دوستىق پەن ماحاببات
ءۇش پەردەلى دراما
قاتىناسۋشىلار:
ساۋلە — جاس ينجەنەر.
ميرون — قارت مەحانيك، كەن كومباينىنىڭ كونسترۋكتورى.
تەمىر. — ۇشقىش.
قازىبەك — ساۋلەنىڭ اكەسى، قارت جۇمىسشى.
تايمان — قارت جۇمىسشى.
ابزال — تايماننىڭ ورتانشى بالاسى، وبكومنىڭ ەكىنشى سەكرەتار.
مىرقال — تايماننىڭ ۇلكەن بالاسى، شاحتانىڭ ۋاقىتشا باستىعى، كەيىندە شاحتا باستىعىنىڭ ورىنباسارى.
سايران — جاس جۇمىسشى.
شەكەر — ول دا.
پەريزات — ۋچاستكا باستىعىنىن كومەكشىسى.
بولەكباس — ۋچاستكا باستىعىنىڭ كومەكشىسى، كەيىننەن شاحتا باستىعىنىن. كومەكشىسى،
بايان — ساۋلەنىڭ شەشەسى.
قارت شاحتەر.
ەرلەر، ايەلدەر، جۇمىسشىلار، پيونەرلەر.
ءبىرىنىش پەردە
ءبىرىنشى سۋرەت
شاحتانىڭ ءىشى. لاۆانىڭ كولدەنەڭنەن قاراعانداعى ورتا تۇسى. ساحنانىڭ زالعا قاراما-قارسى قاراعان بەتى كومىر قابىرعاسى. سونىڭ تۇبىندە ۇزىننان-ۇزاق تارتىلىپ كونۆەيەر ناۋا (رەشتاك) جاتىر. ونىڭ ەكى ۇشى الىسقا سوزىلىپ كورىنبەيدى. ناۋانىڭ بەرگى تۇبىنەن جاعالاي تەمىر قۇرسالۋى تىرەۋ قويىلعان.
پەردە اشىلعان كەزدە ساحنا قاراڭعى. تەك شاحتەرلەردىڭ قولىنداعى لامپاسىنىڭ عانا جارىعى كورىنىپ، الىستان حور داۋسى ەستىلەدى. شەكەر، تاعى باسقالار جانتالاسىپ، كومىردى سەلدەي اعىزۋدا. سايراننىڭ عانا قيمىلى باياۋ. ول راسياداعى انگە قوسىلۋدا.
سەگىز قىرلى اق الماس
باتىرا سوق قايلانى.
قايلامىزدان سورعالاپ،
اقسىن جەردىڭ قايماعى.
سوق، سوق قايلانى!
تالقاندالسىن جاقپار تاس،
تايسالماي سوق بالعانى.
شاتتىق انگە سالا سوق،
قىزسىن ەڭبەك مايدانى.
سوق، سوق بالعانى!
جاۋ كوزىنە قادالسىن،
ايانباي سوق، سوق قايلانى.
«راقمەت!» — دەسىن پارتيا
كوتەرە سوق بالعانى!
سوق، سوق بالعانى!
داۋىستار. «سال، قيمىلدا تەز، ەي، سالىڭدار!» «سايران، سال كومىردى». «سالا بەر ءانىڭدى». «شەكەر، سەن بىردەڭە دە سايرانعا».
كونۆەيەر كەنەت توقتاي قالادى، جوعارىدان، تومەننەن ءارتۇرلى داۋىستار ەستىلەدى.
1-داۋىس. ەي، نە بولىپ قالدى؟
تايمان (سىرتتان). ءبۇلىنىپ قالدى، شاقىر مەحانيكتى.
2-داۋىس. ەي مەحانيككە جۇگىرىڭدەر!
1-داۋىس. تەلەفون سوعىڭدار!
تايمان. بولەكباس بار ما؟
3-داۋىس. جوق، جوق.
تايمان. كەتتى مە ەشكىم؟
3-داۋىس. كەتتى، كەتتى.
تايمان. مىنا قىرسىقتى-اي، ءا!
سايران. قاپ، جاڭا قىزىپ كەلە جاتىر ەدىم. (شالقاسىنان جاتىپ ءان شىرقايدى.)
شەكەر. بۇگىن قانداي بوران بولار ەكەن؟
جۇمىسشى. شىلدەنىڭ كۇنىندە مە؟
شەكەر. انانىڭ جەلىگۋىنە قاراعاندا، كادىك.
سايران. و، كەرەمەت... كەرەمەت. مەنى كورسە بولعانى، قىز اتاۋلى قيادان تيىسەدى.
جۇمىسشى. ول نە ءۇشىن؟
سايران. سۇيگىسى كەلگەن سوڭ، بولار.
جۇمىسشى. ءاي، ءدال سونداي قىزدى كورە الماي ءجۇرمىن-اۋ.
سايران. ءپالى، اعاي. قىزداردىڭ ادەتى ەمەس پە سۇيگىسى كەلگەندە قيادان شالاتىن.
جۇمىسشى. شەكەر-ay، مىناۋ نە دەيدى؟
شەكەر. ءوزىنىڭ ەتىگىنە ءوزى شالىنىپ جۇرگەن سوڭ سويدەمەگەندە، نە دەسىن.
سايران (ءانىن كەنەت توقتاتىپ). نە دەيسىڭ، ەي قىز؟
شەكەر (جۇمىسشىعا). اعاي، قايلاڭىز قايدا؟
جۇمىسشى. ونى قايتەسىڭ؟
شەكەر. انانىڭ جىنى ۇستاپ كەلەدى، ساقتانىڭىز.
سايران. مەن جىندانباسپىن، جىندانسام، قايلا تۇرسىن، قانجار توسساڭ دا قايتپاسپىن.
شەكەر. قۇرەكە شامان، كەلمەي ءجۇرىپ، قانجاردا نەڭ بار سەنىڭ؟
سايران. شامامنىڭ قانداي ەكەنىن كورسەتەرمىن، اسىقپا.
شەكەر. كۇشىڭدى الدىمەن كومىرگە كورسەتسەڭ دە توبەڭ كوككە جەتكەندەي بولارسىڭ.
سايران (قولىن سەرمەپ). ءوي، سەنىمەن سويلەسىپ تۇرعان مەن اقىماق.
شەكەر. اقىلدى بولۋ قولىڭنان كەلمەسە، اقىماق بولماعاندا قايتەسىڭ.
سايران. قوياسىڭ با، جوق پا؟! (تاپ بەرەدى، جوعارىدان تايمان كەلە جاتادى.)
تايمان. بۇل نە ويىن؟
سايران. ءجاي، ەرىككەن سوڭ.
تايمان. جۇمىس باردا ەرىنىپ، جوقتا ەرىگەتىن ادەتىڭ-اۋ سەنىڭ.
سايران. مەنەن بۇرىن مىنانى جوندەپ الساڭىز دەيمىن.
جۇمىسشى. قالاي، اقساقال، جوندەلەتىن ەمەس پە؟
تايمان. وي، بۇيتكەن اقساقالى بار بولسىن!
سايران. ە، بريگادير ەمەسسىز بە، جوندەڭىز.
تايمان (سىرتقا قاراپ). ەي، كىم بولساڭ دا باس اشىڭدى! (بولەكباس كەلە جاتادى.) قايدا الگى ميرونىڭ؟
بولەكباس. ءقازىر، اقساقال، ءقازىر. قارت ادام عوي، جۇگىرسە دە جەتە الماي جاتقان بولار. ۋھ، وكپەم نەتىپ كەتتى عوي. (تەرىن ءسۇرتىپ.) ال، جولداستار، ءبىزدىڭ شاحتانى ەندى ءبىر جىلدان كەيىن بارلىق شاحتانىڭ الدى دەي بەرىڭدەر.
تايمان. ءبىر جىلعا دەيىن ارتى بولساق جەتىسكەن ەكەنبىز.
سايران. اعاي، سوعىستىڭ قاشان بىتەتىنىن ايتىڭىزشى؟
بولەكباس. ە، مەن ونى قايدان بىلەيىن؟
سايران. شاحتانىڭ ءبىر جىلدان كەيىن قانداي بولاتىنىن بىلگەندە، ونى قالاي بىلمەيسىز؟
بولەكباس. شىراق، مەن سەنىڭ قۇرداسىڭ ەمەسپىن، بايقا.
تايمان. قۇرداسى بولماساڭ اعاسىسىڭ، ايت ءتۇسىندىرىپ.
بولەكباس. تۇسىندىرسەم مىناۋ: دونباستان كەلگەن انا ءبىر ميرون دەيتىن شال كومىر كومباينىنىڭ جاڭا ءتۇرىن ويلاپ تاۋىپتى. سول جايىندا ساۋلەمەن ءبارى كەڭەسىپ وتىر ەكەن. ولار ماعان: «بۇعان ءسىز نە دەيسىز، وسى رەالنىي ما؟»—دەپ ەدى، مەن گەنيالنىي دەدىم. (ويلانىپ.) تاعى نە دەپ ەدىم؟
سايران (قاسىنداعىلارعا). ول نە دەگەن ءسوز؟
بولەكباس. ءيا، مەن دە كومەكتەسەرمىن، تەزىرەك قولعا الىڭىزدار دەدىم.
سايران. اعاي، «تۇسىندىرسەم مىناۋ» دەگەننەن باسقا سوزىڭىزگە تۇسىنبەي قالدىق.
بولەكباس. ءاي ،ءوزىڭ ساڭىراۋمىسىڭ؟
سايران. جوق، ءبارىن دە ەستىپ وتىرمىن.
بولەكباس. ەستىسەڭ بىلاي: ولاردىڭ جاسايتىن ماشيناسى ءىس بولىپ شىقسا، ءدال سەندەي ەلۋ جىگىت بەرەتىن كومىردى ونىڭ جالعىز ءوزى بەرەدى.
سايران. كومىردى دە ءوزى قازا ما؟
بولەكباس. ءوزى قازادى، ءوزى ۇساقتايدى، ناۋاعا دا ءوزى سالادى. سوندا سەن سەكىلدىلەر قايلا، كۇرەك دەگەنگە پىسقىرىپ تا قارامايدى.
تايمان. مىناۋ ءبىر تاماشا ەكەن، بادالار، ءا؟
سايران. ە، ونداي ماشيناعا قول جەتپەيدى عوي، جەتە، كۇرەك قانا ەمەس، ءدال مىنا شەكەردەي قىزدارعا دا پىسقىرماس ەم.
بولەكباس. ايتپاقشى، ءسۇيىنشى، اقساقال!
تايمان (قۋانىپ). ا، قۇداي، اقسارباس، نەمەنە، نۇرلان كەلدى مە؟
بولەكباس. جوق، نۇرلان ەمەس.
تايمان (رەنجىپ). ەندى نەمەنەگە ءسۇيىنشى؟
بولەكباس. ءسىزدىڭ ابزالىڭىز وبكومنىڭ ەكىنشى سەكرەتارى بولىپتى.
تايمان. سول ما؟ ونى ءوزىم دە ەستىگەنمىن... مىرقال نە بولىپتى؟
بولەكباس. ونى بىلمەدىم. ءوز ويىمشا، ول كىسىنى باستىق ەتە قويماس. ويتكەنى، ءبىزدىڭ شاحتا قىزىل تۋدان ايرىلدى عوي.
تايمان. نە دەيسىڭ؟ قىزىل تۋدان ايرىلدى؟
بولەكباس. قالاي ايرىلمايىق، ەتكەن ايدا بىزدەن باسقا ءبىر ۋچاستكا جوسپارىن ورىنداعان جوق، باسقالار بىزدەن ۇلگى السىن دەپ جيىلىس سايىن قانشا قاقسادىم، بىرەۋى تىڭدادى ما؟!
تايمان. ماسقارا-اي، ماسقارا بولعان ەكەنبىز عوي؟! جايشىلىقتا العان تۋدان سوعىس كەزىندە ايرىلساق، نە بولدىق؟ قورلىق-اي، نە بەتتەرىڭمەن وتىرسىڭدار ناۋانى تولتىرا بەرمەي؟
ميرون (كەلە جاتىپ). توقتا! كومىردى دالاعا شاشايىن دەپ پە ەن؟
تايمان. ويباي، مۇندار-اۋ، ىڭك-ىڭق ەتپەي، جۇرسەڭشى.
ميرون. و، نە بولىپ قالدى؟
تايمان. سەنىڭ مىنا بۇيەن قۇساعان مۇندارىڭ توقتاپ قالىپ، جۇيكەنى كەسكەن جوق پا؟! ەكى ساعاتتان بەرى ەكى ءتۇيىر كومىر بەرگەنىمىز جوق.
ميرون. توقتاپ قالسا، نەگە جۇرگىزبەيسىڭدەر، مەحانيكتەرىڭ قايدا؟
تايمان. ونى ۆوەنكومات شاقىرىپ كەتىپتى. قۇداي ءۇشىن، جۇرگىز تەزىرەك، ماسقارا بولدىق، تۋدان ايىرىلىپپىز.
ميرون. تۋدان ايىرىلساق، سەنىڭ اناۋ باستىق بالاڭ باراتىن جەرىنە نەگە بارمايدى؟ بارىپ تۇرىپ، جاۋدى جەڭۋ ءۇشىن قۇرال كەرەك، قۇرالدى جاساۋ ءۇشىن دە كەمىر كەرەك ەكەنىن نەگە ايتپايدى؟ ءاي، ونى ايتۋ ءۇشىن دە جۇرەك كەرەك قوي. (ەكەۋى جوعارى ورلەپ كورىنبەي كەتەدى.)
سايران. اعاي، اناۋ الدىڭعى شال كىم؟
جۇمىسشى. ول ميرون دەيتىن قارت. الگى كەرەمەت ماشينانى. جاسايتىن وسى كىسى. ونىڭ قولى تيسە مىناۋ تەمىر ناۋا ءقازىر بەزەك قاعادى، ازىرلەن.
سايران. جوق، مەن ەڭ اۋەلى سول باستىقتىڭ وزىمەن مايدانداسىپ الماسام، ءجايىم كەلەر ەمەس.
جۇمىسشى. نە ءۇشىن؟
سايران. نە ءۇشىن؟ كەلگەنىمە اي بولدى، جاتار ورىن، جۇمىس كيىم ءالى جوق. جالعىز كوستيۋمىم مىناۋ نارە-نارە بولعان. مۇنى بىلگەندە، ۇيدەن كيىمدى ءۇيىپ كەلەتىن ەدىم عوي. قاراڭىزشى، وسىندا كەلگەندە سۋ جاڭا ەدى، تىزەرلەي-تىزەرلەي تەبەن شانشيتىن جەرى قالماعان. وسىنىڭ كەسىرىنەن ەڭ اقىرى انا ءبىر شەكەر دەيتىن قىز دا ءجون قارامايدى.
جۇمىسشى. قايتەسىن، شىراق، ءقازىر سوعىس ۋاقىتى عوي، شىدايسىڭ دا. شىركىن، ءبىزدىڭ جۇمىسشىلار سوعىستان بۇرىن تاماشا جاقسى تۇرۋشى ەدى-اۋ.
سايران. سوعىس، سوعىس! باسقا شاحتالاردا نەگە وسىلاي ەمەس؟ كەشە مەن وزىممەن بىرگە كەلگەن ءبىر جىگىتتى كوردىم. ءبىرىنشى شاحتادا ىستەيدى ەكەن. مۇزداي كيىنىپتى، وندا ءبارى بار، ءبارى مول كورىنەدى. ال، بىزدە نەگە ولاي ەمەس؟ (وسى كەزدە كونۆەيەر قوزعالىپ، تولقىندانا اققان كومىر جانى كورىنەدى، جۇمىس قىزۋ ءجۇرىپ جاتىر. ميرون، تايماندار كەلەدى.)
تايمان (شەكەرگە). قاراشىعىم، ونان شارشاپ قالاسىڭ، بىلاي سال. (كومىردى ءوزى سالىپ كورسەتەدى.)
شەكەر. ءتۇسىندىم، اتا، ەندى وزىمە بەرىڭىز. (كۇرەگىن قايتا الادى.)
ميرون. بارەكەلدى، مىناۋ قانداي ەر ەدى... بۇل كىم ءوزى؟
تايمان. مەنىڭ بۇل قىزىم با، مەنىڭ بۇل قىزىم ءتىرى بولسا، تالاي جىگىتتىڭ قۇيرىعىن قارعا شانشار-اۋ ءالى.
ميرون. مىنا ءبىر جىگىتكە قاراعاندا جامان ەمەس. (سايرانعا.) سوعىسقا بارساڭ، وققا قانداي تەز ۇشار ەكەنسىڭ، ءا؟
سايران. بۇل قانداي اۋليە ەدى تاعى. ا، ءسىز بە ەدىڭىز. ءيا، سويلەڭىز، اۋليە. سىزشە، قايتۋىم كەرەك؟
ميرون. بەرە تۇر كۇرەگىڭدى. ەر جىگىتتىڭ قالاي قيمىلدايتىنىن كورسەتەيىن.
سايران (كۇرەكتى لاقتىرىپ جىبەرەدى). بار، كەرەك بولسا، ءوزىڭىز بارىپ الىڭىز.
ميرون (تايمانعا). وسى ما سەنىڭ ۇيرەتكەن ونەگەڭ؟ جوق الدە جۇمىس ۇيرەتكەنىڭە عانا ءمازبىسىڭ؟..
تايمان (سايرانعا جاقىنداپ). قايتەمىن، نە ىستەيمىن سەن مۇندارعا، كەشە نە ايتتىم ساعان؟ اناۋ، وزىڭدەي شەكەردى قاراشى. قىزدان قالساڭ، ۇل بولىپ نەسىنە تۋدىڭ؟ ءما، سال جىلدام! (سايراننىڭ كۇرەگىن اكەلىپ قولىنا ۇستاتادى. ءوزى دە سونىڭ قاسىنان ورىن الادى.) بۇگىن جوسپاردى ورىنداماي شىقپايمىز، قيمىلداڭدار، بالالار (جۇمىس قىزۋ ءجۇرىپ جاتىر. زابويداعى جارىڭ ساحنانىڭ الدىنداعى تۇسىنا تۇسىرىلەدى دە، سىرتتان كەلە جاتقان ساۋلەگە ميرون كەزدەسەدى.)
ساۋلە. ميرون پاۆلوۆيچ، نەمەنە ەكەن بۇلىنگەن؟
ميرون. جۇرەگى توقتاپ قالعان ەكەن، ءقازىر قايتا coعa باستادى. بۇگىن زابويدا ەلدىڭ وتە از قالعانىن كوردىڭ بە، قىزىم.
ساۋلە. كورمەسەم دە سەزىپ كەلەمىن. نە ىستەيتىنىمدى بىلمەيمىن، بار ءۇمىتىم ءسىزدىڭ كومباين ەدى، كوميسسيانىڭ قورىتىندىسى ول ءۇمىتتى دە ءۇزىپتى عوي.
ميرون. قاي كوميسسيانىڭ؟
ساۋلە. شاحتا باستىعى قۇرعان كوميسسيانىڭ.
ميرون. ولار نە دەپتى؟
ساۋلە. وزدەرىنەن ەستىگەنىڭىز ءجون بولار.
ميرون. ونى سەن نەسىنە جاسىراسىڭ؟
ساۋلە. جاسىرعىم كەلمەسە دە، ايتا الاتىن ەمەسپىن.
ميرون. اياعانىڭا راقمەت، ولاردىڭ نە دەگەنىن ايتپاساڭ دا ۇقتىم. تەك ەسىڭدە بولسىن، قىزىم. تاباندى كۇرەسسىز باياندى جەڭىسكە جەتۋ مۇمكىن ەمەس. سەندەگى ءبىلىمدى مەندەگى تاجىريبەمەن ۇشتاستىرا بىلسەك، قورقاتىن تۋك تە جوق. كەشكە كەل، ءوزىمىز تاعى ءبىر كەڭەسەيىك. (كەتەدى.)
ساۋلە. ماقۇل. (جارىق قايتادان زابويعا تۇسەدى.) ىسكە ءسات، جولداستار!
تايمان. ايتقانىڭ كەلسىن، قاراعىم.
داۋىستار. ايتسىن، ايتسىن.
ساۋلە (شەكەرگە جاقىنداپ، سايرانعا داۋىستايدى). سايران، سەن بەرى كەلشى.
تايمان. ە، سونى ءبىر جونگە سالشى، قاراعىم.
سايران (ساۋلەگە قاراي كەلە جاتىپ). وسى قىزداراق قىر سوڭىمنان قالماي قويدى-اۋ.
ساۋلە. باۋىرىم-اۋ، سوڭىڭنان قالماي جۇرگەن قىزدار ما، جوق الدە قىرسىق پا؟ الدىمەن سونى ءبىلىپ الساڭ ەدى. بەرى، مۇندا كەل. سەن ەندى قازىردەن باستاپ مىنا شەكەردىڭ قاراۋىندا بولاسىڭ، بۇل نە ايتسا دا ورىندايسىڭ. كەسىرلەنبەي، كەجىرلەنبەي جۇمىستى ءجون ىستەيتىن بول!
سايران. ەگەر دە بۇل قىز مەنى قۇشاقتا، بەتىمنەن ءسۇي دەپ بۇيىرسا دا ورىنداي بەرەيىن بە؟
ساۋلە. ەگەر شەكەر شىنىمەن سولاي دەي قالسا، ونى دا ورىندا.
شەكەر (سايرانعا). نە دەدىڭ، قايتا ايتشى؟
سايران. ءجاي، انشەيىن، سەنى اتى قانداي ءتاتتى بولسا، ءوزى دە سونداي دەپ تۋرمىن.
شەكەر. بايقا، اۋزىڭ كۇيىپ قالماسىن. ەگەر مەنىڭ قاسىمدا قالساڭ، مىنانى وسى باستان ۇعىپ ال: مەن بىلاي نۇقىسام (كۇرەكپەن بۇيىرگە ءتۇرتىپ) جالقاۋلانباي، قيمىلدا دەگەنىم. ال ارقاڭا بىلاي قاقسام (كۇرەكپەن ارقاعا سالىپ قالادى) جارايسىڭ، ادام بولاسىڭ دەگەنىم ۇقتىڭ با؟
سايران. ە، ءبىر مىلقاۋدىڭ قولىنا تۇسكەن ەكەنمىن عوي. قۇداي ءۇشىن، قۇتقارىڭىز مىنا نوقاي قىزدان.
ساۋلە. جاقسى قىزدان قاشقان جالقاۋ جىگىتتى كورگەنىم وسى. قىلجاقتى قوي دا، مىنا جەردەن ورىن ال. ال، شەكەر، بەرىك بول.
شەكەر. كورەرمىز. (ساۋلە جۇمىسشىلاردى جاعالاپ كەتەدى.)
سايران (بەلىن بەكەم بايلاپ). ولەرمىن، ولمەسەم، كورسەتەرمىن! (جۇمىسقا قىزۋ كىرىسىپ كەتەدى.)
تايمان. بالالار، قىزدىرا بەرىڭدەر. مەن تومەنگى جاقتى ءبىر قىزدىرىپ كەلەيىن. (تومەن ءتۇسىپ كەتەدى. لاۆاداعى جارىق ساحنانىڭ الدىڭعى، جاعىنا تۇسەدى. ساۋلە مەن پەريزات كەلە جاتىر.)
پەريزات . ساۋلەتاي-اي، سورلادىڭ-اۋ توقتاشى.
ساۋلە. نە بولدى، جانىم-اۋ؟
پەريزات (ەنتىگىپ، ءجوندى سويلەي الماي). نە بولعانىن سۇراما، ەكەۋمىز دە سورلاپپىز.
ساۋلە. نە دەيسىڭ، نە سۇمدىق ايتقالى كەلەسىڭ؟
پەريزات. ايتارىم سول، ماسقارا بولىپپىز. نۇرلان مەن پاۆەل نەمىستەردىڭ قولىندا قالىپتى. (تايمان ەستىپ، كەنەت توقتاي قالادى، ەكى قىز ونى بايقامايدى.)
ساۋلە. نەمىستەردىڭ قولىندا؟ قالايشا، نە ءۇشىن؟
پەريزات . نە ءۇشىن ەكەنىن ەشكىم بىلمەيدى، ءبىزدىڭ ترەستىڭ جاڭا ورىنباسارى رۋساك ايتىپ كەلىپتى. ول ەكەۋى دونباستا، سونىڭ قاراۋىندا ىستەگەن ەكەن. ءسىرا، ءبىر جاماندىعى بولۋى كەرەك. مىرقال اعاي ولاردى ازعىندار دەپ قالش-قالش ەتەدى. سوعان قاراعاندا ولار...
ساۋلە. ءوشىر ءۇنىڭدى، ءوشىرسىن ءبارى دە! ءوز كولەڭكەسىنەن قورىققاندار ماعان دەسە وتقا ءتۇسسىن. مەن وزىمە قانداي سەنسەم، نۇرلانعا دا سونداي سەنەم. وسى قاشان دا بولسا مەنىڭ ايتارىم. (تايمان ۇمتىلا بەرە توقتاپ قالادى.)
پەريزات. قايدان بىلەيىن، مەن دە پاۆەلعا وزىمدەي سەنۋشى ەم. ءبىراق مىرقال اعايدىڭ ۇرەيلەنۋىنەن قورقامىن. مەنىڭشە، ول تەگىن ۇرەيلەنۋ ەمەس.
ساۋلە. سونداعى ايتپاعىڭ نە؟
پەريزات. ايتپاعىم سول. ءبىز زاڭدى تۇردە ءالى قوسىلعان جوق ەدىك قوي، ەندى ولاردى بىلمەيتىن بولايىقشى.
ساۋلە. قالاي بىلمەيتىن بولامىز؟ ولاردى سۇيگەن جۇرەگىمىزدى جۇلىپ تاستايمىز با؟
پەريزات. مىنە، قىمس ەتسە، وسىلاي قاسارا كەتەتىن. ەگەر ەرتەڭ وسى حابار انىق بولىپ شىقسا، ءومىر بويى ەل بەتىنە قاراي الماي وتپەيمىز بە؟
ساۋلە. وندا پاۆەلدى سۇيگەنىڭ بەكەر ەكەن.
پەريزات . ءسوزدى قوي، اداسقان ادام ەش ۋاقىتتا وتىرىك اداسپايدى. ءتىپتى مەن بولماسام سەنىڭ قايعىراتىن تۇگىڭ جوق. باعىڭا تەمىر دە قايتىپ كەلىپتى.
ساۋلە. تەمىرى كىم؟
پەريزات . سەنى جاس كەزىڭدە اتاستىرعان تەمىر دەيتىن بار ەكەن عوي.
ساۋلە. ءيا؟
پەريزات. سول وسىندا كەلىپ، سەنى سۇراپ جۇرگەن كورىنەدى.
ساۋلە. ول ايداۋدان قالاي كەلىپتى؟
پەريزات. ايداۋدان ەمەس، مايداننان جارالانىپ كەلىپتى. توقتا، مىرقال اعاي ءوتىپ كەتسىن. (مىرقال كەلەدى.)
مىرقال. تاك، تاك! بۇل نە تۇرىس، قارىنداستار؟ ەكى ساعات توي،تاعان قاي ۋچاستكا؟
ساۋلە. ءبىزدىڭ ۋچاستكا.
مىرقال. ول نەگە توقتايدى؟
ساۋلە. مەحانيزم ءبۇلىنىپتى.
مىرقال. تاك، ەكى ساعاتقا دەيىن ونى نەگە جوندەمەگەنسىڭدەر؟
ساۋلە. مەن كەش ەستىدىم.
