InfoHub Logo

جازعى سالىمعى ءسىبىر ولكەسىنىڭ ۇزاق جىلمىق كۇندەرى باستالدى. ساباق ەرتە بىتەدى. بالالار دالاعا شىعىپ، كورپۋس قاسىنداعى ۇلكەن الاڭدا دوپ ۇرىپ وينايدى. تاپقىر، ىقشامدى شوقان بالالاردىڭ ىشىندەگى ەڭ جاتىق، شەبەر وينايتىنى بولىپ الدى. ويىن ۇستىندەگى ايتىس-تارتىس سوزدەر شوقاننىڭ ءتىلىن بۇرىنعىسىنان الدەقايدا جاتتىقتىرىپ، جولداسىن دا مولىقتىردى. كوپ ۇزاعان جوق، كوكتەم جىلۋى باستالىپ، ەرتىس ۇستىنەن قىزىل سۋ ءجۇرىپ، جاز لەبى ەستى. نەگە ەكەنى ءمالىمسىز، شوقان بۇل جەكسەنبىدە سەرگەي اعايدىڭ دا، ۆاسيل اعايدىڭ دا ۇيىنە بارماي، ەرتىس بويىنا بارۋدى ويلادى.

وتكەن كۇزدە عانا ومبىعا كەلىپ وقۋعا تۇسكەن كىشكەنە شوقان، دەگەنمەن قالانىڭ قاماۋ كوشە، تار ۇيىنە ءالى جەتە ۇيرەنە قويماپ ەدى. ونىڭ ەسىل-دەرتى كەڭ دالا، ەركىن ءجۇرىس، ساحارا اۋاسى. ول كوكتەم باستالعالى ساباقتان بوساعان ساعاتىندا ەرتىس بويىنا كەلەدى. الىس قىرعا كوز سالىپ كەپ وتىرادى. ءبۇتىن دە شوقان ەشبىر بالامەن سويلەسپەستەن ەرتىس بويىنا جونەلدى.

كۇن جىلىنىڭقىراپ، قالا جۇرتشىلىعى قىس كيىمىنەن جەڭىلدەپ وزەن بويىنا شىققان. كەشەدەن بەرى ەرتىس وزەنىنىڭ مۇزى بوساپ، قىزىل سۋ كوتەرىلىپ كەتتى. ەرتىس بويىنداعى قالا جۇرتشىلىعىنا جىلدىڭ ەكى مەزگىلى ەرەكشە قىزىقتى اڭگىمە بولىپ قالادى. ونىڭ ءبىرى وسى كوكتەمدەگى ەرتىستىڭ مۇزى بۇزىلىپ، سەڭ جۇرگەن الاساپىران كەزى. ەكىنشىسى، كۇزگى كۇن سۋىپ، ەرتىستىڭ مۇزى قاتار كەزى. اسىرەسە سەڭ جۇرگەن كەز، كوكتەم لەبىمەن مۇنارتقان دالا ساۋلەتىن كوتەرىپ، اسا كوڭىلدى بولادى.

كەشە كەشكىلىكتە «ەرتەڭ سەڭ جۇرەدى» دەگەن ەلدىڭ لاقاپ ءسوزىن ەستىگەن شوقان تۇنىمەن ەلەگىزىپ از ۇيىقتاعان.

شوقاننىڭ ءاردايىم كەلگەندە وتىراتىن ءبىر عانا ورنى بار. ول ەرتىس قاباعىنىڭ ءبىر بيىك مۇرىنشاق جارىنىڭ ءۇستى. تاعى دا سول جەرىنە كەلىپ وتىردى. وزەن قاباعى قاپتاعان كوپ ادام. ءبارىنىڭ تاڭدانارى اساۋ وزەننىڭ بۇلقىنىپ، سەڭ دوڭگەلەتىپ اسپان اتقان ساعاتى. قىستاي بەتىن باسىپ شەگەندەگەن تەمىردەي مۇزدى بىت-شىتىن شىعارىپ، اساۋ اعىن كوتەرىپ، الدەقايدا اكەتىپ بارادى.

