InfoHub Logo

1993-جىلى ماۋسىمنىڭ 15-ىندە مەملەكەتتىك ساياسات جونىندەگى ۇلتتىق كەڭەستىڭ ءبىرىنشى ماجىلىسىندە سويلەنگەن ءسوز

بۇگىن تاڭدا ءبىزدىن مەملەكەتىمىز ءوزىنىڭ قالىپتاسۋ ساتىسىندا، ال قوعامىمىز ۇزاققا سوزىلعان داعدارىس جاعدايىندا تۇر. ويتكەنى وسى تاۋەلسىزدىكتىڭ وزىنە تەرەڭ داعدارىستىڭ ناتيجەسىندە قول جەتكەنى ايان. ول داعدارىس كۇنى كەشەگە دەيىن ءبارىمىز بىرگە ءومىر ءسۇرىپ كەلگەن الەۋمەتتىك-ساياسي ورتانى تولىق شارپىعان ەدى. وسىلايشا، ءبىز ءقازىر ءبىر اياعىمىزبەن تاۋەلسىزدىك پەن دەربەستىكتىڭ جاڭا جاعالاۋىنا قادام باسساق، ەكىنشى اياعىمىزبەن الەۋمەتتىك كۇيزەلۋدىن بۇرىن بولىپ كورمەگەن دارەجەدە تەرەڭدەپ وتىرعان رۋحاني كەڭىستىگىن تاستاپ كەتە الماي وتىرمىز. وسى الەۋمەتتىك داعدارىس جاس مەملەكەتتىڭ نىعايۋى جولىندا ەلەۋلى توسقاۋىل بولىپ قانا قويماي، ونىڭ ازاماتتارىن اسا زور ماتەريالدىق مۇقتاجدىققا، ەلەۋلى مورالدىق كۇيزەلىسكە ۇشىراتىپ، ءتىپتى جانىنا جارا سالىپ باعۋدا.

قوعام مەن جەكە ادامنىڭ شىڭدالىپ-شيرىعۋى، قالىپتاسىپ وتىرعان كەلەڭسىز جاعدايدىڭ كۇردەلى شىرعالاڭدارىنان شىعا الار باعىت تابا ءبىلۋى ناق وسىنداي كەزەڭدە اسا قاجەت-اق. ال بۇلاردىڭ ەشقايسىسى دا وز-وزىنەن جۇزەگە اسا سالمايتىنى بەلگىلى. تەك ەلى مەن حالقىنىڭ تاعدىرىنا ءوزىن جاۋاپتىمىن دەپ سوزىنەتىن مەملەكەت قانا وسىنداي ومىرلىك ماڭىزى بار ماسەلەدەن شەت تۇرا الماسا كەرەك. دۇنيەجۇزىلىك تاجىريبە كورسەتىپ وتىرعانىنداي، وتارشىلدىقتان تاۋەلسىزدىككە، توتاليتاريزمنەن دەموكراتياعا ءوتۋ ۇستىندەگى قوعامدا جاڭا ۇيلەسىم مەن مىنەز-قۇلىقتى قالىپتاستىرۋدىڭ نەگىزگى سالماعىن قاشاندا مەملەكەت ءوز موينىنا العان. ويتكەنى، كەز كەلگەن جاس ەگەمەندىك پەن جاڭا وركەن جايعان دەموكراتيانىڭ ءساتتى قادام باسىپ كەتۋى ءۇشىن ماقساتتى دا جۇيەلى ءىس-قيمىل قاجەت. ال مۇنىڭ ءوزى قوعام ومىرىندە توتاليتاريزم مەن وتارشىلدىقتىڭ كەسەلدەرىن جويۋعا باعىتتالۋى، دەموكراتيالىق باسقارۋ فورمالارىنىڭ زاڭدى نەگىزىن باياندى ەتۋى جانە نىعايتۋى ءتيىس. مىسالى، توتاليتارلىق رەجيمنەن كەيىنگى گەرمانيا مەن فرانكونىڭ ۇزاق بيلىگىنەن كەيىنگى يسپانيا ناق وسىنداي جولدان وتكەن بولاتىن. ماسەلەن، گفر-دە 1952 جىلدان باستاپ ساياسي ءبىلىم بەرۋدىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتى جۇمىس ىستەپ كەلەدى. ال 1963 جىلى ول فەدەرالىق كوميتەت بولىپ قايتا قۇرىلدى. ونىڭ نەگىزگى مىندەتى — وڭشىل راديكالدىق يدەيالاردىڭ جولىنا توسقاۋىل بولۋ، سونىمەن بىرگە جاڭا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق قاتىناستارعا ادامنىڭ مەيلىنشە جەڭىل بەيىمدەلۋىنە پسيحولوگيالىق تۇرعىدان دا كومەكتەسۋ. مۇنى بۇكىل قوعامنىڭ كونستيتۋسيالىق جولمەن تاڭداپ العان ساياسي جۇيەسى تۋرالى حالىققا تەگىن ءارى دايەكتى ءبىلىم بەرۋ ارقىلى عانا جۇزەگە اسىرۋعا بولادى.

