داياعاششى
تىزگىن قاعۋ
جارىقتىق، زەينەلقابدەن اقساقالدان اسقان اتقۇمار جان كورمەپپىن دە، ەستىمەپپىن. ول كىسى ءۇشىن جەر بەتىندە بايگە اتىنان ءقادىرلى ەشتەڭە جوق سەكىلدى. ءوزى مومىنداۋ كىسى ەدى. قىرسىققاندا وزىنە كوڭىل وسىرەرلىك جۇيرىك تە بىتپەدى. ءبىراق كىمدە جۇيرىك بار، ءومىرى سونىڭ اينالاسىندا ءوتتى. بايگەگە باپتاردا سۋارىسىپ، جايىلتىسىپ دەگەندەي سول اتتى كۇندىز-تۇنى اينالىپ-تولعانادى. سول ءۇيدىڭ قولبالاسىنداي جاتا-جاستانا ءجۇرىپ قىزمەت ەتەدى. بىرەۋ جۇيرىك اتىن ارەدىك قويعا، ءيا، الدە ءبىر شارۋاعا ءمىنىپ جۇرگەنىن كورسە، استىنان اۋدارىپ الۋعا بار. «قۇداي-اۋ، باسقا قىلقۇيرىق تابىلماي قالدى ما، وبال ەمەس پە؟ ءما، مەنىڭ اتىمدى ءمىن!» دەپ ءوز اتىن ءتۇسىپ بەرەدى. «العاباي جۇيرىك اتىمەن قاراعاي سۇيرەپ ءجۇر ەكەن» دەگەندى ەستىگەندە، باسقا شارۋاسىن ىسىرىپ قويىپ سولاي تارتقانىن جۇرت جىر عىپ ايتادى... بايگە جاقىنداعاندا شاباندوز بالانىڭ قوزى جايىپ، قوي قايىرىپ جۇرگەنىن كورسە تاعى دا قومپىلعا باسادى: «اينالايىن، قوزىڭدى مەن قايىرا تۇرايىن، سەن دەمالشى، ەرتەڭ بايگەگە شاباسىڭ، ۇيقىڭدى قاندىر. بۇلار نە قىلعان ادامدار ەي! اتقا شاباتىن بالاعا قوزى قايىرتىپ. بار جۇگىر، مەن ايتتى دە!». ءومىرى وسى. جىلقى دا، بالا دا وزىنىكى ەمەس، ءبىراق وسىلاي. اۋىلداعى بۇكىل جۇيرىك وسى كىسىنىكى سياقتى. كۇيىنەدى دە جۇرەدى. جارىقتىقتىڭ سول اتقۇمارلىعى اقىرى سوڭىنا ەلدىڭ ەسىنەن كەتپەستەي ءبىر ءسوزىن قالدىردى.
ورتالارىندا زەكەڭ قاريا بار ءبىر توپ ادام كورشى اۋىلداعى قايتىس بولعان كىسىنىڭ جاقىندارىنا كوڭىل ايتۋعا بارادى. بۇلار كىرگەن بەتتە جوقتاۋ ايتىپ، داۋىس سالىپ جىلاعان ايەلدەر بىر-ەكى اۋىز باسۋ سوزگە توقتاۋ بەرمەيدى. ءۇش قايىرعان «حۇلحۋاللاعا» ءسال كىدىرگەنىمەن، سۇرە اياقتالا بەرە كۇرەكپەن بوگەي تۇرعان ارىق سۋىنداي قايتا اعىلىپ، ەكىلەنە ەڭىرەنىپ قويا بەرەدى. مىنا كىسىلەر قىسىلا باستايدى. ءبارى ەڭ ۇلكەنى بولعان سوڭ باسۋ ايتىڭىز، توقتاتىڭىز دەگەندەي زەينەلقابدەن اقساقالعا قارايدى. سوندا زەكەڭ قاپەلىمدە ساسىڭقىراپ قالسا كەرەك، بىر-ەكى جوتكىرىنىپ الىپ: «ە، اينالايىندار! ءجون عوي، جىلاعاندارىڭ ءجون. ءبىراق سابىر ەتىڭىزدەر! اللا سابىرلىلارمەن بىرگە دەگەن. جازمىشتان وزمىش جوق، قيماعانمەن امال نە؟ تالايدى كورىپ كەلەمىز، ءومىر دەگەن سونداي ءوزى، ادامدى قويىپ، نە ءبىر جاقسى جاقسى جۇيرىك اتتار دا ءولىپ قالادى عوي»، دەپ جان-جاعىنا (قالاي ايتتىم دەگەندەي) جالتا-جالتاق قارايدى دەيدى جارىقتىق. بوساعاعا جاقىن جەردە جوقتاۋ ايتىپ وتىرعان ەكى كەلىنشەك مىرس ەتىپ ورامالدارىمەن اۋىزدارىن باسقان كۇيى سىرتقا شىعا جونەلىپتى. جوعارىدا وتىرعان، قايتىس بولعان كىسىنىڭ بايبىشەسى كۇلكىسىن جىلاۋمەن جاسىرىپ، مىرس-مىرس ەتىپ جالعاستىرىپ وتىر دەيدى. ال، مىنا جاقتا وتىرعاندار قىسقان كۇلكىنى سىرتقا شىعارا الماي قىستىعىپ ءولىپ قالا جازدايدى. اقىرى بۇلاردىڭ دا الدى دالاعا شىعىپ ۇلگەرىپ، قالعانى ءۇي ىشىندە «جارىلادى» عوي. «اقساقال-اۋ، نە دەپ كەتتىڭىز، اتى نەسى، قايداعى ات؟» دەپ ەكى شەكەسىن ۇستاپ، توقتاپ-توقتاپ سولقىلداپ تۇرىپ كۇلەدى دەيدى بىرگە بارعانداردىڭ ەستيارلاۋى. كوڭىل ايتۋشى قاريامىزدا ءۇن جوق، قىزارىپ، قوس تىزەرلەپ جۇگىنگەن قالپى بۇكتەلە ەڭكەيىپ وتىرىپ قالىپتى...
بۇل ايتىپ وتىرعانىمىزدى كۇي تارتىلاردا دومبىرانىڭ قوس قۇلاعىن كەزەك بۇراپ تىڭقىلداتىپ بابىنا كەلتىرىپ الاتىنى سەكىلدى الدا ايتىلار اڭگىمەنىڭ قۇلاقكۇيى دەپ ءبىلىڭىز. ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ ۇلكەندەرى زەكەڭ اقساقالدى كوڭىل ايتۋ وقيعاسىمەن كۇلىپ ەسكە السا، اۋىلدا وتكەن ايتۋلى ءبىر بايگەدەگى ءىسىن ايتىپ ەرىكسىز باس شايقاسىپ كۇرسىنىسىپ الاتىن...
