن تاقىرىپپەن «سوسياليستىك قازاقستاننىڭ» 1942 جىلدىڭ 5 دەكابرىندەگى سانىندا العاش رەت جاريالاندى.
كوپ جىلدار رەسپۋبليكالىق گازەت-جۋرنالدار رەداكسيالارىندا، باسپالاردا ەڭبەك ەتكەن، ال ءقازىر پەنسياعا شىققان ماعيرا جامانتايەۆانى اتاپ وتىر. الماتىدا تۇرادى.
اسقار توقماعامبەتوۆ وسى حات جازىلعان شاقتا «سوسياليستىك قازاقستان» گازەتى رەداكسياسىنىڭ ادەبيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، ال مۇقان يماشقانوۆ وسى ءبولىمنىڭ ادەبي قىزمەتكەرى بولاتىن.
بەلگىبايدىڭ كىم ەكەنىن انىقتاي المادىق.
ب. بۇلقىشيەۆ وسى شاقتا وقىپ جۇرگەن اسكەري-ساياسي كۋرستاردىڭ تىڭداۋشىلارى جەرگىلىكتى پارتيا - سوۆەت ورگاندارىنىڭ ساياسي - ۇگىت، ءتۇرلى"شارۋاشىلىق - ۇيىمداستىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ءۇشىن قىسقا مەرزىمدى كومانديروۆكاعا جىبەرىلىپ وتىرعان. تاتارستان وبلىستىق جانە مەنزەلينسك اۋداندىق پارتيا ارحيۆتەرىندە ب. بۇلقىشيەۆتىڭ قاي كولحوزدا بولعانى، قانداي ناقتى جۇمىستار اتقارعانى جونىندە ەشقانداي دەرەك ساقتالماعان. مۇنداي دەرەكتىڭ اتالمىش كۋرستاردىڭ سسسر قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ ورتالىق ارحيۆىندە ساقتالىپ وتىرعان 1941-1944 جىلدارداعى ماتەريالدارى اراسىنان تابىلىپ قالۋى مۇمكىن.
ب. بۇلقىشيەۆ ءبۇل حاتتاردى «كومسومولسكايا پراۆدا» گازەتىنىڭ رەداكسياسىنا جىبەرگەن (1943 جىلعى 28 فيەۆرالداعى حاتىن قاراڭىز)، ءبىراق سولاردىڭ تەك ءۇش - تورتەۋىنىڭ ءتۇپ نۇسقالارى عانا ۆلكسم - نىڭ ورتالىق ارحيۆىندە ساقتالىپ وتىر.
اسكەري-ساياسي كۋرستى بىتىرگەننەن كەيىن ب. بۇلقىشيەۆتى ورتالىق مايداننىڭ ساياسي باسقارماسىنىڭ قاراماعىنا جىبەرگەن.
ەۆدوكيانىڭ كىم ەكەنىن انىقتاي المادىق.
ب. بۇلقىشيەۆ قىزىل ارميا قاتارىنا الماتىدان 1940 جىلدىڭ ءبىرىنشى مارتىندا اتتانعان.
مۇندا الماتىدا كىزمەت ىستەپ جۇرگەن شاقتا تانىسىپ، 1938 جىلدىڭ جازىنان 1940 جىلدىڭ مارتىنا دەيىن ءجيى كەزدەسىپ، جاقىن ارالاسقان اقىن-جازۋشىلار ءالي ەسمامبەتوۆ، قاپان ساتىبالدين جانە ديحان ءابىلوۆ تۋرالى سۇراستىرىپ وتىر.
وسى كۇنى رەسپۋبليكالىق تەليەۆيزيا جانە راديو حابارىن تاراتۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميتەتىنىڭ پرەدسەداتەلى كامال سەيىتجان ۇلى سمايلوۆ جونىندە ايتىپ وتىر.
گوركيي قالاسىنا ورنالاسقان ورتالىق مايداننىڭ ساياسي باسقارماسىنىڭ قاراماعىنا كەلگەن. كوپ ۇزاماي مۇنىڭ جولداماسىمەن سول مايداننىڭ 170-اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ 391-اتقىشتار پولكىنىڭ روتا كومانديرىنىڭ ساياسي جۇمىستار جۇرگىزەتىن ورىنباسارى رەتىندە العى شەپكە اتتانعان.
