مۇزبالاقتار
ءتورت پەردەلى، التى سۋرەتتى پەسا
قاتىناسۋشىلار:
يۆان پەتروۆيچ باگايەۆ — گەنەرال-مايور، ديۆيزيا كومانديرى.
اناتوليي باتۋرين — كاپيتان، 1-باتالوننىڭ كومانديرى.
ورال شالقاروۆ — كاپيتان، 2-باتالوننىس كومانديرى.
مانكو — باستاپقىدا بارلاۋشىلار وتريادىنىڭ ساياسي جۇمىس جونىندەگى ورىنباسارى، كەيىننەن 2-باتالوننىڭ كوميسسارى.
ەگوروۆ —ديۆيزيا شتابىنىڭ باستىعى.
جومارت — سەرجانت،
ساۆكين — سەرجانت.
جايىق — قىزىلاسكەر.
I (ەكەۋى ەگىز)
داۋلەت — قىزىلاسكەر، ەگدە تارتقان ادام.
سەرگەي— قىزىلاسكەر.
لينا ماكسيموۆا — ۇشقىش.
نينا ماكسيموۆا — تانكيست
مۇرات — قىزىلاسكەر.
ورالدىڭ اعاسى، اسپازشى.
انداس — باگايەۆتىڭ شوفەرى.
قىزىلاسكەرلەر، نەمىستەر.
وقيعا 1942 جىلى مايداندا بولادى.
ءبىرىنشى پەردە
ءبىرىنشى سۋرەت
ءتۇن. كۇزگى ورماننىڭ ءىشى. الىستان كوك ءجۇزىن تىلگىلەگەن پروجەكتوردىڭ ساۋلەسى اۋىق-اۋىق كورىنىپ كەتىپ تۇر. پەردە اشىلعاندا ساحنادا ەشكىم جوق. ازدان سوڭ اۋزى بايلانعان ءبىر نەمىس وفيسەرىن ايداپ جومارت پەن جايىق شىعادى. بۇلار ۇنەمى جان-جاعىنان ساقتانا، سىبىرلاي سويلەيدى.
جومارت. باس، باس اياعىڭدى، جان كەرەك بولسا!
جايىق. سەنىڭ مىڭ سوزىڭنەن مەنىڭ ءبىر ۇرعانىم قۇندىراق بولار بۇعان (ۇرۋعا ىڭعايلانادى).
جومارت (قولىن قاعىپ). توقتا! سۇمىرەيۋىڭ دە، كۇدىرەيۋىڭ دە وڭاي-اۋ، سەنىڭ! اۋزىن شەش، كەيىنگىلەر كەلگەنشە دەم السىن.
جايىق. باتىر-اۋ، نە دەپ تۇرسىڭ. اۋزى شەشىلگەن سوڭ بۇل باقىرماي ما؟
جومارت. قولىندا قۇرالى جوقتا بۇلار قويدان دا جۋاس، ءسوزدى قوي دا شەشە بەر.
جايىق (نەمىستىڭ اۋزىن شەشىپ، اۆتوماتىن كورسەتەدى). با دەسەڭ، ءما دەيمىن، ۇقتىڭ با؟
جومارت. ە، ونى نەگە ۇقپاسىن.
جايىق . بۇرىن ۇقپاسا دا، ءدال بۇگىن ۇققان شىعار. شىركىن، ءوزىمىز-اي، شتابىن تالقانداي، وفيسەرىن بۇيدالاعان تايلاقتاي جەتەلەدىك تە جونەلدىك، ءبارىمىز دە ەرمىز-اۋ، ءا؟
جومارت. بايقا، جەتەگىندەگى تايلاق ەمەس، فاشيست.
جايىق. ە، فاشيست بولسا قايتەيىن، مەنى قورقادى عوي دەيسىڭ بە؟
جومارت. قايدام، قويان مەن جايىقتىڭ قايسىسى باتىر ەكەنىن ءالى ايىرا العانىم جوق.