مىرقال. دەر كەزىندە كورمەي، قايدا جۇرسىڭدەر؟
ساۋلە. ميرون پاۆلوۆيچ ءماجىلىس شاقىرىپ، مەن سوندا كەتكەن ەدىم. مۇندا بولەكباس ەدى.
مىرقال. تاعى دا كومبايننىڭ ەرتەگەسى مە؟
ساۋلە. بىزشە، ەرتەگى ەمەس.
مىرقال. ەندى نە؟
ساۋلە. بىزشە، بۇل — ءبىزدىڭ ەلدە عانا بولاتىن، ءبىزدىڭ ادامداردىڭ عانا قولىنان كەلەتىن كەرەمەت كۇش.
مىرقال. مەنىڭشە، سەندەردىڭ كەرەمەت دەپ جۇرگەندەرىڭ — كەسەل. تاك. ول جونىندە عىلىم ادامدارى دا عىلىمي كۋالىگىن ايتتى، ەندى جەتتى مە؟
ساۋلە. ءبىر عانا باس ينجەنەردىڭ ايتقانىن عىلىمي كۋالىك دەپ بىلەسىز بە؟
مىرقال. مەن ساعان ەسەپ بەرگەلى تۇرعانىم جوق، تاك. ەلدىڭ ويىن سونداي سىرتى جىلتىر، ءىشى قارا يدەياعا اۋدارىپ، وندىرىسكە بوگەت جاساپ جۇرگەندەرىڭدى، وعان ەندى ءوزىمنىڭ توزە المايتىنىمدى قاتتى ەسكەرتەمىن، تاك. ءجۇر، پەريزات. (ولار كەتەدى. ساۋلە اۋىر ويدا تۇرىپ قالادى. ازدان سوڭ اقىرىن باسىپ تايمان جاقىندايدى، كوزىندە جاس.)
تايمان. قاراعىم، ساۋلە-اي، تىرىدەي كورگە ءتۇسىپپىن عوي. (جىلاپ جىبەرەدى.)
ساۋلە. اتا، جان اتا، نەنى سەزىپ كەلدىڭىز؟ تايمان. سەزىپ كەلدىم، ەستىپ كەلدىم ءبارىن دە. سەن ەكەنسىڭ عوي مەنىڭ ەندىگى... نۇرلانىم.
ساۋلە. راس، نۇرلانىڭمىن جاڭ اتا. بولماسام دا بولامىن... ءبىراق ەستىگەنىڭىز ەستىگەن جەردە قالىپ، اۋزىڭىزدان شىقپاسىن. بەرىڭىز وسى تىلەگىمدى.
تايمان. بەردىم، شىراعىم، بەردىم. اۋزىمنان شىقسا، انت ۇرسىن. تەك جاسىرماي ايتشى، مۇمكىن بە وسى؟
ساۋلە. جوق، مۇمكىن ەمەس، ونىڭ جۇرەگى مەندە. ارىممەن انت ەتەمىن، ماعان سەڭىڭىز.
تايمان. ەندەشە، سەندەگى سول سەنىم مەنىڭ ءۇمىتىمنىڭ شام-شىراعى بولسىن، قاراعىم، قاراعىم. (قۇشاقتايدى.)
شىمىلدىق
ەكىنشى سۋرەت
مىرقالدىڭ كابينەتى. پەردە اشىلعاندا پەريزاتپەن سويلەسىپ تۇر.
مىرقال. تاك، تاك، ءبارى دە تۇسىنىكتى. ءبارى دە ءوز ويىمنان شىعىپ وتىر. (اسىعىس جازا باستايدى.) ءيا، ايتا بەر، قارىنداس، ايتا بەر. مەنى نۇرلاننىڭ اعاسى ەكەن دەپ ىركىلمە دە، كۇدىگىڭ بولسا جاسىرما.
پەريزات. ىركىلەيىن دەپ وتىرعانىم جوق، قاسىنداعى ەلدىڭ ءبارى كەتىپ جاتقاندا، ولاردىڭ نە ءۇشىن قالعانىنا كوزىم جەتپەي وتىر.
مىرقال. ويلانا ءبىر قاراساڭ، كوز جەتپەيتىن تۇك تە جوق. سەنىڭ جاڭاعى دالەلىڭ دۇرىس. ول گروموۆتىڭ قارىنداسىن الماق بولعان دا قالعان، تاك. ايتپەسە، تۋعان جەرى، وسكەن ەلى، تۋعان-تۋىسى — ءبارى مۇندا. سونداي جان سۇيەر جاقىنى ءۇشىن بولماسا، ۇكىمەتتىڭ: «كەتىڭدەر، قۇتىلىڭدار، سەندەر تىلعا كەرەك ادامسىڭدار»،— دەگەنىنە قاراماستان، ءوزىن-وزى ولىمگە نە ءۇشىن تاستادى عوي دەيسىڭ.
پەريزات. مۇمكىن، ولار پارتيزان بولۋ ءۇشىن ادەيى قالعان بولار.
مىرقال. ماسقارا بولعاندا، ولار پارتيزانداردىڭ ىشىندە دە جوق بولىپ وتىر عوي. ول ماڭداعى پارتيزانداردىڭ كىمدەر ەكەنى رۋساك جولداسقا بەلگىلى كورىنەدى. جانە ولار ەشكىمگە ايتپاستان، قۇلاتۋعا ۇلگەرىلمەگەن ءبىر شاحتانىڭ ىشىندە جاسىرىنىپ قالىپتى.
پەريزات (تەرەڭ كۇرسىنىپ). وندا ولاردان ءۇمىت جوق ەكەن.
مىرقال (ول دا كۇرسىنىپ). دا، ولاردان ەندى ءۇمىت جوق.. سەن ەندى مىنانى ىستە. وسى ايتقاندارىڭنىڭ بارلىعىن، اسىرەسە ساۋلە مەن پاۆەلدىڭ قانداي جاقىن ەكەنىن تولىق جازىپ بەر، تاك. سوعىس ۋاقىتى ءاربىر سوۆەت ادامىنان اسا قىراعى بولۋدى تالاپ ەتەدى، جاڭاعى ءبىر ايتقانىم ايتقان. ساۋلە باسقارىپ كەلگەن ۋچاستكەنى ەندى سەن باسقار. ول وقىعان وقۋدى سەن دە وقىعانسىڭ، قورقاتىن تۋك تە جوق. ول ۋچاستكا — بىزدە ەڭ ۇلكەن، ەڭ جاۋاپتى ۋچاستكا. ونى ساۋلە سياقتى ساياسي سەنىمسىز ادام باسقارۋعا بولمايدى. ۇقتىڭ با؟
پەريزات . ۇقتىم.
مىرقال. ۇقساڭ، مىناۋ انكەتتى تولتىرىپ اكەل. (انكەتا بەرەدى. پەريزات قۋانىشتى تۇردە الادى.) بۇعان قوسا ءومىربايانىڭدى جاز. الدىمەن ساۋلەنىڭ انالارمەن بايلانىسى جايىن جاز.
پەريزات. ماقۇل.
مىرقال. مۇنى وزىڭنەن باسقا ەشكىم بىلمەسىن.
پەريزات. ماقۇل، ماقۇل. (قۋانا جۇگىرىپ كەتەدى. ازدان سوڭ بىرەۋ ەسىك قاعادى.)
مىرقال. دا، دا!
ميرون (ەسىكتى اشىپ). رۇقسات پا ەكەن؟
مىرقال. توقتاي تۋرىڭىز. (ميرون ەسىكتى قايتا جابادى. مىرقال تەلەفوندى الىپ.) ماعان باس ينجەنەردىڭ كابينەتىن بەر. ا، نيكولاي سەرگەيەۆيچ، مەن عوي، سالاماتسىز با؟ ا، بۇل كىم ءوزى، ساۋلە! باس ينجەنەر، قايدا؟ وندا سەن ايتىپ جىبەرشى مىنانى. الگى امەريكانىڭ كومىر كومباينىنىڭ اتى قالاي ەدى؟ توقتاي تۇر، جازىپ الايىن. «جىپىري» دەدىم، دۇرىس پا؟ ەندى قالاي؟ ادام اتتارىمەن ايتشى. ءدالدۇنباي، جارتىباي، ەسەرباي، پەريزات، تاعى دا پەريزات، ءراسۋا، يتباي، توقتا، سوندا بۇل بولدى «دجەپپري» دۇرىس پا؟ ەندى مىنانى ايت: وسى الگى وزىمىزدە جاسالىپ، سوڭىنان جاراماي قالعان كومبايندى جاساۋشى كونسترۋكتورى كىم ەدى؟ سەرديۋك. ول اكادەميك پە، نەمەنە؟ باسە، جاراماي قالعانى سوندىقتان ەكەن عوي. (تەلەفوندى ورنىنا قويادى. سەكرەتار قىز كىرەدى.) بارا تۇر ويىمدى بولمەي.
قىز . ءوزىڭىز شاقىردىڭىز عوي.
مىرقال. ا، ايتپاقشى، انا شالدى جىبەر. (قىز كەتەدى. مىرقال بىرەسە جاڭاعى جازۋىنا قاراپ، بىرەسە اسپانعا قاراپ، اۋزىن جىبىرلاتىپ جاتتاپ وتىرادى.) كەرەك ۋاقىتتا اۋزىنا تۇسپەي قال، سوندا بولسىن. دجەپپري، دجەپپري، سەرديۋك، سەرديۋك. دجەپپري، سەرديۋك، دجەپپري، سەرديۋك. (ميرون كەلەدى.) قالاي، قارت، دۇنيەدەگى ەڭ سۇلۋ قىزدىڭ ۇيىنە ورنالاستىردىم، حالىڭىز جامان ەمەس شىعار، ءا؟
ميرون. حال قايدان جاقسى بولسىن. تۋعان دونباسس جاۋدىڭ تابانىندا جاتسا، دونباستى جوقتاتپايمىز دەيتىن بىزدەر كومىردى ارتىق بەرۋدىڭ ورنىنا كەم بەرىپ، قىزىل تۋدان ايرىلىپ وتىرساق...
مىرقال. ءيا، ۇرانىمىز جامان ەمەس، ءبىراق ويىمىزبەن بىرگە ءىسىمىز ءبىراز الجاسىپ جاتىر. سوندىقتان دا ءبىز تۋدان ايرىلىپ، ماسقارا بولىپ وتىرمىز. ەسىڭىزدە بولسىن، العىر وي، ءونىمدى ەنبەكسىز، ۇرانىمىز قانشا جاقسى بولسا دا، ۇزاققا بارا المايمىز.
ميرون. وعان مەن دە تۇسىنەتىن سياقتىمىن.
مىرقال. تۇسىنەر بولساڭىز، كەلگەنىڭىزگە ەكى اي بولدى، نە ىستەدىڭىز؟ سوعىس كەزىندە ەكى اي ەمەس، ەكى ساعات تا كوپ ۋاقىت. ءتىپتى، ءسىزدىڭ وسى ىستەپ جۇرگەن ءىسىڭىزدىڭ ءوزى... نو لادنو... ول جونىندە كەيىن سويلەسەرمىز، الدىمەن كەلگەن شارۋاڭىزدى ايتىڭىز.
ميرون (قولىنداعى پاپكاسىن اشا باستايدى). مەنىڭ ايتارىم — قاراعاندىدا تۇرىپ دونباس دەپ سوققان جۇرەگىم ۇيقى بەرەر ەمەس.
مىرقال. توقەتەرىن ايتىڭىزشى.
ميرون. تىڭداڭىز، كەشە كەشكە وسىنداعى ينجەنەر-تەحنيكتەردىڭ ءماجىلىسى بولدى، سول ءماجىلىستىڭ تاپسىرۋى بويىنشا سىزگە كەلدىم.
مىرقال. تاعى دا كومباين جايى ما؟
ميرون. ءيا.
مىرقال. وندا ماعان نەسىنە كەلەسىز؟ مەن ايتارىمدى مۇنان بەس كۇن بۇرىن ايتقان جوق پا ەدىم؟
ميرون. ايتتىڭىز. بار دەگەن ترەسىڭىزگە دە باردىم. باستىعى موسكۆاعا كەتكەن ەكەن، ال رۋساك دەيتىن ورىنباسارىمەن تۇسىنىسە المادىم.
مىرقال. نەگە؟
ميرون. ول كىسى ءومىر تاريحىمدى سۇراپ الدى دا، مەنىڭ ەشقانداي ينستيتۋت بىتىرمەگەنىمدى ەستىگەننەن كەيىن تىكەسىنەن تىكە: «بۇل ءسىز تۇگىل اكادەميكتەردىڭ دە قولىنان كەلمەي جۇرگەن جۇمىس. قولىڭىزدان كەلمەيتىن ىسكە اۋرە بولماڭىز»، — دەگەنى.
مىرقال. شىنىمدى ايتايىن، ءسىزدىڭ وسىنىڭىزعا مەن دە ءتۇسىنىپ جۇرگەنىم جوق. ەگىن كومباينى بولسا ءبىر ءسىرا، ءدال مىنا كومىر كومباينى دەگەنىڭىز ءتىپتى ميىما كىرمەيدى. جالعىز مەنىڭ عانا ەمەس، مەنەن ون ەسە ءبىلىمدى ادامداردىڭ دا ميىنا كىرگەن جوق. مەن ءسىزدىڭ پروەكتىڭىزدى ءوزىمنىڭ باس ينجەنەرىم باستاعان كوميسسيانىڭ زەرتتەۋىنە بەرگەن ەدىم، ولاردىڭ دا ميىنا كىرمەپتى.
ميرون. قالايشا؟
مىرقال. عافۋ ەتىڭىز، سىزگە ءبىر سۇراۋلار قويايىن،
ميرون. سۇراي بەرىڭىز.
مىرقال. ءسىز مۇنى قاشاننان بەرى ويلاعان ەدىڭىز؟
ميرون. از ويلاعانىم جوق، كەمى بەس جىل.
مىرقال. Aha، وندا تاعى ءبىر سۇراۋ بەرۋگە رۇقسات ەتىڭىز. قالايشا ءسىز مۇنى بۇل ۋاقىتقا دەيىن جارىققا شىعارمادىڭىز؟ قالايشا ءسىز مۇنى دونباستا قولعا الماي، مۇندا كەلگەننەن كەيىن قولعا الدىڭىز؟ الدە دونباستىڭ كۇشى جەتپەدى مە؟
ميرون. دونباستىڭ كۇشى جەتەتىن ەدى، سوعىس باستالىپ كەتتى دە، مەن ۇلگىرە المادىم.
مىرقال. ا، سوعىستان بۇرىن؟
ميرون. ءسىز تەرگەۋشىگە لايىق ەكەنسىز. مۇنداي نارسەنى جەتە زەرتتەمەستەن قولعا الۋدىڭ كەرەكسىز ەكەنىن بىلەتىن بولارسىز.
مىرقال. تەرگەۋشى بولماساق تا مۇنداي ماسەلەنى ۇشقارى قاراۋعا قاقىمىز جوق، تاك سوعىس ۋاقىتى سونى تالاپ ەتەدى. ماعان مۇنداي سۇراۋ بەرگىزىپ وتىرعان دا ءسىزدىڭ يدەياڭىزدىڭ قاۋىپتىلىگى.
ميرون. نەندەي ءقاۋىپ؟
مىرقال. جاسىرارىم جوق، بىرىنشىدەن، بۇل — ءبىزدىڭ ۇلكەن ماماندارىمىزدىڭ دا كوپتەن بەرى قولعا السا دا، ءالى شەشە الماي كەلە جاتقان ماسەلەسى. ولار شەشە الماعان ماسەلەنى شەشۋ ءسىز ەكەۋمىزدىڭ قولىمىزدان كەلمەيدى. ەكىنشىدەن، بۇعان كوپ قاراجات، كوپ ماتەريال، كوپ ۋاقىت كەرەك. ەن الدىمەن بىرنەشە ينجەنەر كەرەك. ونداي مول مۇمكىندىكتى مەن بۇل سوعىستان كورە الماي وتىرمىن. ۇشىنشىدەن، بۇل جاسالىنىپ شىققان كۇننىڭ وزىندە بىزدەر ءۇشىن پايداسىز.
ميرون. نەگە پايداسىز؟
مىرقال. ءسىز جاڭا كەلگەن ادام بولعاندىقتان، ءالى تانىس ەمەسسىز، مۇنداعى كومىردىڭ پلاستى الۋان ءتۇرلى. بىرەۋى جۇقا، بىرەۋى قالىق. ءتىپتى ءبىر پلاستىڭ ءوزى ءارتۇرلى، كەي جەرى جۇقا، كەي جەرى قالىڭ. مۇنىڭ ءارقايسىسىنا ءارتۇرلى ماشينا جاساي المايمىز عوي. ونىڭ ۇستىنە بۇرىنعى جاسالعان كومبايندارعا ەنگىزگەن وزگەرىستەرىڭىز كوڭىلگە قونبايدى. وسى ايتىلعان كۇدىكتەر كوڭىلدە تۇرعاندا مەن ءسىزدىڭ بۇل يدەيالارىڭىزعا سەنە المايمىن، وعان عافۋ ەتىڭىز.
ميرون. بولدىڭىز با؟
مىرقال. بولدىم.
ميرون. بولساڭىز، مەن دە ءبىر سۇراۋلار بەرەيىن سىزگە.
مىرقال. قىسقاراق...
ميرون. ءسىز بۇرىنعى جاسالىپ، جاراماي قالعان كومبايىنداردىڭ جايىن، اسىرەسە، ولاردىڭ كومىر پلاستىنا قاراي وزگەرتىلىپ وتىراتىنداي ەتىپ جاسالماعانىن بىلمەيتىن سياقتىسىز. ونى بىلمەستەن بۇعان ۇكىم ايتۋىڭىز قالاي؟
مىرقال. حا، حا، حا! مەن بە بىلمەيتىن؟ عافۋ ەتىڭىز، مەن ءوزىمىزدىڭ ءتول كومبايندار بىلاي تۇرسىن. امەريكانىڭ «دجەپيري» اتتى ماشيناسىنىڭ دا ءبىزدىڭ شاحتالار ءۇشىن نە سەبەپتەن جارامسىز بولىپ شىققانىن جاقسى بىلەمىن.
ساۋلە (ەسىكتى اشىپ). رۇقسات پا؟
ميرون. كەل، قىزىم، كەل.
مىرقال. باسقا ايتار ساۋەگەيلىگىڭىز جوق بولسا، التىن ۋاقىتتى ارزان جىبەرۋدى قويىڭىز. كەشە مىنا قارىنداس ەكى ساعات بويى جۇمىستى توقتاتىپ قويعان. بۇل — سوۆەت ادامدارىنىڭ قىلىعى ەمەس.
ساۋلە. مەن نە جۇمىسپەن كەتكەنىمدى ايتقان ەدىم عوي.
مىرقال. سەندەر سوعىس كەزىندە وسىنداي پايداسىز جۇمىستى نەگە قويمايسىڭدار وسى؟
ساۋلە. ول پايداسىز ەمەس، اعاي. بۇل كومبايننىڭ بۇگىنگە دە، ەرتەڭگە دە پايداسى بار،
مىرقال. وسى، سەندەر، كوز الداعىلارىڭدى كورە الماي ءجۇرىپ، ەرتەڭگى كۇندە، ءتىپتى ودان دا ارعى بولاشاقتا نەلەرىڭ بار وسى. كورپەنى بويلارىڭا شاقتاپ جامىلۋ كەرەك ەمەس پە؟! (قاسىندا سايران مەن شەكەر بار تايمان كىرىپ كەلەدى. مىرقال سۋىق تۇسپەن.) اكە، مەن ءقازىر بوس ەمەسپىن، بارا تۇرىڭىزدار.
تايمان. كوتەرمە تۇمسىعىڭدى. امان با، ميروم. (قول الىسىپ امانداسادى. مىرقالعا جاقىنداپ.) مىنا سياقتى جاڭا كەلگەندەرگە جۇمىستى ۇيرەتۋ كەرەك، مامان عىپ شىعارۋ كەرەك دەپ جيىلىس سايىن وڭەشتەيسىڭ كەپ، ۋادەنى بەرەسىڭ كەپ، سوڭىنان ءوز ۋادەڭدى ءوزىڭ ۇمىتاسىڭ، بۇل نە؟ بۇلارعا جۇمىس كيىم، جاتاتىن ورىن بەرەسىڭ بە، جوق پا؟ كولحوزدان كيىپ كەلگەن كيىمدەرى جىرتىلىن بولدى، قىلىشىن سۇيرەتىپ قىستىڭ كەلە جاتقانى مىناۋ. بىرەۋىڭە بىردەڭە دەسە، بار كىنانى سوعىسقا اۋدارا سالاسىڭدار، باسقا شاحتالاردا نەگە مۇنداي ەمەس؟ نەمىستەرمەن سوعىسىپ جاتقان جالعىز وسى ءبىزدىڭ شاحتا ما؟
مىرقال. دۇنيەدە ءوز اكەڭنىڭ وزىڭە سىنشى بولعانى جامان ەكەن عوي.
تايمان. باقىر مەيلىڭ شاقىر مەيلىڭ، مىنا ەكەۋىن مەن ءوزىمىزدىڭ ۇيگە جاتقىزامىن، ايتپادىڭ دەمە. (سايراندارعا.) بالالار، جاتار ورىن، ىشەر تاماق ءۇشىن بۇلك ەتپەڭدەر، تەك جۇمىس كيىمىن الماي كەلمەڭدەر. (ستولدى ءبىر ۇرادى دا، شىعىپ كەتەدى.)
مىرقال. ەي، قالعان كۇنىمىز سەندەرگە قاراپ قالسا دا بارىڭدار، بار.
سايpaن. ءبىز بريگاديردىڭ بۇيرىعىن ورىنداماي كەتپەيتىن شىعارمىز ەندى.
مىرقال. مەن ساعان بارا تۇر دەدىم عوي.
سايران. قويا تۇرىڭىز. مەنىڭ باسقا دا ايتار ارىزىم بار. توعىز جىل وقىپ، توقىمداي قۇرەكتى كوتەرىپ جۇرەر جايىم جوق. بىزگە كۇرەك ەمەس، اناۋ كومىر شاباتىن ماشينانىڭ ءوزىن بەرىڭىزدەر.
مىرقال. ونى قايتىپ جۇرگىزبەكسىڭدەر؟
سايران. ۇيرەتىڭىزدەر، كورسەتىڭىزدەر، وقىتىڭىزدار. سونسوڭ جۇرگىزەمىز.
مىرقال. ونىڭ دۇرىس، تاك، تاك. ءوزىڭ ءبىر ادام بولاتىن بالا ەكەنسىڭ.
سايران. مەن ءقازىر ادام ەمەسپىن بە؟
مىرقال. ۇناپ تۇرعانىڭدى ايتامىن.
سايران. ارينە، ۇنايمىن. ءقازىر سيقىم كەتىپ تۇر عوي. ايتپەسە، بۇرىن مىنا شەكەر سياقتى تالاي قىزدار ۇناتاتىن.
ساۋلە. سايران! ويىننىڭ ورنى بۇل ەمەس. (مىرقالعا.) اعاي، شىنىندا بۇلارعا قيىن بولىپ ءجۇر، انا ءسىڭلىمدى مەن ءوز قاسىما الايىن. مىنا بالا شالدىڭ ۇيىندە تۇرا تۇرسا قايتەدى؟
مىرقال. تاك، تاك. جۇمىسشى جوق بولسا، كومىر بەرە المايمىز، كوپ بولسا ءۇي بەرە المايمىز، پالە بولدى-اۋ ابدەن. جارايدى، سولاي-اق بولسىن. ءاي، ەكەۋىڭ اۋىزعى ۇيگە بارا تۇرىڭدار.
سايران. مەن سىزگە ءبىر نارسە ايتتىم-اۋ دەيمىن.
مىرقال، ونى كەيىن كورەرمىز.
ساۋلە. جۇمىستى جاقسى ىستەسەڭ، ءبارى دە تابىلادى، بارا بەرىڭدەر.
سايران. وندا جون. (كەتىپ بارا جاتىپ شەكەرگە.) ءبارىنىڭ كەرەگى جوق، كومباين مەن ءدال سەن قولعا تۇسسەڭ ەكەن. (شەكەر ەرە شىمشىلاپ شىعىپ كەتەدى.)
ميرون (مانادان جازىپ وتىرعان قاعازىن مىرقالعا ۇسىنىپ). قۇرمەتتىم، سىزدەن ەندى باسقا تىلەك تىلەمەي-اق قويايىن، مىنا قىزىم ەكەۋمىزدى قىزمەتتەن ۋاقىتشا بوساتىڭىز دا، بىزگە كومىر شاباتىن ماشينانىڭ بىر-ەكى موتورىن الۋعا رۇقسات ەتىڭىز. ءبىز مۇنى زاۆودسىز-اق ءدال وسى مەحسەحتىڭ وزىندە جاساپ شىعارامىز.
مىرقال. مەحسەحتىڭ وزىندە؟
ميرون. ءيا، وزىندە.
مىرقال. ادام قارتايعاندا بالا سەكىلدى بولادى ەكەن-اۋ. مىناۋىڭىز بالانىڭ ءسوزى عوي.
ميرون. بالانىڭ؟
مىرقال (اشۋلى). ءيا، بالانىڭ! ءبىزدىڭ شاحتانىڭ وندىرەتىنى تەمىر ەمەس، كومىر. الدىمەن سوعان ءتۇسىپسىز.
مەن سىزگە كەرەك ەكەن دەپ كومىردەن تەمىر جاساي الماي مىڭ تاك. ەكىنشىدەن، ءسىز ەرىككەن ەكەن دەپ مەملەكەت دۇنيەسىن شاشىپ، سوتقا كەتە المايمىن، تاك. ۇشىنشىدەن، قاشان سوعىس بىتكەنشە ءسىزدى ءبىر كۇنگە دە بوساتا المايمىن.. ەگەر بۇل ءۇشىن جۇمىسقا سالقىن قارايتىن بولساڭىز، اياۋسىز جازاعا تارتامىن، تاك. سوعىس ۋاقىتى سونى تالاپ ەتەدى. ەندى تۇسىنىكتى مە؟
ميرون. تۇسىنىكتى، ابدەن تۇسىنىكتى. ءبىراق وسى ءۇشىن ەرتەڭ ءوزىنىڭ وكىنەتىنىن جولداس تايمانوۆ تۇسىنە مە ەكەن؟
مىرقال. مەن ەشۋاقىتتا وكىنبەيمىن. ەندى التىن ۋاقىتتى بوسقا كەتىرمەڭىز، بارىڭىز!
ميرون. وكىنەسىڭ، قۇرمەتتىم، وكىنەسىڭ. ويتكەنى، بۇل — ىشتەن شىققان بالا، مەن ءوز بالامدى ءوزىم ولتىرە المايمىن جانە ەشكىمگە ولتىرتپەيمىن. (كەتە باستايدى.)
ساۋلە. مىرقال اعا، تۇسىنىسەيىك تە، ميرون پاۆلوۆيچ، توقتاڭىزشى.
ميرون. جوق، قىزىم، جالىنۋىمىز جەتتى، جەتتى. (كەتەدى.)
ساۋلە. اعاي، ءبىراز ويلانبادىڭىز-اۋ.
مىرقال. ءجا، ءبارىڭ بىردەي بىلگىشسىنبەي. جۇمىسشى تابا الماي جاتقانىمدا، كومباين دەگەندى قايدان شىعاردىڭدار وسى. سەن دەيدى عوي مۇنى جەلىكتىرىپ جۇرگەن.