بۇل ۋاقىت ورتالىق مايداننىڭ اسكەري قۇرامالارى اتى شۋلى كۋرسك شايكاسىنا ازىرلەنىپ جاتقان كەز بولاتىن. ءبىراق سسسر قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ روتا، باتالون كومانديرىنىڭ ساياسي جەتەكشىنىڭ ورىنباسارلارىن قىسقارتىپ، ولاردى كومانديرلەر ەتىپ كايتا دايىنداۋ جونىندەگى بۇيرىعىنا ساي باۋبەك 1943 جىلدىڭ يۋن ايىندا موسكۆا ماڭىندا ورنالاسقان ءبىرىنشى جەكە ينجەنەرلىك وقۋ بريگاداسىنا جىبەرىلگەندىكتەن كۋرسك تۇبىندەگى شايقاسقا قاتىسا المادى.
ب. بۇلقىشيەۆ ءبىرىنشى جەكە ينجەنەرلىك وقۋ بريگاداسىندا 1943 جىلدىڭ 20 يۋنىنەن باستاپ وقىعان.
ب. بۇلقىشيەۆتىڭ انا تىلىندە جازىپ جىبەرگەن بۇل پۋبليسيستيكالىق ماقالاسى «سوسياليستىك قازاقستاننىڭ» 1943 جىلعى 19 وكتيابردەگى سانىندا جاريالاندى. كەيىننەن ب. بۇلقىشيەۆ مۇنى ءوزى ورىس تىلىنە اۋدارىپ، تولىقتىرىپ «دۋمى ناد ستاروي كارتوي» «كونەتوز كارتاعا ۇڭىلگەندە تۋعان ويلار» دەگەن تاقىرىپپەن «كومسومولسكايا پراۆداعا» جىبەرەدى. بۇل 1943 جىلعى 12 دەكابردەگى سانىندا جارىق كوردى.
ب. بۇلقىشيەۆ بۇل ارادا «كومسومولسكايا پراۆدانىڭ» 1942 جىلعى 5 نويابردەگى سانىندا باسىلعان «مەن ءومىر سۇرگىم كەلەدى» دەگەن پۋبليسيستيكالىق ماقالاسى تۋرالى ايتىپ وتىرسا كەرەك. دەمەك، ول بۇل ماقالاسىنىڭ «سوسياليستىك قازاقستان» گازەتىنىڭ سول جىلعى 29 نويابردەگى سانىندا ع. مۇسىرەپوۆتىڭ اۋدارۋىمەن جاريالانعانىن وسى حاتىن جازعانعا دەيىن بىلمەگەن بولۋ كەرەك. ايتپەسە «كومسومولسكايا پراۆدادا» ودان كەيىن جاريالانعان باسقا ماقالاسى بولسا، ءبىز الدەقاشان تاپقان بولار ەدىك.
بۇل ارادا كەزىندە «كومسومولسكايا پراۆداعا» جىبەرىلىپ، وندا جاريالانباعان، ءبىراق سونىڭ ارحيۆىندە ساقتالعان «قىمباتتى ۋكراين قىزى» دەگەن ماقالاسىن ايتىپ وتىر.
بۇل تاراپتا مۇقان يمانجانوۆ نە ىستەپ، نە قويدى — بىزگە بەلگىسىز.
«زامان بىزدىكى» جيناعى جارىق كورىپ، ونىڭ بارلىق داناسى مايدانعا جىبەرىلگەن.
سوڭعى كەزگە دەيىن م. يمانجانوۆتىڭ جۇبايى ر. رۇستەمبەكوۆانىڭ كۋالىگىنە ساي، ب. بۇلقىشيەۆتىڭ بۇل اڭگىمەسىن مۇقان «كازاحستانسكايا پراۆدادان» العان. «ديپلوم جۇمىسىنا پايدالانايىن» دەپ سۇراعان كازپي - ءدى ءبىتىرۋشى كارابالينا دەگەن ستۋدەنتكاعا بەرگەن ەكەن، ول قايتارماي قويىپتى دەپ توپشىلاۋشى ەدىك. كەيىنگى دەرەكتەر مۇنىڭ راستىعىنا كۇمان تۋدىرادى. ءسىرا، ب. بۇلقىشيەۆتىڭ بۇل اڭگىمەسى كەزىندە «كازپراۆدادان» الىنباعان بولۋ كەرەك تە، گازەت رەداكسياسى موسكۆادا ۇزاق جىلدار بويى تۇراقتى جۇمىس ىستەگەن «سوۆەت جاستارى ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا» اتتى كەرمەگە جىبەرىپ قويۋى ىقتيمال.
ع. ابىشيەۆ. جاۋىنگەر جۋرناليست. «سوسياليستىك قازاقستان» 1943. 5 ماي.
كەزىندە «لەنينشىل جاس» جانە «وكتيابر بالالارى» گازەتتەرىندە بىرگە كىزمەت ىستەگەن قاناپيا مۇستافا، جاعىپار مۇحامەدجانوۆ، ءۇمىت بالقاشيەۆ سىندى زامانداستارى تۋرالى ايتىپ وتىر.
