بۇلشىق ەت وسىرەتىن دارۋمەندەر
ءبارىمىز اقۋىز بەن كومىرسۋلاردىڭ ادام اعزاسى ءۇشىن قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن بىلەمىز. ال دارۋمەندەرگە قاتىستى نە بىلەمىز؟
جاس سپورتسمەندەردىڭ كوبىسى دارۋمەندەردى پايدالانۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا نازار اۋداراتىنى جانە ءبىرقاتار فورۋمداردا اقۋىز بەن كرەاتيننىڭ پايداسى تۋرالى ءبىراز جازىلعانى دا بەلگىلى. وسى رەتتە سپورستمەندەرگە ارنالعان جانە جالپى بۇلشىق ەتتى وسىرەتىن 10 دارۋمەن تۋرالى ءسوز قوزعاۋدى ءجون كوردىك.
دارۋمەندەر مەن مينەرالدار نەلىكتەن سونشالىقتى ماڭىزدى بولىپ تابىلادى؟
دەنە ەڭبەگى ادام اعزاسىنان دارۋمەندەر مەن مينەرالداردىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىنىڭ ازايۋىمەن ەرەكشەلەنەدى.
وز-وزىنە سەنۋ
ءاربىر ادام ءوز اعزاسىندا دارۋمەندەر مەن مينەرالداردىڭ جەتكىلىكتى ەكەندىگىنە سەنىم ءبىلدىرۋ ارقىلى ءوز دەنساۋلىعىن باقىلاۋدا ۇستاۋعا كومەكتەسەدى.
دارۋمەندەر مەن مينەرالداردىڭ جەتكىلىكتى دەڭگەيىن قالىپتا ۇستاي الماۋ ترەناجەر زالىندا جۇمىس ىستەۋگە كەدەرگى كەلتىرۋى مۇمكىن، وعان قوسا ادام بويىنىڭ ءوسۋىن تەجەپ، كەي جاعدايلاردا دەنساۋلىققا وزگە دە زيان كەلتىرۋى مۇمكىن.
ال، ەندى بۇلشىق ەتتىڭ ءوسۋى ءۇشىن قاجەت 10 دارۋمەن تۋرالى ءسوز قوزعاساق.
1. كوبالامين (B12 دارۋمەنى)
- كومىرسۋلار الماسۋىن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، جۇيكە جۇيەسىن قالىپتى دەڭگەيدە ۇستاۋعا كومەكتەسەدى.
- جۇيكە جاسۋشالارى ارقىلى بۇلشىق ەتتىڭ جۇمىس ىستەۋىن قالىپتاستىرۋ بۇلشىق ەت قىسقارۋىندا، ونىڭ - ۇيلەسىمدىلىگى مەن وسۋىندە ۇلكەن ءرول وينايدى.
- ۆ12 تەك سيىر، تاۋىق، بالىق ەتى سياقتى جانۋار تەكتەس ونىمدەردە عانا كەزدەسەدى.
2. بيوتين
- امين قىشقىلدارىنىڭ مەتابوليزمى مەن ءتۇرلى كوزدەردەن الىنعان ەنەرگيانى قالىپتاستىرۋدا ۇلكەن ءرول وينايدى.
- شيكى جۇمىرتقانى جەيتىن بوديبيلدەرلەر ادۆين اتاۋىنا يە زاتتەكتى الادى. بۇل زاتتەك ءبيوتيننىڭ ءسىڭىرىلۋىن تەجەيدى.
- بيوتين جۇمىرتقا سارىسىنان، بۇيرەك پەن باۋىردان، ۇيقى بەزىنەن، ءسۇت، سويا مەن ارپادان الىنادى.
3. ريبوفلاۆين (B2 دارۋمەنى)
- اعزاداعى 3 نەگىزگى ۇردىسكە قاتىسادى:
- 1) گليۋكوزا مەتابوليزمى؛ 3) مايلى قىشقىلداردىڭ توتىعۋى؛ 3) كرەبس سيكلى ارقىلى سۋتەكتىڭ اينالىمى (جەكەلەگەن مولەكۋلالاردىڭ اتف (ادەنوزين تريفوسفات) فورماتىنداعى ەنەرگياعا بولىنۋىمەن ەرەكشەلەنەتىن ليمون قىشقىلى دەگەن اتقا يە سيكل).
- بوديبيلدينگ ءۇشىن ريبوفلاۆين اقۋىز الماسۋىمەن بايلانىستى. وسى سەبەپتى بۇلشىق ەت كولەمى مەن ريبوفلاۆين ديەتاسى بىر-بىرىنە تاۋەلدى بولىپ كەلەدى.
- ريبوفلاۆينگە باي ونىمدەر: باۋىر، ميندال، سويا جاڭعاقتارى، تەڭىز ونىمدەرى، ءسۇت پەن وزگە دە ءسۇت ونىمدەرى، جۇمىرتقا.