ساۋلە. ءيا، مەن. ءازىڭىز ويلانىڭىزشى. جۇمىسشىنىڭ ازدىعىنان مىنانداي كۇيگە ۇشىرادىق. ەرتەڭ سوعىس ءبىتىپ، دونباستىقتار وزدەرىنىڭ دونباسىنا، كولحوزشىلار كولحوزىنا كەتكەندە قايتەمىز، شاحتانى جابامىز با؟
مىرقال. الدىمەن سوعىس ءبىتسىن، سونسوڭ كورەرمىز.
ساۋلە. سوعىستى تەز ءبىتىرۋ ءۇشىن دە بۇل كەرەك بولىپ تۇر عوي.
مىرقال. ءا، قويشى تاقىلداماي، وسى سەندەر قىزىقسىڭدار، قولداعى ماشينانى جۇرگىزە الماي وتىرىپ، ميداعى ماشينانى جۇرگىزەم دەيتىندەرىڭ نە وسى؟ اشىپ ايتپاسا تۇسىنبەيسىڭدەر، ونىڭ جاسايىن دەپ جۇرگەن كومباينى كومىردىكى مە، جوق الدە ءبارىمىزدىڭ سۇيەگىمىزدى بىتىرلاتىپ كومىر عىپ جىبەرەتىن ولىمدىكى مە، قايدان بىلەسىڭدەر؟ ەرتەڭ عوي بۇل سونداي ءبىر بالە بولىپ شىقسا، ءبارىمىزدىڭ دە سۋ تۇبىنە كەتكەنىمىز.
ساۋلە. اعاي، راسىڭىزدى ايتىڭىزشى، ماعان سەنەسىز بە؟
مىرقال (قادالا قاراپ). راسىمدى ايتسام، مەن ءقازىر سەن تۇگىل بىرگە، تۋعان باۋىرىما دا سەنبەيمىن، تاك. سوعىس ۋاقىتى سونى تالاپ ەتەدى.
ساۋلە. وندا قويدىم ءسوزدى. ال، ىنىڭىزدەن نە حابار بار؟
مىرقال. ءىنىسى بار بولسىن، مەندە ابزالدان باسقا ءىنى بار ما؟
ساۋلە (ىزالى كۇلكىمەن). ءسىزدىڭ جانىڭىزداي كورەتىن تاعى ءبىر ءىنىڭىز بار ەدى عوي، ۇمىتپاسام، اتى نۇرلان بولار.
مىرقال. جاپپا ونداي جالاڭدى، مەن ونى ەش ۋاقىتتا جاقسى كەرگەن ەمەن.
ساۋلە. و، وندا ءسىز ءوزىڭىزدى دە جاقسى كەرمەيدى ەكەنسىز.
مىرقال. ەي، قىز، جىنىما تيە بەرمەي، تەزىرەك كەتسەڭ قايتەدى. مەن سەنى شاقىرعان جوق ەدىم عوي.
ساۋلە. مەن سىزگە ءوزىڭىزدىڭ قۇدايىڭىز رۋساكتىڭ سىلتەۋىمەن كەلدىم. سىزدە ول الىپ كەلگەن ءبىر ليستوۆكا بار، سونى كورسەتىڭىز.
مىرقال. مىنە، تاعى دا جالا جاۋىپ وتىرسىڭ. (تەلەفوندى الا سالا بۇرايدى.) ماعان ترەستى بەرىڭىزشى... كوممۋتاتور ما، ماعان رۋساك جولداستى تىكەلەي قوسىڭىزشى... الەكساندر دەمەنتەيەۆيچ تاعى دا سالەم. ءسىزدىڭ قازىبەكوۆا دەگەن قىزدى ماعان جىبەرگەنىڭىز راس پا؟.. مۇنىڭىز كىشكەنە يەلەۋ سياقتى، ءسال ويلاسساق قايتەدى؟ سولاي ما؟ وندا سويتسەم سويتەيىن، ساۋ بولىڭىز. (ترۋبكانى ورنىنا قويادى دا.) مەن ول ليستوۆكانى قولىڭا بەرمەيمىن، تىڭداي بەر. الدىمەن ەستىگەنىڭدى جان بالاسىنا ايتپاسقا انت ەتىپ قولحات جاز.
ساۋلە. ماقۇل. (جازا باستايدى.)
مىرقال (ىشكى قالتاسىنان الىپ ءبىر قاعازدى وقي باستايدى). وتانداستار! تىڭداڭىزدار! كەككە تولى جۇرەكپەن تىڭداڭىزدار! قالامىزدىڭ قاق، ورتاسىنان جاڭا ءبىر ىندەت پايدا بولدى. ول — سوۆەت وكىمەتىنىڭ ەجەلگى جاۋى رومان دانيليۋك باستاعان ازعىندار توبى. رومان دانيليۋك كىم؟ ول — ازامات سوعىسى كەزىندە وسى دوننىڭ دالاسىن جۇمىسشىلاردىڭ قانىمەن بوياعان گەنەرال كراسنوۆتىڭ باندىلارىنىڭ ءبىرى. شەت ەلگە قاشىپ كەتكەن اق وفيسەرى. بۇل كۇندە نەمىس باسقىنشىلارىنىڭ ەڭ قاندى قول جەندەتى. ونىڭ توبىنداعى پاۆەل دانيليۋك كىم؟ ول — جالعان اتپەن جاسىرىنىپ كەلگەن حالىق جاۋى گروموۆتىڭ بالاسى، ول — رومان دانيليۋكتىڭ تۋعان جيەنى. نۇرلان تايمانوۆ كىم؟ ول — پاۆەل گروموۆتىڭ ەجەلگى سىبايلاسى. شاحتانى نەمىستەرگە ءبۇتىن قالدىرۋ ءۇشىن جاسىرىن ارەكەت جاساپ كەلگەن وپاسىزدىڭ ءبىرى. ۆەنەرا گروموۆا كىم؟ ول — حالىق جاۋى گروموۆتىڭ قىزى، وتانىن ساتقان نۇرلان تايمانوۆتىڭ قالىڭدىعى.
وتانداستار! ەگەر دە وتانىمىز وزدەرىڭە قارعىس وعىن اتسىن دەمەسەڭدەر، ولتىرىڭدەر سول ازعىنداردى!
جاساسىن وتانداستار! جوعالسىن وتانىن ساتقان وپاسىزدار!
ساۋلە. ساندىراق! (تەلەفون شىلدىرايدى.)
مىرقال (تىڭداپ). تايمانوۆ تىڭداپ تۇر. ءا، امانسىڭ با، دوستىم. ە، ءحالدىڭ نەسىن سۇرايسىڭ، تۋدان ايرىلدىق، سونى قايتىپ الامىز دەپ مىقشىڭداپ جاتقان جاي بار. ول نە؟ تاك. ءبىزدىڭ شاحتانى عانا تەكسەرە مە ەكەن؟ تاك... تاك... ونىسى قالاي؟ جۇمىسشىلار حات جازىپتى. قايدا، كىمگە؟.. ءجۇمىسشىلاردىڭ اتىن جامىلىپ جۇرگەن وسىنداعى وبىۆاتەلدەر عوي. (ساۋلەنى كوزىمەن اتىپ.) بىلەم ولاردىڭ كىم ەكەنىن، بىلەم. جارايدى، راقمەت. ا، جوق، ماشينانى جەڭگەڭ بازارعا ءمىنىپ كەتىپ ەدى، ءالى قايتقان جوق، جارايدى. (ىزالانىپ، دىرىلدەپ تەلەفوندى تاستاي سالادى.) ءبىزدىڭ شاحتانىڭ جايىن الماتىعا دەيىن جازىپ جۇرگەن كىم؟
ساۋلە. مەن قايدان بىلەيىن.
مىرقال. كورەرمىز بىلمەگەنىڭدى. (ابزال كەلەدى.)
ابزال. كىرۋگە بولار ما ەكەن؟
مىرقال. ا... (وزگەرىپ.) نەگە بولماسىن، كەل، كەل.
ابزال. سالەمەتسىزدەر مە؟
مىرقال. تانىسىڭدار. مىناۋ — موسكۆادان وقىپ، بيىل كەلگەن ساۋلە قازىبەكوۆا دەگەن قارىنداسىڭ. بۇرىن پومينجەنەر ەدى، ءقازىر وسىنداعى ەڭ ۇلكەن ۋچاستكانىڭ باستىعى.
ابزال. ا، ساۋلە دەيتىن قارىنداس ءسىز بە ەدىڭىز؟ قۋانامىن، قارىنداس، قۋانامىن. ينجەنەر قىزدار كوبەيە بەرىڭدەر، تىلەكتەسپىن. (كيىمىن قىستىرىپ كەلىپ قايتا ورانا بەرە.) ال، جولداس، ۋچاستكا باستىعى. سوعىس كەزىندە تۋدان ايرىلۋ ابىروي اتاقتان عانا ەمەس، ار-نامىستان دا ايرىلۋ عوي، بۇل قالاي؟ نامىس قايدا؟ جىگەر قايدا؟ وسىعان ءوز جاۋابىڭدى بەرشى.
ساۋلە (كۇلىمسىرەپ). عافۋ ەتىڭىز، كەلە تەرگەي جونەلگەن اعايدىڭ كىم ەكەنىن مەن بىلە الماي وتىرمىن.
ابزال. وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىن تاپسىرۋى بويىنشا وسى شاحتانىڭ، جۇمىسىمەن تانىسقالى كەلگەن اداممىن.
ساۋلە. ءاتى-جونىڭىزدى بىلۋگە بولار ما ەكەن؟
ابزال. ابزال تايمانوۆ. باسقا سۇراۋىڭ بولماسا سويلە، قارىنداس.
ساۋلە. نە دەرىمدى بىلمەي وتىرمىن. كەيىن ايتسام قايتەدى.
ابزال. نەگە ءقازىر ەمەس؟
ساۋلە. ايتىلار سوزدەن اداسىپ قالدىم.
ابزال. بەكەر ايتاسىڭ، قارىنداس، بەكەر. ايتقىڭ كەلگەنى مىرقال جايى بولار دا، مەن بۇل كىسىنىڭ ءىنىسى بولعان سوڭ، ايتىلار سوزدەن اينىعان بولارسىڭ. ونىڭ — ناعىز اداسۋ. تۋرالىقتا تۋىستىق جوق. سونى ويلا دا ايتا بەر.
ساۋلە. ەگەر ءوز ۋچاستكامنىڭ جۇمىسى جامان بولماسا، نە ايتامىن؟
ابزال. باسقالار قانداي، سونى ايت.
ساۋلە. ءبىر عانا ءبىزدىڭ ۋچاستكا مۇندا جوسپارىن ورىنداپ كەلە جاتقان.
ابزال. باسقالار نەگە ولاي ەمەس، الدە ولاردا جۇمىسشى از با؟
ساۋلە. جۇمىسشى سانى بىردەي، ءبىراق بىزدە دونباستىقتاردىڭ باي تاجىريبەسىن پايدالانۋ، كولحوزدان كەلگەن جاس جۇمىسشىلاردى ۇيرەتۋ بىردەي ەمەس.
مىرقال (ىزالى). كەيىن ءبىرىن دە ايتا الماي قالارسىڭ ءقازىر ءبارىن دە ايتىپ قال.
ابزال. ءسىزدىڭ قىزمەتكەرلەرىڭىز جاسقانشاق قوي، بۇل قالاي؟
مىرقال. نەمەنە، مەنى قاراۋىنداعى ەلدى قاھارىمەن جاسقايتىن بۇرىنعىنىڭ بولىسى عوي دەپ وتىرمىسىڭ؟!
ابزال. نەسىنە جاسىرامىز، ونداي مىنەز كەيبىرەۋلەرىمىزدە ءالى دە بار عوي. (ساۋلەگە.) ءيا، قارىنداس، سويلەي بەر.
ساۋلە (از بوگەلىپ). ەگەردە ءبىر قاراپايىم ادام، ءبىر ءوزى ەلۋ كىسىنىڭ، ەلۋ ەمەس، بىرەر جىلدان سوڭ بىرنەشە ەلۋ مىڭ كىسىنىڭ ىستەيتىن ءىسىڭ ءوزى ىستەيتىن كومىر كومباينىن ويلاپ شىعارار بولسا، سوعان ءسىز قانداي جاردەم ەتەر ەدىڭىز؟
ابزال. ايتىپ وتىرعانىڭ ميرون پاۆلوۆيچ قوي. ونداي ادامنان بارىمىزدى اياماسپىز، ءبىراق وسى مۇمكىن بە؟
ساۋلە. مۇمكىن ەمەس دەگەندى مىرزەكەڭ دە، وسىنداعى باس ينجەنەر دە، ترەستەگى رۋساك جولداس تا ايتاتىن كورىنەدى. ال، بىزدەر ابدەن مۇمكىن دەيمىز.
ابزال. بۇل وزدەرىن نە ىستەپ جاتىرسىڭدار؟
ساۋلە. بۇل ءالى ميدىڭ ىشىندە جاتىر.
ابزال. نەگە؟
ساۋلە. كومۋشىلەر بار دا، كومەكتەسۋشى جوق.
ابزال (مىرقالعا). بۇل جونىندە ءسىز نە ىستەپ جاتىرسىز؟
مىرقال. باسقالاردان سۇراپ الىپ، ماعان سونسوڭ كەل.
ابزال. سەرديۋك، تاعى باسقالاردىڭ كومىر كومباينىن بىلەتىن كىسى مە بۇل؟
ساۋلە. ابدەن بىلەدى، دونباستا جۇرگەندە ول ماشينالاردى كوپ زەرتتەگەن، سوندىقتان ولاردىڭ جاراماي قالعان سەبەبىن دە بىلەدى.
ابزال. ول كىسىنى كورۋگە بولار ما ەكەن؟
ساۋلە. ءقازىر ەرتىپ كەلەيىن.
ابزال. توقتا. (ويلانىپ.) جوق، كەلتىر، كەلتىر، تاقىر ءبارىن دە، ينجەنەر، تەحنيكتەردى، پارتورگ سافونوۆتى دا شاقىر.
مىرقال (مىسقىل كۇلكىمەن). پاي، پاي، شىركىن جاستىق-اي. كەيدە كوزدى دە بايلاپ تاستايسىڭ-اۋ. قۇرمەتتى جولداستار، سىزدەر كوزدەرىڭىزدى اشىپ، جان-جاقتارىڭىزعا ءبىر قاراساڭىزدار ەكەن. وسى كابينەتتە قاراقشى ما، الدە كىم، بىرەۋ وتىر. سوعان ءبىر كوز سالساڭىزدار ەكەن.
ابزال. بارا بەر. (ساۋلە كەتەدى.)
مىرقال. بۇل قاي باسىنعاندىق. وسى شاحتانىڭ باستىعى سەن بە، مەن بە؟ مەنىمەن كەلىسۋ جوق، كەڭەسۋ جوق، شاقىر دا شاقىر، شاقىر دا شاقىر. بۇل نە؟ مەنىڭ بەدەلىمدى ءتۇسىرۋ ارقىلى جيناماق پا ەدىڭ بەدەلدى. قاراپ تۇر، جاڭاعى سياقتى وبىۆاتەلدەر ەلگە بارىپ، مەن تۋرالى نە دەر ەكەن ەندى.
ابزال. سابىر، سابىر. مەنىڭ ءوز بەدەلىم وزىمە جەتەدى. ەلدى تىعىز شاقىرتۋىمنىڭ سىزگە زيانى تيمەس. (جانىنا كەلىپ.) الدە ءسىز، نۇرلانعا سەنبەگەنىڭىزدەي، ماعان دا سەنبەيسىز بە؟
مىرقال. وي، نۇرلانىڭ بار بولسىن. نۇرلان، نۇرلان دەيدى عوي. بايقايمىن، سونىڭ جات حابارى كەلگەننەن بەرى، كەيبىرەۋلەر ءتىپتى مەنىڭ وزىمنەن دە سەزىكتەنەتىن سياقتى.
ابزال. ول نەلىكتەن؟
مىرقال. تۋىسى جاتتىڭ ءوزى دە جات دەيتىن بولار.
ابزال. ا، ول نەلىكتەن؟
مىرقال. نەلىكتەنى قالاي؟ ءوزىڭ نۇرلان جايىندا رۋساكتىڭ نە دەپ كەلگەنىن ەسىتتىڭ بە؟
ابزال. ەسىتتىم. ءتىپتى، ءوز اۋزىنان ەسىتتىم.
مىرقال. ەندى نە ايتىپ وتىرعانىڭ؟
ابزال. ونىڭ ءسوزى قۇلاعىما كىرگەن جوق. ويتكەنى، نۇرلاننىڭ ونداي جولعا ءتۇسۋى مۇمكىن ەمەس.
مىرقال. مەن دە سولاي ويلايمىن، ءبىراق ول الگى ساۋلە دەگەن قىزدىڭ كۇيەۋىمەن ەتە دوس ەكەن. سول ازعىرىپ اكەتتى مە دەگەن وي جەڭە بەرەدى.
ابزال. ساۋلەنىڭ كۇيەۋى كىم ەدى؟
مىرقال. سول نۇرلانمەن بىرگە وقىعان پاۆەل گروموۆ دەيتىن. نۇرلان سونىڭ قارىنداسىن الماقشى ەكەن.
ابزال. ونى كىمنەن ەستىدىڭ؟
مىرقال. سولارمەن بىرگە وقىعان وسىندا پەريزات دەيتىن قىز بار. كەيبىر سوزدەرىنە قاراعاندا، ول قىزدىڭ
ءوزى بىزگە كەلىن بولا جازداپ بارىپ قالعان سياقتى. نۇرلان وسىنى الامىن دەپ ءجۇرىپ، سول پاۆەل دەگەننىڭ، قارىنداسىنا اۋىپ كەتكەن سياقتى.
ابزال. قىزعا اۋعان كوڭىل نەمىسكە دە اۋا ما ەكەن؟ وسىنداي ءسوزدى ايتۋدىڭ ءوزى ۇيات ەمەس پە.
مىرقال. سەنىڭ بۇل ءسوزىڭ قيماعاندىق پا، جوق الدە...
ابزال. و، قويىڭىز ەندى. (مىرقالدىڭ قاسىنان تۇرىپ كەتەدى.) ەسىڭىزدە بولسىن، نۇرلان مەنى مەن ءسىز ەمەس. ونىڭ جۇرەگى ءبىزدىڭ جۇرەگىمىزدەن ۇلكەنىرەك، ونداي جۇرەك فاشيستەردىڭ شەڭگەلىنە سيا قويمايدى.
مىرقال. وندا قويدىم.
ابزال. قويساڭىز سول. ۋاقىت از قالدى، الگى ايتىلعان كىسىلەردى تەزىرەك كەلتىرىڭىز.
مىرقال. ولارمەن نە جايىندا كەڭەسپەكسىڭ؟
ابزال. ميرون ءپاۆلوۆيچتىڭ كومباينى جايىندا.
مىرقال. ا، ونداي ماجىلىستە مەن جوقپىن. (كەتۋگە ازىرلەنەدى.)
ابزال. بۇل نە ءسوز؟
مىرقال. مەنىڭ ەسىم ازىرشە cay، قايداعى ءبىر ەسى اۋىسقان شالدىڭ ساندىراعىنا كەتىرەتىن ۋاقىتىم جوق.
ابزال. مىنا ءسوزىڭىز ەسى ساۋدىڭ ءسوزى ەمەس، توقتاڭىز.
مىرقال. مەن وزگەنىڭ اقىلىمەن باي بولعاننان، ءوز اقىلىممەن كەدەي بولعاندى جاقسى كورەمىن. (كەتەدى.)
شىمىلدىق
ەكىنشى پەردە
ءۇشىنشى سۋرەت
قازىبەكتىڭ ءۇيى. پەردە اشىلعاندا ساۋلە جالعىز، جۇمىس ۇستىندە وتىر. ازدان سوڭ كورشى بولمەدەن بايان كەلەدى.
بايان. كۇنىم-اۋ، ءتۇنى بويى كوز ىلگەن جوقسىڭ، دەم الۋ دەگەندى مۇلدەم ۇمىتتىڭ، ءبۇيتىپ ءجۇرىپ اۋرۋلى بولاسىڭ عوي، ءبىر مەزگىل دەم الساڭشى.
ساۋلە. دەم الاتىن كۇن الىستا تۇر-اۋ، اپا. تىم بولماسا مىنا كومبايندى تەز بىتىرسەك ەكەن.
بايان. ءتىل ال، كۇنىم. ءوزىڭ كۇننەن كۇنگە جۇدەپ باراسىڭ. دۋلات بولسا حابارسىز كەتتى، كوكەڭ ەكەۋمىزدىڭ، سەنەن باسقا ەندى كىمىمىز بار، ءوز جايىڭدى دا ءبىر ويلاساڭشى.
ساۋلە. Aپa، مەنى جۇدەمەسىن دەسەڭىزدەر، كەپ قايعىرا بەرمەڭىزدەر.
بايان. قويدىم، كۇنىم، قويدىم. (تۇرىپ بارىپ دۋلاتتىڭ سۋرەتىنە قادالادى.) دۋلاتىم، بوتاقانىم، قايدا كەتتىڭ، قايدا ەكەنسىڭ، جالعىزىم. ساعىندىم عوي، زارىقتىم عوي، بوتام! (ديۆان ۇستىندە جاتقان كىشكەنە جاستىقتى قۇشاقتاپ.) كەتەر كۇنى تاڭەرتەڭ ءدال وسى جاستىقتىڭ ۇستىندە جاتىپ: «اپاتاي، ەندى كورەم بە، كورمەيمىن بە» دەپ ەدىڭ-اۋ قۇلىنىم. ەندى ءوزىڭ تۇگىل ءبىر اۋىز حابارىڭا زار بولعانىم مىناۋ.
ساۋلە. Aپa، جاڭاعى ءبىر تىلەگىم وسى ەدى سىزدەن. (ەسىككە بەتتەيدى.)
بايان. كۇنىم-اۋ، تاماق ىشپەستەن قايدا كەتتىڭ؟
ساۋلە. ميرون ءپاۆلوۆيچتىڭ ۇيىنە كىرىپ شىعامىن. (كەتەدى.)
بايان. (تەلەفون شىلدىرايدى، جاقىنداپ). بۇل شۇلدىرلەكتىڭ ءتىلىن بىلمەيمىن، ەندى قايتتىم؟ (تەلەفون قاتتى بەزىلدەيدى.) وي، تايمان قۇساعان شىركىن، بار-بار ەتىپ قايتەدى. (ترۋبكانى الىپ تىڭدايدى.) قويسايشى ۇزدىكپەي. بۇل كىم ءوزى؟ بولەكباس! ول كىم؟ ە، ە، الگى بۇيرا باس بالا ەكەنسىڭ عوي، ايتا بەر، كۇنىم، ايتا بەر. كىم دەيسىڭ؟ تەمىر! ول كىم! قايداعى كۇيەۋ بالا؟ سايداقتىڭ تەمىرى! سۇمدىق-اۋ، نە دەيدى؟ كوكەسى، ءاي كوكەسى. (ەكىنشى بولمەدەن قازىبەك كەلەدى.)
قازىبەك. ول كىم؟
بايان. ويباي، كوكەسى، كەل مۇندا. مىنا بۇيرا باس بالا ءبىر سۇمدىقتى ايتىپ تۇر. سايداقتىڭ تەمىرى كەلىپتى، وسى ۇيگە بارادى دەيدى. كەلمەسىن، كورسەتپەسىن قاراسىن، ءما، سويلەس تەزىرەك.
قازىبەك. سايداقتىڭ تەمىرى دەيدى، راس ايتا ما؟ (ترۋبكانى الىپ.) ءا، بولەش، ساۋمىسىڭ؟ ول كىم؟ ە، بايعۇس، ول ايداۋدان قاشان قايتىپتى؟ ال، سونان بەرى قايدا جۇرگەن؟ ءاي، راس بولسا جاقسى-اۋ، شىراعىم. ءوزى قايدا؟ پارتكومدا وتىر؟ ە، مۇنىڭ دا جاقسى حابار ەكەن... قاشان كەلمەك دەيسىڭ؟ ەرتەڭ دەيمىسىڭ؟ ە، كەلسىن، كەلسىن دەپ ايتتى دە. (تەلەفوندى قويادى.)
بايان. جوق، ويباي كەلمەسىن دە، جالىنامىن، كوكەسى، كەلتىرمە ونى. ول مۇندا جاقسى نيەتپەن كەلگەلى وتىرعان جوق.
قازىبەك. سابىر، كەمپىرىم، سابىر. دوس بولسا قۇشاعىما كىرسىن، جاۋ بولسا سىرتتان تورىماسىن، كەلسىن قايتا. ونىڭ ايداۋدان قايتۋىنا ءالى ءۇش جىل بار ەدى، جاڭاعىنىڭ ايتىسىنا قاراعاندا، ول مۇنان جەتى جىل بۇرىن بوساپ، سونان بەرى اسكەر قاتارىندا جۇرگەن كورىنەدى.
بايان. بەتىم-اۋ، سەن سوعان سەنىپ وتىرمىسىڭ؟
قازىبەك. باسقاسىنا سەنبەسەم دە، جازىقسىزدىعىنا سەنەمىن.
بايان. جازىقسىزىڭ نە ايتىپ وتىرعان؟ ول ءوزىنىڭ ناعاشىسىن ولتىرگەندىگى ءۇشىن سوتتالعان جوق پا ەدى؟
قازىبەك. ءيا، سول ءۇشىن سوتتالدى. ءبىراق ول كىسى ولتىرسە دە كىناسىز ەدى. ول سوتتا ناعاشىسىن نە ءۇشىن ولتىرگەنىن ايتقاندا مەن وزىمە-وزىم يە بولا الماي، ەگىلىپ جىلاپ جىبەرگەن ەدىم.
بايان. سونىڭ قارا سيىرى سەن ەكەۋىمىزدى كوردە دە تىنىش جاتقىزباس-اۋ. تەك، كەسىرىمىز ساۋلەتايعا تيمەي كەتسە ەكەن.
قازىبەك. قارا سيىر تۇك تە ەمەس-اۋ، كەمپىرىم. سايداق مارقۇمنىڭ ولىگىنىڭ ۇستىندە تۇرىپ ايتقان مەنىڭ انتىمدى ايتساڭشى. سول انت شەمەن بولىپ جيىرما جىلدان بەرى ىشتە ءالى جاتىر.
بايان. قايداعى انت تاعى دا؟
قازىبەك. ولەرىنىڭ الدىندا قولىمدى ۇستاپ: «جالعاننان تىلەر جالعىز تىلەگىم بار، ونى سەنەن عانا تىلەيمىن، قازىبەك. تەمىرىمدى جەتىم دەپ ساۋلەنى بەرمەي كەتىپ جۇرمە، بەرەسىڭ بە وسى تىلەگىمدى؟»— دەگەندە، مەن: «بەرەمىن»،— دەگەن ەدىم. سول مينۋتتا ونىڭ: «ەندى مەندە ارمان جوق»،— دەۋگە عانا شاماسى كەلگەن ەدى، قيماس قىمبات دوستىڭ ولەر الدىندا ايتقان سول ءبىر ءسوزى ەسىمە تۇسكەن سايىن جازىقسىز كەتكەن جاس بالاسىن ەسىركەپ جۇرەگىم ءالى قان جىلايدى.