ب. بۇلقىشيەۆ ءبىرىنشى جەكە ينجەنەرلىك وقۋ بريگاداسىنا كەلگەن العاشقى كۇننەن-اق: «مەن قىزىل ارميا قاتارىنا الىنعان 1940 جىلدىڭ مارتىنان بەرى ساپەرمىن، ۆزۆود، ساياسي جەتەكشىسىنىڭ ورىنباسارى، باتالون كومسومول ۇيىمىنىڭ سەكرەتارى بولىپ جۇرگەندە دە بۇل ىستەن قول ۇزگەنىم جوق. اسكەري-ساياسي كۋرستاردى بىتىرگەن سوڭ دا ماعان ساپەر جۇمىسىن قايتادان وقىپ، يگەرۋدىڭ قاجەتى جوق. وسى سەبەپتى مەنى ينجەنەرلىك بريگاداداعى وقۋدان بوساتىپ، مايداننىڭ الدىنعى شەبىندە جاۋمەن شايقاسقان اسكەري بولىمگە جىبەرۋىڭىزدى وتىنەمىن»، — دەپ بريگادا، ورتالىق مايدان كوماندوۆانياسىنا بىرنەشە رەت راپورت جازادى. بۇلاردان ەش ناتيجە شىقپاعان سوڭ، سسسر قورعانىس مينيسترلىگىنە ارىز جازادى. مىنە، وسىدان كەيىن عانا باۋبەك بۇلقىشيەۆ ساپەرلەر ۆزۆودىنىڭ كومانديرى رەتىندە 394-اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ 810- اتقىشتار پولكىنە جىبەرىلەدى. وسى اسكەري ءبولىم دنەپر وزەنىنەن ءوتىپ، جاۋدى قىرىمعا قاراي قۋۋعا دايىندالىپ جاتقان شاقتا 1943 جىلدىڭ وكتيابر ايىنىن ورتا شەنىندە بارىپ قوسىلادى.
باۋبەكتىڭ سىرقاتتانىپ قالعانى تۋرالى جيناقتا دارىگەردىڭ انىقتاماسى بەرىلىپ وتىر.
«كومسومولسكايا .پراۆدا» گازەتىنىڭ 1943 جىلعى 12 دەكابرىندەگى سانىندا جاريالانعان «كونەتوز كارتاعا ۇڭىلگەندە تۋعان ويلار» دەگەن پۋبليسيستيكالىق ماقالاسى تۋرالى ايتىپ وتىر.
بۇل كەزدە قاپان ساتىبالدين بەلگىلى جازۋشىمىز ءابۋ سەرسەنبايەۆپەن بىرگە 3-ۋكراين مايدانىنىڭ «سوۆەت جاۋىنگەرى» اتتى قىزىل اسكەر گازەتىنىڭ رەداكسياسىندا قىزمەت ەتەتىن.
ءابۋ سارسەنبايەۆ پەن ق. ساتىبالدين قانشاما كۇش سالسا دا، ب. بۇلقىشيەۆتى مايداندىق گازەتتىڭ رەداكسياسىنا دەر كەزىندە قىزمەتكە اۋىستىرا الماعان.
ەسىمدەرى اتالعان ازاماتتاردىڭ كىمدەر ەكەنىن، قانداي ەرلىك كورسەتكەندەرىن ازىرشە انىقتاي الماي وتىرمىز.
قازاق تىلىندە جازىپ، «سوسياليستىك قازاقستان» گازەتىنىڭ 1943 جىلعى.19 نويابردەگى سانىندا جاريالاعان ماقالاسى.
سوۆەت ارمياسى قاتارىندا بىرگە بولعان ورىس جولداستارى باۋبەكتى وسىلاي اتايتىن.
ستەپۋرين ن. ۆ. باۋبەك بۇلقىشيەۆتىڭ قوسشىسى (دەنششيك) بولعان، كەيىننەن اسكەري ۋچيليششەدە وقىپ، وفيسەرلىك اتاق الىپ، ۆزۆود كومانديرىنە دەيىن وسكەن، جاۋمەن بولعان شايقاس كەزىندە ەرلىكپەن قازا تاپقان.
You Might Also Like
-
ءومىرىنىڭ تىم قىسقا بولعانى وكىندىرسە، وتكەن ءىسى سۇيسىندىرەدى. ءوز ەلىنىڭ، ءوز حالقىنىڭ پاتريوت ۇلى بولۋدىڭ جارقىن ۇلگىسىن باۋبەك ءوزى ولسە دە كورسەتىپ كەتتى. دوستارىنا، جولداس-جورالارىنا جازعان حاتتار...