جايىق . سەندە ۇيات جوق ەكەن. مىنانداي قاباندى قۇرلى كورمەي الا جونەلگەن كىم، سەن بە، جوق مىنا مەن بە؟
جومارت . قاقپاعا تۇسكەن ءبىر قاسقىردى مەنىڭ اجەم دە سوعىپ العان-دى...
جايىق. نە دەپ وتىرسىڭ، ەي؟
جومارت. مەن تەرەزەدەن تۇسكەندە ءوزىڭنىڭ قايدا كەتكەنىڭدى ەسىنە تۇسىرسەڭ، مەنىڭ نە دەگەنىمە دە تۇسىنەرسىڭ.
جايىق. ە، وندا مەن قاشقانى بولسا جايراتا بەرەيىن دەپ سىرتتا ادەيى قالدىم عوي.
جومارت. كوماندير ساعان دا تەرەزەدەن ءتۇس دەگەنى قايدا؟ سەن قورقىپ سىرتتا قالدىڭ دا، كوزگە ءتۇستىڭ، مىنە، ەندى نەمىستەردى سوڭىمىزعا سالىپ قويعانىڭ.
جايىق (ءوزى ءۇنسىز). شىنىندا، سول تەرەزە ماعان كوردەي كورىندى دە، جۇرەگىم باتپادى.
جومارت. ونداي جۇرەكتىڭ بارىنان جوعى جاقسى، جۇلىپ تاستاۋ كەرەك. (تىڭداپ.) توقتا!
جايىق. مەنىڭ قۇلاعىم ءالى دىڭىلداپ تۇر. (كۇرسىنىپ.) تۇك ەستىر ەمەس.
جومارت. ءبارى بىردەي جازىم بولدى ما، جوق الدە قۋعىنشىلاردان قۇتىلا الماي كەلە مە؟
جايىق. توقتا، مىنا جاقتان ءبىر دىبىس ەستىلەدى. (الىستان مىلتىقتىڭ، وعان ىلەسە لينانىڭ: «قۇتقار، قۇتقار!» دەگەن داۋسى ەستىلەدى. جايىق؛ جومارتقا تىعىلا ءتۇسىپ). جومارت-اي، باۋىرىم-اي، تاعى دا نە سۇمدىققا تاپ بولدىق؟
جومارت. توقتاشى، دەبدىرەمەي (تىڭداپ). قانداي عانا باقىتسىز جان ەكەن!؟ ەندى قايتتىك؟ ونى قۇتقارساق ءوزىمىزدىڭ مەرت بولۋىمىز مۇمكىن. كورە تۇرا قۇتقارماساق، مەرت بولۋدان دا جامان. ايتساڭشى نە ىستەيمىز؟
جايىق. ايتسام با، ايتسام، مەنىمشە، ەڭ دۇرىسى تىرپ ەتپەۋ.
جومارت. جوق، سەن مىناعان يە بول!
جايىق. نe دەيدى، جالعىز قايدا بارماقسىڭ؟ (ۇستاي الادى.)
جومارت. نەنى كورىپ، نەنى سەزىپ تۇرسىڭ؟ جوق الدە تۇكتى سەزبەيتىن مەڭىرەۋ مە ەدىڭ؟ قويا بەر!
جايىق. الدەكىم ءۇشىن ءبارىمىزدى قىرعىنعا ۇشىراتۋشى ما ەدىڭ؟ مۇنىڭ نە؟
جومارت. سەن ماعان ەلجىرەيتىن جۇرەگى جوق ەزدىڭ ءسوزىن ايتىپ تۇرسىڭ، قويا بەر. (ەندى مىلتىق داۋسى جاقىن جەردەن شىعادى). بايلا مىنانىڭ اۋزىن. تەز! (ءوزى دە بايلاسىپ). سۇيرە بەرى. (تۇتقىندى سۇيرەلەپ دالدا جەرگە الىپ بارادى. ەكەۋى دالدالانىپ تۇرعاندا جاڭاعى داۋىس شىققان جاقتان جۇگىرىپ لينا شىعادى).