ۋاقىتى جەتىپ زامان جىلۋى كەلگەندە، قانداي كۇش بولسىن، وسى وزەن مۇزىنداي قوپارىلادى. اعىنعا ءتۇسىپ جىلجىپ جونەلەدى.

كۇتىرلەپ سىنعان قالىڭ مۇزدار ءبىرىن ءبىرى قاعا جىلجىپ، ءبىرى شەتكە قاعىلىپ، ءبىرى اعىنعا ءتۇسىپ، ويران-توپىرى شىعىپ جاتىر. شاپان جامىلىپ، ءشالىسىن توگىلتكەن تاتار حانىمدارى، اسىل كيىنىپ القىنا باسقان قالا ناندەرىنىڭ بايبىشەلەرى ءىشىن تارتىپ، تاڭدانىپ، وزەن عاجايىبىنا ۇڭىلەدى. سۋ بۇرىنعىسىنان الدەقايدا كوتەرىلىپ، جاردىڭ ەرنەۋىنە شىپىلداپ كەلىپ، قالاعا لاپ قويارداي لەپىرىپ جاتىر.

— شوقان ءۋاليحانوۆ، سەن مۇندا نەگە تومسارىپ وتىرسىڭ؟ — دەدى كورپۋس دارىگەرى ۆاسيليي ماتۆەيەۆيچ.

شوقان قاپىلىستا قاسىنا كەلىپ، شۇعىلىنان سۇراق قويعان ۇلكەن كىسىدەن ۇيالا ورنىنان تۇرىپ، الدىمەن ادەپپەن سالەم بەردى.

— كەشىرىم ەتىڭىز، ءسىزدىڭ كەلگەنىڭىزدى بايقاماي قالدىم.

— وقاسى جوق. راقمەت، قىران بالاپانى، — دەدى كوشەليەۆسكيي. — سەن ەركىن وسكەن ساحارا بالاسىسىڭ. سوناۋ كەڭ دالاڭدى، اۋىلىڭدى ساعىنىپ وتىرسىڭ، ءا؟ تۇسىنەمىن. سەن مىنا قالادا تورعا تۇسكەن سۇڭقاردىڭ بالاپانى ءتارىزدىسىڭ. سەنىڭ جانىڭ سوناۋ كوگەرگەن الىس قىرعا تالپىنادى. شىركىن، ەركىندىك قيال قانداي ادەمى، — دەپ دارىگەر شوقاننىڭ وزىنە تۇسىنىكسىز وي تولقىنىن قوزعاپ جىبەردى.

— ءيا، ۆاسيليي ماتۆەيەۆيچ، ءدال ايتاسىز. سوناۋ كوگەرىپ مۇنارتقان دالادا مەنىڭ اۋىلىم — ەلىم بار. ءقازىر ءبىزدىڭ اۋىل قانداي قىزىقتى. مالى تولدەگەن، ءومىر دۋمانى سوندا عوي. جاڭا ءسىز سۇڭقار قۇستى ايتتىڭىز. وسى كوكتەمدە مەنىڭ اكەم قارشىعا سالادى. وي شىركىن، قىران قارشىعانىڭ قاز ىلگەنى قانداي قىزىق، — دەپ شوقان اسا ءبىر وڭىنە كەلىپ، ناساتتانىپ كەتتى.

— ءيا، ءيا، — دەدى ويلانا دەم الىپ كوشەليەۆسكيي. — دالا بالاسى، ءتۇز قىرانى ەركىندىكتى، كەڭ دالانى قايدا بولسىن كوكسەمەي تۇرا ما. ۇشقىر قيالدى، ەر كوكىرەك دالا سۇڭقارى، — دەدى اقىرىن كۇبىرلەپ.

---