داياعاششى
جاس ورتاسىنا كەلگەندە تاناۋىن جارعىزعان ۇلىنا سۇندەت توي جاساپ، ات شاپتىرعالى جاتقان ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ كورشىسى نيعىمەت ەدى. تويدىڭ دايىندىعى دەپ، اسىرەسە، الىس-جۋىقتان كەلەتىن اتتار جايى، قوناقتار كۇيى دەگەندەي كۇندە كەڭەس، كۇندە دۋمان. اقىلداسۋدىڭ اياعى اتتىڭ اڭگىمەسىنە اۋىسىپ جينالعان جۇرت كەيدە تاڭعا تاياۋ تاراسىپ ءجۇردى. جانە بۇل بايگە بۇرىنعى بايگەلەردەن مۇلدە وزگە بولماق...
بايگەدەن ەكى-ۇش كۇن بۇرىن «داياعاششىلار ءتىزىمىن جاساۋ» دەگەن ءبىر ناۋقان بار. وعان دا ءبىر قوي سويىلىپ، ۇيىمداستىرۋشىلار جينالىپ اقىلداسادى، قىزۋ تالقى جۇرەدى. «وتكەن جولى ەلەۋسىزدىڭ بايگەسىندە ءبىرىنشى اتتى كوكسەگەن ۇستادى، ەندى باجىبەك ۇستاسىن...»، «ءاي، جاناتتىڭ كەمپىرى ءولىپ، كوڭىلى جاسىپ ءجۇر عوي، ەكىنشى اتتى سو كىسىگە ۇستاتپايمىز با؟» دەگەن سەكىلدى ۋاجدەرىن العا تارتىسادى. بۇل ءبىزدىڭ اۋىلدا ساقتالىپ قالعان قازاق بايگەسىنىڭ ەرەكشە ءبىر ءداستۇرى ەدى. كەيىن ەسەيە كەلە وزگە جاقتىڭ بايگەسىن دە كوردىك. كەي وڭىردە بۇل ءداستۇر ءۇزىلىپ، اۋەلگى سورابىن تاپپاي قالىپتى.
داياعاششى تاعايىنداۋ تۇتاس قازاق بايگەسىنىڭ ءبىر بولىگى ەكەنىنە تاريحي دەرەكتەر ارقىلى دا كوز جەتكىزۋ قيىن ەمەس. ول تۋرالى ءسال كەيىن. قازىرشە داياعاششى دەگەن كىم، ول نە ىستەيدى دەگەندى قىسقاشا ايتا كەتىپ بارىپ قايتا ورالۋدى ءجون كوردىك.
مىسالى، بايگەگە جەتپىس ات قوسىلسا سونىڭ تەڭ جارتىسىنا جۋىعىنا، ياعني، وتىز اتقا جۇلدە تىگىلەدى. وتىزىنشى كەلگەن اتتى «ءۇزىلىس» دەپ اتاپ وعان الدىڭعى بەس اتتىڭ ءبىرىنىڭ بايگەسىمەن بىردەي جۇلدە بەرەدى. كەيدە ەكىنشى اتتىڭ بايگەسىمەن بىردەي بەرەدى. ول ەندى باسقا اڭگىمە... ال وسى وتىز ات بايگەدەن كەلگەن كەزدە ولاردى ۇستايتىن وتىز كىسى توپتان ءبولىنىپ دايىن تۇرادى. وسى ادامداردى داياعاششى دەيمىز. اركىمگە نەشىنشى كەلگەن اتتى ۇستايتىنى ەسكەرتىلەدى، قاعازعا دا جازىلىپ قويادى. داياعاششىلار قىراعىلىقپەن ساناپ تۇرىپ، ءوزى ۇستايتىن ات مارەگە جاقىنداي بەرگەندە جاناسالاي شاۋىپ اتتى سۋلىعىنان ۇستايدى دا، سۇيىنشىلەپ يەسىنە اكەلەدى. «قاتىنىڭ ۇل تاپتى ما؟»، «اتىڭ بايگەدەن كەلدى مە؟» دەگەن قايدا، بايگەدەن كەلگەن اتىن جەتەلەپ الدىنا كەلىپ تۇرعان كىسىدەن قازاق نەسىن اياسىن، جۇلدەنىڭ جارتىسى داياعاششىنىكى بولادى. ءتىپتى كەيبىرەۋلەر «بايگەدەن اتىم كەلگەن اتاعى دا جەتەدى، جۇلدەسى — سىزگە!» دەپ مارتتىك جاسايدى! مۇندايدا داياعاششىڭىز، «وندا توي بىزدىكىندە! اينالاڭىزدى تۇگەل ەرتىپ كەلە بەرىڭىز» دەپ ەكى سوزگە كەلتىرمەي ەكى ەتەگى جەلبىرەپ ۇيىنە قاراي شابادى. ءسويتىپ، ءوز الدىنا تىپ-تىنىش، بەي-جاي وتىرعان الگى ۇيدە اپ-ساتتە قوي سويىلىپ، قوناق كۇتىلىپ، توي-دۋمان باستالادى دا كەتەدى.
ال ادەتتە ءبىرىنشى، ءيا ەكىنشى كەلگەن اتتىڭ جۇلدەسىنە ءبىر تۇيە تىگىلسە ونىڭ قاسىنا ءبىر تايىنشا دەگەندەي قوسپاسى بىرگە جۇرەدى. ات يەسى تۇيەنى ءوزى السا دا، تايىنشانى داياعاششىعا بەرەدى. سوندىقتان دا داياعاششىنى تاڭداۋ ماڭىزدى. نەگىزىنەن مال دۇنيە جاعىنان ورتالاۋ، الايدا ەلگە سىيلى ۇلكەن كىسىلەردەن قۇرالادى. ءبىرلى-جارىم ۇلكەن اۋلەت، قارا شاڭىراقتا وتىرعانى ەسكەرىلىپ قوسىلعان جاس جىگىتتەر دە بولادى. بۇل دۇنيە جاعىنان قابىرعاسى جۇقا كەي كىسىگە قىرتىس بولۋمەن قاتار كوڭىل وسىرەر بەدەل دە.