4. ا دارۋمەنى
- دارۋمەنى كوزدىڭ كورۋ قابىلەتىن ارتتىرادى.
- اقۋىز سينتەزىنە قاتىسادى (بۇلشىق ەتتى وسىرەدى).
- گليكوگەن (اعزانىڭ ينتەنسيۆتى جۇمىسىنا قاجەت بولىپ تابىلاتىن ەنەرگيا فورماسى) وندىرۋگە قاتىسادى.
- بايقاۋلارعا دايىندىق بارىسىندا وينايتىن ءرولى ەرەكشە.
5. ە دارۋمەنى
- مىقتى انتيوكسيدانت بولىپ ەسەپتەلەتىن ە دارۋمەنى جاسۋشا مەمبرانالارىن قورعاۋعا قاتىسادى.
- بۇلشىق ەت جاسۋشالارىن قالپىنا كەلتىرۋ مەن ولاردىڭ وسۋىنە اسەر ەتەدى، ال ولار، ءوز كەزەگىندە، جاسۋشا مەمبرانالارىنىڭ ساۋلىعىنا بايلانىستى.
- ە دارۋمەنى كوپ كەزدەسەتىن ونىمدەر اراسىندا ءتۇرلى وسىمدىك مايلارى، جاڭعاقتار، جاسىل جاپىراقتى كوكونىستەر، سونداي-اق، دارۋمەندەرگە تولى بوتقالار بار.
6. نياسين (ۆ3 دارۋمەنى)
- ەنەرگيانى قالىپتاستىرۋمەن بايلانىستى 60-قا جۋىق مەتابوليزمدىك ۇردىسكە قاتىسادى.
- ساحنادا بۇلشىق ەتتىڭ الدەقايدا كورنەكى بولىپ كورىنۋىنە ءوز سەپتىگىن تيگىزەتىن نياسين تۇرىندەگى نيكوتين قىشقىلى قان تامىرلارىنىڭ كەڭەيۋىنە اكەلەدى. الايدا نيكوتين قىشقىلىن كوپ كولەمدە تۇتىنۋ اعزانىڭ مايلاردى جويۋ ءۇردىسىن ناشارلاتادى.
- نياسينگە باي ونىمدەر: كۇركەتاۋىق ەتى (نياسين قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ادام اعزاسى تريپتوفان امين قىشقىلىن پايدالانادى)، ءسۇت ونىمدەرى، قۇس پەن بالىق ەتى، جەڭىل ەت، جاڭعاقتار مەن جۇمىرتقا.
7. D دارۋمەنى
- D دارىمەنى قالسيي مەن فوسفوردىڭ ءسىڭىرىلۋى ءۇشىن قاجەت. ەگەر بۇلشىق ەتتەگى كالسييدىڭ ۇلەسى جەتكىلىكتى بولماسا، بۇل بۇلشىق ەتتىڭ تولىققاندى جيىرىلۋىنا كەدەرگى كەلتىرەدى.
- بۇلشىق ەتتىڭ ءجيى ءارى مىقتى جيىرىلۋى فوسفوردىڭ كومەگىمەن جۇزەگە اسىرىلادى. سونىمەن قاتار فوسفور اتف (ادەنوزين تريفوسفات) سينتەزىنە دە قاجەت بولىپ تابىلادى.
- تاعامدىق كوزدەرى: مايسىز نەمەسە مايىنىڭ ۇلەسى از ءسۇت.
8. تيامين (B1 دارۋمەنى)
- مەتابوليزم مەن اقۋىزداردىڭ ءوسۋى ءۇشىن قاجەت.
- اعزانىڭ جۇمىس ىستەيتىن بۇلشىق ەتتەرىنە وتتەگىنىڭ كەلۋىن قامتاماسىز ەتەتىن جانە قان ەريتروسيتتەرىنىڭ قۇرامىندا بولاتىن اقۋىز تۇرىندەگى گەموگلوبيننىڭ قالىپتاسۋىن قامتاماسىز ەتەدى.
- اعزاعا سالماق تۇسكەندە جانە سپورتپەن ۇزاق شۇعىلدانۋ بارىسىندا وتتەگىنىڭ ادام اعزاسىنا كوپتەپ ءتۇسۋى قاجەت بولادى.
- جاتتىعۋلار سانى مەن ولاردىڭ جيىلىگى نەعۇرلىم ارتسا، اعزاعا تيامين سوعۇرلىم قاجەت بولادى.
- ءتياميننىڭ تاعامدىق كوزدەرى: جاسىل بۇرشىق، شپينات، باۋىر، سيىر ەتى، تەڭىز بۇرشاقتارى، جاڭعاقتار، پينتو بۇرشاعى، بانان، سويا بۇرشاعى، گودجي بۇرشاعى، تولىق ءداندى جانە بايىتىلعان جارمالار، نان، اشىتقى، كۇرىش پەن بۇرشاق تەكتەستەردىڭ كەبەكتەرى.