مۇنداي ىرگەلى ىستەردىڭ دۇرىستىعىنا ءبىزدىڭ ءومىر شىندىعىمىزدىڭ اششى تاجىريبەسىنەن دە ايقىن كوز جەتكىزۋگە بولادى. ۋاقىت وتكەن سايىن قوعامدى يدەولوگياسىزداندىرۋ دەگەننىڭ ءوزى جاڭا يدەولوگيا بولىپ شىققانىن تەرەڭ سەزىنىپ وتىرمىز. بۇرىنعى جاپپاي يدەولوگيالاندىرۋدىڭ ءتارتىپتى اسىرە دارىپتەۋدىڭ يدەولوگياسى بولىپ شىققانىنداي، جاپپاي يدەولوگياسىزداندىرۋ دا بوستاندىقتى جەل سوزگە اينالدىرۋدىڭ يدەولوگياسى بولىپ شىقتى. جانە دە كوزىندە جاپپاي يدولوگيالاندىرۋ وكىمەت ورىندارىنىڭ شەكتەن شىعا اۋا جايىلىپ كەتۋىنە اكەلىپ سوققانىنداي، الگى يدەولوگياسىزداندىرۋ دا شەكتەن شىعا اۋا جايىلۋعا، بارشانىڭ جاپپاي بەتىمەن كەتۋىنە اكەلىپ تىرەدى.

ەگەر ءبىز ءبۇيتىپ كوز اپارا ساياسي اڭعالدىققا بارماعان بولساق، تاعدىرىمىز شەشىلەتىندەي كۇردەلى وزگەرىستەردىڭ كەزەڭىندە يدەولوگيانى شەتكە ىسىرىپ تاستاماس ەدىك. مورالدىق قۇندىلىقتاردىڭ، ومىرلىك باعدارلاردىڭ وي ەلەگىنەن وتكەن سىندارلى جۇيەسى رەتىندە يدەولوگيانى ءبىز ەشقاشان دا تاركى ەتپەس ەدىك. ەگەر بولىپ جاتقان بارلىق وقيعالاردى قالىپتاسىپ وتىرعان جاعداي تۇرعىسىنان دا، جالپى وركەنيەتتىك پروسەستەر تۇرعىسىنان دا الىپ قاراعان بولساق، وندا كەشە ءبارىن دە سول ءباز-باياعىسىنشا قالدىرۋعا بولمايتىنىن قالاي تۇسىنگەن بولساق، بۇگىن بۇدان بىلاي دا بۇعان دەيىن ءجۇرىپ كەلگەن قالپىمىزبەن جۇرە بەرسەك، وندا ماندىتىپ ىلگەرى باسا المايتىنىمىزدى دا تاپ سولاي تۇسىنگەن بولار ەدىك. كەڭەستىك داۋىردەن كەيىنگى قوعامدا سوڭعى ايلاردا بولىپ جاتقان وقيعالار كورسەتىلگەنىندەي، دەموكراتيا بۇدان ءارى دەر كەزىندە ءتوتاليتاريزمدى قۇلاتۋ ءۇشىن قولدانىلعانداي شابۋىل مەن قىسىمدى ۇدەتىپ، جولىنداعىنىڭ ءبارىن تاركى ەتۋمەن شۇعىلدانسا، وندا ءوزىنىڭ جەدەل ورنىعۋىنا ءوزى قيانات جاساعان بولىپ شىعار ەدى.

