InfoHub Logo

شوقاننىڭ اۋىلداعى ادەتىمەن تاڭەرتەڭگى ۇيقىعا ماۋجىراپ جاتقانىن كورىپ، ءۋاسىل اعاي وياتۋعا قيماي ءسال بوگەلىپ قالدى.

— شوقان، شوقان، — دەپ دىبىستادى. ءوزى دە وقۋ ويىندا بولىپ، سەرگەك جاتقان شوقان باسىن جاستىقتان جۇلىپ الدى.

— شوقان، سەن ەندى تۇر، جۋىن، كيىن. تاماقتانايىق، وقۋعا بارۋ كەرەك، — دەپ ۆاسيل اعاي جۇمساق قانا جىميا سويلەدى. شوقان مەكتەپكە باراتىنى ەسىنە ءتۇسىپ، سەرگەكتەنە ورنىنان تۇرىپ، كيىنىپ، سىرتقا شىقتى. العاشقى ويانعان بويىندا سىرتقا شىققانشا اكەسىن دە، بەيسەندى دە ەسىنە ءتۇسىرىپ ويلانباعان ەدى. كۇندە قورانىڭ ىشىندە تۇراتىن پاۋەسكە، پىسقىرىنىپ لاپاس استىندا تۇراتىن ءۇش كۇرەڭ ات ءبىر دە ءبىرى جوق. قورا ءىشى قوڭىلتاقسىپ بوساپ قالىپتى. شوقاننىڭ جۇرەگى اۋزىنا تىعىلا، الدەنەدەن كوڭىلسىزدەنە قالدى. ول جان-جاعىنا جالتاقتاي قاراپ، ۇيگە كىردى دە، ۆاسيل اعايىنا ويلانا قاراپ:

— ۆاسيل اعا، اتەكەمدەر قايدا؟ — دەدى.

— ءا، ولار تاڭ ەلەڭ-الاڭدا ءجۇرىپ كەتكەن. سەن ەندى كورپۋس وقۋشىسى بولاسىڭ. سەنىڭ ەندىگى جولداسىڭ، سەرىگىڭ قالا جۇرتشىلىعى، — دەدى. شوقان كەشەگى اكەسى الىپ بەرگەن كورپۋس بالالارىنىڭ فورماسىن كيىپ، ۆاسيل اعايىنا ەرىپ كورپۋس ۇيىنە كەلدى.

الدارىنان كۇلىپ قارسى العان سەرگەي اعاي شوقانمەن انادا ءوزى ۇيرەتكەن تارتىپپەن امانداسىپ، جىلى تۋىسقاندىق شىرايمەن قارسى الدى.

ءبىراز ۋاقىتتا سەرگەي سوتنيكوۆ:

— ۆاسيليي يۆانوۆيچ، ءسىز ەندى قايتا بەرىڭىز. ءقازىر بالالاردى كلاسقا بولەدى. ونى ءوزىم باسقارىسامىن. شوقان كادەت كورپۋسىنىڭ وقۋشىسى عوي، — دەپ كوتەرمەلەپ قويدى.

— ءيا، وندا مەن قايتتىم. شوقان، ءۇيدى ءوزىڭ تاباسىڭ عوي. وقۋىڭا ورنالاس، — دەگەن ءوزىن ايتىپ داباشينسكيي قىزمەتىنە كەتتى. بالالار دا جينالا باستادى.

— ءا، شوقان، امان با، — دەپ گريگوريي پوتانين دە كەلدى.

كەشەگى تانىسۋىنان بەرى ۇيىرلەنىپ العان شوقان ءوزىنىڭ اۋىلداعى ءتول جولداسى كەلگەندەي گريگورييمەن ۇيىرلەسە ءتۇستى. قازاق ءتىلىن جەتىك بىلمەگەنمەن، ايتقاندى ءتۇسىنىپ شامالى ويلەي بىلەتىن گريگوريي شوقانعا بىردەن ءبىر تابىلماس سەرىك بولىپ سەزىلەدى. وزىندەي، وزىنەن دە كىشى ءبىراز بالا كورپۋس ءۇيىنىڭ الدىندا توپتالا جينالىپ بىرىنە ءبىرى توسىرقاي قاراپ تۇرىستى. اناداي شەت جاقتان باسىنا تاقيا كيگەن، قامىت اياقتاۋ، سەكپىل بەت ءبىر بالا اقىرىنداپ گريگوريي مەن شوقاننىڭ قاسىنا كەلدى. ول ءبىراز قيپاقتاپ تۇردى دا:

— ءسىز قىرعىز تۋگىل ءما؟ — دەدى شوقانعا.

— جوق، مەن قازاقپىن، — دەگەن ەزدى شوقان اجارلانا ايتتى دا، — سەن ءوزىڭ كىمسىڭ؟

— مەن تاتار بالاسىمىن.