بايان. بەۋ، بايعۇس-اي، سايداق دەسە سارناي قالاتىنىڭ-اي سەنىڭ. (شىعىپ كەتەدى. قازىبەك قايتادان تورگى بولمەگە كەتەدى. ازدان سوڭ سايران، شەكەرلەر كەلەدى.)
سايران. سوندا مەن سەن ءۇشىن ءارى جۇمىس ىستەپ، ءارى ماشينا ۇيرەنىپ، ءارى بۇلاردىڭ كومباين جاساۋىنا كومەكتەسپەكپىن بە؟
شەكەر. ەندى قالاي، ىزدەگەنىڭ وسى ەمەس پە ەدى؟
سايران. ولمەيمىز بە وندا.
شەكەر. ولسەڭ قايتەر دەيسىڭ، تەرەڭ قازىپ تۇرىپ كومەرمىز.
سايران. ولسەم ولەيىن، تەك (اندەتىپ.) قوزى كورپەش بايانداي،ءبىر مولادا ولسەم-اۋ سەنىمەن. (شەكەردى قۇشاقتاماق بولادى.)
شەكەر (جاقتان تارتىپ جىبەرەدى.) مىنە، سەنىڭ بايانىڭ. (ساۋلە مەن ميرون كەلەدى.)
ساۋلە. بۇل نە جانجال؟
شەكەر. مىنا بىرەۋ ساندىراقتاپ.
ساۋلە. ميرون پاۆلوۆيچ، قاتەسى بولسا كەشىرەرسىز. تۇنىمەن وتىرعاندا تاپقانىم وسى بولدى، قاراي بەرىڭىز. (سايرانعا.) سەن نە دەپ ەدىڭ؟
سايران. جاي انشەيىن، ەكەۋمىز قاشپاعان قاشاردىڭ ۋىزىنا ماس بولعان ەسبالاقتىڭ ەسەرىنە ۇقساپ تۇرمىز. كومبايندى ەڭ الدىمەن مەن جۇرگىزەم دەسەم، سوعان بۇل قىز قيقايىپ كونبەيدى.
ساۋلە. قايداعى كومباين؟
سايران. مىناۋ سىزدەر جاساعالى جاتقان كومباين شە.
ساۋلە (ەكەۋىن بىردەي قۇشاقتاپ). قوس قاناتىم مەنىڭ، وتىرىك ەمەس، شىن تالاسساڭدار ەكەن تەك. ءبىز ونى جاساپ شىعىپ، سەن ەكەۋىڭنىڭ كومىردى سەلدەي اعىزعاندارىڭدى ءبىر كورسەم، بارلىق جارا جازىلار ەدى.
سايران. ونداي كۇنگە جەتسەك، توي جاسار ما ەدىڭىز؟
ساۋلە. جاسار ەدىم. ءبىر ەمەس، ەكى توي جاسار ەدىم. ول ءۇشىن سەن شەكەردىڭ ءتىلىن الۋىڭ كەرەك.
شەكەر. بۇل ۇرعان سايىن سەمىرە بەرەتىن بورسىق سەكىلدى، تىلدەن كورى تاياقتى سۇيەدى.
سايران. ءتىلىندى بەرىپ بايقاساڭشى...
شەكەر. وسى كومباين جاسالماي كەتسە دە شىقشى ءوزىڭ.
ساۋلە. شەكەر، ازىلگە ازىلمەن جاۋاپ بەرگەنىڭ ءجون.
سايران. ۇرىسپاي-اق، قويىڭىز، سىزگە كوز عىپ تۇرعانداعىسى عوي. ايتپەسە مەنى سىزدەن دە جاقسى كورەدى.
شەكەر. تفۋ، ۇياتسىز. (شىعىپ كەتەدى.)
ساۋلە. ورىنسىز قىلجاقتى سەن دە قوي. ەرگە لايىق ءازىلىڭ بولسىن، ەزگە لايىق قىلىعىڭ بولماسىن. ەل سۇيسىنەر ءقادىرىڭ بولسىن، ەر جىگىتكە سول لايىق. ءوزىڭ ەلدى سۇيسەڭ، ءوزىڭدى ەل ءسۇيسىن دەسەڭ، ەڭبەك ەت. سوندا سەنى سۇلۋ جار دا، ابىروي-اتاق تا ءوزى ىزدەپ كەلىپ تابادى. سونى ۇمىتپا، بار، دەم ال. ەرتەڭ جۇمىسقا كىرىسەمىز. (سايران كەتەدى.)
ميرون. راقمەت، قىزىم، راقمەت. عىلىمسىز تاجىريبەنىڭ، تاجىريبەسىز عىلىمنىڭ كۇنى قاران. (قازىبەك كەلەدى.)
قازىبەك. ءدال وسى وتىرىستارىڭىز ءتىپتى ۇناپ تۇرعان جوق. مىرقال كونبەسە، وبكومگە ايتىپ، الدىمەن جاعداي جاساتىپ المايسىزدار ما بۇل؟
ميرون. ساسپا، قۇرمەتتىم، ساسپا. الدىمەن ءبىز ماكەتىن جاساپ الايىق، سونسوڭ وبكومنىڭ الدىنا وزىنە لايىق ۇلكەن تالاپ قويامىز. ال، كومەكتەسەتىن ادامدى ءوزىمىز ىزدەپ تاپپاساق، ءازىر ەشكىمدى بەرمەيتىنىن ابزال ەسكەرتكەن. ءبىزدى قينايتىن سول عانا.
قازىبەك (ءسال ويلانىپ). ءتىپتى ەشكىمدى تابا الماساڭىز، قايتادان جۇمىسقا تۇسكەلى ءجۇرمىن، مەنى ءسىز الىڭىز، ميرون پاۆلوۆيچ. ەسىڭىزدە بولسىن، مەن وتىز جىل ۇستا، ون جىل مەحانيك بولعان اداممىن. اۋرۋلى بولعاندىقتان بىلتىر عانا پەنسياعا شىققانمىن. ەندى ۇيدە وتىرا الاتىن ەمەسپىن. سىزگە كومەكتەسۋگە كامىل جارايمىن، .
ميرون (قازىبەكتىڭ قولىن ۇستاي الىپ). راقمەت، دوستىم، راقمەت. ساۋلە ەكەۋمىزدىڭ ايتقالى كەلگەن شارۋامىزدىڭ ءوزى وسى ەدى. ءبىراق كەلەرىن كەلسەك تە، ءسىزدى اياعاندىقتان ايتا الماي وتىر ەدىك.
قازىبەك. مەنى اياماڭىزدار، سوناۋ جاۋمەن الىسىپ جاتقان باۋىرلاردى اياڭىزدار.
ساۋلە (اكەسىن قۇشاقتاي الىپ). كوكەتايىم مەنىڭ. (قايتادان ميرونعا جالت قارايدى.) مەنىڭ كوكەمە ەڭبەك-اقىنىڭ دا كەرەگى جوق. ءوز پەنسياسى وزىنە جەتەدى. مىرزەكەڭە دە ەندى جالىنا قويماسپىز. (سايران جۇگىرىپ كەلەدى.)
سايران. ميرون پاۆلوۆيچ، وبكومنان بىرەۋ تەلەفونعا شاقىرىپ تۇر.
ميرون. مەن ەندى وبكومعا دا ماقتانىپ باراتىن بولدىم.
قازىبەك. ماقتانا بەرۋىڭىزگە بولادى. (ميرون مەن سايران كەتەدى.)
ساۋلە. كوكە، ۇيات تا بولسا ءبىر سىر سۇرايىن، جاسىرماي ايتىڭىزشى.
قازىبەك. سۇراي عوي، بوتام.
ساۋلە. وسىندا تەمىر دەگەن بىرەۋ كەلىپتى، ول كىم؟
قازىبەك (از ويلاپ اۋىر كۇرسىنەدى). ايتايىن، بوتام، تىڭداي بەر. جاس كەزىمدە مەنىڭ سايداق دەيتىن دوسىم بولدى. ول كەزدە بىزدەر اعىلشىن بايلارىنىڭ جۇمىسىن ىستەيتىنبىز. اعىلشىندار سوۆەت ۇكىمەتىنەن قورقىپ، العاش قاشقاندا شاحتانى قۇلاتىپ، ءبىزدى تىرىدەي كومىپ كەتتى. ءبىراق ءجۇمىسشى دەگەن حالىق ۇيىمشىل، قايراتتى حالىق قوي. سول سايداق باستاعان ءبىر توپ جۇمىسشىلار، قۇلاعان شاحتانى دەمگە جىبەرمەي، ارشىپ، ءبىزدىڭ ءبىرسىپىرامىزدى تىرىدەي قۇتقارىپتى. ول كەزدە مۇنداي ءۇي جۇمىسشىلار تۇگىل اعىلشىن بايلارىندا دا بولمايتىن. سايداق ەكەۋىمىز ءبىر بولمەلى جەر ۇيدە تۇرۋشى ەدىك، جۇمىسشىلار مەنى شالاجانسار كۇيىمدە سول ۇيگە الىپ كەلىپتى. ءبىر كەزدە ەسىمدى جيىپ، كوزىمدى اشسام قۇلاعىما ءبىر نارسەنىڭ داۋسى كەلەدى... ول سەنىڭ داۋسىڭ ەكەن. مەن ءولىم قۇشاعىندا جاتقاندا، سەن ومىرگە كەلگەن ەكەنسىڭ. سول قۋانىشتىڭ ۇستىندە سايداق ەكەۋمىز انتتاسقان ەدىك. ونان ارعىسىن سۇراپ قيناما اكەڭدى.
ساۋلە. ول ءۇشىن نەسىنە قينالاسىز؟
قازىبەك. سەن ەمەس قينايتىن، بالام، ەسكىلىكتىڭ سالعان ءبىر جاراسى. ونى ءقازىر ايتا الاتىن دا ەمەسپىن، كەيىن ەستىرسىڭ ءبارىن دە، قيناما اكەڭدى، قيناما. (شىعىپ كەتەدى.)
ساۋلە (جالعىز، اۋىر ويدا). ءبىر باسىمنىڭ قايعىسى بۇرىن ۇشەۋ ەدى، ەندى تورتەۋ بولدى. بارىنە قارسى قويارىم — سەنىمى بەرىك جۇرەگىم. (پيانينو ويناپ، ءان سالادى.) نۇرلان سالاتىن، ءسۇيىپ سالاتىن ءان. ءانى مۇندا، ءوزى قايدا؟ كىم بار جاۋاپ بەرەتىن كىم بار؟ (ومىراۋىندا قىزىل تۋ وردەنى بار، قولىندا تاياق، اقساڭداي باسىپ تەمىر كىرەدى.)
تەمىر. مەن بارمىن.
ساۋلە (جالت قاراپ، ۇشىپ تۇرەگەلدى.) عافۋ ەتىڭىز، مەن ءسىزدى بايقاماپپىن. كەشىرىڭىز.
تەمىر. ونداي كىنادەن مەن دە ساۋ ەمەسپىن. اڭساۋمەن الىسىپ كەلسەم دە، كىرۋگە ەرلىگىم جەتپەي سىرتقى ەسىكتە تۇر ەدىم. جاڭاعى ءبىر سالعان ءانىڭ قۇلاعىما كەلدى دە، ەركىمدى بيلەپ اكەتتى. سونىڭ سالدارىنان رۇقسات سۇراۋدى ۇمىتىپ، باسا-كوكتەي كىرىپ كەلدىم، ول كىنامدى سەن دە كەش. كەلشى، ساۋلەم. (قۇشاعىن جايادى، ساۋلە كەيىن شەگىنە بەرەدى.) بۇل قالاي، امانداسۋ دا كوپ بولدى ما؟
ساۋلە. ءبىزدىڭ امانداسۋىمىزدىڭ ءمانى باسقا بولار. (قولىن ۇسىنادى.)
تەمىر. قولىنا قولىم تيگەن سوڭ، ەركىمدى ەرنىم بيلەسە، وعان مەن ايىپتى ەمەسپىن.
ساۋلە. ەركىندىكتىڭ ءقادىرىن بىلگەندەي بولعان شىعارسىز. ءقادىرسىز ىسكە بارا كەرمەڭىز.
تەمىر. مەنىڭ ساعان قۇشاق جايىپ تۇرعانىمنىڭ ءوزى ەركىندىكتى باعالاپ قۇرمەتتەگەندىك ەمەس پە؟ ەسىڭدە بولسىن، مەن قۇدالىقتىڭ قۇرىعىن سالىپ تۇرعانىم جوق، جۇرەگىمنىڭ بۇيرىعىن ايتىپ تۋرمىن.
ساۋلە. تورگە شىعىڭىز، وتىرىڭىز.
تەمىر. (قادالا قاراپ، از ءۇنسىز وتىرادى). سەنىڭ كىم ەكەنىڭدى، سيپاتىڭنىڭ قانداي ەكەنىن، ەل قونىپ، ەبەلەك ۇشقالى ۇرىنىن، عانا مەكەنى بولىپ كەلگەن ءبىر ەلسىز تاۋدىڭ باسىندا قاراۋىل قاراپ وتىرىپ ۇرى ناعاشىمنىڭ اۋزىنان ەستىگەن ەدىم...
ساۋلە (كۇلىمسىرەپ). ەستىگەن جەرىڭىز دە، كىسىڭىز دە ايتارلىق ەمەس ەكەن.
تەمىر. سەن ولاي دەسەڭ، مەن سول جەردى دە، سول ناعاشىمدى دا ماڭگى ۇمىتپايمىن. ويتكەنى، سول كۇننەن باستاپ سەن مەنىڭ ارمانىم بولدىڭ. سول كۇننەن باستاپ مەن ساعان جەتەر باقىت جولىن ىزدەدىم.
ساۋلە. وندا باقىت جولىن قان توگۋمەن ىزدەگەنىڭىز قالاي؟
تەمىp. ەسىڭدە بولسىن، مەن قان توكسەم دە كىناسىزبىن.
ساۋلە. مۇنىڭىز ءبىر جاڭالىق ەكەن. وندا كىسى ءولتىرۋشىنى نە دەپ ايتامىز؟
تەمىر. تىڭداپ ال دا، ۋعا ءبىل وندا. نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، سەنى ەستىگەن ساتتەن باستاپ، كورسەم دەگەن ءبىر اڭساۋ كوكەيىمنەن كەتپەدى. كورىپ قانا قايتايىن دەپ ءتورت كۇن بويى جالىندىم. قانشا قاقساپ زارلاسام دا، سەنىڭ بارار ەلىڭ جوق دەپ قايىسپادى ناعاشىم. ونىڭ بۇل سوزىنەن ءوزىمنىڭ ەڭ باقىتسىز جولدا جۇرگەنىمدى سەزىپ، بەسىنشى كۇنى ەلگە قاراي قاشىپ ەدىم، ناعاشىم قۋىپ بەردى. ەكەۋارا ءبىر مىلتىق بولاتىن، ول مەندە ەدى. اتايىن دەسەم قيمايمىن، اتپايىن دەسەم، مىنەزى بەلگىلى، ول مەنى قيادى. ەكى اتتىڭ سىرى ەكەۋىمىزگە دە ءمالىم، ونىڭ استىنداعى ات ەتى قىزعاننان كەيىن جەتپەي قويمايدى، جەتسە بولدى — مەن ءولدىم. سونى ويلاپ قورىققانىمنان «جان كەرەك بولسا قايت!»—دەپ ەدىم، ونان سايىن ورشەلەنىپ، اتىنا قامشىنى باسا ءتۇستى. امال جوق، مىلتىقتىڭ اۋزىن كەيىن قاراتىپ كەزدەمەستەن ءبىر باستىم دا، جونەلە بەردىم. ءبىر كەزدە ارتىما قاراسام، ناعاشىمنىڭ اتى كەلەدى، ءوزى جوق. ۇرى بولسا دا ون جىل اسىراعان ادام عوي، ەلىمگە قيماي قايتا بارسام، ول قىزىل الا قان بولىپ ءولىم حالىندە جاتىر ەكەن. مەن ەستەن تانىپ اتتان قۇلاپ ءتۇستىم. (كۇرسىنىپ.) مىنە، مەنىڭ بار ىستەگەن قىلمىسىم.
ساۋلە. ءسىز سول ءۇشىن سوتتالدىڭىز با؟
تەمىر. سول ءۇشىن دەۋدەن كورى سەن ءۇشىن دەسەم، دۇرىس بولار! ويتكەنى، مەن ونى ساعان جەتۋ ءۇشىن ءولتىردىم عوي. ەسىندە مە، سول كۇنى مەن ءسىزدىڭ ۇيگە ءبىر كەلىپ كەتتىم عوي.
ساۋلە. ەسىمدە.
تەمىp. ءبىراق سەندەر مەنىڭ كىم ەكەنىمدى بىلمەگەن ەدىڭدەر. ناعاشىم سەنى ايدىڭ قيىعىنان جارالعان بولار دەپ ماقتاۋشى ەدى، سول كۇنى سەن ماعان كۇن سەكىلدى كورىندىڭ. سول كۇنگى نۇر ساۋلەتتى ساۋلە قايدا جۇرسەم دە كوز الدىمنان كەتكەن جوق. سول كۇنگى جۇرەگىمە تۇسكەن وتىڭ قايدا جۇرسەم دە وشكەن جوق. بۇگىنگى كۇنى الدىڭا اكەلىپ وتىرعان دا سول ءبىر كۇنگى جالىنىڭ. (از ۇنسىزدەن سوڭ.) ءيا، مەن سوتتالدىم. ءبىراق سوت ون جىلعا كەسسە دە، جوعارعى سوت مەنى التى ايعا جەتكىزبەستەن بوساتىپ جىبەردى. ويتكەنى مەن ولارعا ارىز جازدىم. دۇرىسىندا ارىز-ەمەس، ون سەگىز جىلدىق ءومىرىمدى جازدىم. وسكەن ورتامدى، كورگەن تاربيەمدى، ىستەگەن قىلمىسىمدى جازدىم. مەن ولتىرگەندە نەنى ءولتىردىم. كەلەشەگىمدى كەسپەك بولعان كەسەلدى، باقىتىمنان ايىرعان سوردى ءولتىردىم. مەن قايدان قايدا قاشتىم؟ جامانشىلىقتان — جاقسىلىققا، باقىتسىزدىقتان — باقىتقا قاشتىم. ەگەر دە مەن ونى ىستەمەسەم، ءوزىم سول ۇرى ناعاشىمنىڭ سوڭىنان ەرىپ ءومىر بويى باقىتسىز وتەتىن ەدىم. ەگەر اكە-شەشەدەن جەتى جاسىمدا جەتىم قالىپ ۇرى ناعاشىمنىڭ قولىندا وسپەگەن بولسام، ونداي كۇيگە تۇسپەگەن دە بولار ەم. مەن سونى جازدىم. وسى شىندىقتى ايتقانىم مەنى قۇتقارتقان.
ساۋلە. سونان بەرى قايدا ءجۇردىڭىز؟
تەمىر. ەركىندىككە جەتكەن قۋانىشتىڭ ۇستىندە: «وسى ۇكىمەت مەنى نە ءۇشىن ەسىركەدى، مۇمكىن، مەنىڭ جەتىمدىگىمدى ەسكەرىپ ەسىركەگەن بولار؛ مۇمكىن، مەنىڭ بولاشاعىمنان ءۇمىت ەتكەن بولار» دەگەن ويعا كەلدىم دە، جاس شاعىمدى گول ءۇمىتتى اقتاۋ جولىنا قۇربان ەتپەك بولىپ، ونەر ىزدەپ كەتتىم. (از ۋاقىت ءۇنسىز.) الدەكىمدى زارىعا كۇتكەندەي جانىڭ كۇرسىنۋدە مە، قالاي ءوزى؟
ساۋلە. مۇمكىن.
تەمىر. وندا سونى ەستي وتىرايىق، ول كىم ەدى؟ ساۋلە دەگەن اتىڭدى جۇرەگىنە نۇر ەتكەن تەمىر مە ول كۇتكەنىڭ، جوق الدە باسقا ما؟ (كۇلىمسىرەپ.) بۇل سوعىس كەيبىر ساناسى ساياز قىزداردى جومارت قىپ جىبەرگەن كورىنەدى، سەن دە سونىڭ ءبىرىمىسىڭ؟ سولاي بولار دەپ ويلايمىن، ويتكەنى، سوعىسقا دەيىنگى ساۋلەنى ساۋلەتتى كۇيىندە دەپ ەستىگەنىم بار ەدى.
ساۋلە. ءبىر كورىسكەن اعادان مۇنداي اششى، اۋىر ءسوزدى ەستيمىن دەگەن جوق ەدىم. اتتەڭ اعانى سىيلايتىن ادەتىم جىبەرمەي تۇر ەركىمە. ايتپەسە، ءسوزىڭىزدىڭ ورايىنا—ءتۇرىڭىز جاڭا بولعانمەن، جۇرەگىڭىزدىڭ ءالى ەسكى ەكەنىن جاسىرماي-اق ايتار ەم.
تەمىر. جارانىڭ اۋزىن اشقان بولسام، ايىپ ەتپە، سۇيىكتىم. سىپايىلىقتى ۇمىتىپ كەتىپپىن. ءسوزىم دورەكى، مىنەزىم وجارلاۋ ەكەنىن ءوزىم دە سەزەمىن. اعات سوزدەر ايتىلىپ كەتسە، ءبىر ساپارعا كەشىرە سال.
ساۋلە (از ۋاقىت ءۇنسىز). تاعى ايتارىڭىز بار ما؟
تەمىر. بار ايتارىم سول — ون جىلدان بەرى جۇرەگىمدى جەگەن اۋىر دەرتتەن ەندى مۇلدەم ايىقپاقپىن. وعان پە دەيسىڭ؟
ساۋلە. تىلەكتەسپىن، بارلىق دەرتتەن ماڭگى باقي ايىعىڭىز، مەنىڭ دەيتىنىم سول عانا.
تەمىر. اق ساۋلەنىڭ اق نيەتىنەن شىققان تىلەك بولسىن دەپ مەن دە تىلەدىم.
ساۋلە. شىندىقتان باسقا سەنەرىم دە، سۇيەنەرىم دە جوق شىن تىلەگىم سول.
تەمىر. شىندىققا مەن دە باس ۇردىم. ءبىراق سەن جەركەنەتىن كۇنانىڭ بارىنەن دە ارىلىپ، الدىڭا كەلىپ وتىرمىن. ءدال مۇنى تىلەمەگەن بولارسىڭ.
ساۋلە. تىلەمەسەم دە، كۇنادان ارىلعانىڭىزعا ريزامىن. مايدانعا بارىپ ابىرويمەن قايتىپسىز، ونىڭىزعا شەكسىز قۋانام. مۇنان دا ابىرويلى، مۇنان دا باقىتتى بولۋىڭىزعا تىلەكتەسپىن. مەنىڭ قاشان دا بولسىن ايتارىم وسى.
تەمىp. مىڭ مارتەبە العىس مۇنىڭا. ءبىراق الداعى باقىتىمنىڭ كىلتى سەنىڭ قولىڭدا تۇرسا قايتەمىن؟
ساۋلە. ول كىلتىڭىز جوعالعان كەزدە كەلدىڭىز...
تەمىر. ا، سولاي دە. الىستان تىلەپ ۇشساڭ دا، تارى دا جەر سوقتىڭ دە. ءجون، ءجون. جاڭا ءتۇسىندىم، جاڭا سەزدىم سىرىڭدى. وندا بىتپەيتىن جارا سالعان ەكەنسىڭ جانىما.
ساۋلە. الدەكىم ءۇشىن جانىڭىزدىڭ جارالى بولۋى قالاي؟
تەمىر. سەن ماعان الدەكىم بە ەدىڭ؟ قاتە ايتاسىڭ، الدەكىم ءۇشىن ءوز جانىن ءوزى ازاپقا سالاتىن مەن دە ەسۋاس ەمەسپىن. ءومىر مەن ءولىم شايقاسىندا، جەتى مىڭ مەتر بيىكتە ءجۇرىپ، جاۋ سامولەتىنە اتقان تۇڭعىش وعىمدى دا، كوك جۇزىندە جارالانىپ ءجۇرىپ جاۋعا اتقان سوڭعى وعىمدى دا «وتانىم ءۇشىن»، «ساۋلەم ءۇشىن!» دەپ اتقانمىن. كوكتەن قۇلاپ، ەستەن تانىپ جاتقاندا دا جۇرەگىمدە جاتقانسىڭ، كەتكەن جوقسىڭ ەسىمنەن. وتكەن ءومىرىمنىڭ وتكەلىنە كوز سالسام، نەلەر اسۋلاردان اسىپپىن، سونىڭ بارىنەن الىپ ۇشقان قاناتىم سەن ەكەنسىڭ ويلاسام. ەندى قاناتىم قيىلعان بولسا، قايدا بارىپ قۇلاماقپىن.
ساۋلە. تەمىر اعا، ءسىز ماعان نە ايتساڭىز دا مەن سىزگە ءبىر اۋىز قاتتى ءسوز ايتا الاتىن ەمەسپىن. تەك، مەن ءۇشىن دە، ءوزىڭىز ءۇشىن دە ءبىر نارسەنى قاتتى ەسكەرىڭىز. اكەلەرىمىز قاراباي مەن سارىبايدىڭ جولىن قۋعان ەكەن دەپ ءوزىمىزدىڭ كىم ەكەنىمىزدى، قاي ءداۋىردىڭ ادامى ەكەنىمىزدى ۇمىتىپ كەتپەيىك. ەندىگى ايتارىم سول عانا. (تەلەفون.) مەن تىڭداپ تۇرمىن، سالاماتسىز با، جاقسى... بار، وسىندا. ءقازىر (تەمىرگە.) تەمىر اعا، ءسىزدى رايكوم سەكرەتار! سۇراپ تۇر.
تەمىر (ترۋبكانى الىپ). تەمىر پەتروۆيچ مەن. جۇرت الدەن جينالىپ قالدى ما؟ ماقۇل، ءقازىر جەتەمىن، ءقازىر،
ساۋلە. اعاي، پەتروۆيچ اتالۋىڭىز قالاي؟
تەمىر. ول ءوزىمدى ۇشقىش ەتىپ ەسىرگەن اكەمنىڭ اتى.
ساۋلە. مۇنىڭىز دا ءبىر تاماشا ەكەن!
تەمىp. ساۋلەش، وسى ۇيگە كەلۋىم قيىن بولىپ ەدى، كەتۋىم ونان دا قيىنداپ تۇر. قوش دەگەن ءسوزدى ايتا الار ما ەكەنمىن، ءسىرا.
ساۋلە (ءسال باسىپ كەلىپ، تەمىردىڭ قولىن ۇستايدى). سىرتىڭىزدان قانىق ەم دە، تانىپ ەم، تايا باسپاي ءدال تاپقان سەكىلدىمىن. جانداي جاقىن جارى بار، جارداي قىمبات دوسى بار باقىتتى ءبىر جان بولايىن، ءومىر بويى قۇرمەت تۇتىپ اعا دەپ ەتەيىن، بەرىڭىز وسى تىلەگىمدى.
تەمىر. جوق، سۇيىكتىم، مەن جاڭا نە ايتتىم، سوعان ويلانا ءبىر قاراساڭ — مەندەگى جان سىرىنا ءوزىڭ دە تۇسىنەرسىڭ، قوش! (جالت بەرىپ شىعا جونەلەدى. ساۋلە سوڭىنان جۇگىرە بەرە، توقتاپ قالادى.)
شىمىلدىق.
ءتورتىنشى سۋرەت
ابزالدىڭ ءۇيى. كۇن كەشكىرگەن كەز. شىمىلدىق اشىلعاندا كورشى بولمەدەن الدەكىمدەردىڭ كۇلكىسى ەستىلەدى. ساحنادا جالعىز سايران وتىر، ونىڭ قولىندا دومبىرا.