ءبىز باستان كەشىرىپ وتىرعان ۋاقىتتىڭ وتپەلى بولاتىنى تەك ءتوتاليتاريزمنىڭ كۇيرەپ جاتقانىندا عانا ەمەس، تاۋەلسىزدىك پەن دەموكراتياعا يە بولۋ تاكتيكاسىنان ولاردى باياندى ەتۋ مەن تەرەڭدەتۋ تاكتيكاسىنا كوشەتىن كەزدىڭ الدەقاشان تۋعاندىعىندا. دەمەك، حالىقتى بولىپ جاتقان وقيعالاردىڭ شىنايى ءمان-ماعىناسىن بىلۋدەن شەتتەتۋ ستراتەگياسى تەك ەسكىرگەن ءارى جيىركەنىشتى نارسەلەردى تالقانداۋ مەن بۇلدىرۋدە عانا ءتيىمدى بولۋى مۇمكىن. ال جاڭا ءارى اڭسارلى قوعامدى قۇرۋدا ول ءتىپتى دە وڭ ناتيجە بەرە الماق ەمەس، كەرىسىنشە كەسىرىن تيگىزبەكشى. ءبىزدىڭ جاس دەموكراتيامىزدىڭ تراگەدياسى دا، اتاپ ايتقاندا، ناق وسىندا، قىزۋ ساياسي تارتىستار اۋەنىمەن كەتىپ، ءوزىنىڭ ىشكى دامۋىنىڭ الگىندەي كۇردەلى بەتبۇرىستارىن ءاردايىم ۋاقىتىلى ەسكەرىپ، ۋاقىتىلى يكەمدىلىك تانىتا الماي قالاتىنىندا.

قىسقاسى، بۇگىن تاڭدا نە بولىپ جاتقانىنا، ادامداردى الدا نە كۇتىپ تۇرعانىنا جۇرتشىلىقتىڭ كوزىن الدىن الا جەتكىزۋ تاكتيكاسىنا كوشپەيىنشە، قوعام ءالى دە ۇزاق ۋاقىت ءار ءتۇرلى توسىن وقيعالاردىڭ شىرماۋىندا قالا بەرمەكشى. ءسويتىپ ول بىرەسە توقمەيىلسۋگە، بىرەسە سىلكىنىستەرگە ۇرىنىپ، قالىڭ توبىردىڭ ىڭعايىنا جىعىلىپ، قىزبالىقتىڭ وتىنا شارپىلۋدان قۇتىلا المايدى. ءسويتىپ، ءوزىنىڭ باس پايداسىنا جەتۋ ءۇشىن ومىردە بار ورەسكەل فاكتىلەر مەن كەلەڭسىز وقيعالاردى العا تارتىپ باعاتىن كەز كەلگەن ساياسي الاياقتىڭ ايلا-شارعىلارىنىڭ قارماعىنا تەز ىلىنەدى. مۇنداي قۇبىلىستىڭ ءتىپتى داڭقى جەر جارعان ءىرى مەملەكەتتەردىڭ ءوزىن قانداي كۇيگە دۋشار قىلعانى بەلگىلى. تالاي ۇرپاقتىڭ عاسىرلار بويى كوكسەپ، زورعا قولدارى جەتىپ وتىرعان جاس ەگەمەندىك پەن دەموكراتياسى تاراپىندا مۇنداي ۇشقارى كوزقاراسقا جول بەرۋ بارىپ تۇرعان جاۋاپسىزدىق پەن يمانسىزدىق بولىپ شىعار ەدى. ويتكەنى دەموكراتيا مەن تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەننەن گورى، ونى ۇستاپ تۇرۋ الدەقايدا قيىن. ال ءبىزدىڭ رەسپۋبليكانىڭ دەموكراتيالىق تاۋەلسىزدىگى، ءومىردىڭ ءوزى كورسەتىپ وتىرعانىنداي، تەك قازاقتار ءۇشىن عانا ەمەس، بارلىق قازاقستاندىقتار ءۇشىن قازىرگىدەي الماعايىپ ۋاقىتتا اسا زور دەمەۋ ءارى ساياسي قۇندىلىق بولىپ تابىلادى.