سونىمەن، تاريحي دەرەك. «بايگە اتتارىنىڭ الدىنان بىرنەشە ادامدار شىعادى، بۇلاردى «داياشى» دەيدى» دەپ انىق جازىلعان. «بايگەگە شاباتىن اتتاردىڭ سايكەستىگىنە قاراي قانشا سىيلىق بەرىلەتىن بولسا، سونشا داياشى اتتاردى كۇتىپ قاتارلاسىپ تۇرادى. مىسالى، ات ءبىرىنشى كەلە جاتسا، ءبىرىنشى بايگەنىڭ داياشىسى شاۋىپ بارىپ، ات ۇستىندەگى بالانىڭ باس كيىمىن الادى. بۇل تورەشىلەرگە كورسەتىلەتىن ايعاق. داياشى بەرىلەتىن سىيلىقتىڭ 10 پايىزىن وزىنە الادى» دەپ جازادى زەرتتەۋشى احمەت توقتاباي «قازاق جىلقىسىنىڭ تاريحى» اتتى ەنسيكلوپەدياسىندا 1905 جىلعى «اليبيي. كيرگيزسكيە سەزدى №51» قۇجاتىنا سىلتەمە جاساپ. ال زەرتتەۋشى بەكەن قايرات ۇلى «قازاقتىڭ اتبەگىلىك ونەرى» اتتى كىتابىندا «ات ۇستايتىن داياعىشىلار (تورەشىلەر) سانى توي يەسى تاعايىنداعان جۇلدە سانىمەن بىردەي بولادى» دەپ جازادى. بايقاپ وتىرعانىڭىزداي ءبىر نۇسقا «داياشى»، ءبىر نۇسقا «داياعىشى» بولىپ تۇر. ءبىز ەستىگەن، ءالى كۇنگە دەيىنگى قولدانىستاعى نۇسقا «داياعاششى». اتقا بايلانىستى «ات اعاش»، «ماماعاش» دەپ كەلەتىن سوزدەردى ەسكەرسەك سوڭعى نۇسقا قيسىنعا كەلىپ تۇرعان سياقتى. ءقازىر دە قىتايدىڭ التاي، تارباعاتاي ءوڭىرى، موڭعولياداعى قانداستار ورتاسىندا بۇل ءداستۇر ءالى دە قولدانىستا. ونداعى ايتىلۋلاردا «داياعاششى»، «ءداياعاششى» بولىپ كەلەدى. كەيبىر جەردە «كىرەشى» دەپ تە اتالادى ەكەن. قىسقاسى، بۇدان «داياعاششى» قازاق بايگەسىنە ورتاق ءداستۇر ەكەنىن قاپىسىز اڭعارامىز. بۇل ايتپاق اڭگىمەمىزدە ونىڭ اتىنان گورى ءمان-ماعىناسىنىڭ ماڭىزدىراق ەكەنىن ەسكە سالا كەتكەنىمىز دە ءجون شىعار. داياعاششىلىققا قوسۋ دەگەن توي يەسىنىڭ جانە سول اۋىل ادامدارىنىڭ ۇلكەن قۇرمەتى دەگەن ءسوز.
كوپكە بولىنبەگەن قۋانىش كوڭىل شىركىندى كوتەرىپ جارىتقان با؟.. داياعاششى دەگەن كىشكەنتاي عانا ءبىر ءداستۇرىنىڭ ۇمىتىلۋىمەن قانشا قازاقتىڭ بىر-بىرىنە بەرۋگە ءتيىس قاقىسى، كوتەرۋگە ءتيىس بەدەلى، سىيى جوعالدى ەكەن؟ بەدەلدى دۇنيەسىنىڭ از-كوپتىگىمەن ولشەمەيتىن پاراساتتى جۇرت بەرەتىنىن «ءما، ال!» دەگەندەي نۇقىپ ەمەس، ونى دا سىي، سىيلىق، (داياعاششى دەگەندەي) بەدەل ەتىپ بەرە بىلەدى ەكەن عوي. اتقاندا وعى جەتىپ، ايتقاندا ءسوزى ءوتىپ قابىرگە كىرگەنشە ءقادىرى قاشپايتىن قاريالار قايدان شىعادى؟ قاپىسىن تاۋىپ قادىرلەي بىلگەن، ءسالت-داستۇرى سارالى، ۇل مەن قىزى سانالى ەلدەن شىعادى.
ءداستۇر دە جەكە دارا ءومىر سۇرمەيدى، نەگە بايلانىستى قالىپتاسقان بولسا سونىمەن بىرگە جاڭعىرىپ، وركەندەيدى. مىسالى، جىلقىعا بايلانىستى ءداستۇر بولسا ول جىلقىنىڭ تۇتاس قادىر-قاسيەتىن سەزىنۋمەن، بىلۋمەن قابىسىپ جاتادى. ودان تىرشىلىك راحاتىن، ءومىر ءمانىن سەزىنگەندە بۇ دۇنيەڭىز قازاق ءۇشىن وزگەشە قۇلپىرىپ سالا بەرگەن-اۋ، ءسىرا!
سونىمەن، الابوتەن اتقۇمارلىعىنا تانتىلىكتەن بولار، ءيا قوڭىرتوبەل تۇرمىسىنا سەپتەسىن دەگەننەن شىعار، ءبىزدىڭ اۋىلدا زەينەلقابدەن قاريا بايگە سايىن بەلدى داياعاششىلاردىڭ ءبىرى بولۋشى ەدى...
كەرتوبەل مەن تۇيەقوڭىر
ەلدى ايعا جۋىق ارپالىسقا سالعان بۇل وزگەشە بايگەنىڭ قىزىعى كەرتوبەل مەن تۇيەقوڭىردىڭ ءبىر بايگەدە قاتار شابۋى ەدى. بايگەمىزگە تۇيەقوڭىردى اكەلسە دەپ ارنايى ادام جىبەرىپ، ماقۇلدىعىن ەستىگەندە ەسى شىعا قۋانعان ءبىزدىڭ اۋىل ۇيقىدان قالعان. تۇيەقوڭىر كورشى اۋداننىڭ جۇيرىگى. ونىڭ الىستان جەتكەن اتاق-داڭقى وراسان ەدى. ءتىپتى الىستاعى ءبىزدىڭ اۋىلعا ونىڭ قاي بايگەدە قالاي كەلگەنى تۋرالى اڭىزعا بەرگىسىز اڭگىمەلەر تارايتىن. قىسقاسى، تاي كۇنىندە قۇنان بايگەگە قوسىلىپ ءبىرىنشى بولىپ كەلىپ، جۇلدەسىنە تۇيە العان ەكەن. سودان بەرى «تۇيەقوڭىر» اتانىپ، «تۇيەقوڭىر» اتانعاننان بەرى الدىنا قىلقۇيرىق تۇسىرمەي بايگە سايىن جالعىز قارا كەلەدى ەكەن...