سايران (دومبىراعا قوسىلا اندەتىپ). شەكەر... شەكەر... (جوق، بولار ەمەس،)
شەكەر، شەكەر اي سۇلۋ،
سەنەن اسار قاي سۇلۋ،
سەن ءبىر جالىن قىزىل شوق،
جۇرەگىمە سالدىڭ وت.
شەكەر كەلىپ ەسىك كوزىنە تۇرا قالادى. سايران ونى بايقاماي سول ەلەندى قايتالاي بەرگەن كەزدە شەكەر كۇلىپ جىبەرەدى.
شەكەر. شىركىن-اي، بۇل ولەڭدى قاي كىتاپتان ۇرلاپ الدىن. ەكەن.
سايران. اتتەڭ ۇرلاي الماي قور بولدىم عوي، ەگەر ۇرلاي السام بۇكىل جيھانداعى ەڭ اتاقتى اقىنداردىڭ ەڭ اسىل ولەڭدەرىن ۇرلاپ الىپ، ءبىر عانا ساعان سىيلار ەدىم.
شەكەر. ول دۇنيەگە بارعان سوڭ ۇرلارسىڭ، ازىرشە ساۋلە تاتەمدى شاقىرىپ جىبەرشى.
سايران. مەملەكەت ماسەلەسىن كەڭەسىپ وتىرعان ادامدى شاقىراتىن مەن اقىلسىز ەمەسپىن.
شەكەر. ەندى قايتتىم؟ ۇيگە تەمىر كەلىپ ەدى، ونىڭ ساۋلەمەن ءبىر تىلدەسپەي كەتەتىن ءتۇرى جوق.
سايران. تەمىر؟.. جوق، قايتا ساۋلەنىڭ وعان كورىنبەگەنى جاقسى. ول كەمپىر مەن شالدىڭ جانىندا وتىرا بەرۋگە جالىعادى دا كەتەدى. ونان دا سەن ابزال اعانىڭ الماتىدان اكەلگەن جاڭالىعىن تىڭدا.
شەكەر. ول نە؟
سايران. ازىرلەنە بەر. بىرىنشىدەن، مىنا ءبىزدىڭ ميرون قارتتىڭ كومبايىنىڭ وبلىس باسشىلارى دا قولعا الاتىن بولىپتى.
شەكەر. وندا تەز بىتەدى ەكەن عوي.
سايران. تەز بىتكەندە قانداي، سەن دە تەز ۇيرەن. ول بىتىسىمەن، ەكەۋىمىز كومىردەن تاۋلار جاسايمىز. ەكىنشىسى، ايتۋعا ءسوز جەتپەيدى ازىرلەنە بەر.
شەكەر (ىنتىعا ءتۇسىپ). ول نە؟
سايران. ون جەتىگە تولعان قىز بەن ون سەگىزگە تولعان جىگىتتەر بۇگىننەن باستاپ بويداق جۇرمەيتىن بولىپتى. ءسىرا، سولار سەن ەكەۋىمىزدىڭ نەكەمىزدى بۇگىننەن قالدىرماي قياتىن بولار.
شەكەر (ونىڭ قۇلاعىنان ۇستاي الىپ). مۇمكىن، سول نەكەنىڭ جولىنا مىنانداي قۇلاقتى جۇلاتىن بولار،
سايران (العاشقى ءانىن اندەتە باستايدى).
شەكەر، شەكەر اي سۇلۋ،
سەنەن اسار قاي سۇلۋ...
كورشى بولمەدەن ميرون، ابزال، تايمان، ساۋلە كەلەدى.
ميرون (سويلەي كەلەدى). ءسىزدىڭ بۇل سوزىڭىزدەن مەن ەرلىكتىڭ كىلتى دوستىقتا ەكەنىن ۇقتىم-اۋ، ابزال تايمانوۆيچ.
ابزال. ول عانا ەمەس، ءبىزدىڭ ەلدىڭ ەڭ بەرىك قامالى دا سول دوستىق. جاۋ ءبىزدىڭ تالاي تاس قامالىمىزدى تالقانداپ ءوتتى، ءبىراق دوستىعىمىزعا قىلاۋ تۇسىرە العان جوق. قايتا ءبىزدىڭ ەلدىڭ دوستىعى شىڭدالعان سايىن شىمىراي تۇسەتىن بولات تەمىرگە ۇقساپ، جاۋ سوققىسى تيگەن سايىن شىمىرلانىپ كەتتى.
ميرون. عاجاپ، عاجاپ! ويلاعان سايىن ءبىزدىڭ ەلدىڭ عاجاپ ەكەنىن كورە تۇسەسىڭ.
ابزال. ءيا، عاجاپ ەل. ونىڭ قاھارىنداي قاھار، ونىڭ نامىسىنداي نامىس، ونىڭ ەرلىگىندەي ەرلىك، ونىڭ دارىندىلىعىنداي دارىن ەشبىر ەلدە جوق. سونىڭ ءبىر كۋاسى — سىزدەرسىزدەر. سىزدەر ەرتەڭنەن باستاپ جاڭا زاماننىڭ جاڭا قۇرالىن جاساعالى وتىرسىزدار. بۇل — بۇگىن جاۋدى جەڭۋگە قانداي كەرەك قۇرال بولسا، ەرتەڭ ءومىرىمىزدى وركەندەتۋگە دە سونداي كەرەك قۇرال. سوندىقتان، سىزدەر بۇعان ءبىر كىسىدەي جۇمىلۋىمەن بىرگە بارلىق اقىل-ويلارىڭىزدى جۇمساي بىلىڭىزدەر. ول ءۇشىن دوستىقتارىڭىز كۇشتى بولسىن.
سايران. بۇل ءۇشىن وبكومنىڭ دا كومەگى كەرەك سەكىلدى-اۋ، ابزال اعا.
ابزال. وبكومنىڭ عانا ەمەس، ورتالىق كوميتەتتىڭ. دە كومەگى ءازىر. ەندىگى ءىستىڭ تەتىگى ساۋلە مەن سىزدە ميرون پاۆلوۆيچ. (سايران مەن شەكەرگە.) سەن ەكەۋىڭنىڭ بۇل ماشينانى وسى باستان ۇيرەنە باستاعاندارىڭا قۋانامىن. ءبىراق وزدەرىڭ عانا ۇيرەنىپ قويماي، باسقا جاستاردىڭ دا ۇيرەنۋىنە كومەكتەسىڭدەر.
سايران. ءوزىمىز بىرەۋدەن ۇيرەنىپ ءجۇرىپ، ءبىز كىمدى ۇيرەتپەكپىز؟
ابزال. ۇيرەنۋ بار دا، ۇيرەنە ءجۇرىپ ۇيرەتۋ بار. مۇنداعىلاردىڭ كوپشىلىگى — وزدەرىڭ سەكىلدى وندىرىسكە جاڭا كەلگەن جاس بالعىندار، سولارعا ۇلگى بولىڭدار.
سايران. قولىنان كەلسە كىمنىڭ قۇداي بولعىسى كەلمەيدى دەيسىز.
ابزال (ميرونعا). تاعى دا ەسكەرتەمىن، مۇنداي ۇلكەن ءىستىڭ شاحتانىڭ مەحسەحىندا جاسالۋى مۇمكىن ەمەس، سوندىقتان ماكەتىن جاساپ زاۆودقا بەرەتىن بولىڭىزدار.
ميرون. جوق، قۇرمەتتىم. ءوزىمىز سىناپ الماي، وزگەنى اۋرەگە سالالمايمىز، تەك ساۋلە ەكەۋمىزدى جۇمىستان ۋاقىتشا بوساتىڭىزدار.
ابزال. ەگەر ءبىرىڭىزدى دە، ءبىر كۇنگە دە بوساتۋعا بولماسا شە؟
ميرون. وندا تەز بىتىرەمىز دەي المايمىن.
ساۋلە. مەن ءقازىر، بوسا دا، جۇمىسسىزبىن عوي، ميرون پاۆلوۆيچتىڭ كورسەتۋى بويىنشا ماكەتىن قولعا الا بەرسەم قايتەدى؟
ابزال. ۇيات، ساۋلە، ۇيات. ون كۇننەن بەرى جۇمىسسىز جۇرگەنىن قانداي ۇيات بولسا، مۇنى ايتۋىڭ ونان دا ۇيات.
ساۋلە. ىستەر لاجىم بولماسا قايتەيىن؟
ابزال. لاجىڭ نەگە جوق؟ پارتيا مەن وكىمەت ورىندارى قايدا؟ ولارعا نەگە ايتپادىڭ؟ نەگە بۇزدىرمادىڭ ونداي وسپادار بۇيرىقتى؟
تايمان. شىراعىم-اۋ، ول بۇيرىق ءوزىڭنىڭ اعاڭ مىرقالدىڭ بۇيرىعى عوي، تەرىس بولسا كەلدىڭ عوي، نەگە بۇزبايسىڭ؟
ابزال. اكە، ونداي بۇيرىق كىمدىكى بولسا دا بۇزىلادى.
تايمان. ءسويتشى، شىراعىم، مەنىڭ ايتقالى وتىرعان تىلەگىم سول ەدى.
ابزال (ميرونعا). سولاي، قاريا. ساۋلە كەتكەلى ول ۋچاستكا جوسپارىن ەكى-اق كۇن ورىنداپتى. ءسىزدى بوساتساق، بۇل شاحتانىڭ ونان دا كەرى كەتەتىنىن سونان بايقاي بەرىڭىز.
ميرون. ءارى جۇمىس ىستەپ، ءارى مۇنى ءبىر جىلدىڭ ىشىندە ءبىتىرۋ مۇمكىن ەمەس. ءتىپتى ميعا سياتىن ەمەس. (از ءۇنسىز.) قىزىم، سەن نە دەيسىڭ؟
ساۋلە. مەن نە دەرىمدى بىلە الماي وتىرمىن. (ابزالعا.) كوشەدەن بەرى پەريزات تا جامان ەمەس، ۋچاستكانى ازىرشە سول باسقارا تۇرسا قايتەر ەدى. (پەريزاتتىڭ اتى اتالعان كەزدە ميرون مەن تايمان جارىسا قول سەرمەيدى.)
سايران. ابزال اعا، سىزگە ءبىر سۇراۋ. بۇلب ۇلى جوق جەردىڭ قارعاسى بۇلبۇل بولىپ سايرايتىنى راس پا؟
ابزال. بۇلبۇل جوقتا قارعانىڭ بۇلبۇلمىن دەپ ويلاۋى مۇمكىن، سايراۋى مۇمكىن ەمەس.
سايران. ەندەشە، بۇل دا سونداي. پەريزاتتىڭ ساۋلەدەي بولۋى مۇمكىن ەمەس.
ميرون. وتە دۇرىس ايتتىڭ، سايرانىم. ساۋدانى قويايىق، قىزىم. كۇندىز شاحتادا ىستەسەك، تۇندە مۇنى ىستەيمىز. (ابزالمەن قول الىسادى.) تاۋەكەل.
تايمان. ءاي، كارى قىرانىم-اي، قاناتىن ءبىر-اق قاقتى-اۋ. مەن دە قوستىم تىلەگىممەن بىرگە بىلەگىمدى! (قول سوعادى.)
سايران (ۇشەۋىنىڭ قولىنىڭ ۇستىنە اكەلىپ قولىن ۇرادى). مەنىڭ دە ايتارىم سول!
شەكەر. ىسكە ءسات!
ساۋلە. بارىمىزدە ءبىر عانا تىلەك — وتان تىلەگى بولسىن.
ميرون (ابزالعا). قينالامىز، قينالساق تا بۇل سەنىمدەرىڭىزدى اقتاپ شىعامىز.
ابزال. بۇگىنگى كۇنى قاقپامىزعا ءتيىپ جاتقان سوعىستىڭ سوققىسى ەرتەڭگى ۇرپاقتارىمىزدىڭ بەسىگىنە دە ءتيىپ جاتىر. سونى ەسكە ساقتاڭىزدار جان اياۋدى ۇمىتاسىزدار، قوش بولىڭىزدار.
ميرون. قىزىم، كەتتىك! (ساۋلە ونى قولتىقتاي جونەلەدى. ولارمەن بىرگە شەكەر دە كەتەدى.)
سايران (تايمانعا). ورىستىڭ وزىڭىزدەي شالىن كوردىڭىز بە، قۇدايدىڭ دا قولىنان كەلمەگەن كەرەمەتتى جاساعالى جۇرگەنىن.
تايمان. ءسوزدى قوي دا ءجۇر، ميروننان ۇيرەنگەن كومبايىنىڭدى ماعان دا ۇيرەت.
سايران (ونىڭ قۇلاعىنا كۇبىرلەپ). شەكەردىڭ بەتىنەن ءبىر تاتىپ كەلەيىنشى.
تايمان. بارا عوي، تاتا عوي. (سايران جۇگىرىپ كەتەدى. تايمان باسىن كۇرسىنە شايقاپ.) شىركىن جاستىق-اي، جاي وعىنداي جۇيرىكسىڭ-اۋ. (ءوز بولمەسىنە كەتەدى. ابزال راديونى سويلەتەدى. راديودا تاتتىمبەتتىڭ «سارجايلاۋى». ابزال سونى تىڭداپ ديۆاندا گازەت وقىپ جاتىر. ازدان سوڭ سىرتتان ەكپىندەي باسىپ مىرقال كەلەدى. ول كەلە راديونى توقتاتا سالىپ، ابزالعا جاقىندايدى.)
مىرقال (اشۋلى داۋىسپەن). كوتەر باسىڭدى. مەن سەنىمەن تۇپا-تۋرا اشىق سويلەسكەلى كەلدىم.
ابزال. سويلەي بەرىڭىز.
مىرقال. ورلوۆقا مەنى جامانداعان سەن عوي، ءا؟
ابزال. نە دەپ؟
مىرقال. نە دەگەنىڭدى ءوزىڭ بىلەسىڭ دە. ونى بىلاي قويا تۇرايىن، سەن بۇگىنگى بيۋرودا نە ايتتىڭ وسى؟ سوعىس كەزىندە ونداي ءسوزدىڭ قانداي ادامنىڭ اۋزىنان شىعاتىنىن بىلەسىڭ بە وسى؟
ابزال. ءوزىم ايتقان ءسوز بولسا، نەگە بىلمەيىن.
مىرقال. انت ەتەيىن، سەن بىلمەيسىڭ، بىلسەڭ، ونداي ءسوزدى ايتپاس ەڭ تاك. مەنى سىناعانىڭ باسقالاردىڭ كوزىن الداۋ بولسىن. ال، رۋساك جولداستا نەڭ بار ءتيىسىپ. ءوزىڭ قايدا لاعىپ بارا جاتقانىڭدى سەزەسىڭ بە؟
ابزال. الدىمداعى اعاسىز، اداسقان بولسام جونگە سالىڭىز.
مىرقال. سالسام سالامىن، ادەيى سالعالى كەلدىم. سەن بار عوي ءا، تۇپ-تۋرا سەن. (نە دەرىن بىلمەي.) ءيا، سەن قيالي بولىپ باراسىڭ.
ابزال (كۇلىمسىرەپ). ءاي، تابانىڭىزدىڭ ءبۇرى جوق-اۋ. ايتايىن دەگەنىڭىز «ۇلتشىلسىڭ» دەۋ ەدى، ونى دا ايتا المادىڭىز، ءا؟ ول — كۇنشىلدەردىڭ ءبىرىن-بىرى جامساتىپ كەلگەن قارا شوقپارى عوي، ايتا بەرىڭىز، ولاي دەۋگە دالەلىڭىز قانداي؟
مىرقال. باسقا دالەلدى بىلاي قويايىن، بۇگىنگى سوزىڭنەن تالاي سۇمدىقتى تابۋعا بولادى، تاك. اسىرەسە، رۋساك تۋرالى ايتقان ءسوزىڭ بار عوي ءا، ەرتەڭ وزىڭە كەسەل بولىپ جابىساتىنى ءسوزسىز، سەندەيلەردىڭ تالايىن كورگەن قۋ ءمۇيىز. ونىڭ ءبىر شايقاۋىنان قالاتىن سەن جوقسىڭ، تاك. ەگەر ول ءىنىسىنىڭ ازعىندىعىن اشقانىم ءۇشىن وشىگىپ ءجۇر دەسە دە، كەتتىڭ عوي سۋ تۇبىنە.
ابزال. بار ايتارىڭىز وسى عانا ما؟
مىرقال. ول ونىمەن تۇرسىن، سوناۋ قازىبەكتىڭ كەسىرلى قىزىن قورعاپ نەڭ بار؟ قىزارعان قىزىل بەتىنە قىزىقتىڭ با؟ سافونوۆ ەكەۋىڭ ونى قىزعىشتاي قوري بەرىڭدەر، ءبارىبىر مەن ول قىزدى ەرتەڭ سوتتاتامىن.
ابزال. ول نە ءۇشىن؟.. مىرقالدى سىناعانى ءۇشىن بە؟
مىرقال. ونى ءوزىم بىلەمىن.
ابزال. بولدىڭىز با؟
مىرقال. بۇل جەردە بوتەن ەشكىم جوق، وسىنىڭ بارىنە كاك بولشيەۆيكشە جاۋاپ بەرشى.
ابزال. بولساڭىز ۇيىڭىزگە بارىپ ۇيىقتاڭىز دا، ەرتەڭ ەرتەمەن سول ساۋلە تۋرالى بەرگەن بۇيرىعىڭىزدى بۇزىڭىز.
مىرقال. مم... م... ول بولا قويماس.
ابزال. بولعاندا سول بولار. ول عانا ەمەس، مەنىڭ سىزگە بەرەر كەڭەسىم: شاحتانى باسقارۋ جۇمىسىن دا سول ساۋلەگە بەرگەنىڭىز جون.
مىرقال. ا، ول نە ساندىراق؟
ابزال. ساندىراق بولسا دا ورىندالادى. مۇنداي ۇلكەن شاحتانى باسقارۋ ءسىزدىڭ قولىڭىزدان ەندى كەلمەيدى. شارقىڭىزعا قاراڭىز دا، شاماڭىز كەلەتىن جۇمىستى ىستەپ، از دا بولسا پايدا كەلتىرىڭىز.
مىرقال. بىلەم، سەنىڭ ول قىزدىڭ جولىنا قاتىن-بالا، ءۇرىم-بۇتاق، تۇقىم-تۇقيانىڭدى تۇگەل قۇربان ەتەتىنىڭدى، بىلەم.
ابزال. نە دەيسىز؟
مىرقال. سولاي دەيمىن.
ابزال (ۇزاق قادالا قاراپ). و، مەنىڭ بىلمەيتىندەرىم ءالى دە كوپ ەكەن. ءسىز وسىنداي ما ەدىڭىز؟ ءسىز ۇياتتان جۇرداي ما ەدىڭىز؟
مىرقال. ارينە، سىناعان كىسىنى سولاي دەيسىڭ.
ابزال. دەيتىنىم سول — جيىرما جىل كەيىن قالىپسىز. جيىرما جىل كەيىن قالساڭىز — بۇگىن ەلدى قالاي باستاماقسىز.
مىرقال. سەنسىز دە باستاپ كەلگەنمىن، سوقتىقپا ماعان. سوقتىقپا. (ەكىنشى بولمەدەن تايمان كەلەدى، قولىندا قامشى.)
ابزال. اكە، ءسىز بارا بەرىڭىز.
تايمان. جوق، مىنادا جۇمىسىم بار.
ابزال (باياۋ ۇنمەن). ءيا، باستاپ كەلدىڭىز. باستادى دىز دا قۇلاتتىڭىز شاحتانى.
مىرقال. تاعى دا جابار جالاڭ بار ما؟
ابزال. بارىڭىز. جالعىز عانا تىلەگىم، قايىر سۇراپ كەتسەڭىز دە بىرەۋدىڭ تابانىن جالاماڭىز. رۋساك دوسىڭىز مەنى مۇيىزىنە ىلە السا، ىلە بەرسىن. ءسىز وعان قىستىرىلىپ ءقادىرىڭىزدى كەتىرمەڭىز. ونىمەن ۇزاققا بارا المايسىز.
تايمان. ءبىر بۇلك ەتكەندە تۇسەسىڭ دە قالاسىڭ دەسەڭشى.
ابزال. ەگەر دە مۇنداي ۇياتسىزدىقتى قويماساڭىز، تۋىسىم ەدى دەمەيمىن، ءادىل، قاتال ۇكىم ايتقانىم. (كەتە بەرەدى.)
مىرقال. سول قاتال ۇكىمدى ساعان مەن ايتارمىن، ەندى ءوز وبالىڭ وزىدە.
تايمان (اقىرىپ). توقتا، ءاي! (مىرقالدىڭ ءون بويىنا كوز جۇگىرتىپ.) اقىلىڭ وسكەن ەكەن دەپ جۇرسەم، قارنىڭ ەكەن عوي قامپيعان. (مىرقال اشۋلانىپ كەتە بەرگەندە، تايمان قامشىسىن بىلەپ الدىن كەس-كەستەيدى.) مىنانى كورەيىن دەمەسەڭ، توقتا دەيمىن مەن ساعان! ون بەس جىلدان بەرى تاياق جەمەگەنگە قۇتىرايىن دەگەن ەكەنسىڭ ابدەن. ءوزىڭ شاحتانىڭ ديرەكتورى ەمەس ەلدىڭ دەرتى بولدىڭ بۇل قالاي؟ الدىمەن وسىعان جاۋاپ بەرشى؟
مىرقال. مىنا كىسى بىردەدە ىشكەن بە؟ (ابزالعا.) سەن نەگە قوي دەمەيسىڭ؟
تايمان. ونىڭ مەندە جۇمىسى نە؟
مىرقال. ءسىزدىڭ مەندە جۇمىسىڭىز نە؟
تايمان. مەنىڭ جۇمىسىم سول، سەنىڭ اكەڭمىن.
مىرقال. ونى قايت دەيسىز؟
تايمان. اكەڭمىن دەپ ايتارىم سول — ەگەر قان بولايىن دەمەسەڭ سوقتىقپا ساۋلەگە. (قالشىلداپ.) قۇدايدان تىلەپ العان تۇڭعىشىم بولساڭ دا، ول ءۇشىن سەنى قۇربانعا شالامىن، سوقتىقپا ساۋلەمە، سوقتىقپا! (قامشىنىڭ استىنا الادى، مىرقال قاشا جونەلەدى.)
شىمىلدىق
بەسىنشى سۋرەت
مەحسەحتىڭ ءبىر جاق شەتىندەگى ميروننىڭ كابينەتى. قاق توردەن سەحتىڭ ءىشى كورىنەدى. الىستان ستانوكتاردىڭ، بالعالاردىڭ ءدۇرسىلى ەستىلەدى. كابينەتتە ساۋلە جالعىز. ول بىرەسە الدەنەنى سىزىپ، بىرەسە ەكىنشى ستولدىڭ ۇستىندە تۇرعان كومبايننىڭ ماكەتىن اينالدىرا ولشەپ ىسپەن شۇعىلدانۋدا. ازدان سوڭ پەريزات كەلەدى.
پەريزات. پا، دەگەن-اۋ، وسى مەحسەحتان شىقپايسىڭ، ۇستا بولىپ كەتكەنسىڭ بە؟
ساۋلە. ءيا، ۇستامىن. مۇندا مەن بولاشاق بوبەگىمە بولات تەمىردەن بەسىك جاساپ جاتىرمىن عوي،. سەن ونى بىلمەۋشى مە ەدىڭ؟ (ماكەتتى نۇسقاپ.) مىنە، كوردىڭ بە؟ ءبىز ەندى ءبىر جىلدان كەيىن كەمىردەن سەل اعىزامىز.
پەريزات. وحو، وندا قاناتتى الىسقا قاعايىن دەگەن ەكەنسىڭدەر.
ساۋلە. جاڭا تالپىنعان بالاپان دا قاناتىن بيىكتى مەگزەپ قاعادى عوي، ونى قوي دا ءوز جايىڭدى ايتشى. كەشە ەكىنشى ۋچاستكا سەندەردەن تاعى دا وزىپ كەتىپتى عوي.
پەريزات. كەشە ولار وزسا، بۇگىن ءبىز وزدىق. ەندى ريزاسىڭ با؟
ساۋلە. وندا ريزامىن.
پەريزات. ريزا بولساڭ مەنى سەن دە ريزا ەت. تەمىر بۇگىن مايدانعا قايتاتىن كورىنەدى...
ساۋلە. جولى بولسىن.
پەريزات. ويلان، سەن سوقىر ۇمىتكە الدانىپ، ءوز باعىندى ءوزىڭ بايلاپ جۇرگەن جانسىڭ. سوعىس بولسا ءالى بىتەر ەمەس، سوعىس بىتپەي نۇرلانداردىڭ كىم ەكەنىن بىلەتىن ءتۇرىمىز جوق. ەندى ەلگە كۇلكى بولعاننان باسقا نەمىز قالدى؟
ساۋلە. مۇنىمەن قايتپاقسىڭ؟
پەريزات. ايتارىم سول: تەمىرمەن ءسوز بايلاسىپ قال. اكە-شەشەڭنىڭ دە تىلەگى مەنىڭ ايتىپ تۇرعانىم. ءتىل ال.
ساۋلە (از ۋاقىت ءۇنسىز). پەريزات، سەن بايقايسىڭ با؟ وسى سوعىس ادام بالاسىن ەكى جۇيەگە ءبولىپ بارادى. بىرەۋلەر كوكجيەكتەن كوتەرىلگەن كۇندەي شالقىپ، ادامشىلىقتىڭ اسقار شىڭىنا قاراي ورلەپ بارا جاتسا، ەندى بىرەۋلەر اسپاننان اعىپ تۇسكەن جۇلدىز سەكىلدى، بىرتە-بىرتە قۇلديلاپ ءتۇپسىز تۇڭعيىققا قۇلاپ بارادى. بىزدەر سول قاراڭعى تۇڭعيىققا قۇلاعان جۇلدىزعا ۇقساپ كەتپەيىكشى. ەگەر وزىڭە-وزىڭ يە بولماساڭ مەنەن اۋلاعىراق ءجۇرشى.
پەريزات. مەن وزىمە-وزىم يە بولارمىن-اۋ، تەك ءومىر بويى كۇلكى بولامىز با دەپ قورقامىن، اسىرەسە سەن ءۇشىن قورقامىن.
ساۋلە. مەن ءۇشىن قاپا بولماي-اق قوي، مەن جۇرەگى كىرلەنبەگەن ادامنىڭ كۇلكى بولمايتىنىن بىلەمىن.
پەريزات. شىنىڭدى ايتشى، تەمىردى نەگە سۇيمەيسىڭ؟
ساۋلە. ونداي اسىل ادامدى سۇيمەسەم ادامدىعىم قايسى. اتتەڭ، ول وزىنە جار تابۋدان گورى مەندەي قارىنداس تابۋ قيىن ەكەنىن بىلمەي ءجۇر. (جاڭا عانا تۇنەرە قالعان پەريزات قايتادان جادىرايدى.)
پەريزات (ساۋلەنى باس سالىپ قۇشاقتاي الىپ). اقىلدىم مەنىڭ، ءبىراق قانشا اقىلدى بولساڭ دا وسى ساپار ءوز اعاڭدى ءوزىڭ تانىماي تايا باستادىڭ. ونىڭ ءدال ءقازىر سەنى قارىنداس، مەنى جار ەتۋدەن باسقا ارمانى جوق سياقتى.