ولاي بولسا، بارشامىز بولىپ اۋىر جاعدايدان امان شىعۋ، قول جەتكەندى باياندى ەتۋ، كوكسەگەن مۇراتتارعا تەزىرەك جەتۋ يدەولوگياسىن بىرگە جاراستىرىپ، بىرگە جاساقتاپ ءبىتىرۋىمىز قاجەت.

ويتپەگەن كۇندە، وز-وزىنەن ءوربىپ جاتقان وقيعالار مەن ساياسي پيعىلداردىڭ شىلاۋىنا كوزسىز ەرىپ جۇرە بەرسەك، كوزدەگەنىمىزگە مۇلدەم كەرەعار ناتيجەلەرگە جەتۋىمىز دە عاجاپ ەمەس. ءبىزدىڭ عاسىرىمىز مۇنداي جايتتەردىڭ تالايىنا كۋا بولعان. سولاردىڭ بارلىعىنىڭ تۇسىندا دا ۇزاققا سوزىلعان تۇراقسىزدىق پەن ودان تۋىنداعان ەكونوميكالىق قۇلدىراۋ دەموكراتيا مەن تاۋەلسىزدىكتىڭ اياعىنان شالىپ كەلگەن. بۇل رەتتە ساياسي «ەليتانىڭ» تويىمسىز وزىمشىلدىگى دە، مەملەكەتتىك بيلىك ينستيتۋتتارىنىڭ بەيعامدىعى مەن تابانسىزدىعى دا زارداپتارىن از تيگىزبەگەن.

بۇل بىرەۋدىڭ ۇرەيىن الۋ ءۇشىن ايتىلىپ وتىرعان انشەيىن اڭگىمە ەمەس. بۇل ارقىلى جۇرتشىلىق نازارىن كەز كەلگەن ريەۆوليۋسيا مەن رەفورما تاعدىرى ءۇشىن تاريح الدىندا ساياسي «ەليتانىڭ» العاشقى بۋىنى، بەلگىلى ءبىر جاڭا رەجيمدى ورنىقتىرعان بۋىن ەڭ الدىمەن جاۋاپ بەرەتىندىگىنە ايرىقشا اۋدارعىم كەلەدى. ەگەر وسى العاشقى بۋىن پاراساتتى بولسا، وندا ول ورنىقتىلىق احۋال ورناتۋدى ەڭ الدىمەن قولعا الادى. ەگەر ول ءوز بويىنداعى ساياسي شامشىلدىقتى جەڭە الماسا، وندا بيلىك ءۇشىن بىتپەيتىن دە قويمايتىن تولاسسىز تايتالاس پەن يتجىعىس ەگەستەردىڭ كوزسىز كوبەلەگىنە اينالادى. ال كەيىنگى ۇرپاق تاۋەلسىزدىكتى نىعايتۋدىڭ باعا جەتكىسىز تاريحي مۇمكىندىگىن بوسقا جىبەرمەگەن ۇرپاققا عانا ريزا بولماقشى.