ال ءبىزدىڭ اۋداندا، ءدال ءوزىمىزدىڭ اۋىلدىڭ تۇمسىعىنان سىپىرعان ءتولتۋماسى ءنابي دەگەن اقساقالدىڭ كەرتوبەل جۇيرىگى بار. ول دا بايگەگە قوسىلعان التى جىلدان بەرى الدىنا قارا سالماعان حاس جۇيرىك. بايگە سايىن ماڭدايداعى توبەلى جۇلدىزداي جارقىراپ جالعىز كەلە جاتۋشى ەدى جانۋار! اۋىلدىڭ كەيبىر بايگەسىندە «ات تەرىنىڭ وبالىنا قالماي بايگەسىن بەرە سالىڭدار» دەيتىن اقساقالدار. وندايدا كەرتوبەلگە «شاپپاي بايگە» بەرىلىپ، سول بايگەدەن ءبىرىنشى كەلگەن ات ەكىنشى كەلگەن سانالاتىن.
بۇكىل اۋىلدى كۇندە ءدۇبىر، كۇندە كۇبىرگە سالعان سىن ساعات جاقىنداپ كەلەدى. اتاق-داڭقىنا ەكى جاقتىڭ دا ەلى قانىق قوس جۇيرىك جايلى اڭگىمە جەلدەي ەسەدى. تۇيەقوڭىر مەن كەرتوبەلدىڭ ءبىر بايگەدە جولىعۋى. بايگەنى كورەمىز دەگەن وزگە الىس اۋىلدىڭ ادامدارى دا كۇنى بۇرىن جىلىستاپ جەتىپ العان. جانتايا جاتىپ كۇرەڭ ءشايدى سوراپتاپ قويىپ، بايگەنىڭ اڭگىمەسىن كوكپارشا تارتقىلايدى...
بايگەنىڭ ۋاقىتى تاياعان سايىن مەنىڭ دە بالا كوڭىلىمنىڭ ۋايىمى قالىڭداي تۇسكەن. «كەرتوبەل باسقا ەمەس، وسى جولى ءبىرىنشى كەلسە ەكەن...» دەگەن ارمان-تىلەكپەن كەي تۇندەرى ۇزاق ۋاقىت ۇيىقتاي الماي دوڭبەكشيتىن بولدىم. زەينەلقابدەن قاريا كەرتوبەلدىڭ ماڭىندا دەيدى. ءبىر قىزىعى، كەرتوبەل بايگەگە ءوزى باپتالاتىن. ايالاپ ءمىنىپ ءجۇرىپ، بايگەگە 20 شاقتى كۇن قالعاندا جۇگەن-نوقتاسىن سىپىرىپ وزەن بويىنداعى قورشاۋلى تۇبەككە قويا بەرەدى، جانۋار بايگە بەلگىسىن وسىدان بىلەتىن بولۋى كەرەك، سول كۇننەن باستاپ ءوزىن-وزى جاراتا باستايدى ەكەن. سۋ تۇنىعىن جۇزە جۇتىپ، ولەڭشوپ جۇلماي، ءتورت اياعىن كوسىلە تاستاپ كۇنگە قىزدىرىنىپ ماۋجىراپ دەگەندەي ابدەن باپتانادى. زەكەڭ شال كەرتوبەلدىڭ سىرتىنان باعىپ، نازارىن بۇرادى، ۇيقىسىن بۇزادى دەپ كەرتوبەل جۇرگەن اۋماققا مال اياعىن باستىرماي اڭدۋمەن بولادى ەكەن.
تۇيەقوڭىر كەلەردەن ءبىر كۇن بۇرىن اۋىلدىڭ اقساقال، كوكساقال، جىگىت-جەلەڭى جينالىپ تاعى ءبىر كەڭەس بولىپ جاتتى. جامان ايتپاي جاقسى جوق، الدا-جالدا كەرتوبەل كەيىن كەلىپ قالسا قايتەمىز دەگەن كەۋىل دە ايتىلدى. بايگە ۇزىن جولعا شاباتىن. تاڭەرتەڭ ەرتە ات ايداۋشىلار ايداپ اكەتەدى، كەشتە ءبىراق كەلەدى. جىگىتتەر جاعىنان بىرەۋ «كەرتوبەل ىشىگەننىڭ جازىعىنا تۇسپەي-اق جەلكە جاعىمەن توتەلەي تارتسا، از بولسا دا جول قىسقارتادى» دەي بەرىپ ەدى، «ءتايت» دەدى اكەمنىڭ اعاسى مادەن اتامىز. «حايۋاننان حايۋاندى ارامدىق ىستەپ وزدىرعاندى قاي اتاڭنان كورىپ ەدىڭ؟ اللا كورىپ تۇر عوي. باعىنان كورسىن!» دەپ تىيىپ تاستادى. توردە وتىرعان اتسەيىس ادىلبەك «تۇيەقوڭىر ءسال دە بولسا جول ءجۇرىپ بولدىرىپ كەلەدى عوي، كەرتوبەل بابىندا، قۇداي ساقتاسىن، بايگەنى بەرە قويماس» دەپ ەدى، وتىرعانداردىڭ ءبارى دە كەڭ تىنىستاپ كەرەگەگە ارقا سۇيەستى.
بايگەگە ەكى كۇن قالعاندا تۇيەقوڭىر كەلدى. ول كەزدە اتتى ماشينامەن الىپ جۇرمەيدى. جەتەلەپ اكەلەدى. تۇيەقوڭىر ءبىر قيىرىنداعى اۋىلىنان ەندى ءبىر قيىرداعى ءبىزدىڭ اۋىلعا جەتكەنشە اراعا ەكى قونىپتى. اتتى بولدىرتىپ الماۋ ءۇشىن بارىنشا اقىرىن ءجۇرىپ جىلاقوناقتاپ جەتىپتى. قاسىندا ەكى اتقوسشىسى مەن شاباندوزى بار تۇيەقوڭىردىڭ يەسى كەلىپ تۇسكەندە اينالاداعى جۇرت تۇگەل اعىلدى. اماندىق-ساۋلىق سۇراسقانشا-اق اتاعاشتىڭ ماڭى جىپىرلاعان ادامعا تولىپ كەتتى. تۇيەقوڭىردىڭ كوزى مەن قۇلاعىن عانا قالدىرىپ، تۇتاس تۇرقىن كەستەلى كەجىممەن جاۋىپ اكەلگەن ەكەن، ۇيمەلەگەن جۇرت تۇيەقوڭىردىڭ و جاق، بۇ جاعىنان شىعادى. «وۋ، جاراندار جىلقى كورمەپ پە ەدىڭىزدەر؟ وبال ەمەس پە، وسىنشا كوزدىڭ سۇعى، وبال ەمەس پە؟!» دەپ اتاعاشتان شەشىپ الدى دا شىلبىردى اتقوسشىسىنا بەردى. ءبىزدىڭ جىگىتتەردىڭ بىرەۋى اتقوسشىنى اتقوراعا قاراي باستاي جونەلدى.