ساۋلە (ويلانىپ قالىپ). سولاي ما؟.. توقتاي قال، سەن نە ايتىپ كەتتىڭ؟ ۇقپاي قالدىم، قايتا ايتشى.
پەريزات. ايران سۇراي كەلىپ، شەلەگىمدى نەسىنە جاسىرايىن. سەنەن: تەمىردى اعا كورسەڭ، مەنى جونگە كەرۋىڭدى وتىنگەلى كەلدىم.
ساۋلە. سوندا تەمىر سەنى الماق پا؟
پەريزات. سەن قىرسىق جاساماساڭ، كەيبىر كىنامدى جاسىرساڭ، ونىڭ الاتىن ءتۇرى بار.
ساۋلە. مەنىڭ قىلداي قىرسىعىم تيمەيدى، تەك ءوزىڭ اۋرە بولاسىڭ دا قالاسىڭ.
پەريزات. نەگە؟
ساۋلە. مەن تاني بىلگەن تەمىر بولسا، ول سەندەي وپاسىز قىزداردى كومۋگە ءازىر، سۇيۋگە جوق. (ميرون كىرىپ كەلەدى.)
ميرون. تاستا، قىزىم، تاستا! (ستولدى ۇرعىلاپ وتىرا كەتەدى.)
ساۋلە. نەگە، نە ءۇشىن؟
ميرون. ەح، الجاسقان باسىم، نەدەن مۇنشا الجاستىم، نەم بار ەدى وسى كومبايندا؟!
ساۋلە. ميرون پاۆلوۆيچ، مۇنشا كۇيىنگەندەي نە بولدى؟
ميرون. ورنىمنان الىنىپ، سوتقا بەرىلەتىن بولدىم.
ساۋلە. قايداعى سوت؟
ميرون. ونى مىرقالدان سۇرا.
ساۋلە. سونداي ما، لاڭىن تاعى شاڭداتتى ما؟
ميرون. جوق، ول دۇرىس ىستەپ وتىر. ۇمىتشاق باسىم، كىنالى مەن، مەن. (مىرقال مەن بولەكباس كەلەدى.)
مىرقال، كومباين، كومباين دەپ ءجۇرىپ كومىر شاباتىن ماشينانىڭ ءوزىن قۇرتتىڭدار ما اقىرى! بولەكباس، شاقىر قازەكەمدى. (بولەكباس مەحسەحقا كەتەدى.) ميداعى ماشينانى جۇرگىزەم دەپ ءجۇرىپ، قولداعى ماشينانى قۇرتقاندارىڭ مىناۋ، جانتالاسىپ شاحتانى قاتارعا قايتا قوسا باستاپ ەدىم، ەن مول ءونىم بەرىپ تۇرعان لاۆانى توقتاتىپ قويعاندارىڭ مىناۋ، سوعىس بولسا مىناۋ، بۇل نە؟
ساۋلە. باسە، بۇل نە؟ ءتۇسىندىرىڭىزشى. لاۆانى توقتاتقان كىم؟
مىرقال. سۋرا مىنا ۇستازىڭنان، 4-لاۆاداعى كومىر شاباتىن ماشينا ءبۇلىنىپ قالدى. ونىڭ، ورنىنا سالا قوياتىن قولدا ماشينا جوق. ەسكى ماشينالاردى تەز جوندەڭدەر، ءازىر تۇرسىن دەپ مىنا كىسىگە مۇنان بەس كۇن بۇرىن تاپسىردىم. جوندەگەن بىرەۋى جوق، ءتىپتى قولعا دا الماعان. بۇل نە؟ وسى دا سوۆەت ادامىنىڭ قىلىعى ما؟
ساۋلە. وعان ءبىر عانا ميرون پاۆلوۆيچ كىنالى مە؟
مىرقال. جوق، ول كىسى عانا ەمەس، سەن دە كىنالىسىڭ. تاك.
ساۋلە. ءسىز ونى ماعان قاشان ايتقان ەدىڭىز؟
مىرقال. ايتپاسام دا ءبىلۋىڭ كەرەك ەدى.
ساۋلە. ءسىز ءوزىڭىز بەرگەن بۇيرىقتىڭ قالاي ورىندالىپ جاتقانىن باقىلاۋىڭىز كەرەك ەدى.
مىرقال. ءجا، بولدى. كىمنىڭ كىنالى ەكەنىن ەندى سوت قانا شەشەدى.
ساۋلە. سوتتىڭ ۇكىمى سىزگە ماشينا بولماس دەيمىن.
ميرون. بەرە بەرىڭىز سوتىڭىزعا. تەك سىزدەن تىلەر تىلەگىم — كومبايننىڭ جاسالۋىنا كەسەل كەلتىرمەڭىز.
مىرقال. نەمەنە، ءسىز ءۇشىن سوندا ءوزىم كەتەيىن بە سوتقا.
قازىبەك (سويلەي كىرەدى). پاي، پاي، شىراعىم، مىرقال-اي، ءسوزىڭ ىلعي وتتان، سوتتان كەلەدى-اۋ سەنىڭ.
مىرقال. وتتىڭ ورتاسىنا تۇسسەڭىز، ءوزىڭىز دە سولاي سويلەرسىز. ماسەلە بىلاي، قازەكە، مەن جادا ترەسپەن دە كەلىستىم، قازىردەن باستاپ مەحسەحتى ءسىز باسقاراسىز.
قازىبەك (جاقتىرماي). مەن بە؟
مىرقال. ءيا، ەد الدىمەن ىستەيتىن ءىسىڭىز: وسىندا جوندەلۋگە بەرىلگەن بەس-التى ماشينا بار، سولاردى تەز جوندەڭىزدەر، تاك. ەكىنشىدەن...
قازىبەك. توقتاشى، ميرون پاۆلوۆيچ نەگە باسقارمايدى؟ بۇل كىسى مەنەن كەم بە؟
مىرقال. جوق، كەم ەمەس. ءبىراق بۇل كىسىنىڭ وندىرىسكە كەلتىرگەن كەسەلى دە كەم ەمەس.
ميرون. قۇرمەتتىم، باسقاڭنىڭ ءبارى دۇرىس، تەك سوڭعى ءسوزىڭدى قايتىپ ال.
مىرقال (سۇق قولىن شوشايتىپ). ەشۋاقىتتا، نيكوگدا.
ساۋلە. مىرقال اعا، ايتا بەرسە ءسوز دەگەن ايتىلا بەرەدى. كەسەل دەگەن ءسوزدى ادامىنا قاراي جۇمسايىق تا.
مىرقال. ول نە ءسوز؟
ساۋلە. بۇل كىسى ەشقانداي كەسەل جاسامايدى دەگەن ءسوز.
مىرقال. وندا بەرىلگەن بۇيرىقتى ورىنداماي، بۇتىندەي ءبىر لاۆانى توقتاتىپ قويعاندى نە دەيمىز؟
ساۋلە. ورىندامايىن دەگەن جوق، بۇل كىسى سوڭعى كەزدە كۇندىز-تۇنى تىنىم كەرمەي كومباينمەن اينالىسىپ كەتتى.
بولەكباس. جولداستار، ماسەلە كومباين جايىندا ەمەس، مىرزەكەمنىڭ ايتىپ تۇرعانى كومىر شاباتىن ماشينا جايىندا عوي.
مىرقال. سول عوي مەنىڭ كۇيەتىنىم.
ساۋلە (بولەكباسقا). جاپالاقشا جارباڭداي بەرمەي، جوعال! (مىرقالعا.) اۋرە بولماڭىز، مەنىڭ كوكەم مۇنداي جۇمىستى باسقارا المايدى.
قازىبەك. ءيا، ماعان اۋرە بولماڭدار.
مىرقال. قازەكە، سوعىس كەزىندە كەجەگەڭىز كەيىن تارتسا، كەسەلگە كەزدەسەسىز. ساۋ باسىڭىزعا ساقينا تىلەمەي جۇمىسقا كىرىسىڭىز! ەگەر دە موتورى توزعان بولسا، مىنالاردىڭ الگى كومباينسىماعىنا سالىنباقشى بىر-ەكى جاڭا موتور بولاتىن، سونى الىپ سالىڭىز.
ساۋلە. نە دەيسىز؟
مىرقال. كومباين اتتى ەرتەك ءبىتتى دەيمىن، تاك.
ساۋلە. مىرقال اعا، ول ايتقانىڭىز ەشۋاقىتتا بولمايدى!
مىرقال. بولعاندا قانداي. ءسوزدى قوي دا، قازىردەن باستاپ ۋچاستكەگە بار. ماعان ميداعى ماشينا ەمەس، كەمىر بەرىڭدەر، كومىر. (كەتە بەرەدى.)
ميرون (اتىپ تۇرىپ). توقتا، قۇرمەتتىم، توقتا! سەن مەنى قولىڭنان كەلسە سوتتا مەيلىڭ، ايدات مەيلىڭ، تەك كومباينعا سوقتىقپا. ول — مەنىڭ ۇرپاعىم، ونىڭ موتورىن العانشا مەنىڭ جۇرەگىمدى ال، ال جۇرەگىمدى، اياما!
مىرقال. وتان ءۇشىن مەن ءسىز تۇگىل ءوزىمدى دە ايامايمىن، تاك. ەندى تۇسىنىكتى مە؟ (ابزال كىرىپ كەلەدى.)
ابزال. سالەمەتسىز بە؟ بۇل نە ايعاي؟
قازىبەك. ابزال شىراعىم، ميرون پاۆلوۆيچ مىرقالدىڭ ءبىر تاپسىرىندىسىن ۇمىتىپ كەتىپ، سونىڭ سالدارىنان ءبىر لاۆا توقتاپ قالعان ەكەن. سول ءۇشىن بۇل كىسى opنىنان الىنىپ، سوتقا دا بەرىلەتىن بولدى، جاساپ جاتقان كومباينى دا توقتالاتىن ءتۇرى بار. بۇل — سونىڭ ايقايى.
ابزال. ايقايشىل بولساڭىزدار قوي باعىڭىزدار، ويتكەنى ايقايدان قويعا شاپقان قاسىر عانا قايمىعادى. سولاي ما، قارىنداس؟
ساۋلە. مەن ايقايدى دا ءارتۇرلى دەپ بىلەمىن. قورقۋدىڭ ايقايى بار دا، قورقىتۋدىڭ ايقايى بار.
ابزال. دۇرىس ايتاسىڭ. ءبىراق سەندەر باسقانى قورقىتۋ ءۇشىن ەمەس، وزدەرىڭ قورىققاننان ايقايلاي بەرەسىڭدەر مە دەيمىن. سولاي ەمەس پە، ميرون پاۆلوۆيچ؟
ميرون. مەن بىزدە عانا ەمەس، بۇكىل ەلىمىزدە ەشقانداي ايقاي بولماسا ەكەن دەپ تىلەيمىن.
ابزال. تاماشا، جاقسى تىلەك مۇنىڭىز. (قاسىنا وتىرادى.) ءسىز شىنىندا، مىڭنان وزعان تۇلپارسىز-اۋ، ميرون پاۆلوۆيچ.
ميرون. قانشالىقتى جۇيرىك ەكەنىمىزدى سوتتىڭ الدىندا بايقارسىز ەندى.
ابزال. ەگەر ءسىزدى سوتتاي الاتىن سوت بۇكىل سوۆەت وداعىندا جوق بولسا، قالاي بايقايمىز. سونىڭ ءوزىن مىنا كومباين بىتكەن كۇنى بايقاۋعا كەلىسەيىك تە، جۇمىسقا كىرىسەيىك. (مىرقالعا.) ءسىز 1-شاحتاعا كىسى جىبەرىپ، كومىر شاباتىن ەكى ماشينانى الدىرىڭىز. قاي كۇنى ماشينالارىڭىز جوندەلىپ بىتەدى، سول كۇنى قايرىپ بەرىڭىزدەر. ءوزىڭىز كابينەتىڭىزدە بولىڭىز. الماتىدان كەلگەن كوميسسيا ءقازىر وسىندا كەلمەك.
مىرقال. كوميسسيا! ول نەنىڭ كوميسسياسى تاعى دا؟
ابزال. ورتالىق پارتيا كوميتەتىنەن. ادەيى ميرون ءپاۆلوۆيچتىڭ كومباينىن كورۋگە كەلگەن.
قازىبەك (مىرس ەتىپ). ءبىز مۇندا بۇل كىسىنى سوتتاتقالى جاتىرمىز عوي. مىرقال، ەستىپ تۇرسىڭ با؟
بولەكباس. پوزدراۆليايۋ، ميرون پاۆلوۆيچ، ي پريۆەتستۆۋيۋ.
مىرقال. نە مەن تۋك تۇسىنبەيمىن، نە وسىلار تۋك تۇسىنبەيدى. پەريزات، ءجۇر بەرى. (ەكەۋى كەتەدى.)
ابزال. ميرون. پاۆلوۆيچ، كوميسسيا مۇشەلەرىنە كومباين جايىن كەن ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن ماكەتىن مىرقالدىڭ كابينەتىنە اپارىڭىزدار. باسقا جايدى كەيىن سويلەسەرمىز، بارىڭىزدار. (باسقالار مەحسەحقا كەتەدى، ساۋلە قاعانىن جازۋعا قايتا كىرىسەدى. ابزال كەتە بەرە توقتاپ.) ايتپاقشى، ساۋلە، سەن ەرتەڭ ساعات ونىڭ كەزىندە وبكومعا ورلوۆ جولداستىڭ كابينەتىنە كەلەتىن بولشى.
ساۋلە. ورلوۆقا؟ نە ءۇشىن؟
ابزال. وسى شاحتانىڭ كەلەشەك تاعدىرى ءۇشىن دە، ءوزىڭنىڭ باستىق بولۋىڭ ءۇشىن.
ساۋلە. مەن بە باستىق بولاتىن؟
ابزال. سەن ەكەنىڭدى ايتتىم-اۋ دەيمىن. ۋاقىت ءوتىپ بارادى، قارتتارعا ايت، تەزدەتسىن. (كەتە بەرەدى.)
ساۋلە. ابزال اعا، ەرتەڭ ول كىسىنىڭ الدىندا سىزبەن ايتىسىپ وتىرعانىم ۇناماس. ونان دا تىلەگىمدى ءوزىڭىز تىڭداي كەتىڭىز.
ابزال. باستىق بولا المايمىن دەگەلى تۇرعانىڭدى سەزەمىن. ولاي دەۋگە دالەلىڭنىڭ جوعىن تاعى بىلەمىن، تالاستى قوي. (كەتەدى.)
ساۋلە. اياماعانى ما، جوق الدە مەن ءوزىمدى-وزىم بايقاي الماي ءجۇرمىن بە؟ (ويلانعان كۇيى سەحىڭ كەتەدى، ازدان سوڭ بولەكباس كەلەدى.)
بولەكباس. مىنە، تاماشا قىز دەپ سونى ايتۋ كەرەك قوي. (شەكەر كەلەدى.)
شەكەر. كىمدى، مەنى مە؟
بولەكباس. ا، شەكەرجان، ساۋلە ەكەۋىڭدى ايتپاعاندا كىمدى ايتادى عوي دەيسىڭ. كوردىڭ بە، تاربيەنىڭ ساۋلەنى قايدا اپارىپ جەتكىزگەنىن، سوندىقتان دا سەنىن كەشەگى جاۋابىڭا ريزا ەمەسپىن.
شەكەر. نەگە؟
بولەكباس. سەن جۇمىسشىمىن دەپ ءوزىڭدى-وزىڭ تومەن سانايسىڭ. ال، مەن اناۋ ينجەنەرلىك ءبىلىمى بار پەريزاتتان جۇمىسشى سەنى الدەقايدا ارتىق كورەمىن. راس، سەنىڭ ءبىلىمىڭ مەنەن تومەن، ءبىراق مەن سەنى تاربيەلەيمىن عوي.
شەكەر. مەنى تاربيەلەيمىن دەپ ءجۇرىپ قارتايعانىڭىزدى بىلمەي قالارسىز، قويساڭىز قايتەدى. (سايران كەلە جاتادى.)
بولەكباس. جوق، شەكەرتاي، مەن ەشۋاقىتتا قارتايمايمىن.
سايران. نەمەنە، قارتايمايتىن شايتان با ەدىڭىز؟
(ساۋلە، ميرون، قازىبەك كەلە جاتىر.)
قازىبەك. ءا، جاساعان، تىلەكتى ءاردايىم وسىلاي بەرە كور. (كەلە ماكەتتى كورە باستايدى.)
سايران (شەكەرگە). كوزىڭ تۇنجىراپ نەعىپ تۇرسىڭ، كوتەرىس مىنانى.
بولەكباس. تىرپ ەتپە، شەكەرجان، بۋعان مەن بارمىن عوي.
سايران. ە، ءسىزدىڭ بار-جوعىڭىز بىردەي ەمەس پە، اقىرىن، قولىڭ سىنىپ جۇرمەسىن.
ميرون (قازىبەككە). نۋ، كارى تارلان، قۇدايىڭا سيىنىپ باستاپ كور.
قازىبەك. قاراعىم، بولەكباس، مەنىڭ ءجونىمدى كوتەرگەنشە مىنانى كوتەرسەڭشى. (ساۋلەدەن باسقالار كەتەدى. ساۋلە جازا باستايدى. ازدان سوڭ سۋىق، ىزبارلى تەمىر كىرىپ كەلەدى.)
ساۋلە. سالەم، تەمىر اعا. (تەمىر ءۇن قاتپاستان قادالا قارايدى. ساۋلە كۇلىمسىرەپ.) قادالۋىڭىز تىم قاتال، تانىماي قالعانسىز-اۋ، ءسىرا!
تەمىر. سەنىڭ كوزىن دە سەمسەردەن كەم قادالىپ تۇرعان جوق. كىرپىگىڭنىڭ ءاربىر تالى جاۋىزدىقتىڭ نايزاسى دەسەم دە بولاتىن. كورمەي-اق كەتپەكشى ەدىم مايدانعا، بۇل كۇنگە دەيىن مەن بىلمەيتىن سەندە ءبىر سىر بار ەكەن، سونىڭ ىزاسى ايداپ كەلدى. ەندى ۇكىمىمدى تىڭداي بەر.
ساۋلە. مەن ۇكىمى الدەقاشان ايتىلعان جان ەدىم، وسى سوزگە توقتاساڭىز قايتەدى، اعاجان.
تەمىر. جوق، سۇلۋ قىز، مەن جان سۇلۋى بولماسا، ءتان سۇلۋىن ەشۋاقىتتا سىيلاپ كورگەن ەمەسپىن. جاسىرىنباق ويناماي، اشىق كەل دە اشىپ ايت، ەگەر ەستىگەنىم راس بولىپ. تايماننىڭ نۇرلانى بولسا سۇيگەنىڭ، توگىلگەن قانىمنىڭ، قورلانعان ارىمنىڭ بارلىق كەگىن نەمىستەردەن بۇرىن سەنەن الامىن، اقتالۋدىڭ جولىن تەزىرەك تاپ.
ساۋلە. باسقا تاعار ايىبىڭىز جوق پا، ايتەۋىر، ول عانا بولسا — ءبارى راس. سۇيگەنىم دە، كۇتكەنىم دە سول نۇرلان. ءقازىر كورگە تۇسسەم دە وسى ءسوزدى ايتىپ تۇسەمىن، وسى ما ەدى ەستىمەگىڭىز؟
تەمىر. ەلدى ساتقان ەزدى سۇيگەنشە، ءسۇيۋسىز ەتسەڭ ەدى، لاعنات.
ساۋلە. ءتىلىڭىزدى تارتا سويلەڭىز. ەگەر مەنىڭ سۇيگەنىم ەلىن ساتقان ءوز ەمەس، ەل ءۇشىن تۋعان وزىڭىزدەي ەر بولسا نە دەر ەدىڭىز؟
تەمىر. ساداعا كەتسىن ەلىمنەن، ەلىم تۇگىل وزىمنەن، ءوزىم تۇگىل باسقان ىزىمنەن ساداعا كەتسىن! ۇقتىڭ با؟
ساۋلە. نەمەنە، بار ەرلىك ءبىر عانا ءسىزدىڭ باسىڭىزعا بەرىلىپ قويعان با ەدى؟
تەمىر. توقتات ءسوزدى، سۇلۋ قىز، تيە بەرمە جانىما!
ساۋلە. بويىڭىز كوككە جەتسە دە، ويىڭىز ءالى جەردە ەكەن. تىڭداڭىز ەندەشە. اداسقان بولسام، الدانعان بولسام ءوز جازامدى ءوزىم تارتامىن، ول ءۇشىن ءومىر بويى بايسىز وتسەم دە وكىنبەن. جانىمدى ءقازىر سۋىرىپ الساڭىز دا، جالىنىپ اياعىما جىعىلساڭىز دا، قاشان دا بولسىن ايتارىم وسى. باسقا جاۋاپتى مەنەن ەش ۋاقىتتا كۇتپەڭىز. (كەتە بەرەدى.)
تەمip. توقتاشى، ساۋلە. (توقتاي قالعان ساۋلەنىڭ كوزىنەن كوز الماي بىرتە-بىرتە جاقىنداي تۇسەدى.) سەن ول نۇرلان دەگەنگە ءالى دە سەنەسىڭ بە؟
ساۋلە. سەنبەسەم مۇنشاما سۇيمەس ەدىم عوي.
تەمىر. ەگەر دە سول سەنىڭ سەنگەنىڭدەي ادام ەمەس، ازعىن بولىپ شىقسا قايتەسىڭ؟
ساۋلە (ءۇنسىز باسىن شايقادى).
تەمىر. سەن الدانعان، اداسقان جانسىڭ، مۇنان كەشىكسەڭ ەل بەتىنە قاراۋدان قالاسىڭ، ويلان!
ساۋلە (ءۇنسىز باسىن شايقادى).
تەمىر. بار قارعىستى باسىما ءۇيىپ توكسەڭ دە ءبىر اۋىز ءۇن قاتشى.
ساۋلە (ءۇنسىز باسىن شايقادى).
تەمىر. تىم بولماسا: «ەندىگى كەزدەسەرىڭ نەمىستەردىڭ وعى، قۇشارىڭ كور بولسىن»،— دەپ قارعاشى.
ساۋلە (ءۇنسىز كوزىن جۇمىپ، باسىن شايقادى).
تەمىر. سەن ايتپاعان سول قارعىستى ەندى وزىمە ءوزىم ايتتىم. كوك جۇزىندە وزىمە قارسى اتىلعان جاۋ وعىنىڭ بارلىعىن سەنىڭ قارعىسىڭ بولسىن دەپ تىلەرمىن. (جالت بۇرىلىپ شىعا جونەلەدى. ساۋلە سىلق ەتىپ وتىرا كەتەدى. كوزى تەمىر كەتكەن جاقتا.)
شىمىلدىق
ءۇشىنشى پەردە
التىنشى سۋرەت
ساحنادا ءبىرىنشى سۋرەتتەگى شاحتانىڭ ءىشى. ميرون، مىرقال، پەريزات ۇشەۋى كومبايننىڭ جۇرمەي تۇرعان سەبەبىن ىزدەپ، اۋرەلەنۋدە، سايران مەن شەكەر سول كومباينعا جالعانعان سىم ارقاندى ساحنانىڭ ەكىنشى جاعىنا قاراي سۇيرەتىپ بارادى.
شەكەر. و، عاجاپ! جاڭا عانا ءوزىمنىڭ شاش باۋىمداي جەلپىلدەپ تۇرعان مىنا سىم ارقاننىڭ ەندى ساعان ۇقساپ كەتكەنىن قارا.
سايران. الا قارعا قارقىلداسا بۇلبۇل بولىپ سايرادىم دەپ ويلايدى. سەن ءدال ءقازىر سول الا قارعاعا ۇقساپ كەتتىڭ. ءسوزدى قوي دا تارت.
شەكەر. قارعاعا ۇقساعانى قالاي؟
سايران. انا شالدىڭ جانى كۇيزەلگەنىن كورىپ، مەنىڭ جىلاعىم كەلىپ تۇر. سەن ونى سەزبەستەن ءوز سوزىڭە ءوزىڭ ءماز بولىپ كۇلمەكسىڭ. مۇنان دا قارعا بولىپ قارقىلداعانىڭ جاقسى. (ەكەۋى كورىنبەي كەتەدى. ميرون ءالى ابىگەرلەنۋدە.)
پەريزات (كۇلە سويلەپ). ميرون پاۆلوۆيچ، ءسىز قانشا كوپ جاساساڭىز دا ءبىر نارسەنى بايقاماپسىز.
ميرون. ول نە، قىزىم، تەزىرەك ايتشى.
پەريزات. وي جەتكەننىڭ بارىنە قول جەتە بەرمەيدى، بۇل سونىڭ ايعاعى، ەندى اۋرە بولماڭىز.
ميرون. ا، ءسىز بۇعان تاعى دا سەنبەيىن دەدىڭىز بە؟
پەريزات. عافۋ ەتىڭىز، بۇعان مىرزەكەڭ ەكەۋمىز ەشۋاقىتتا سەنگەن ەمەنسىز.
مىرقال. نيكوگدا.
ميرون. وندا بىلتىردان بەرى نەسىنە كومەكتەسىپ كەلدىڭىزدەر. الدە ول جىلتىراعان بەتتەرىڭىز عانا ما ەدى. (ساۋلە كەلە جاتادى.)
مىرقال. ونداي ەكى ءجۇزدىڭىز مەن ەمەسپىن، قايتىپ الىڭىز ءسوزىڭىزدى. مەن جۇمىسشى بولماسام دا، جۇمىسشى تابىمەن بىرگە ءوسىپ، بىرگە قايناعان اداممىن. پارتيا باستاپ، جۇمىسشىلار قوستاعان جۇمىستان ءوزىمدى ءوزىم ەشۋاقىتتا اۋلاق ۇستاپ كورگەن ەمەسپىن. ەگەر دە بۇل سىزدەر ويلاعانداي حالىقتىڭ يگىلىگى بولسا، وعان قۋانبايتىن كىم بار؟
ساۋلە. بەكەر، مىرقال اعا، بەكەر. قولىنان كەلسە، بۇل كومبايىندى كومگىسى كەلەتىندەر ءالى دە بار.
مىرقال. ساۋلەتاي-اي، تىم بولماسا ءبىر اي جۇرگىزىڭدەرشى.
ساۋلە. تاعى دا لاعىپ كەتتىڭىز. پەريزات، سەن وبكومگە تەلەفون سوعىپ، كوميسسيانىڭ قاشان كەلەتىنىن ءبىلشى.
پەريزات. الدىمەن كومبايندى ءوزىمىز بايقاپ الۋ ءۇشىن، ولارعا كەيىنىرەك كەلىڭىزدەر دەسەم قايتەدى؟
ساۋلە. نە كورسەك تە بىرگە كورسىن، ايتقاندى ورىندا... مىرقال اعا، ماناعى ايتقاندى رەتتەدىڭىز بە؟ (مىرقال پەريزاتتىڭ كەتۋىن كۇتىپ بوگەلەدى.)
پەريزات (اۋلاقتا، وزىنە سويلەپ تۇر). اسقاقتاي تۇر، ساۋلە، بار ابىروي-اتاقتى سەنىڭ قولىڭا بەرىپ قويماسپىن. (كەتەدى.)