دۇنيەجۇزىلىك تاجىريبەدە تالاي رەت كورسەتىلگەنىندەي، جاس ەگەمەندىك پەن قاز تۇرىپ كەلە جاتقان دەموكراتياعا، اسىرەسە، العاشقى ونجىلدىقتار تىم قيىن سوعادى. بىرىنشىدەن، ونىمەن بايلانىستى قوعامدى تۇبەگەيلى جاڭارتۋ — ءبىر ايدىڭ عانا نەمەسە ءبىر جىلدىڭ عانا ءىسى ەمەس. ەكىنشىدەن، ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن بىردەن ءتۇسىنۋ كىمگە دە وڭاي سوقپايدى، ۇشىنشىدەن — وسى ۋاقىتتىڭ ىشىندە ۇرپاقتار اۋىسادى.

ەگەر الدىڭعى ۇرپاقتى قوعامدىق ومىردە ءوزى ۇستەمدىك قۇرعان كەزەڭىندە كەلەر ۇرپاققا ارنالعان بولاشاعى مول ومىرلىك باعدارلامالاردى قالىپتاستىرا جانە ۇدەمەلى الەۋمەتتىك يكەمدىلىكتى قامتاماسىز ەتە الماسا، وندا ولاردىڭ ورنىن كوبىنەسە اعا ۇرپاقتىڭ ىستەرىن جالعاستىرۋشى ءىزباسارلار ەمەس، ولاردىڭ ىستەرىن جوققا شىعاراتىن مانسۇقتاۋشىلار باساتىن بولادى.

وسىنىڭ ءبارى، باسقا دا كوپتەگەن ماسەلەلەر سياقتى، جاڭا وتارشىلدىق پەن توتاليتاريستىك رەجيمنەن كەيىنگى ريەۆانشيزمنىڭ وتىنا ماي قۇيارى ءسوزسىز. ال ولاردىڭ كوزدەگەن ماقساتتارىنىڭ البەتتە قاناتى قاتپاعان تاۋەلسىز مەملەكەتتەر مەن دەموكراتيانىڭ مۇددەلەرىنە مۇلدەم ساي كەلمەيتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. ولار سىرتتان دا، ىشتەن دە دىڭكەنى قۇرتاتىن ءار ءتۇرلى «ساياسي ويىنداردى» اكەپ تاڭۋعا تىرىسادى. بۇل ماقساتتا حالىقتىڭ باسىم كوپشىلىگى ءۇشىن سان الۋان يىرىمدەرى سىرت كوزگە بىلىنە بەرمەيتىن كۇردەلى «الەۋمەتتىك ينجەنەرلىك» عىلىمدى شەبەرلىكپەن پايدالانىپ باعادى.

مىنە، كەز كەلگەن ريەۆوليۋسيا مەن رەفورما العاشقى قادامدارىنان باستاپ، ءوز يدەيالارى مەن ىس-ارەكەتتەرىن «ساياسات تىلىنەن» «ادامدىق» تىلگە «اۋدارا» السا عانا تابىسقا جەتە الماقشى. ويتكەنى، دامىعان ەلدەردىڭ تاجىريبەسى جۇرتشىلىقتىڭ ساياسي جانە قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعى قوعامدىق قاتىناستاردى تۇراقتاندىرۋدىڭ ەش نارسەمەن شاتىستىرۋعا بولمايتىن ەڭ شەشۋشى فاكتورى ەكەندىگىنە كوز جەتكىزىپ بەرىپ وتىر. بۇل تۇسىنىكتى دە. ەگەر ادام ساياسي ساۋاتسىز بولىپ، سانالى تاڭداۋ جاساي الماسا، وندا ءوز پايداسىن عانا كوكسەيتىن نەشە ءتۇرلى كەۋدەمسوق دەماگوگيانىڭ قانجىعاسىنا وڭاي وڭگەرىلىپ كەتە بارادى. ءسويتىپ، مۇنىڭ ءوزى تاريحتىڭ سىن ساتتەرىندە ادامنىڭ جەكە ءوز قارا باسى ءۇشىن عانا ەمەس، بۇكىل قوعام ءۇشىن دە قاتەرلى بولىپ شىعادى. ال سىندارلى رەفورمانى ويداعىداي تەرەڭدەتە ءتۇسۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن قوعامنىڭ الەۋمەتتىك سالاۋاتتىلىعى قاجەت.