جانۋار! جاراتىلىسى شىنىمەن وزگە جىلقىدان بولەك ەكەن. تۇرقى قانداي ۇزىن، سۇلۋ! ەسىك پەن توردەي دەگەن وسى شىعار! نەگىزى، كەرتوبەل دە وتە سۇلۋ جىلقى. ءبىراق تۇرقى مىنادان قىسقاراق، ەسەسىنە بيىك ەدى. شوقتىعى جوتالانىپ شىعىپ تۇراتىن. سوسىن ويناقى ەدى جانۋار! جۇرگەن ءجۇرىس تە، تۇرعان تۇرىس تا سۇلۋ، سەرگەك-تىن. بەس-التى اتتىڭ ورتاسىنا تۇسسە، شەتىنە قاراي شىعىپ الىپ اندا-ساندا اۋىزدىق باسىپ قويىپ، كەكىل قاعىپ، شۇلعي ويناپ، شەرتە اياڭدايتىن.
ءبىر كەزدە اتسەيىس ادىلبەك ءوڭى سۇرلانىپ كىرىپ كەلدى دە، «اقىلداسامىز، دەرەۋ جىگىتتەردى شاقىر!» دەدى ۇيدە وتىرعان ءبىر ازاماتقا. جىگىتتەر جينالعانشا ۇزاق ويعا شومعانداي كىرگەن، شىققان ادامدارعا دا نازار اۋدارماي ءۇنسىز قالدى. اقساقال، كوكساقالىمەن تاعى ونشاقتى ادام جينالا قالدى. «ءتۇيقوڭىر دەسە، تۇيەقوڭىر ەكەن»، دەدى سونان سوڭ ادىلبەك اڭگىمەسىن باستاپ، «ەكى كۇندىك جولدى دا ەسكەرىپ، بابىنا كىرىستىرە باپتاعان ەكەن، ءجۇرىستى ءتىپتى ەلەڭ قۇرلى كورىپ تۇرعان جوق»، دەپ جەڭىل كۇرسىندى. «تۇتاس تۇرقىن كەجىمدەپ تاستاپتى»، دەدى تومەن جاقتا وتىرعان بىرەۋ. بۇل ءسوزدى ونىڭ بابىن قايدان ءبىلىپ قويدىڭ دەگەن سىڭايدا ايتسا كەرەك، ادىلبەك ىلە جاۋاپ بەردى. «كوزىنەن كورىنىپ تۇر. تاسباستاۋدىڭ سۋىنداي تۇپ-تۇنىق قىپ قالاي باپتاعان ءا؟!»، دەپ باسىن جەڭىل شايقاي، بىلىنەر-بىلىنبەس مىرس ەتتى. ءسويتتى دە، دەرەۋ جيناقتالىپ تىكە اڭگىمەگە كوشتى.
«مەن ءبىر امال ايتايىن دەپ وتىرمىن. مەن كەرتوبەلدى قۇلىن كۇنىنەن كورىپ، ءار بايگەدە شابىسىن باعىپ كەلە جاتقان اداممىن عوي، ەندى ونىڭ ءبىر ەرەكشەلىگىن پايدالانار ءسات كەلگەن سەكىلدى. كەرتوبەلدىڭ قانشا جۇيرىكتەن ءبىر وزگەشەلىگى بار، ول ايعاي سۇيەدى. بۇل جولى تۇيەقوڭىردان وزسا، سول قاسيەتىمەن عانا وزادى. ايتپەسە بىلمەدىم... ءسوزدىڭ قىسقاسى، مارالتىنىڭ تۇمسىعىنداعى جارتاستا بەس-التى جىگىت تۇرسىن. كەرتوبەل ءدال سول جەرگە كەلگەندە قيقۋلاپ ايعايلاسىن، بويىندا جانى بولسا، كەرتوبەل ەكەنى راس بولسا سول جەردەن وزۋى كەرەك!»، دەپ اينالاسىنا بارلاي قارادى. ەشكىم وزگە ءسوز ايتقان جوق، ماقۇلدىق ءبىلدىرىستى دە تەز تارادى.
بايگە
بويمۇزداتار ىزعىرىق جەلى بار كۇزدىڭ تاڭى ەندى عانا اتىپ كەلە جاتقاندا ات ايداۋشىلار «ات شىعار، ات شىعارلاپ» ايعايعا باستى. اتتاردىڭ قۇيرىق-جالىن ءورىپ، كۇلتەلەپ كەكىل بۋىپ كەرمەگە بايلاعانشا مونشىق اتالاتىن قىزىل تاۋدىڭ جەلكەسىنەن قىلتيىپ كۇن دە شىعىپ كەلە جاتتى. كەرتوبەلدى تاعى دا ءبىر كورمەككە كەرمە جاققا جۇگىردىم. ادام كوپ. قولدارىندا اتتىڭ قۇيرىق-جالىن ءورىپ بايلايتىن شۇبەرەك، اسەمدەپ كەكىلىنە تاعاتىن شوق-شوق ۇكى، قامشىعا بايلاپ اتتىڭ كوزىن ءسۇرتىپ وتىراتىن تۇكتى ماتا، اتقا شاباتىن نەمەرەلەرىنىڭ قالتاسىنا سالىپ بەرەتىن قۇرت، كامپيت، قولباسىنداي كەسەك ەت دەگەن سەكىلدى قىرۋار دۇنيەلەرى بار اجەلەر دە ءجۇر... كەرتوبەل كەرمەنىڭ شەت جاعىنا تامان بايلانىپتى. ءبىر مۇنشا ەل سونىڭ اينالاسىندا ەكەن. جانۋار! ونسىزدا سۇلۋ ەدى عوي، باۋىرىنان جاراپ بابىنا كەلگەندەگى، جال-قۇيرىعى ءورىلىپ ءدۇبىردى سەزگەندەگى تىقىرشىعان بەينەسى ءتىپتى بولەك ەكەن-اۋ! بۇل ءوزى سونداي ات. كوپ جۇيرىك ءمۇسىنىن جاسىرىپ، سۇلەسوق اياڭداپ، بايگەگە قوسىلعاندا عانا باۋىر جازۋشى ەدى عوي. كەرتوبەل كەز كەلگەن ۋاقىتتا جانىڭدى جادىراتىپ جارق-جۇرق ەتىپ تۇرعانى، جارق-جۇرق ەتىپ جۇرگەنى!..