لينا (ۇرەيلەنىپ، ءار جەرگە ءبىر تىعىلادى دا، الىستان تىڭ تىڭداي سويلەيدى). ارمان! ارمان بولدى-اۋ جالعىز وق. قولعا ءتۇسىپ قور بولعانشا، ولگەن ارتىق ەمەس پە ەدىڭ؟ نەگە وزىمە قالدىرمادىم، ءوز ەلىمنىڭ ءبىر وعىن. (جان-جاعىنا قاراپ). شىركىن، ءومىر-اي! مۇنشا نەتكەن ءوتتى ەدىڭ. (تىڭ تىڭداپ). كەلىپ قالدى، ەندى قايتتىم؟ (جونەلە بەرگەندە، قارسى الدىنان جومارت شىعا كەلەدى).
جومارت. توقتا! (اۆتوماتىن كەزەي ۇستاپ). كوتەر قولىڭدى!
جايىق. كوتەر قولىڭدى، قاراقشى!
لينا (قولىن كوتەرمەي، پيستولەتىن كەزەپ كەيىن نە بەرەدى). كەرەك بولسا، وزدەرىڭ كوتەرىڭدەر!
جايىق. ءبىز قول كوتەرە بىلمەيمىز، كوتەر جانىڭ بارىندا! (سونى ايتارىن ايتسا دا، دالدالانا بەرەدى.)
جومارت. قورىقپا، قارىنداس.
لينا. سىزدەر كىم بولاسىزدار؟
جومارت. ءبىز سوۆەت ارمياسىنىڭ بارلاۋشىلارىمىز. ال، ءسىز كىم بولاسىز؟
لينا . ءسىز مەنى الداپ تۇرعان جوقسىز با؟
جايىق (جومارتتى ءتۇرتىپ قالىپ). وسىنىڭ ءوزى ءبىزدى الداپ تۇرماسىن، ساق بول!
جومارت. قىزدارعا ەشۋاقىتتا الداتقان ەمەسپىن. (كەلە جاتقان نەمىستەردىڭ تىڭعىرى ەستىلەدى. جومارت قانجارىن ازىرلەپ). جايىق، ازىرلەن، وق داۋسى شىقپاسىن.
جايىق. نە دەيدى. ەكەۋدەن ەكەۋ نە ىستەيمىز؟
جومارت. ازىرلەن دەيمىن مەن ساعان!
لينا. قورىقپاڭىزدار، ولار دا ەكەۋ-اق.
جايىق. ءان ءانى. وندا ءوزىڭ نەگە قاشاسىڭ؟
جومارت. قارىنداس، ەگەردە، ءبىزدىڭ كىسى بولساڭ، تەزىنەن مىنا ءبىر اعاشتىڭ باسىنا شىق تا، نەمىستەرگە دىبىس بەر، تەز!
لينا (شوشىنىپ). نە ءۇشىن؟
جومارت. مەن سىزگە تەزىنەن اعاش باسىنا شىعىڭىز دەپ تۇرمىن! جايىق، مىنا نەمىستى ارىرەك اپارىپ تاستا، بىلجىراماي، تەز قيمىلدا! (لينا امالسىزدان اعاشقا بارادى. جايىق نەمىستى سۇيرەپ اكەتەدى. ازدان سوڭ اڭدي باسىپ ەكى نەمىس شىقتى. لينا ولاردى كورە سالا اعاش باسىنا قاراي تەز ورلەي جونەلەدى. نەمىستەر ونى سەزىپ قالىپ جەتىپ بارادى).
I-نەمىس. ەي، رۋس، ءتۇس بەرى!