سوندىقتان دا، تاعدىردىڭ قالاۋىمەن وسىنداي كەزەڭدە ساياسات ساحناسىندا جۇرگەندەردىڭ ءبارى دە تاريحي جاۋاپكەرشىلىكتى تەرەڭ سەزىنىپ، سىندارلى تۇراقتىلىقتى بارىنشا نىعايتىپ، قازىرگى داعدارىستان بەيبىت جولمەن شىعۋ ءۇشىن قوعامنىڭ جاڭا ساپالىق جاعدايىن دايەكتى تۇردە قىلىپتاستىرۋ جولىندا كۇرەسكەندەرى ابزال.

ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىز ءوزىمىزدى قورشاعان بۇرىنعى كەڭەستىك ساياسي كەڭىستىكتەگى ىستەردىڭ جالپى جاعدايىنا ءالى دە تاۋەلدى ەكەندىگى ايدان انىق. ال، مۇنداي كەزدە قوعام جول ايرىقتان تىم ۇزاق شىعا الماي قالاتىنى بار. مۇنىڭ ءوزى ءجۇز وتىزدان استام ەتنيكالىق توپتان تۇراتىن قۇرامى سان الۋان قوعامنىڭ جاي-كۇيىنە كەلەڭسىز اسەر ەتەرى تۇسىنىكتى.

ونىڭ ۇستىنە الەۋمەتتىك جىكتەلۋ قارقىندى ءجۇرىپ جاتىر. ەگەر توقىراۋدىڭ اياعىندا شەتەلدىك ماماندار بۇرىنعى كەڭەستىك قوعامدا ايقىن بايقالاتىن 15، ال وتاندىق ماماندار سەكسەنگە جۋىق الەۋمەتتىك جىك بار دەپ تاپسا، رەفورمالارعا دەگەن تۇرپايى كوزقاراس جاعدايدى ودان ارمەن شيەلەنىستىرىپ جىبەردى. ساياسي ومىردەگى وكتەمدىگىن ءالى جوعالتا قويماعان جالاڭ ەكونوميزم كۇتىلىپ وتىرعان مەنشىكتى مەملەكەت يەلىگىنەن الۋدى ءوز پايداسىنا شەشىپ، كوپە-كورنەۋ بۇرمالاۋعا جول بەردى. بۇكىل جەكەلەنەتىن مەنشىكتەگى ءار ازاماتتىڭ ۇلەسىنىڭ تەڭ بولۋى قاعيداسىن قاتاڭ ساقتاي وتىرىپ، جاپپاي مەنشىكتەندىرۋدى، تولىق جانە تەگىن مەنشىكتەندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋدىڭ ورنىنا، تاريحي قالىپتاسقان مۇلىك تەڭسىزدىگى بار قوعامدارعا ءتان اۋكسيوندىق جەكەشەلەندىرۋ ءادىسىن ۇردىسكە اينالدىردى. مەنشىكتىڭ كۇتىلگەن الۋان تۇرلىلىگى ورنىنا قوعامنىڭ قايتادان داۋلەتتىلەر مەن كەدەيلەرگە ءبولىنۋى ەتەك الدى. الەۋمەتتىك ىنتىماقتاسۋ ورنىنا الەۋمەتتىك بولىنە-جارىلۋ كۇشەيىپ شىعا كەلدى. اسىعىس تاڭىلىپ وتىرعان كورپوراسيالىق كاپيتاليزم مەن ءوز كوزقاراستارىنان ءالى دە تولىق باس تارتا قويماعان بيۋروكراتيالىق سوسياليزم تايتالاسىنىڭ اسقىنداي ءتۇسۋ ءقاۋپى ءتوندى. ءومىردىڭ ءوزى كورسەتىپ وتىرعانىنداي، جاڭا-جاڭا وركەن جايىپ كەلە جاتقان ساياسي پليۋراليزم اشىقتان-اشىق بەيباستىققا ۇرىنا باستاعان اسىرە دەموكراتيالىق راديكاليزم مەن بارعان سايىن ءوزىنىڭ شىنايى بەت-بەينەسىن بارىنشا اشا تۇسكەن توتاليتارلىق ريەۆانشيزم اراسىنداعى قىرعي-قاباق شيەلەنىسكە دەس بەرۋگە ءماجبۇر بولىپ وتىر.