— اتىڭ كىم؟

— ءيسمىم عازيز مۇزاپپاروۆ. نەمەنە، سەن مۇندا وقۋعا كەلدىڭ بە؟ — دەدى عازيز.

— ءيا، وقۋعا كەلدىم.

— مۇندا ۆوەننىيلارنىڭ بالالارىن الا عوي. نيشىك سەن مۇندا تۇشماكسىڭ؟ — ءعازيزدىڭ مىنا سوزىنە شوقان انىقتاپ جاۋاپ ايتا العان جوق.

— ال، بالالار، كورپۋسقا كىرىڭدەر، — دەگەن كەزەكشى يسكەري ادامنىڭ ايتۋىمەن بالالار كورپۋس ىشىنە كىردى. شوقاندى سەرگەي اعاي ەرتىپ وزىمەن بىرگە وقيتىن بالالار توبىنا قوستى. بالالار قالاي توپتالدى، كىمنىڭ بالاسى قاي بولىمدە وقيدى، ونى شوقان ۇعىنىپ بىلە العان جوق. تەك ءعازيزدىڭ «نيشىك سەن مۇندا تۇشماكسىڭ؟» دەگەن ءوزى كوڭىلىنە تۇيتكىل بولىپ قالا بەردى. وقۋعا توپتاعاندا گريگوريي وتكەن جىلعى وقىعان تارتىبىمەن ەكىنشى گرۋپپا بالالارىنا قوسىلىپ كەتتى. عازيز عانا وزىمەن بىرگە توپتالعان ءبىرىنشى گرۋپپا بالالارىنىڭ ىشىندە قالدى. ورىسشا ءبىر اۋىز ءوز بىلمەيتىن شوقانعا عازيز كومەكتەستى. اجەسى ايعانىمنىڭ ءبىر كىسىلەرمەن سويلەسىپ وتىرعاندا ايتقانى بار-دى: «ادام سويلەسكەنشە، جىلقى كىسىنەگەنشە» دەگەن. العاشقى كەزدەسكەندە «سەن قىرعىز تۇگىل ءما؟» دەگەن وزىنەن كوڭىلىنە دىق الىپ قالعان شوقان ءعازيزدى ىشتەي ۇناتپاسا دا، ءوز تىلىندە سويلەسىپ ۇعىنىسقاننان باستاپ ۇيىرلەنە بەردى.

گريگوريي تەك ساباق ارەدىگىندەگى دەمالىستا عانا كەزدەسەدى. بار ماڭىنداعى ءتىل قاتىسارى عازيز. بۇل ەكەۋى وزدەرىنىڭ جان-كۇيلەرىن ايتىسىپ، اڭگىمەلەسىپ جۇرەتىن بولدى.

العاشقىدا داباشينسكييدىڭ ۇيىنە كەلىپ ءجۇردى دە، ارتىنان شوقاندى سەرگەي اعايى بالالاردىڭ جاتاقحاناسىنا ورنالاستىردى. ەندى شوقاننىڭ عازيزبەن توسەگى دە قاتار قويىلىپ، مۇلدە جاقىنداسىپ كەتتى.

ءا، دەگەندە ءتىلىن ۇقپاي، وقۋدى جوبامەن، كەيدە ءعازيزدىڭ، كومەگىمەن بايىپتاپ ۇعىنعان شوقان، جاڭا جىل قارساڭىندا ويىن سوزدەرىن، ساباق جايىن ەركىن تۇسىنەتىن بولدى. بۇرىنعى ءتىل بىلمەي شەتكەرى تۇراتىن تۇيىقتىق جادىراپ، وزىمەن ساباعى ءبىر بالالارمەن ويىنى ۇيلەسىپ ەركىندەي باستادى.

العاشقىدا شوقاندى جەكسەنبى كۇنى سەرگەي ءوزى كەلىپ ۇيىنە ەرتىپ كەتىپ ءجۇردى. تەگىس قازاقشا بىلەتىن سوتنيكوۆتىڭ ءۇيى شوقانعا قىرداعى اۋىلىنداي اسا ءبىر جىلى بولىپ سەزىلەدى. اسىرەسە سەرگەي اعايدىڭ ءازىلشىل جايدارى مىنەزى، قازاقۋار اڭگىمەلەرى سونداي كوڭىلىن كوتەرىپ تاستايدى.

عازيز دە جەكسەنبى كۇنى ءوزىنىڭ سول قالاداعى اعايىنىڭ ۇيىنە كەتەدى. بۇل كۇن كورپۋس بالالارىنىڭ اسىعا كۇتەر مەيرامى بولاتىن.

جاڭا جىل قارساڭىنداعى دەمالىستا ۆاسيل اعاي ەزى كەلىپ، شوقاندى ۇيىنە الىپ كەتتى. سەرگەي سوتنيكوۆ بۇل دەمالىستا داباشينسكييدىڭ ۇيىندە بولۋىنا قارسى بولعان جوق. ونىڭ سەبەبى جاڭا جىل قارساڭىندا شىڭعىس قالاعا كەلىپ قايتامىن دەپ حات جازعان بولاتىن.