كەرتوبەلگە مىنەتىن شاباندوز اكىمبەكتى كوردىم. قاسىنا بارا بەرگەنىمدە ادىلبەك ەكى قولتىعىنان قاپسىرا كوتەرىپ «ءاۋپ، ءبىسسىمىللا!» دەپ كەرتوبەلدىڭ جايداق ارقاسىنا قوندىرا قويدى. تاقىمى تاستاي نەمە عوي، جابىسا قالدى. باسىندا قانقىزىل شىت، جاراسىپ-اق تۇر! تىزگىنىن قاعىپ اسەم باستىرىپ، شەرتە اياڭداتىپ، اينالاسىنا «ال مەن كەتتىم!» دەگەندەي بۇكتەۋلى قامشىسىن بۇلعاپ-بۇلعاپ قويىپ قاز-قاتار ءتىزىلىپ جاتقان اتتارعا قوسىلدى. زۇلپىقار قاريا اماندىق، اقجول تىلەپ باتا بەردى. ءتورت ات ايداۋشى سۇمبەدەي جاراعان 100-گە جۋىق جۇيرىكتى الدارىنا سالدى دا «تەسكەنتاۋ قايداسىڭ» دەپ كولبەپ جاتقان كۇنباتىس كوكجيەككە قاراي تارتىپ بەردى. كەرمەدەن ۇزاپ بارا جاتقان تۇيەقوڭىردى دا كوزىم شالىپ قالدى. ول دا سۋسىلداپ سۇمدىق سۇلۋ جۇرەدى ەكەن. جىلانبالىق سەكىلدى تۇرقى قانداي ۇزىن دەپ ويلادىم. شاباندوزى باسىنا كوك شىت تارتىپتى.
اتتار سول جۇرگەننەن مول ءجۇرىپ سيىر تۇستە تەسكەنتاۋعا جەتەدى. ايداۋشىلار سول جەردەن قايىرا ءتىزىپ قايتۋعا بەلگى بەرەدى. جول بويى ەڭىسى دە، ءورى دە، جازىعى دا، تاستاعى مەن قۇمى دا بار. ءوزىم دە بىرنەشە رەت بايگەگە شاپقان جەر. بارعانشا قيىن، سەگىز كوزىڭ تالادى. ارلى-بەرلى قيسايىپ تا وتىراسىڭ. قايتاردا ءبارىن ۇمىتاسىڭ. اۋىرعان، تالعان جەرىڭدى ويلاۋعا دا مۇرشاڭ كەلمەيدى.
سونىمەن مۇندا قالعان جۇرت تۇسكە تامان تويلى اۋىلعا اعىلادى. باس تارتىلىپ، باتا بەرىلىپ دەگەندەي اس ىشىلەدى. استان سوڭ اقساقالدار باستاپ جاياۋ-جالپىلى، تايلى-تاياقتى دەگەندەي بۇكىل ەل بايگەتوبەگە قاراي شۇبايدى. بايگە كەلگەنشە قىزىق دۋمان سوندا بولادى. اۋىل-اۋىل بويىنشا بالۋان سالىنىپ، قول كۇرەستىرىپ، وگىزارقان تارتىسادى. ءان-جىر ايتىلىپ، ايتىس بولادى. وسىنداي جيىن توپتىڭ شىپ-شىرعاسىن شىعارماي اقىرىپ ءجۇرىپ باسقاراتىن قويشىباي دەگەن قاريا بار. اسىرەسە، ات كەلە جاتقاندا الدىنان جۇگىرەتىن جۇرتتى استىنداعى تورجورعامەن كەۋدەلەتە تىقسىرىپ توپقا تىققاندا سىرتىنان قاراپ تۇرعان ادامنىڭ زارەسى ۇشادى. ات بىرەۋدىڭ اياعىن باسىپ كەتەدى-اۋ، بىرەۋدىڭ بالاسىن مىجىپ كەتەدى-اۋ دەپ ويلاماي ما ەكەن دەيسىڭ. قىسقاسى، ول كىسى ءبىر اقىرعاندا جۇرت قويداي ءيىرىلىپ، قوعاداي جاپىرىلادى.
ەكىنتى اۋا ەل ەلەڭدەي باستايدى. بارلىعىنىڭ كوزى مارالتىنىڭ تۇمسىعىنداعى جارتاستا. بايگەنىڭ العاشقى اتى ءدال سول تۇستان كورىنەدى. بايگەگە جارالعان-اق جەر شىركىن! بايگە اتتارى سول تۇمسىقتان جارق ەتىپ شىعادى دا، بايگەتوبەگە قاراي تۋرا شاپپاي، قارىنساۋ اينالما جولعا ءتۇسىپ الىپ جۇرتتىڭ كوز الدىندا كوسىلەدى. سول بەس شاقىرىمداي جەر بايگەتوبەدەگى قالىڭ قازاقتىڭ جانىن شىعارادى. «شىدار ما قازاق جانى ۇشىپ كەتپەي، اتتارعا شاڭ شىعارىپ كەلە جاتقان!»، دەپ قۇلاگەر اقىن جانسۇگىردىڭ ءىلياسى جىرلاعانداي، قۇيرىق تىستەسىپ كەلە جاتقان اتتىڭ كومبەگە شىلبىرتاستام قالعاندا سۋىرىلىپ العا شىققانى بىرەۋگە قانداي قۋانىش، بىرەۋگە قانداي وكىنىش!؟ مارالتىنىڭ تۇمسىعىنان بايگەتوبەگە دەيىنگى وسى ءبىر بەس شاقىرىم جەر ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ شوقشا ساقال، شوشاق تىماقتى شالدارىنىڭ تالايىن قارت بۋراداي كۇركىلدەتىپ كىجىنتكەن، تالايىن جاس بالاداي ۇلپىلدەتىپ ءماز ەتكەن كارى شاڭداق. انەكي، دەمىن ىشىنە تارتىپ، تىم-تىرىس كولبەپ جاتىر...
«ات كەلە جاتىر! ات كەلە جاتىر!» دەگەن ايقايدان ءتۇپ قوتارىلا تۇرەگەلگەن جۇرتتى قويشىباي اقساقالدىڭ ايۋداي اقىرعان داۋىسى ساباسىنا ءتۇسىردى. مارالتى تۇمسىعىنىڭ ارعى جاعىنان ەكى قاتار بولىپ اسپانعا كوتەرىلگەن شاڭ ۇلكەن جارتاسقا قاراي ويىستى.