II-نەمىس. ءوزىن، تۇسپەسەڭ، ءولىپ تۇسەسىڭ. ءتۇس شاپشاڭ!
ى-نەمىس. تۇسەمىسىڭ، جوق ولەمىسىڭ؟
جومارت (جەلكە جاعىنان قانجارىڭ سالىپ جىبەرىپ). مىنە، ساعان رۋس! (قاشا جونەلگەن ەكىنشىسىن اتىپ قۇلاتادى.) مىنە، ساعان رۋس!
جايىق (جۇگىرىپ كەلىپ قۇشاقتاي الادى). جومارتىم-اي، ءقادىرىڭدى بىلمەي ءجۇر ەكەنمىن عوي.
جومارت. ءسوزدى قوي دا، انا ەكەۋىنىڭ دوكۋمەنتتەرىن ال! (جايىق نەمىستەردىڭ دوكۋمەنتتەرىن الا باستايدى).
لينا (اعاشتان سەكىرىپ ءتۇسىپ، جومارتتى قۇشاقتاي الادى). نەتكەن عاجايىپ، تاماشا ادامسىز!
جومارت (بويىن الىپ قاشىپ). توقتا، توقتا. مەنىڭ عاجايىپ دەرلىك دانەڭەم جوق. جابىسا قالماي، الدىمەن، ءجونىڭدى ايت!
لينا. ەسىمدى ءبىراز جىيايىن، سونسوڭ ءبارىن دە ايتىپ بەرەم. ءومىردىڭ قانداي قىمبات ەكەنىن دە، جاۋدى نە ءۇشىن قىرا بەرۋ كەرەك ەكەنىن دە ايتىپ بەرەيىن. ءبىر جۇتىم سۋلارىڭىز جوق پا؟
جومارت. جايىق، سۋىڭنان قالدى ما ەشتەڭە؟
جايىق . قالعانىن سارقىپ بەرەيىن. (قۇتىسىنان سۋ قۇيىپ بەرەدى.)
لينا (اسپانعا قاراپ). شىركىن، ءومىر-اي، نەتكەن مۇنشا قىمبات ەڭ؟!
جومارت. قالاي، ءومىر سونشالىقتى قىمبات پا ەكەن؟
لينا . ءومىردىڭ قانداي قىمبات ەكەنى — ءولىم ەلەستەگەندە ايقىن كورىنەدى ەكەن. سوندىقتان دا مەن ءوزىمدى ولىمنەن قۇتقارعان سىزگە ءومىر بويى وتەلمەيتىن قارىزدار بولدىم.
جومارت. ءبىزدىڭ ادامداردا وتەلمەيتىن قارىز بولۋى مۇمكىن ەمەس!
لينا . ماعان، ءدال وسى قارىزدى وتەۋ مۇمكىن ەمەس سياقتى. (سىرتتان تىقىر ەستىپ، جايىق جومارتقا جالتاقتاپ قارايدى.)
جايىق. باتىر-اي، بۇل كىم بولدى ەكەن تاعى دا؟
جومارت. ازىرلەن! قارىنداس، سەن دالدالانا تۇر. (بىرەۋ كەلىپ شەتكى اعاشتى تىقىلداتادى.)
جايىق (اتىپ تۇرىپ). ءيا ءسات، ءيا ءسات، ءوزىمىزدىڭ ادامدار. (مانكو باستاعان كەيىنگى توپ كەلەدى).
مانكو. امانسىڭدار ما؟ جاندوسوۆ قايدا؟
جومارت. مەن مۇندامىن، جولداس...
مانكو (ءسوزىن ءبولىپ). ءبىز جاڭا وسى ارادان اۆتومات داۋسىن ەستىدىك، ول نە؟
جومارت. مىنا ءبىر قارىنداستى قۇتقارامىن دەپ، وق شىعارعان مەن ەدىم، كەشىرىڭىز؟
مانكو (لينانى ەندى اڭعارىپ). بۇل كىم؟
جومارت. ءجونىن ءالى سۇراي العانىمىز جوق. نەمىس تەر اتقالى جاتقان جەرىنەن جاڭا عانا قۇتقارىپ الدىق.