ساۋلە. ءسىز نەگە ۇندەمەيسىز؟
مىرقال. وسى قىزدان قورقاتىن بولىپ بارامىن! (پەريزات كەتكەن جاققا قاراي ءجۇرىپ بارىپ قايتا بۇرىلادى.) قاراعىم ساۋلە، سول جايىندا ءوزىڭنىڭ قاق ورىنباسارىڭ رەتىندە ءبىر كەكەسەيىن دەپ ەدىم.
ساۋلە. ايتىڭىز.
مىرقال. الدىمەن كومبايندى جۇرگىزىپ، كوميسسياعا كورسەتسەك، سىي-قۇرمەتتى سونان كەيىن ويلاساق قايتەدى؟
ساۋلە، ول — كەڭەسىلگەن، ازىرلەي بەرىڭىز! (كومبايندى اينالىپ كەتەدى. اۋىر ءبىر كۇرسىنىپ مىرقال كەتەدى. ماناعى كەتكەن وعىنان سايران مەن شەكەر كەلە جاتادى.)
سايران. ەكى ورتادا ءبىز سورلاماساق يگى ەدىك.
شەكەر. نەگە؟
سايران. ەگەر كومباين بۇگىن جۇرمەي قالسا قايتتىك؟
شەكەر. نە قايتەتىنى بار؟
سايران. تويدى وسىنىڭ بىتۋىنە بەلگىلەگەن جوق پا ەدىك. بۇل بۇگىن جۇرمەسە، قاشان جاسايمىز؟
شەكەر. بۇگىن جۇرمەسە، ەرتەڭ جۇرەر، سوندا جاسارمىز.
سايران. ەگەردە بۇل ەندىگى جىلعا دەيىن جۇرمەسە؟
شەكەر. نەگە جۇرمەيدى، قىزىقسىز-اۋ ءوزىڭىز.
سايران. سولاي بولا ما دەپ قورقامىن. (تايمان كەلەدى.)
تايمان. نەمەنە، كومباين ءالى جۇرگەن جوق پا؟
سايران. جوق، ءازىر جۇرەتىن ەمەس.
تايمان. نەگە؟
سايران. ونى انا كىسىلەردەن سۇراڭىز.
تايمان. جۇرگىزەتىن سەندەر نەگە بىلمەيسىڭدەر؟
سايرا ن. ءبىز جۇرگىزەتىن كومباين ءالى جاسالىپ بىتپەگەن سياقتى. (ساۋلەنىڭ داۋسى ەستىلەدى.)
ساۋلە. سايران، شەكەر، بەرى كەلىڭدەر! (قاسىنا بارعان ولارعا الدەنەنى ايتادى دا، ءارى جىبەرەدى.)
تايمان. شىراعىم-اۋ، مەن ءبىر جايسىز حابار ەستىپ تۇرمىن، راس پا؟
ساۋلە. نە جايىندا؟
تايمان. وسى كومباين جايىندا.
ساۋلە. كۇتكەنىمىز ءدال بۇگىن بولماي قالاما دەگەن كۇدىكتىڭ بارى راس.
تايمان. نەگە؟ نە ءۇشىن بۇگىن بولمايدى؟
ساۋلە. نە سەبەپتەن ەكەنى بەلگىسىز، كومباين كوڭىلدەگىدەي جۇرمەي تۇر. (كومبايندى اينالىپ كەتەدى.)
تايمان. ەكى جىل ەتكەن ەسىل ەڭبەك، دالاعا كەتىپ ماسقارا بولماسا يگى ەدى. (جۇگىرىپ بولەكباس كەلەدى.)
بولەكباس. اقساقال-اۋ، دەمالىستا ەمەس پە ەدىڭىز، مۇندا نەعىپ ءجۇرسىز؟
تايمان. الگى كومبايننىڭ جۇرگەنىن كورگەلى كەلىپ ەدىم، بار بولعىر، جۇرەر ەمەس.
بولەكباس. نە دەيسىز؟ (تۇرا جونەلەدى.)
تايمان. توقتا، ەي! اۋزىنا ءسوز تۇرماۋشى ەدى، بەكەر ايتتىم-اۋ ساعان. دابىرا قىلماي قويا تۇر.
بولەكباس. جوق، اقساقال، ءسىز مەنى بىلمەيسىز عوي. مەن ايتپايمىن دەسەم، اتىپ جىبەرسە دە ايتپايمىن،
تايمان. وندا شىن ەر سەن ەكەنسىڭ. ال ءوزىڭ قايدان كەلدىڭ؟
بولەكباس. تەمىردىڭ، الدىنان شىققان ەدىم.
تايمان. تەمىرىڭ كىم؟
بولەكباس. كادىمگى سوۆەت وداعىنىڭ باتىرى تەمىر شە؟
تايمان. ە، سەن سول جاقتا قاڭعىرىپ ءجۇر مە ەدىڭ.
بولەكباس. وسى ءسىز-اق جانجال ىزدەي بەرەدى ەكەنسىز. جالعىز مەن بە ەكەنمىن، جۇرتتىڭ ءبارى دە، ءتىپتى، ءسىزدىڭ ابزالىڭىز دا شىقتى. سولاردىڭ ءبارى دە قاڭعىرىپ ءجۇر مە؟
تايمان. سەن ونى ءوزىڭ كوردىڭ بە؟
بولەكباس. جوق، سامولەت كەشكى التىدا كەلەتىن كورىنەدى.
تايمان. نەمەنە، ءوزى ءبىرجولاتا بوساپ كەلە مە ەكەن؟
بولەكباس. جوق، دەمالىسقا كەلەتىن كورىنەدى. (مىرقال كەلەدى.)
مىرقال. ءاي، بولەكباس، بەرى كەلشى. ويباي-اۋ، التىن ۋاقىتتى بوسقا كەتىرىپ قايدا ءجۇرسىڭ؟
بولەكباس. نە بولىپ قالدى تاعى دا؟
مىرقال. ءوزىڭ بۇرىنعىداي ەمەس قۇتىرىپ باراسىڭ عوي. ساۋلە ەشتەڭە ايتتى ما؟
بولەكباس. جوق.
مىرقال. ەندەشە، تىڭداي بەر! (داپتەرىنە قاراپ.) بىرىنشىدەن، ءقازىر ميتينگى بولادى، سوعان بارلىق جۇمىسشىلاردى جيناۋىمىز كەرەك. بۇل سەنىڭ مىندەتىڭ، تاك. ەكىنشىدەن، ميرون قارتقا بەرىلەتىن سىيلىقتى ازىرلەۋىمىز كەرەك، ول مەنىڭ مىندەتىم، تاك. ۇشىنشىدەن، سايران مەن شەكەرگە بەرىلەتىن ەكى بولمەلى ءۇيدى ەرتەڭگە دەيىن ازىرلەۋىمىز كەرەك. ول دا مەنىڭ مىندەتىم، تاك.
بولەكباس. ءسىز ءۇي ىزدەپ تە، سىيلىق ازىرلەپ تە اۋرە بولماڭىز.
مىرقال. Heگە؟
بولەكباس. الدىمەن كومباين ءىس بولىپ شىقسىن.
مىرقال. وندا سەنىڭ جۇمىسىڭ بولماسىن، تاك. وعان جاۋاپ بەرەتىن ءبىز ەمەسپىز. ءبىزدىڭ مىندەت — وزىمىزگە بەرىلگەن بۇيرىقتى ورىنداۋ. سەن بۇرىن جاۋاپتى قىزمەتتە بولماعاندىقتان تاكتيكانى بىلمەيسىڭ، تاك. ساعان ەلدى جينا دەدى مە، مىناۋىڭ كەرەك. وزىڭە بەرىلگەن بۇيرىقتى وسىلاي ورىنداپ قويساڭ، ەشكىمنەن قىسىلماي كەڭ جۇرەسىڭ، تاك. ءسوزدى قوي دا، ورىنداي بەر. سوعىس ۋاقىتى تومەندە تەلەفون كۇتىپ تۇر. (بولەكباس جۇگىرىپ كەتەدى.)
تايمان. سايران مەن شەكەرگە ناعىپ ءۇي بەرەتىن بولدىڭدار؟
مىرقال. اتا-باباسى اتىن دا ەستىمەگەن تەحنيكانى مەڭگەرىپ، بۇرىن ءبىر ايدا بەرەتىن كومىردى ەندى ءبىر ساعاتتا بەرەتىن بولسا، نەگە بەرمەيىك؟
تايمان. شىركىن، ءومىر-اي! ءبىر كەزدە سەن عوي سول تورتەۋىن دە، كومبايندى دا قۇرتا جازدادىڭ، ءا.
مىرقال. ءاي، وسى ءسىز دە قاي-قايداعىنى ۇمىتپايدى ەكەنسىز. ءبىراق ازىرشە سابىر ەت، اكە، وسى كومبايندى سولاردىڭ ءوزى قۇرتىپ جۇرمەسىن.
تايمان. بار، بار، بار. تاعى دا سوگىس الارسىڭ، نە وسى ورىنباسارلىقتىڭ وزىنەن ايرىلارسىڭ، بار جۇمىسىڭدى ىستە.
مىرقال. ءسىز-اق تابالاپ ءولتىردىڭىز-اۋ! (كەتەدى. قازىبەك كەلە جاتادى.)
قازىبەك. كومباين ءالى جۇرگەن جوق پا؟
تايمان. جوق. نەمەنە، سەن دە ءبىر جاقتان قاڭعىرىپ كەلدىڭ بە، ەي.
قازىبەك. قاڭعىرعانىم جوق، تەمىردىڭ الدىنان شىققان ەدىم، ءالى كەلمەپتى.
تايمان. ە، سولاي دە. سەنىڭ ەندى اتاقتى باتىردىڭ قايىن اتاسى بولسام دەگەن دە نيەتىڭ بار-اۋ وسى.
قازىبەك. ءاي، تايپەگىم-اي، لاعىپ كەتەسىڭ-اۋ كەيدە. راس، مەن سايداقپەن قۇدا بولدىم، ولەرىندە سەرت تە بەردىم. ءبىراق سول قۇدالىققا، سول سەرتكە ساۋلەنىڭ باسىن ەندى بايلاسام كىم بولدىم؟
تايمان. ونىڭ ءجون-اۋ، قازىبەك، جون. ءبىراق اركىمدەردىڭ امان-ەسەن ءتىپتى ابىروي-اتاقپەن كەلىپ جاتقانى مىناۋ. ال، نۇرلانىمنىڭ ءبىر اۋىز حابارىنا دا زار، بولىپ، مەنىڭ قان جۇتىپ جۇرگەنىم مىناۋ.
قازىبەك. سابىر ەت. ءالى دە بولسا قوس قاناتىڭ بار، ءتاۋبا قىل. جالعىز ۇلدان ايرىلعان مەن دە ءجۇرمىن عوي. «تۇياعى ءبۇتىن تۇلپار جوق، قياعى ءبۇتىن سۇڭقار جوق» دەگەن ەمەس پە؟
تايمان. سەن بىلمەيسىڭ، قازىبەك، بىلمەيسىڭ. مەن تەك نۇرلانىمنان عانا ايرىلىپ وتىرعانىم جوق. سونىڭ وزىنەن كەم كورمەيتىن باسقا ءبىر قىمبات بالامنان ايرىلعالى وتىرمىن.
قازىبەك. ونىڭ كىم؟
تايمان. ونى سەن سۇراما دا، مەن ايتپايىن.
قازىبەك. ءسوزدى قوي دا ءجۇرشى ءوزىڭ، كومبايندى كورەيىك.
تايمان. جۇرسەڭ، ءجۇر. (ەكەۋى كەتە بەرگەن كەزدە aيعاي سالا جۇگىرىپ بولەكباس كەلەدى.)
بولەكباس. ءسۇيىنشى، ءسۇيىنشى. اكەتايلار، ءسۇيىنشى مولىراق اكەلىڭىزدەر.
تايمان. ا، قۇداي اقسارباس. بولەشىم-اۋ ايتساڭشى تەزىرەك. نەمەنە، مەنىڭ نۇرلانىمنان حابار كەلدى مە؟
بولەكباس. جوق، ءبىزدىڭ شاحتا بۇرناعى جىلى ايرىلعان قىزىل تۋىن بۇگىن قايتىپ الىپتى.
تايمان. و، ەرتە تۋىپ كەش قالعان بەيباق، كەشەگى حاباردى بۇگىن ەستىپ ءجۇرسىڭ بە؟
بولەكباس. سولاي ما؟ قازەكە، ءسىز قاشان؟:.
قازىبەك. مەن ول تۋدى قايتىپ الاتىنىمىزدى بىلتىر مىرقال ورنىنان تۇسكەن كۇنى بىلگەنمىن. (ساۋلە مەن ميرون كوڭىلدى كەلە جاتىر.)
ميرون. ەندى كۇدىگىمىز جوق شىعار تاۋەكەل ەتۋگە بولار. مىنالار كىم بولدى ەكەن؟ (ابزال باستاعان توپ كەلەدى.)
ابزال. جەر استىنداعى مايداننىڭ باتىرلارى، بارىڭىزگە سالەم. ميرون پاۆلوۆيچ، سىزگە ايرىقشا سالەم. (قول الىسىپ.) بارلىق جەڭىستەرىڭىز باياندى بولسىن.
ميرون. مىڭ قابات العىس سىزدەرگە.
ابزال. بۇگىنگى ايتىلاتىن العىستىڭ ءبارى ساۋلە مەن سىزگە ايتىلعانى ءجون بولار.
ميرون. قانە، قىزىم، اكەل لەنتاڭدى.
ساۋلە. الدىمەن ءبىر مينۋت جاي جۇرگىزىپ بايقايىقشى.
ميرون. ا، ءقايسىبىر دوستارىڭ قايمىقتىرىپ تاستاعان ەكەن عوي، جارايدى، ءوزىڭ جۇرگىزىپ بايقاي عوي. نۋ، سايران، شەكەر، ۇستاڭدار بولات تىزگىندى، كورسەتىڭدەر قيمىلدى.
قازىبەك. ا، جاساعان، بەرە كور!
تايمان. سال قيمىلدى، سايرانىم!
ميرون. بەر توقتى! (كومباين جۇرە باستايدى. پەريزات جۇگىرىپ بارىپ ميروندى قۇشاقتاي الادى.)
پەريزات. كەشىرىڭىز، ميرون پاۆلوۆيچ.
ميرون (كومباين كەنەت توقتاپ قالادى). نە بولىپ قالدى؟
ساۋلە. سايران! (ەكەۋى جۇگىرىپ كەتەدى.)
تايمان. قۇداي توبەدەن ۇرماسا يگى ەدى.
سايران. ۋھ، توبەمنەن جاي تۇسكەندە دە مۇنداي بولماس. (ساۋلە اۋىر ويمەن تەڭسەلىپ كەلىپ كومباينعا سۇيەنەدى.)
قازىبەك. قاراعىم-اي، ءوزىڭ امان بولساڭ، ەشتەڭە ەتپەس، قايعىرماشى.
ساۋلە. مۇنداي اماندىقتىڭ نە ءسانى بار، كوكە.
ابزال. سابىر، سابىر. نەمەنە ءبارىڭ بىردەي كۇيرەي قالعاندارىڭ.
ساۋلە. سوققىنىڭ ەڭ اۋىرى ءتيدى-اۋ ابزال اعا. قانشا كۇدىكتى بولسام دا...
ابزال. سەندەر سوققى تيگەن سايىن شىمىراپ تۇسەتىن بولات سەكىلدى ەمەس پە ەدىڭدەر، ەندى نە بولدى؟
ساۋلە. بۇل بۇرىن جان باسپاعان قيا بولعان سوڭ كۇدىكتەنۋشى ەدىم، ءبىراق مۇنداي بولارىن كۇتكەن ەمەسپىن.
ابزال. ءتىپتى قوزعالار ەمەس پە؟
ساۋلە. جۇرە بەرە شار ەتتى دە... (ويلانا قالىپ.) نە دەدىم؟ شار ەتتى دەدىم بە؟ (ءوز ويىمەن الىسىپ شەگىنە بەرەدى:) شار ەتتى، ءيا، ول شار ەتتى... (كومبايندى اينالىپ كەتەدى، ەكىنشى جاعىنان ميرون كەلە جاتىر. جۇرتتىڭ ءبارى سوعان قارايدى. ساۋلە قايتادان كومباينعا كەتەدى، ميرون وتىرا كەتەدى. قازىبەك پەن تايمان بايەك بولىپ ونى قۇشاقتايدى.)
ابزال. ويلانىڭىز، ميرون پاۆلوۆيچ، مۇمكىن ءبىر تەتىگىنەن جانىلعان بولارسىزدار.
ميرون (جاسقا بۋلىعىپ). جالعىز ۇلىمدى جاۋ جالمادى، تىرلىگىمنىڭ ەندىگى جالعىز تىرەگى وسى ەدى، بۇل دا مىنە، قۇلادى.
ابزال. مۇنداي جاڭا نارسەنىڭ جاسىرىن سىرلارى كوپ بولاتىن. سابىر ەتىپ، ويلانىڭىز.
ميرون. مەن كەزبەگەن وي قالعان جوق.
سايران. ۋھ، قاي جەرى بۇلىنگەنىن قۇلاعىما بىرەۋ سىبىرلاپ كەتەر مە ەدى. (ساۋلەنىڭ داۋسى ەستىلەدى.)
ساۋلە. تاپتىم، ميرون پاۆلوۆيچ، تاپتىم.
ميرون (قۋانىپ). قايدا، قاي جەرىندە؟
ساۋلە (كوزى پەريزاتتا، داۋىسىندا ىزعار بار). ونى سۇراماي-اق قويىڭىز، كومباينىڭىزدى جۇرگىزە بەرىڭىز.
ميرون. كۇنىم مەنىڭ، جانىم مەنىڭ. (ساۋلەنى قۇشاقتاي الادى.) جاڭا عانا ءولى ەدىم، ءتىرىلتتىڭ دە جىبەردىڭ. اكەل ەندى لەنتاڭدى، ۇستا ۇشىنان. (ابزالعا قاراپ). ال، قۇرمەتتىم. ادام بالاسىن باقىتتان باقىتقا باستاۋشى پارتيانىڭ اتىنان جولىمىزدى اشىپ بەر.
تايمان. شىركىن كوڭىل-اي، جاڭا عانا تۇنەك باسىپ تۇرعانداي ەدى، ەندى قاراشى، كەنەت جارق ەتكەنىن.
ابزال. جولداستار! جاڭاعى وتكەن ءبىر مينۋت بارىمىزگە دە اۋىر ءتيدى. سونداي اۋىر كۇيدىڭ ۇستىندە كەنەتتەن قۋانعان جۇرەكتى توقتاتىپ، ءسوز سويلەۋ قيىن ەكەن. سوندىقتان، ءبىر عانا مىسال ايتايىن. ەسەپتەپ كورسەك، وسى شاحتا تاۋلىگىنە ءۇش مىڭ توننا كومىر بەرەدى ەكەن. ءۇش مىڭ توننا كومىر دەگەنىمىز — ءبىر جارىم مىڭ توننا بولات، شويىن دەگەن ءسوز. ياعني سەگىز تانك، مىڭ ەكى ءجۇز زەڭبىرەك، ءتورت مىڭ مينومەت، التى مىڭ اۆتومات دەگەن ءسوز. ال، وسىنشا، مول قۇرالدى شىعارۋعا جەتەتىن كومىردى سىزدەردىڭ كومبايندارىڭىز توعىز ساعاتتىڭ ىشىندە بەرەتىن بولادى ەكەن. بۇل — ءبىزدىڭ تەك ميرون پاۆلوۆيچ پەن ساۋلەنىڭ عانا قۋانىشى ەمەس، ءبارىمىزدىڭ دە قۋانىشىمىز ەكەنىن، بۇكىل ەلىمىزدىڭ تابىسى ەكەنىن وسىدان-اق بايقارسىزدار. سوندىقتان، بىزدەر بۇل تابىسىمىز جەڭىستەن-جەڭىسكە جەتكىزسىن دەگەن تىلەكپەن جول اشۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر! (ميرون مەن ساۋلە كورىپ تۇرعان لەنتانى بارىپ قيادى. قۋانىش، قۇرمەت.)
ميرون. سايران! بەر توقتى. (كومباين ءجۇرىپ كەتەدى. شاتتىق كۇشەيەدى. سول كەزدە ساۋلە ءوزى جاسىرا ۇستاپ تۇرعان سۇيەمدەي جۇمىر تەمىردى پەريزاتتىڭ الدىنا تاستاي سالادى. پەريزات ىرشىپ تۇسەدى، ءبىراق ءۇن قاتا المايدى. جۇرت تولقىندانا اققان كومىردى قۋالاي بارادى.)
تايمان. ا، قۇداي جازداي بەر، جازداي بەرسەڭ — جازباي بەر. كۇزدەي بەر، كۇزدەي بەرسەڭ — ۇزبەي بەر، قىستاي بەر، قىستاي بەرسەڭ — قىسپاي بەر!
شىمىلدىق
جەتىنشى سۋرەت
قازىبەكتى ءۇيىنىڭ الدىنداعى باقشانىڭ ءىشى. جاسىل جاپىراعى جايقالعان اعاشتار ەلەكتر ساۋلەسىمەن بەزەلىپ تۇر. ساحنا تەرىندەگى اعاشتاردىڭ اراسىنا كولدەنەڭ قويىلعان ستولدىڭ ءۇستى تولعان ءدام. الىستان شاحتالاردىڭ الىپ ترۋبالارى، ساۋلەتتى بيىك ۇيلەر كورىنەدى. پەردە، اشىلعاندا «شاحتەر» ءانى ەستىلەدى. سول ءاندى ايتىپ، تۋ كوتەرگەن ءبىر توپ جۇمىسشىلار كەلە جاتىر. ەڭ الدىندا ميرون مەن ساۋلە، ولاردىڭ سوڭىندا سايران مەن شەكەر باستاعان توپ، بۇلار ساحنا تورىنەن اينالىپ ەكىنشى جاققا ءوتىپ كەتەدى. ازدان سوڭ سايران مەن شەكەر كەلەدى. بايان ستول ءۇستىن رەتتەپ ءجۇر.
بايان. كۇندەرىم-اۋ، تولەۋدىكىنە ءالى حابار بەرىلمەپتى عوي. شەكەرجان، سەن بارىپ كەلشى. ەگەر تويدى ەستىمەسە ايت، ومىرىندە قىز ۇزاتىپ، كەلىن ءتۇسىرىپ كورمەگەن قازىبەك پەن بايان سول كورمەگەن قىزىعىن بۇگىن كەرەدى، تەز كەلسىن دەپ ايتتى دە.
شەكەر (تاڭىرقاپ). كىمنىڭ تويى دەسە نە دەيمىن؟
بايان. تەنتەك شىركىن، نە دەيدى،. ءارى كومبايننىڭ بىتۋىنە ارنالعان، ءارى (قۇلاعىنا سىبىرلاپ.) سايران ەكەۋىڭنىڭ تويلارىڭ ەمەس پە؟ (كەتەدى.)
سايران. ۇزاتاتىن قىزى كىم؟ مەن ەستىمەي قالدىم. الگى كىسى تويدى كىم ءۇشىن دەپ كەتتى؟
شەكەر (وتىرىك تومسارىپ). ءارى كومباين، ءارى ساۋلە مەن تەمىردىڭ تويى دەيدى.
سايران (سىلق ەتىپ وتىرا كەتەدى.) ءماسساعان، سەن ەكەۋىمىز توي بىزدىكى دەپ جۇرسەك، تۇلىپقا موڭىرەپ ءجۇر ەكەنبىز عوي. ساۋلە ساعان نە دەپ ەدى، تويدى كىم ءۇشىن دەپ ەدى؟
شەكەر. بىرىنشىدەن، سەندەر ءۇشىن، ەكىنشىدەن، كومباين ءۇشىن دەگەن. سەن ەشكىمدى شاقىرىپ پا ەدىڭ؟
سايران. مەن كەشەدەن بەرى شاقىرۋدامىن. سەن شە؟
شەكەر. مەن ۇيالىپ شاقىرعانىم جوق-تى.
سايران. وندا مەنەن سەن اقىلدى ەكەنسىڭ. ەندى قايتتىم؟ ەلگە كۇلكى بولدىق-اۋ، ەندى قايتتىك؟
شەكەر. «ەندى قايتتىك، ەندى قايتتىك» دەپ تۇيگىشتەي بەرمە، ورىندىقتى قيراتاسىڭ. بار، شاقىرعان كىسىلەرىڭدى قايتا حابارلا. مانا ساۋلە تاتەم ستاحانوۆشىلاردىڭ ۇيىنەن ءۇي بەرگىزەم دەگەن، ءۇي العان سوڭ تويدى ءبىر-اق جاسايتىن بولدىق دەرسىڭ. (كەتەدى. اۋىر ءبىر كۇرسىنىپ سايران دا كەتەدى. ازدان سوڭ ساۋلە مەن بايان كىرەدى.)
بايان. قۇلىنىم-اۋ، تەمىردىڭ باتىر اتاعىن العانى راس پا ەكەن؟
ساۋلە. راس كورىنەدى.
بايان. ول بۇل تويعا كەلەر مە ەكەن؟
ساۋلە. جاڭا عانا ابزال اعايدىڭ ۇيىنە كەلىپ تۇسكەن كورىنەدى. كەلسە سول كىسىمەن بىرگە كەلەر. اپا، سىيلى كىسىلەر دە كەلەتىن بولدى، ۇيات بولىپ جۇرمەسىن، توي جابدىعى جەتكىلىكتى مە؟
بايان. توي جابدىعىنان ۇيالماسسىڭ-اۋ، كۇنىم. تەك، وزىڭە كوكەڭ ەشتەڭە ايتتى ما؟
ساۋلە. نە جايىندا؟
بايان. وسى توي جايىندا.
ساۋلە. جوق، نە ايتپاقشى ەدى؟
بايان. اشىپ ەشتەڭە ايتقان جوق، ايتپاسا دا سەزىپ ءجۇرمىن. ول بۇگىن وسى تويدىڭ ۇستىندە باياعىدا سايداققا بەرگەن سەرتىن ايتىپ، سەنەن ءبىر تىلەك تىلەيتىن سياقتى.
ساۋلە (قۇشاقتاپ). اپاتايىم، كوكەمە جالا جاۋىپ تۇرعان، اپاتايىم مەنىڭ.
بايان. جالا ەمەس، راس ايتامىن.
ساۋلە. جوق، جالا، اپاتاي، مۇنىڭ جالا. مەنىڭ كوكەم ەسكىلىكتىڭ ونداي شىرىك شىرماۋىن الدەقاشان ۇزگەن ادام. (ۇيگە كەتەدى.)
بايان. ءاي، بىلمەيمىن-اۋ، كۇنىم. (ساۋلەنىڭ سوڭىنان كەتەدى، ازدان سوڭ شەكەر، وعان ىلەسە سايران كەلەدى.)
سايران. نەمەنە، بارىپ قايتتىڭ با؟
شەكەر. ماگازين الدىندا ايەلىنە جولىقتىم. ولار مەنەن بۇرىن-اق ەستىپ، ساۋلە مەن تەمىرگە سىي ازىرلەپ جاتقان كورىنەدى.
سايران. ەندەشە تەز كيىن. بۇگىن قايتسە دە توي جاساماي قويمايمىن.
شەكەر. قايدا بارامىز؟
سايران. ابزال اعايدىكىنە بارامىز. مەن كەشەگى سايران ەمەسپىن. ءبىر كۇنگى تابىسى ەكى تويعا جەتەدى. بول تەز. (قازىبەك كەلەدى.)