وي، دۇنيە-اي! جۇيرىكتىڭ اتى جۇيرىك دەگەن وسى ەكەن عوي! الگى ءجۇز قىلقۇيرىقتان توپ جارىپ سول ەكەۋى دارا شىعىپتى. وزگە ەمەس، كەرتوبەل مەن تۇيەقوڭىر! كوك شىت پەن قىزىل شىت! قاتار شىقتى دا قارىنساۋ اينالماعا قاراي ويىستى. ەندىگى شابىس قارايعان حالىقتىڭ كوز الدىنا كولدەنەڭ تارتىلا بەردى. ايتپاقشى، كەرتوبەلدىڭ ءبىر قاسيەتى ءومىرى اتپەن قاتارلاسىپ شاپپايدى ەكەن، قاتارلاسىپ شاپسا تىنىسى تارىلعانداي سەزىنەتىن بولسا كەرەك، الدىنداعى اتتى قۋىپ جەتىپ جاناي بەرە ەكى قۇلاقتى جىمىرىپ جىبەرىپ وتە شىعاتىن ادەتى ەكەن. ال، بۇل جولى... كەيىن اكىمبەكتىڭ ايتۋىنشا ورتا جولعا تاياعاندا وزگە اتتار قالىپ تۇيەقوڭىر ەكەۋى سۋىرىلىپ شىققان. ەكەۋى شىعا قاتارلاسىپ، تالاسىپ شاپقان ەكەن. كەرتوبەل باياعىداي وزىپ كەتۋگە بارىن سالسا دا، تۇياقتى تۇياق جىبەرمەي تۇيەقوڭىردا جەلدەي ەسىپ، جەبەدەي زۋلاپ كەلەدى. «تىزگىن ىركىپ ارتتا قالىپ، تىنىستاتايىن دەسەم ساعى سىنىپ قالا ما دەدىم» دەپتى شاڭدى بايگەنىڭ تالايىن كورگەن شاباندوز. ءسويتىپ، سول تالاسقاننان مول تالاسىپ، قاتارلاسا شاۋىپ قىساڭداعى جارتاسقا دا جەتەدى. ە، قۇدىرەتتىڭ ءىسى! ەكى جاقتان ايقاي، ۇران كوتەرىلگەندە جانۋار كەرتوبەل ەكى قۇلاقتى ءبىر تىكتەپ، ءبىر جىمىرىپ جىبەرىپ ەكىنشىنى تىنىسى ەندى اشىلعانداي ەرەكشە ەكپىن الىپ ەكىلەنىپ سالا بەرگەن عوي... انەكي، كوز الدىمىزدا كەرتوبەل سۋىرىلىپ الدىعا شىقتى! اكىمبەكتىڭ باسىنداعى نارتتاي شىتى قىزاراڭداپ شىلبىر بويى، ارقان بويى الىستاپ بارادى. قىزىل شۇبەرەك بايلاعان قامشىسىن توبەسىن اينالدىرا بۇلعاپ بارادى!
مىنە، ءسال قارىنساۋعا ءتۇستى دە، جارق ەتىپ قايتا شىققان كەرتوبەل ەندى بايگەتوبەدەگى قالىڭ جۇرتتىڭ كوز الدىنا كولدەنەڭ تارتىلا بەردى. سونداعى كەرتوبەلدىڭ شابىسى... اسىرەسە، قالىڭ ەلدىڭ تۋرا تۇسىنا كەلگەندەگى شابىسى كوكىرەگىمدە ماڭگى ساقتالىپ قالعان ءتىرى سۋرەت. تىلمەن ايتىپ جەتكىزگىسىز ەدى... «اش كۇزەندەي بۇگىلىپ» دەيدى عوي جىردا. كوزىممەن كوردىم سونى، بايگەتوبەدەگى بۇكىل ەل كوردى. جانۋار-اي، مۇنشا سۇلۋ، مۇنشا عاجاپ شابارمىسىڭ!؟ بۇكتەتىلگەندە ارتقى اياقتىڭ تۇياعى ساعانىن سوقتى-اۋ، جولبارىستاي اتىلىپ قايتا جازىلعاندا باۋىرى جەرگە تيەر-تيمەس بولىپ، تالداپ ورگەن قۇيرىعى سۋ بەتىندە قالقىپ بارا جاتقانداي قارا جەردە سۇزىلەدى... بايگەتوبە مەن مارالتىنىڭ اراسىن جالعاعان ەلدىڭ ايعايى قوس جۇيرىكتىڭ شاڭىمەن ارالاسىپ اسپانعا كوتەرىلىپ، بۇلتقا بارىپ سىڭگەندەي... ال، مەنىڭ قۇلاعىم تارس بىتەلگەندەي مەڭ-زەڭ ءبىر مەڭىرەۋ كۇيگە ءتۇستىم. تىعىلىپ، ءۇنىم شىقپاي، بۋلىعىپ قالدىم. ايعايلاعىم كەلەدى، جوق. جىلاعىم كەلەدى، جوق! قاسىمداعى «ر»-عا ءتىلى كەلمەيتىن بايقان دەيتىن قاريانىڭ شوقشا ساقالى ءدىر-دىر ەتىپ جىلاپ تۇرعانىن كوردىم. «جانۋاي-اي! نامىش ءۇشىن جاياتىلعان جانۋيا-اي!» دەپ جاسقا شىلانعان ءجۇزىن شاڭ باسقان جەڭىمەن ايعىزداي ءسۇرتىپ سولق-سولق ەتەدى. مەنىڭ دە تۇلا بويىمنان كوتەرىلگەن ىستىق اعىن بۇرشاقتاپ توگىلگەندە تىنىسىم اشىلىپ سالا بەردى... راس، ءدال مىنا جەردە ەل نامىسىن كەرتوبەلدەن وزگە كىم الىپ قالار؟ زەكەڭ شال ايتسا ايتاتىنداي ەكەن-اۋ...
جانۋار! ءسويتىپ ءوتتى-اۋ ايلاپ ۋايىمداپ، اپتالاپ كەڭەس قۇرعان قالىڭ ەلدىڭ الدىنان! كەرتوبەل مارەگە جەتكەندە جاناسا كەتىپ سۋلىعىنان ۇستاماق بولعان داياعاششى دالباقتاپ دالادا قالدى. اكىمبەك تە ادەيى ىستەسە كەرەك، الىستاپ بارىپ اينالدى دا توپقا قاراي تۋرا سالدى. شوقتىقتى، ايدىندى، ومىراۋلى جىلقىنىڭ شابىسىن قارسى الدىنان كورۋ قانداي عانيبەت! ويىندى ەتتەرى بولەك-بولەك، ماڭدايداعى توبەلى جۇلدىزداي جارقىراپ جينالعان توپتىڭ جەلكە تۇسىنداعى دوڭەسكە قاراي تارتتى. جۇرت سولاي لاپ قويدى. سۇيىنشىلەپ ايقايلاعان جىگىتتەر اكىمبەكتى كوتەرىپ الىپتى... كەرتوبەلدى ادىلبەك جەتەلەپ وڭاشالاپ بارادى ەكەن، بايگەدەن كەلگەن اتتىڭ ساۋىرى كوتەرىلىپ، «بۇتىنىڭ اراسىنان ەل كوشكەندەي» الشايىپ، تالتاڭداپ ءبىر جۇرەتىن ءجۇرىسى بولۋشى ەدى عوي، جانۋاردى تۋرا ارت جاعىنان كوردىم. سول باياعى سەرگەك جۇرىسىنەن اينىماعان قالپى سۇمبەدەي بوپ كەتىپ بارادى.