مانكو . اتقالى جاتقان جەرىنەن قۇتقارىپ الدىق؟! (ويلانىپ). سەن بىرەۋدى قۇتقارام دەپ ءجۇرىپ، ءوزىڭنىڭ قۇريتىن بولعانىڭدى بىلمەي قالىپسىڭ. بارانوۆ، تۇبەكوۆ، سەن ەكەۋىڭ الدىنعى جاقتى شولىپ كەلىڭدەر تەز! (جايىق پەن سەرگەي كەتەدى.)
جومارت (اركىمگە ءبىر قاراپ). كوماندير قايدا؟
مانكو . ول كىسى قازا تاپتى.
جومارت. سولاي ما؟ (سىلەيىپ تۇرىپ قالادى.)
مانكو (ليناعا جاقىنداپ). ءيا، سويلەڭىز، ءسىز كىم بولاسىز؟
لينا . مەن سوۆەت ۇشقىشى بولامىن.
مانكو. سوۆەت ۇشقىشى بولساڭىز جاۋ جەرىندە نەعىپ ءجۇرسىز؟
لينا . سامولەتىمدى جاۋ اتىپ تۇسىرگەن سوڭ ءجۇرمىن.
مانكو . قاشاننان بەرى؟
لينا . كەشە كەشتەن بەرى.
مانكو. كەشە كەشتەن بەرى؟ (ويلانىپ.) بۇل نەمىستەردە بولماعان ادەت ەكەن. ولار ءسىزدى ولتىرۋگە نەلىكتەن اسىقتى؟
لينا . ونى وزدەرىنەن سۇراڭىز.
مانكو. ءبىز سۇراماي دا بىلەمىز. سوندىقتان ءجون جاۋاپ بەرۋىڭ وزىڭىزگە پايدالى ەكەنىن ەسكەرتەمىن.
لينا. ءبارىن ءبىلىپ بولدىم دەۋ — بىلمەستىڭ ءسوزى ەكەنىن مەن دە ەسكەرتەمىن.
مانكو . جاقسى. ول اقىلىڭىز ەستە بولار. (جومارتقا قاراپ.) قاشان مايدان شەبىنەن وتكەنشە تۇتقىن ەسەبىندە ۇستالسىن. مۇنان كەلەر قاۋىپ-قاتەرگە سەن جاۋاپتىسىڭ. يە بول!
جومارت. جولداس كوماندير، نەمىستەر مۇنى شىنداپ-اق اتقىسى كەلدى.
مانكو . شىنداپ اتسا ولمەس پە ەدى؟
جومارت. وعان مەن ۇلگىرتكەم جوق قوي.
مانكو . توقتات ءسوزدى! كۇندە توبەسىنەن اجال وعىن توگىپ جۇرگەن سوۆەت ۇشقىشىن تەكسەرمەستەن، تەرگەمەستەن، قولىنا تۇسە سالىسىمەن ولتىرەتىن نەمىستەر دە ەسسىز ەمەس. ولار مۇنى ادەيى ءبىزدىڭ جولىمىزدان بوگەۋ ءۇشىن جىبەرگەن. ەگەر سوۆەت ۇشقىشى بولسا قولعا نە ءۇشىن ءتىرى تۇسەدى؟ ال قارۋىن؟ (جومارت لينانىڭ پيستولەتىن الىپ مانكوعا بەرەدى.)
مانكو (پيستولەتتى قاراپ جىبەرىپ). مۇنىڭ وعى قايدا؟
لينا . وعىن تاۋسىپ الدىم،
مانكو. قۋعىنشىلارمەن اتىسىپ ءجۇرىپ وعىڭىزدىڭ تاۋسىلعانىن بىلمەگەنسىز عوي؟!