ادامداردى بولاشاققا دەگەن سەنىمسىزدىك بيلەپ، مورالدىق-پسيحولوگيالىق داعدارىس كۇشەيە ءتۇستى. اقپارات ۇستامدىلىعىنىڭ ساقتالماۋىنان، حالىقتىڭ بولىپ جاتقان وقيعالاردىڭ شىن ءمان-جايىنان بەيتاراپ قالۋى سالدارىنان الەۋمەتتىك مىنەز-قۇلىق بۇزىلۋدا. ەگەر ءىس وسىلاي جالعاسا بەرسە، وندا رەفورمانىڭ بەدەلى ءتۇسۋى، كەڭ قارىمدى الەۋمەتتىك كەلەڭسىزدىكتىڭ بەلەڭ الۋى مۇمكىن ەكەندىگىن دە جوققا شىعارماعان ءجون. وسىنداي جاعدايدا جاڭادا عانا تاۋەلسىز بولعان ەلدىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىنىڭ نەگىزگى وزەگى ەتنيكاارالىق، جىكتەرارالىق جانە مەملەكەتارالىق قاتىناستاردى، ادامداردىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق مىنەز-قۇلقىن جاراستىقتاندىرا ءتۇسۋ بولۋعا ءتيىس. بۇعان تەك اۋا جايىلۋشىلىقتىڭ كەز كەلگەن كورىنىسىنە قوعامنىڭ دەموكراتيالىق ساۋاتتىلىعىن قارسى قويۋ ارقىلى عانا قول جەتكىزۋگە بولادى جانە سولاي ەتۋ كەرەك تە.

ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىز باسشىسىنىڭ جاڭا باستاماسىنان وسىنداي ويلار تۋىنداپ وتىر. ول — جۇرگىزىلىپ جاتقان رەفورمالاردى بولىپ جاتقان وقيعالاردىڭ شىن ءمانىن بۇقارادان كولەگەيلەۋ جولىمەن ەمەس، قايتا ادامداردىڭ قۇقىقتىق جانە ساياسي باعدارلىلىعىن ارتتىرۋ، جالپى حالىقتىق وي-پىكىر مادەنيەتىن كوتەرۋ، قوعامنىڭ سىندارلى جاڭعىرتۋشى باعىتتاعى جاڭا مىنەز-قۇلقىن قالىپتاستىرۋ ارقىلى تەرەڭدەتۋ. ازىرگە قازاقستاندا ءتيىستى ينستيتۋتتار، دەموكراتيالىق اعارتۋ جۇيەسى، ساياسي پارتيالار مەن قوزعالىستاردىڭ يدەلوگيالىق ورتالىقتارى بولماعاندىقتان، نەگىزگى سالماق رەسپۋبليكا پرەزيدەنتىنىڭ جانىنان تاياۋدا عانا قۇرىلعان مەملەكەتتىك ساياسات جونىندەگى ۇلتتىق كەڭەستىڭ، ونىڭ پروبلەمالىق كوميسسيالارى مەن جۇمىس توپتارىنىڭ بۇعاناسىنا ءتۇسىپ وتىر.