شولاق تايىممەن شەت جاعالاپ بارىپ ەدىم، جاقىنداۋ مۇمكىن ەمەس. كەرى اينالا بەرگەن تۇيەقوڭىردى كوردىم. اتقوسشى جىگىت شوقتىعىنا باسىن سۇيەپ تۇر ەكەن. شاباندوز بالا جەردە وتىر. تۇيەقوڭىردىڭ تىزگىنى زەينەلقابدەن اقساقالدىڭ قولىندا. ەكىنشى اتتىڭ داياعاششىسى سول كىسى ەكەن. ءۇنى ىشىنە تارتىلىپ، «ءاي جىگىت، اتتىڭ اياعىنا قان تۇسەدى، جەتەلەپ جۇرگىزەيىك!» دەپ سويلەپ تۇرعانىن ەستىدىم. ءدال سوندا سول كىسىنىڭ جۇزىنەن كەرتوبەلدىڭ ءبىرىنشى كەلگەنىنە قۋانعان، تۇيەقوڭىردىڭ ەكىنشى كەلگەنىنە مۇڭايعان بەينە كوردىم. بالكىم ءسويتىپ ويلادىم. بۇل ءسىرا قانداي كۇي؟ قالاي سوندا؟
تىزگىن تارتار
سول كۇنى اۋىل اقساقالدارى زەينەلقابدەن قاريانىڭ ۇيىنە جينادى. ەلدىڭ ايتۋى بويىنشا زەكەڭ ءنابي مەن ادىلبەككە، «سىزدەر بۇگىن ءبىزدىڭ ۇيدە بولاسىزدار، كەرتوبەلدىڭ تويىن قوناق كەتكەن سوڭ تويلايمىز» دەگەن ەكەن. ءسويتىپ، ەكى جۇيرىكتىڭ يەسى، اۋىلدىڭ قادىرلىلەرى داياعاششىنىڭ ۇيىنە جينالىپ، اقىن-انشىسىمەن، بۇرىنعى وتكەن نەبىر جۇيرىك اتتار جايلى اڭگىمە دۇكەنىمەن كۇزدىڭ تاڭىن ورتالاتادى. ەكىنشى ات تۇيەقوڭىردىڭ بايگەسى ءبىر تۇيە، ءبىر جىلقى ەكەن. «اقساقال، وسى جۇلدە سىزدە قالسىن!» دەپتى اتتىڭ يەسى. ءبىر جاعى اتى ءبىرىنشى بولىپ كەلمەگەنگە كەيىگەنى دە شىعار، كىم ءبىلسىن. «وندا بۇگىن ءبىزدىڭ شاڭىراقتا بولاسىڭ» دەپتى بۇل كىسى.
جۇرت قوزعالاقتاپ تارقاساردىڭ قامىن قىلا باستاعاندا زەكەڭ قاريا ءسوز الىپتى: «ءجا، كوپشىلىك! ءبىر اۋىز ءسوزىم بار ەدى. ءوز باسىم تۇيەقوڭىردىڭ اتاعىن ەستىگەلى التى جىل بولدى. ءبىر كورسەم دەپ ارمانداۋشى ەدىم. جەر الىس، بارىپ كورە المادىم. بۇگىن مىنە كورگەندى قويىپ، بۇيرىق بولىپ تىزگىنىن ۇستاپ وتىرمىن. بۇعان دا شۇكىرلىك! ات يەسى داياعاششى بولدىڭىز دەپ بايگەسىن ماعان تاستاپ كەتەم دەيدى. مەن بۇعان قارسىمىن. كەرىسىنشە، اتاقتى تۇيەقوڭىردىڭ تۇياعىنىڭ ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ توپىراعىنا تيگەنىنىڭ قۇرمەتىنە مەن، اتى دا تۇيەقوڭىر عوي دەپ ءبىر تۇيەمدى بەرەيىن دەپ وتىرمىن. ەرتەڭ الماي قويىپ جۇرمەسىن، سونى سىزدەردىڭ كوزدەرىڭىزشە ايتىپ قويايىن دەپ ەدىم»، دەپتى جارىقتىق، قالبالاقتاپ. جۇرتتىڭ ايتۋىنشا بەرىپ وتىرعان تۇيەسى قولىنداعى جالعىز اتانى ەكەن. سونى بىلەتىن، ات دەگەندە شىعارعا جانى بولەك زەكەڭدى بىلەتىن اقساقالدار ريزالىقتان باستارىن شايقاسىپتى. اقساقالدىڭ ىسىنە قاتتى ريزا بولعان تۇيەقوڭىردىڭ يەسى وسى اۋىلعا تاعى ەكى كۇن قونىپ، ەكى تۇيە، ءبىر جىلقىسىن جەتەلەپ اۋىلىنا اتتانعان ەدى.
ءبىزدىڭ اۋىلدا بايگە تۋرالى ءسوز شىعا قالسا زەينەلقابدەن اقساقال جايىندا ايتىلماي قالماۋشى ەدى. اسىرەسە، اتى جەتە الماعان كىسىنىڭ جارىم كوڭىلىن اۋلاپ، جۇيرىكتىڭ قۇرمەتىنە دەپ جالعىز اتان تۇيەسىن بەرگەن وقيعاسى شالداردىڭ كوڭىلىن بوساتىپ، ساعىنىشتارىن قوزداتۋشى ەدى.
جارىقتىق، زەكەڭ دۇنيەدەن وتكەن كۇننىڭ ەرتەڭىندە جۇرت بايگەتوبە ماڭىنداعى ءقابىرىنىڭ باسىندا جال-قۇيرىعى ابدەن سۇيىلىپ تارلان تارتقان كەرتوبەلدىڭ تۇرعانىن كورىپتى. قۇر سۇلدەرىن سۇيرەتىپ قاي جاقتان، نەگە كەلدى كەلدى ەكەن، جانۋار؟..
You Might Also Like
-
ءبىر كۇنى قازىبەك ءبيدىڭ اتاسى شانشار بي ءوز اۋىلىمەن باسقا جاققا كوشەتىن بولىپتى. تاڭ قىلاڭ بەرە كوشكەن ەل كەيدە كوز بايلانا، كەيدە اقشام اۋعاندا، سۋدىڭ ۇشىراسۋىنا بايلانىستى، قونۋعا توقتايدى ەكەن. و...