9. پيريدوكسين (ۆ6 داۋمەنى)
- اقۋىزدى تۇتىنۋمەن بايلانىستى جالعىز دارۋمەن بولىپ تابىلادى. نەعۇرلىم كوپ اقۋىز تۇتىنساڭىز، اعزاڭىزعا سوعۇرلىم كوپ ۆ6 دارۋمەنى قاجەت بولادى.
- ۆ6 دارۋمەنى اقۋىز الماسۋىنا، كومىرسۋلاردىڭ ءوسۋى مەن ولاردىڭ قورىتىلۋىنا اسەر ەتەدى.
- ۆ6 دارۋمەنى بار نەگىزگى ازىق-تۇلىكتەر: اۆوكادو، جاڭعاقتار، باۋىر، تاۋىق پەن بالىق ەتى، جاسىل بۇرشاقتار، سالات، بيداي ۇرىقتارى، تاعامدىق اشىتقى، تەڭىز كوكونىستەرى مەن بانان.
10. اسكوربين قىشقىلى (س دارۋمەنى)
- بۇلشىق ەت جاسۋشالارىنىڭ قالپىنا كەلۋى مەن ءوسۋىن ارتتىرادى جانە انتيوكسيدانت بولىپ تابىلادى.
- بايلانىستىرۋشى ۇلپانىڭ قۇرامداس بولىگى بولعاندىقتان، كوللاگەننىڭ قالىپتاسۋىنا قاتىسادى (بايلانىستىرۋشى ۇلپا ادام اعزاسىنىڭ بۇلشىق ەتتەرى مەن سۇيەكتەرىن بىرىكتىرىپ ۇستاپ تۇرادى). ادەتتەگىدەن اناعۇرلىم اۋىر جۇكتى كوتەرۋ بۇلشىق ەت قۇرىلىمى ءۇشىن ايتارلىقتاي سترەسس بولادى. سوندىقتان بايلانىستىرۋشى ۇلپاسى ءالسىز ادامداردا تراۆما الۋ ءقاۋپى جوعارى.
- تەمىردىڭ سىڭىرىلۋىنە قاتىسادى. تەمىر دەفيسيتى بولعان جاعدايدا گەموگلوبيندەگى وتتەگىنىڭ مولشەرى ازايىپ، بۇلشىق ەت جۇمىسى السىزدەنە باستايدى.
- سۋدا تەز ەريدى. بۇلشىق ەت جاسۋشاسىنىڭ كوپ بولىگى سۋدان تۇراتىندىقتان، اتلەتتىڭ بۇلشىق ەت كولەمى نەعۇرلىم ارتسا، س دارۋمەنىنىڭ دە سوعۇرلىم كوپ مولشەرى ەرىپ، اعزا بۇلشىق ەتتەرىندەگى بۇل زاتتەكتىڭ مولشەرى ازايا باستايدى. سوندىقتان سپورتپەن شۇعىلداناتىن ادامنىڭ اعزاسى س دارۋمەنىنىڭ كوپ مولشەردە بولۋىن قاجەت ەتەدى.
- ستەرويدتى گورمونداردىڭ، سونىڭ ىشىندە تەستوستەروننىڭ انابولدىق گورمونىنىڭ قالىپتاسۋىنا جانە اعزامەن سىڭىرىلۋىنە كومەكتەسەدى.
- س دارۋمەنىنىڭ نەگىزگى كوزدەرى – سيترۋستىلار جانە جەمىس شىرىندارى.
قورىتىندى
سپورتپەن شۇعىلدانۋ ءۇشىن قاجەت بولىپ تابىلاتىن 10 دارۋمەنمەن تانىستىڭىزدار. ەگەر سپورتپەن شۇعىلدانساڭىز، جوعارىدا كەلتىرىلگەن ونىمدەردى نەعۇرلىم كوپ جەسەڭىز، سوعۇرلىم جاقسى ناتيجەگە يە بولا الاسىز.
الايدا ەگەر اعزاڭىز ءبىرشاما قوسىمشا قورەكتەندىرۋدى قاجەت ەتەدى دەپ ويلاساڭىز، مۋلتيدارۋمەندەردى پايدالانۋىڭىزعا بولادى. دەگەنمەن، دارۋمەندى تابيعي كوزدەردەن العاننىڭ قانشالىقتى پايدالى ەكەنىن دە ەستەن شىعارماعانىڭىز دۇرىس.
You Might Also Like
-
تاراز قالاسى، ەرەكشە دارىندى بالالارعا ارنالعان «دارىن» مەكتەپ-ينتەرناتى سابولوۆ ەرمان ەرجان ۇلى جەتەكشىسى: سەيتجانوۆا گۋلافرەز باحيتوۆنا
-
شومىر – ورامجاپىراق تۇقىمداسىنا جاتاتىن ەكى جىلدىق وسىمدىك؛ كرەستگۇلدىلەر تۇقىمداسىنا جاتاتىن، سۋىققا ءتوزىمدى وسىمدىك.