گەوساياسات، قوعامدىق-ساياسي، عىلىم مەن ءبىلىم، مەملەكەتتىك بيلىك ينستيتۋتتارى مەن ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىنىڭ ءوزارا قيمىلدارى، الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ مەن دەموكراتيالىق اقپارات كەڭىستىگىن جاساقتاۋ، سونداي-اق قۇقىقتىق رەفورما مەن قۇقىقتىق تاربيە پروبلەمالارى بويىنشا كوميسسيالار قۇرعان دۇرىس دەپ تانىلدى. بۇل كوميسسيالار ءوز قۇزىرى اۋقىمىندا ءىستىڭ ناقتى جاعدايىن زەرتتەۋگە، پروسەستەردىڭ ودان ءارى دامۋ بارىسىنا بولجام جاساۋعا، ولاردى مەملەكەتتىك تۇرعىدان رەتتەۋ جونىندەگى ۇسىنىستار ازىرلەۋگە، بۇل ءۇشىن قولدا بار ينتەللەكتىك مۇمكىندىكتى كەڭىنەن تارتا وتىرىپ، جۇمىس توپتارىڭ قۇرۋعا قۇقىلى. ولار تالداپ جاساعان بايىپتامالىق جوبالار مەن ۇسىنىستار كەڭەستىڭ پلەنارلىق ماجىلىستەرىندە تالداناتىن جانە ولاردى جۇزەگە اسىرۋ جونىندە شەشىمدەر قابىلداناتىن بولادى. كەڭەس جۇمىسىنىڭ پرينسيپتەرى مەن مەحانيزمى باسپاسوزدە جاريالانعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى جانىنداعى مەملەكەتتىك ساياسات جونىندەگى ۇلتتىق كەڭەس تۋرالى ەرەجەدە» مازمۇندالعان.

ءبىرىنشى كەزەكتەگى تۇجىرىمدامالىق بايىپتامالاردىڭ تاقىرىبى مەن ولاردى جاساۋدى جۇزەگە اسىراتىن جۇمىس توپتارىنىڭ قۇرامى انىقتالدى. جاڭا مەملەكەتتىك سيپاتتاما مەن قوعامدىق مىنەز-قۇلىقتىڭ تۇجىرىمدامالىق نەگىزدەرىن تالداپ جاساۋدى ەندى كىدىرتۋگە بولمايتىنىن ۋاقىتتىڭ ءوزى كورسەتىپ وتىر. سونداي-اق، بۇعان سايكەس كەلەتىن الەۋمەتتىك-مادەني كەڭىستىك پەن الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق مىنەز-قۇلىقتى، قۇندىلىقتار مەن ومىرلىك باعدارلاردىڭ جاڭا جۇيەسىن قالىپتاستىرۋدى، وسى جۇيەگە سايكەس جاس ۇرپاقتى تاربيەلەۋ مەن حالىقتىڭ ەرەسەك بولىگىنىڭ ومىردەگى قايتا باعدار الۋ جۇيەسىن رەفورمالاۋدى، وسىنىڭ بارلىعى ءۇشىن قاجەتتى مامانداردى دايارلاۋدى كەشىكتىرمەگەن ءجون.

بايىپتامالىق تالداۋلار تىزبەسىنە ەنگىزىلگەن ماسەلەلەردىڭ كوكەيكەستىلىگى مەن وتكىر قاجەتتىلىگى تۋرالى كوپ ايتۋعا بولادى. ءبىراق، بۇل ودان ءارى جۇرگىزىلەتىن ناقتى جۇمىس بارىسىندا جۇزەگە اسىرىلماق.

ءبىر سوزبەن ايتقاندا، مەملەكەتتىك ساياسات جونىندەگى جاڭا كونسۋلتاسيالىق-كەڭەسشى ورگاننىڭ بۇكىل قىزمەتى تولىعىمەن قازاقستاننىڭ ەگەمەندىگىن دايەكتى تۇردە تەرەڭدەتۋگە، ەكونوميكالىق داعدارىستى بارىنشا تەزىرەك جەڭۋگە جانە وركەنيەتتى دەموكراتيالىق قوعام جاعدايىندا قازاقستاندىقتاردىڭ لايىقتى ءومىر ءسۇرۋىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان.

---