شىڭعىستىڭ اناداعى ايتۋى بويىنشا تەز كەلمەۋىندە ەسەبى بولدى. قالاعا، كورپۋس تۇرمىسىنا ەتى ۇيرەنگەنشە كوزىنە كورىنسەم، قايتامىن دەپ بالالىق ىستەر. مەكتەبىنە، بالالارعا دا ابدەن بويى ۇيرەنسىن دەپ، ادەيى كەشىگىپ كەلدى. جانە داباشينسكيي مەن سوتنيكوۆكە حات جازىپ، شوقان جايىن ۇنەمى سۇراستىرىپ، جاتاقحانا تۇرمىسىنا شوقاننىڭ بويى ۇيرەنگەنىن دە وسى جاڭا جىل قارساڭىندا ءبىلدى. بۇل كەلىسىندە ول قالانى جاتىرقاپ تۇرعان قىر بالاسىن كورۋگە كەلگەن جوق، كورپۋستىڭ وقۋشىسىن كورۋگە كەلدى.

شوقان داباشينسكييدىڭ ۇيىنە كەلگەندە، اتەكەسى بەيسەن ەكەۋى الدىنان شىقتى.

شىڭعىستىڭ قۇشتارلانا ءسۇيىپ، قىسا باۋىرىنا باسقان جىلى قۇشاعىنان بوساعان شوقان تۋرا بارىپ بەيسەندى ءوزى قۇشاقتاي الدى. بەيسەن دە شوقاندى كوتەرە قۇشاقتاپ: «اجەڭ، اپاڭ، جاقىپ، ءالىباي — ءبارى سالەم ايتتى»، — دەدى.

— مىسىق شە؟ — دەدى شوقان جۇلىپ العانداي.

— مىسىقتى كورگەنىم جوق، — دەپ بەيسەن جاي ەلەۋسىز جاۋاپ بەردى. بەيسەننىڭ «مىسىقتى كورگەنىم جوق» دەگەنى شوقانعا سونداي اۋىر ءتيدى. نەگە اۋىر ءتيدى؟ سەبەبى نە؟ ونى شوقان اجىراتىپ قورىتىندى ويلامادى.

قورانىڭ ىشىندە ءۇش بىردەي جاراۋ اتتار ومىراۋلارى قىراۋىتىپ، بۇگىلىپ تۇر. كۇيمەلەگەن جەڭىل شانانىڭ جەتەگىن بەيسەن قاڭتارا كوتەرىپ تاستاپتى. اناداعى اكەسى مەن بەيسەن كەتىپ قالعان كۇنگى تاڭەرتەڭگىلىك كوڭىلسىزدىك جاڭا عانا ورنىنا كەلگەندەي شوقان تۋرا اتتاردىڭ قاسىنا بارىپ ءبىراز تۇردى. شەتكەرى تۇرعان كەر اتتىڭ جالىنان ۇستاپ، ومىراۋىنان سيپادى.

— مالمەن ۇيرەنىپ وسكەن اۋىل بالاسى، قاراڭىز، مالىن ساعىنىپ قالعان. ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ ىشىمەن سالەمدەسكەن دە جوق. بارىپ اتىنا سالەم بەردى، — دەپ باسيل اعاي اناداي جەردە تۇرىپ ازىلدەدى.

— ءيا، ءيا، ول سولاي، ونىڭ اۋىلدان كەلگەنىنە كوپ بولعان جوق قوي، ساعىنادى عوي. اۋىلدا دا اتتى جاقسى كورەتىن، — دەپ شىڭعىس داباشينسكييدىڭ ءوزىن قوشتادى.

شوقان بىرنەشە كۇندەي اكەسىمەن بىرگە بولىپ، شانامەن ەرتىس بويىنا شىعىپ سەرۋەن دە جاسادى. جاتاقحانا، مەكتەپ ءىشىنىڭ ءومىرى بۇيىقتىرىپ قالعان شوقان، سوناۋ كەڭ دالاسىنا شىققانداي ەركىن ءجۇرىپ، ءبىراز سەيىل قۇردى.

قىسقى جاڭا جىل دەمالىسى اياقتالىپ، شوقان قايتا بارىپ جاتاق ۇيىنە ورنالاستى. شىڭعىس تا بالاسىن اپارىپ سالىپ قايتىپ كەتتى. شوقاننىڭ از ۋاقىتتا قالا، جاتاقحانا تۇرمىسىنا بويى ۇيرەنىپ، ازداپ تا بولسا ورىسشا تىلگە جاتتىعا باستاعانى شىڭعىسقا ۇلكەن قۋانىش بولدى.

---