قازىبەك. و. بالاپاندارىم، مايلىاياقتارىم. دۋلاتىم امان كەلسە، سەن ەكەۋىڭنەن قۇتتى ادام بولماس ەدى-اۋ، ءا! قوناقتار كەلە جاتىر، قارسى الىڭدار، قاراقتارىم. (ءۇي جاقتان ساۋلە مەن بايان، سىرتتان ميرون، تايمان باستاعان ۇلكەن توپ كەلەدى.)
تويشىلاp. قايىرلى بولسىن تويلارىڭىز! توي تويعا ۇلاسسىن! (جاستار جاعى سايران مەن شەكەرگە قايىرلى بولسىن ايتادى.)
قازىبەك. ايتسىن، ايتسىن.
سايران. تەك ايتقاندارىڭىز كەلسىن، تورلەتىڭىزدەر! (تويشىلار اعاش اراسىنا سەرۋەندەپ كەتەدى.)
پەريزات. تويىڭ قۇتتى بولسىن. ءبىراق كوبىنە شىداعاندا، ازىنا شىداۋىڭ كەرەك ەدى. بۇگىن دونباسس جاۋدان بوساپتى، ولاردان ەندى ءۇمىت بار ەمەس پە ەدى؟
ساۋلە. سەن ءتۇس كورىپ تۇرعاننان ساۋمىسىڭ وسى؟
پەريزات. جوق، ءتۇس ەمەس، مەن بۇل تويدى تەمىر ەكەۋىنە ارناعان توي دەپ ەستىدىم.
ساۋلە. وندا ەرتەك ايتىپ تۇر ەكەنسىڭ. بارا بەر. (مىرقال كەلەدى.)
مىرقال. تاك، تاك، توي قۇتتى بولسىن، ساۋلەش!
ساۋلە. بىرگە بولسىن.
مىرقال. ساۋلەش، تويدى بىرەۋ ەمەس، ەكەۋ دەپ ەستىدىم، ول راس پا؟
ساۋلە (كۇلىمسىرەپ). راس.
مىرقال. تاك، وندا ەكەۋى دە قۇتتى بولسىن.
ساۋلە. بارىمىزگە ورتاق بولسىن، بەرى جۇرىڭىزدەر. (ولار كەتەدى.)
سايران. (شەكەرگە). ەستىدىڭ بە، قۇتتى بولسىندى بىزگە ايتپاي، ەلدىڭ ءبارى ساۋلەگە ايتىپ جاتىر. ەندى ەشبىر ءۇمىت قالعان جوق...
شەكەر. باسىم اۋىرىپ كەتتى، ەرتەڭگە دەيىن سابىر ەتشى.
سايران، وي، ەرتەڭىڭ بار بولسا. سەنىڭ ەرتەڭىڭ-اق تاۋسىلمايدى ەكەن وسى.
شەكەر. ءسوزدى قوي دا ءجۇر.
سايران. قايدا؟
شەكەر. ميرون اتايدىكىنە.
سايران. ە، وندا نە بار؟
شەكەر. جۇمىس بار. (شەكەر سايراندى قولىنان تارتىپ، الىپ كەتەدى. قازىبەكتى ەرتىپ بايان شىعادى)
بايان. كوكەسى-اۋ، الدىمەن ساۋلەنىڭ نە دەيتىنىن ءبىلىپ الماي، نە ىستەگەلى ءجۇرسىڭ وسى؟ بوسقا ۇياتقا قالارسىڭ، مەنىڭ دە ءبىر ءتىلىمدى الساڭشى.
قازىبەك. ءسوزدى قوي، كەمپىرىم. مەن بۇرىنعىنىڭ شالى ەمەسپىن دە، ساۋلەتاي بۇرىنعىنىڭ قىزى ەمەس. مەن بۇگىنگى ميتينگىدە ۇلى تەمىردەي، قىزى ساۋلەدەي بولۋدى ارمان ەتكەن تالاي جاندى كوردىم. مەن ءقازىر اڭگىمەنى سەن ەكەۋمىز قوسىلعان كەزدەگى ەكى ەلدىڭ اراسىندا بولعان قىرعىن توبەلەستەن باستايمىن دا، بۇگىنگى زاماننىڭ جاستارى تۋرالى ايتا كەلىپ، ءسوزدى وزدەرىنە تاستاي سالامىن. سوندا كورەسىڭ ساۋلە مەن تەمىردىڭ نە دەگەنىن.
سايران (جۇگىرىپ كەلىپ). قازەكە، ابزال اعاي مەن تەمىر كەلدى.
قازىبەك. قاپ، الدىنان شىعا الماعانىمدى قارا. جۇگىر، ۇيدەگىلەرگە حابار بەر. (ابزال مەن تەمىر كەلە جاتىر.)
تەمىر. ارمىسىز، اپا.
بايان. شەشەڭمەن بىرگە تەربەتىسىپ ەدىم. اكەلشى ماڭدايىڭدى. (ماڭدايىنان سۇيەدى.)
ابزال. توي تويعا ۇلاسسىن دەگەننەن باسقا ەشتەڭە ايتا الاتىن ەمەسپىن، قازەكە.
قازىبەك. سەندەردىڭ اۋىزدارىڭ دۋالى عوي، سول ايتقاندارىڭ دا جەتىپ جاتىر.
ابزال. ءدال بۇگىن اتقانىم تيگەندەي، ايتقانىم كەلگەنى راس، سوندىقتان دا كەۋدەم تولى قۋانىش. (كەلە جاتقان ساۋلەنى كورىپ.) ساۋلەشىم، بەرى كەل.
ساۋلە (ابزالعا بەتىن سۇيگىزە سالا، ەكىنشى بەتىن تەمىرگە توسادى.) تەمىر اعا، سىزگە بەتىم سالەم بەرىپ تۇر.
تەمىp. Ex، تەنتەك قارىنداسىم! (بەتىنەن سۇيەدى دە، ءبىر قولىمەن قۇشاقتايدى.) ريزامىن جانىم، ءبارىن دە ەستىدىم، ءبارى دە قۇتتى بولسىن. (ۇيدەگىلەر شىعىپ تەمىرمەن امانداسا باستايدى.)
ابزال. ساۋلەشىم، تەرەڭ سىرلى باۋىرىم مەنىڭ. مەن سەنىڭ كىم ەكەنىڭدى بىلمەي ءجۇر ەكەنمىن عوي.
ساۋلە (تاڭدانىپ). ابزال اعا، مەن ءسىزدىڭ بۇل سوزىڭىزگە تۇسىنە المادىم.
ابزال. اكەم بۇگىن ءبارىن دە ايتىپ بەردى، ەندى تۇسىنگەن بولارسىڭ. (ساۋلە باسىن ابزالدىڭ كەۋدەسىنە سۇيەيدى.)
سايران. تەمىر اعا، سىزگە سالەم بەرىپ تۇرعان جەر استىنداعى تانكىنىڭ كومانديرى سايران دەيتىن بولامىن.
تەمىر. وندا قولىڭدى اكەل. قاي مايداندا جۇرسەڭ دە باتىر بول. (شەكەرگە قول سوزىپ.) ا، شەكەر قارىنداس، سەنىڭ ءحالىڭ قالاي؟
سايران. مايدانداعى سىزدەردىڭ حالدەرىڭىز قانداي بولسا، ءبىز دە سونداي.
شەكەر. سىزدەر شابۋىلعا شىقساڭىزدار، ءبىز دە شىقتىق.
تەمىر. اتبەكەتتىكتى بەكەر-اق العان ەكەنسىڭ، ىنىشەگىم. سوزگە سەنەن كورى قارىنداسىم-شەبەر سياقتى. ءيا، ءبىزدىڭ مايداندا ءفاشيستى ولتىرمەگەن ءبىر جاۋىنگەر جوق، سەندەر قالايسىڭدار؟
سايران. ءبىز دە ءدال سونداي. بىزدەر جاۋدى وسى جەردە تۇرىپ-اق قىرىپ جاتىرمىز. وعى ون مىڭ كيلومەتر جەرگە جەتەتىن ءبىر جاڭا زەڭبىرەك بار بىزدە.
تەمىp. وھو، قۇلاشتى الىسقا سەرمەيدى ەكەنسىڭ. جارايسىڭ، ىنىشەگىم، جارايسىڭ.
قازىبەك. قانە، ەندى توي باستالسىن، وتىرىڭىزدار.
ساۋلە (ميروندى وڭاشا الىپ). بۇل تويدى ءسىز باسقاراسىز، سوندا ءسىز كوكەمە ءسوز بەرمەڭىز، ءوزى سۇراماسا تەمىرگە دە بەرمەڭىز.
ميرون. ماقۇل، (ستولعا وتىرىپ.) قىزىم، بۇگىنگى بەسبارماق وزگەرىپ كەتكەن بە، ءا؟
ساۋلە. بەسبارماقتىڭ كەشىرەك كەلەتىن ادەتى، ميرون پاۆلوۆيچ، سايران، قۇيىپ جىبەر. (سايران ەكەۋى قۇيا باستايدى.)
ميرون. وندا بۇل تويدى ورىسشا باستاپ، قازاقشا بىتىرەيىك. ال، قۇرمەتتى دوستارىم! وسى ءۇيدىڭ اقساقالى بولعاندىقتان مەن ءوزىمدى-وزىم وسى تويدىڭ ەڭ جوعارعى قولباسشىسى ساناپ، سىزدەرگە ءارتۇرلى بۇيرىقتار بەرەمىن، سونى بۇلجىتپاي ورىندايسىزدار. ماقۇل ما؟
داۋىستاp. ماقۇل، ماقۇل.
ميرون. ەندەشە، ءبىرىنشى توستى ءبىزدىڭ جەڭىسىمىز بولعان كومباين ءۇشىن كوتەرىڭىزدەر. ەستەرىڭىزدە بولسىن، ساۋلە ەكەۋمىز ءۇشىن مۇنان باسقا توست كوتەرمەيسىزدەر. سەبەبى، ءبىزدىڭ ماشينامىزدا ەكى موتور بار، ءبىرىنسىز ءبىرىنىڭ كۇنى جوق. ءبىز ەكەۋىمىزدىڭ دە جۇرەگىمىز سول ءبىر ماشينانىڭ ەكى موتورى سياقتى، سوندىقتان، بۇل توست كومباين ءۇشىن كوتەرىلسە، بىزدەر ءۇشىن، ساۋلە مەن مەن ءۇشىن كوتەرىلگەنى. قانە، كوتەرىڭىزدەر! (جۇرت جاپپاي كوتەرەدى.)
سايران (قاعىپ جىبەرىپ). ۇقپاي قالدىم، كىم ءۇشىن دەدى؟
شەكەر. ۇندەمە دە، قۇيا بەر.
قازىبەك. ميرون پاۆلوۆيچ، ەندىگى ءسوزدى مەن ايتايىن. ويتكەنى بۇل توي ەكى قۋانىشقا بىردەي ارنالعان ەدى.
تايمان. اۋزىڭ قىشىسا ءما، ەت ساپ جىبەر.
ميرون. جوق، مەن جاڭاعى توستى ءسىز ەكەۋىمىزدىڭ اتىمىزدان كوتەرگەنمىن، سوندىقتان، ەندىگى كەزەك جاستاردىكى.
قازىبەك. وندا، ابزالعا بەرىڭىز ءسوزدى.
ميرون. جوق، ەندىگى ءسوز ساۋلەگە بەرىلەدى.
ساۋلە. كوكەمنىڭ ايتقانى راس، بۇل توي ەكى قۋانىشقا بىردەي ارنالعان بولاتىن. مەن ەڭ الدىمەن سول ەكى تويدىڭ ەڭ نەگىزگى يەسى ميرون پاۆلوۆيچكە ارناپ...
ميرون. قىزىم، ەگەر ءتارتىپتى بۇزار بولساڭ، مەن ءسوزدى ابزالعا بەرەم.
ساۋلە (كۇلىپ). باعىندىم، باعىندىم. قۇرمەتتى قوناقتار، ميرون ءپاۆلوۆيچتىڭ وتانىمىزعا قانداي ەڭبەك ەتكەنىن بىلەسىزدەر. بىزگە تاۋداي داڭق اپەرگەن ەڭبەگى ءۇشىن ميلليون قابات توست كوتەرسەك تە كوپ ەمەس ەدى. ءوزى قاتال بۇيرىق بەرىپ قويدى، سوندىقتان، ەكىنشى توستى، سول كىسىنىڭ ۇياسىندا ءوسىپ، ەرجەتكەن سايراپ مەن شەكەر ءۇشىن، سولاردىڭ باقىتتى، ءتاتتى ومىرلەرى ءۇشىن كوتەرىڭدەر!
ميرون. وندا، تەگىس تۇرەگەلۋلەرىڭىزدى سۇرايمىن. سۇرامايمىن، بۇيىرامىن! (جۇرت جاپپاي تۇرەگەلەدى.)
تايمان (ەندى عانا جادىراپ). كورپەلەرىڭ ۇلعايىپ، كوسەگەلەرىڭ كوگەرسىن، قاراقتارىم، ۇيالماي ىشە بەرىڭدەر. اتا-انانىڭ جورالعىسى، ازامات بولعاننىڭ بەلگىسى، كوتەرىڭدەر، قاراقتارىم.
قازىبەك. ە، سەن ءتىپتى شەشىلگەن قۇستاي زىتىپ باراسىڭ عوي.
تايمان. سەن مەنى مىقتاپ بايلادىم عوي دەپ پە ەدىڭ؟
قازىبەك. نە دەيدى؟
تەمىر. كەل، قارىنداس. (شەكەرمەن سوعىستىرادى.) ساۋلەدەي بول، مەنىڭ تىلەر تىلەگىم سول.
ساۋلە (سايرانمەن سوعىستىرادى.) تەمىر اعاداي باتىر بول، مەنىڭ تىلەر تىلەگىم سول. (ءبارى كوتەرەدى.)
مىرقال (قىزىنىپ العان). ساۋلە، ساۋلەش، قاتەلەسسەم عافۋ ەت، ءبىز بۇگىن مۇنان دا ۇلكەن تويدى، ءوز تويىڭدى كۇتىپ كەلگەن ەدىك، ول قاشان بولادى؟ (تەمىرگە جاعىنا قاراپ.) سولاي ما، تەمىرجان!
ساۋلە. مىرقال اعا، اڭدامادىڭىز با، جوق الدە اڭدىعان جەرىڭىز وسى ما ەدى؟ قالايشا ايتتىڭىز بۇل ءسوزدى. ەگەردە بۇل تويدى مەنىڭ تويىم دەپ كەلسەڭدەر، اداسىپ كەلىپسىزدەر. مەنىڭ تويىم الدەقاشان جاسالعان، قىزىعى الدەقاشان تارقاعان. ال، قۇرمەتتى تەمىر اعا، سەزىپ وتىرمىن سىرىڭىزدى، مەن قانشا باقىتتى بولسام دا جارالىمىن. ول — جان جاراسى. جان جاراسى ماڭگى جازىلار ەمەس، ونى ەمدەگىم دە كەلمەيدى. تىم بولماسا سىزدەر اياڭىزدار مەنى. (جاسقا بۋلىعىپ سويلەي الماي قالادى.)
تايمان (مىرقالعا). ەي، سەنى وسىندا كىم شاقىردى؟! (سايران «كۇت مەنى »ءانىن شىرقاپ قويا بەرەدى. تەلەفون شىلدىرى ەستىلەدى. شەكەر جۇگىرىپ كەتىپ قايتا كەلەدى دە، ابزالدىڭ قۇلاعىنا سىبىرلايدى. ابزال اسىعىس كەتىپ، ازدان سوڭ تەلەفوندا بىرەۋمەن سويلەسىپ تۇرعانى تەرەگى ارقىلى كورىنەدى. ونىڭ قۋانعانى دا، قاتتى قينالعانى دا، وڭىنەن دە، ءاربىر قيمىلىنان دا كورىنەدى. جاسقا بۋلىعىپ سويلەي المايدى.)
ابزال. قۋانىپ كۇلەرىمدى دە، قايعىرىپ جىلارىمدى دا بىلمەي تۇرمىن-اۋ... (جۇرتتىڭ ءبارى سايراننىڭ انىنە ۇيىپ قالعان، اۋىر مۇڭ باسقان ابزال سۇلدەرىن سۇيرەتىپ زورعا ءجۇرىپ كەلەدى، ونىڭ كوڭىل كۇيىن باسقالار اڭعارمايدى. ول كەلىپ قاسىندا وتىرىپ تەمىرگە الدەنەنى اقىرىن ايتا باستايدى، تەمىر بەتىن ونىڭ كەۋدەسىنە باسادى. ءان اياقتالادى.)
ساۋلە (سايراننىڭ بەتىنەن ءسۇيىپ). سەن بۇل ەلەندى مۇرلاننىڭ جۇرەگىمەن ايتتىڭ-اۋ، باۋىرىم.
تايمان. قانداي ميلاۋ بولساڭدار دا، وسى ءسوزدىڭ ار جاعىندا قانداي قىمبات قاسيەت جاتقانىن سەزگەن بولارسىڭدار.
ابزال. سابىر، اكە. سابىر، ساۋلەش! ءبىز بۇگىن شاحتامىزدان قايلا، كۇرەك سياقتى ەسكى دۇنيەنىڭ جاندى جەپ، دەنەنى ەزەتىن اۋىر قۇرالىن سىپىرىپ تاستايتىن جاڭا داۋىرگە قادام باستىق، سول قۋانىشتىڭ ۇستىندە ادامگەرشىلىكتىڭ اسقار شىڭىنان ۇرپاقتار دۇنيەسىنە دە ءبىر شاناق شاشاتىن جاڭا ءبىر نۇردى كورگەلى تۇرمىز. ميرون پاۆلوۆيچ، سول جايىندا ايتاتىن تەمىردىڭ ۇلكەن سىرى بار، سوندىقتان، ەندىگى ءسوز تەمىرگە بەرىلسە ەكەن؛ (جۇرت قول سوعادى.)
تەمىر (ورنىنان تۇرىپ). كوڭىل سىرىن كوزدەن ۇعۋشى ەدىم. سوندىقتان دا، كوزدىڭ جاسقا كومىلگەنىن كورمەسەم ەكەن دەۋشى ەدىم، امالىم جوق، تاعى كوردىم. (ساۋلەگە كوز تاستاپ.) اعا دەۋشى ەدىڭ، قارىنداسىم دەپ ايتايىن، وسى ساپار اعاڭدى جازىقسىزدان جازالادىڭ. (ماڭىنداعىلارعا.) تىڭداڭىزدار، اتا-انالار! تىڭداڭىزدار، اعا مەن جەڭگەلەر، قىزىڭ بولسا ساۋلەدەي، ۇلىق بولسا نۇرلانداي بولسىن.
تايمان. بالام-اۋ، سەن نە دەپ تۇرسىڭ؟
داۋىستار. نۇرلان! قاي نۇرلان؟!
تەمىر. كەيبىرەۋگە جارا سالعان، كەيبىرەۋگە ۇرەي سالعان نۇرلاندى مەن بىلمەيمىن. مەنىڭ بىلەر نۇرلانىم — حالىقتىڭ باتىر پەرزەنتى سوۆەتتەر وداعىنىڭ. باتىرى تايمانوۆ نۇرلان.
ساۋلە. تەمىر اعا، بۇل قاي مازاعىڭىز؟
ابزال. ول مازاق ەمەس، جاڭا وبكومنان جولداس ورلوۆ تەلەفون سوعىپ جوعارعى سوۆەتتىڭ ۋكازىن وقىپ بەردى.
تەمىر. قۋان، قارىنداسىم، قۋان، ەلىم! ءبىرىڭىز ەمەس، ءبارىڭىز دە قۋانىڭىزدار! ەگىلۋ مەن ەزىلۋ، قايعى جۇتىپ، قاسىرەت شەگۋ — بىزدەرگە سالت بولماسىن. جوعالسىن قاسىرەت، جاساسىن دوستىق پەن ماحاببات، الدىمەن ەل ءۇشىن كوتەرىڭىزدەر! (جۇرت جاپپاي كوتەرىسەدى. وسى كەزدە الىستان ايعاي سالا جۇگىرىپ بولەكباس كەلەدى.)
بولەكباس. ءسۇيىنشى، ساۋلە، ءسۇيىنشى! ءا، ابزال اعاي دا مۇندا ەكەن عوي، قانە، الدىمەن ءسۇيىنشىمدى بەرىڭدەر.
داۋىستار. نە بولدى؟
— نە بولدى؟
— و، قويا تۇرشى سەن.
بولەكباس. ولسەم دە قويا ما ەكەنمىن. اياۋلى، ساۋلەش، تىي جاسىڭدى، وشكەنىڭ جانىپ، ولگەنىڭ ءتىرىلدى عوي. نۇرلان ءتىرى ەكەن عوي.
تايمان (اتىپ تۇرادى.) ا، قۇداي، اقسارباس. اقسارباس ەمەس، ايتتىم ءوزىمدى! نە دەدىڭ، قاراعىم، نە دەدىڭ؟ ايتشى تەزىرەك، بولەشىم؟
بولەكباس. مەن جاڭا عانا موسكۆا راديوسىنان جوعارعى سوۆەتتىڭ ۋكازىن ەستىدىم. نۇرلان مەن پاۆەلعا سوۆەتتەر وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلىپتى.
ساۋلە. بولەشىم-اي، باۋىرىم-اي! (وتىرعان ونىڭ باسىن قۇشاقتاي الادى. جۇرتتىڭ ءبارى مارە-سارە. ءبارى دە ورىندارىنان تۇرىپ كەتكەن، تەك ابزال عانا ءوز ورىندا ءمىز باقپاستان سىلەيىپ وتىر. جۇرتتىڭ بارىمەن قۇشاقتاسىپ شاتتىعى شالقىپ جۇرگەن ساۋلە ەڭ سوڭىندا سونى كەلىپ قۇشاقتايدى.)
ساۋلە. تىم الىستان اسپانداپ كەتتىڭىز عوي، كىمدى ىزدەپ وتىرسىز، جان اعا؟
ابزال. نە كورسەم دە وسى قۋانىشتىڭ ۇستىندە كورگىم كەلىپ وتىر. الەم اسپانىنا بۇگىن عانا پايدا بولعان سوناۋ ءبىر جارىق جۇلدىزعا قاراشى.
ساۋلە (ويلانا قالىپ، شوشىنا قارايدى.) ۇيىڭىزدە اۋىر ازا بار عوي، نە ايتقالى كەلەسىز، ابزال اعا.
ابزال. مەن ساعان نۇرلاننىڭ سول جۇلدىزداي جارقىراپ الىستاپ كەتكەنىن عانا ايتىپ وتىرمىن.
ساۋلە. الىستاعانى قالاي؟
ابزال. بەلگىلەپ ال دا، بۇگىننەن باستاپ سول جارىق جۇلدىزدى نۇرلان دەپ اتايتىن بول. (ساۋلە ەندى ءبارىن دە سەزىپ اتىپ تۇرادى.)
ساۋلە (كوزىن ابزالدان الماستان اركىمگە ءبىر جابىسادى. جانى ىرشىپ، داۋىسى شار ەتەدى). جالعان... جالعان! نۇرلان ولگەن جوق... نانبايمىن، جوق... جوق... نانبايمىن. (اركىمدى ءبىر قۇشاقتاي الىپ.) اكەتايلار... اپاتايلار... اعاتايلار... تاتەتايلار... باۋىرلارىم... نانباڭىزدار. مەنىڭ نۇرلانىم ولگەن جوق. ول ولمەيتىن ادام، نانباڭىزدار. (ونىڭ شىرىلداعان داۋىسى جۇرتتىڭ ءبارىنىڭ جانىن شىرىلداتىپ تۇرعانداي سەزىلەدى، ولاردىڭ ساۋلەگە الدەنەنى ايتقىسى كەلەدى، بىردە ءبىرىنىڭ ءۇنى شىقپايدى، ءقايسىبىرىنىڭ كوزىنەن جاس مونشاقتايدى. ساۋلە ءالسىز قيمىلمەن، زالعا جاقىندايدى، ءۇنى دە ءالسىز.) بارىڭىزگە دە جالىنامىن، نانباڭىزدارشى!..
ازىناعان سوعىس سارىنى، اڭىراعان ازالى مۋزىكا وكسىپ بارىپ وشەدى دە، شاتتىق مۋزىكاسى شالقيدى.
ەپيلوگ
ساحنانىڭ قاق تورىندە اق مراموردان جاسالعان، ماڭگىلىك وتى مازداعان، توسكەيىندە نۇرلان مەن پاۆەلدىڭ التىن جۇلدىز بەلگىسى بار سۋرەتى جارقىراعان ءبىر ەسكەرتكىش تۇر. سول ەسكەرتكىشتىڭ الدىندا ءبىر بۋدا گۇلدى قۇشاقتاپ اق شاشتى انا تۇر. ساۋلە، تايمان، قازىبەك كەلە جاتىر. ولار انا داۋىسىن تىڭداپ تۇرا قالادى.
انا. ءيا، ولگەن جوق. ونىڭ سوناۋ ورتالىق الاڭدا نەمىس باسقىنشىلارىنىڭ الدىندا قاسقايىپ تۇرىپ: «ەگەر مەنى ەلدى دەۋشىلەر بولا قالسا وعان ەشقاشاندا نانباڭدار!»—دەپ سالعان ايعايى مەنىڭ قۇلاعىمنان ءالى كەتكەن جوق. راس، ول بىرنەشە جىلدان بەرى مەنىڭ جالعىز ۇلىم پاۆەلمەن بىرگە مىناۋ اق مراموردىڭ استىندا جاتىر، ءبىراق ولار ماڭگى ءتىرى. ويتكەنى ولار — وتان ءۇشىن ەلۋ — ەڭ ۇزاق ءومىر ءسۇرۋ ەكەنىن كورسەتكەندەر. راس، ولاردىڭ كىم ەكەنىن كەزىندە ەشكىم بىلگەن جوق. ولار — نەمىستەردىڭ ءبىر جىل بويى ازاپتانىپ قالپىنا كەلتىرگەن ەڭ العاشقى الىپ شاحتاسىن ءبىر جەتىگە جەتكىزبەستەن تالقان ەتتى، ونى دا كەزىندە ەشكىم بىلگەن جوق. ولار — باسقىنشىلاردىڭ تالاي شونجارىن سول تالقانى شىققان شاحتانىڭ استىنا تىرىدەي كومىپ جىبەردى، ونى دا كەزىندە ەشكىم بىلگەن جوق. ولار سول شاحتادا جۇمىس ىستەگەن تۇتقىنداردىڭ ەكى ءجۇز ەلۋدەيىن قۇتقارىپ جىبەردى، ونى دا كەزىندە ەشكىم بىلگەن جوق. ءبىراق سول ەرلىكتەردىڭ بىردە-بىرىنىڭ ءىزى وشكەن جوق، سوندىقتان دا ولار ولگەن جوق. ەكەۋىنىڭ كەۋدەسىندە جارقىراعان سوناۋ التىن جۇلدىزدار، ەكەۋىنىڭ مازارىندا مازداعان مىناۋ ماڭگىلىك وت — سول ماڭگى جاساۋدىڭ ايعاعى!
ساۋلە وتقا ءۇنسىز جاقىنداپ كەلىپ، تىزە بۇگەدى.
شىمىلدىق.
You Might Also Like
-
تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعى قارساڭىندا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاقستان حالقىنا كەزەكتى جولداۋىن جاريالادى. جولداۋ بارىسىندا پاندەميادان كەيىنگى ەكونوميكالىق دامۋ جولدارىن ايقىنداي كەلە، جاڭا ...