لينا . كەكەتسەڭىز دە، شىندىقتى ايتىپ تۇرسىز.
مانكو (قادالا قاراپ تۇرىپ، داۋىسىن سوزا). تۇسىنىكتى!
جومارت (مانكوعا تاڭدانا قاراپ). وندا مۇنىڭ كىم بولعانى؟
مانكو. كىم ەكەنىن كەشىكپەي كەرەسىڭ. ەگەر دە نەمىستەر مۇنى ءبىزدى الداۋ ءۇشىن جىبەرگەن بولسا، كەشىكپەي جولىمىزدى توسقان نەمىستەرگە كەزدەسەمىز. ءبىراق ولار بىزگە سوقتىقپايدى. (جايىق سويلەپ كەلە جاتادى.)
جايىق. جولداس كوماندير، جولداس كوماندير. جولىمىزدا نەمىستەر تورىپ ءجۇر. (جاۋىنگەرلەر ابىرجىپ، ءبارى ليناعا قادالادى.)
مانكو. ساسپاڭدار. تورىسا توري بەرسىن. ولاردىڭ الداۋىنا دا، قولىنا دا تۇسەتىن بىزدەر جوق. ساسپاڭدار! بارانوۆ قايدا؟
جايىق. ول نەمىستەردى اڭدىپ تۇر.
مانكو (جومارتقا). ءيا، اڭعال باتىر، بۇل قالاي؟ ءتارتىپتى بۇزىپ، ءقاۋىپتى جەردە وق شىعاردىڭ. الداۋعا ءتۇسىپ، ءبارىمىزدى قاتەردە قالدىردىڭ، مۇنى نە دەيمىز؟
جومارت. جولداس كوماندير، الدانعان بولسام، تارتار جازام سول بولسىن، العا سالىپ جاۋ وعىنا مەنى بايلاڭىز!
لينا (جومارتتىڭ قاسىنا جەتىپ كەلەدى). مەنى دە قوسا بايلاڭىز.
مانكو. ءيا، ەكەۋىڭنىڭ عاشىق بولىپ تا قالعاندارىڭدى سەزىپ تۇرمىن.
لينا. سەزسەڭىز، ءبارىن دە ابدەن سەزىپ الىڭىز. ەگەردە ازاپتان، اجالدان، قاسىرەتتەن قۇتقارار بولساڭىز، قانداي ادام بولسا دا ءسىزدى جانىنداي جاقىن كورەتىن بولادى. مەن بۇگىن اجال اۋزىندا تۇرىپ وسىنى كوردىم. سوندىقتان بۇل كىسى مەنىڭ ءومىر بويى قۇرمەت ەتەتىن، ولسە بىرگە ولەتىن قىمبات ادامىم بولادى.
مانكو. ءبىزدىڭ بولاشاق باعامىزدى ءدال ايتىپ بەرگەن بۇل سوزىڭدە ەشقانداي ءمىن جوق. ءبىراق اڭعال ادامدى الداۋ ءۇشىن ارباۋشىلار الۋان ءتۇرلى ادەمى ءسوزدى دە ايتا بەرۋشى ەدى. جومارت، عاشىعىڭنىڭ اۋزىن بايلا دا الىپ ءجۇر. (جايىققا ) سەن انا نەمىستى الىپ ءجۇر. (باسقالارعا). ال، سەندەر—...(سىبىرلاپ الدەنەنى ايتىپ تۇرادى.)
جومارت (لينانىڭ اۋزىن بايلاپ جاتىپ). سەنىڭ اتىن كىم؟
لينا. لينا. ۇمىتپاڭىز، لينا ماكسيموۆا.
جومارت. لينا ماكسيموۆا؟
لينa . ءسىزدىڭ ءاتى-جونىڭىز؟
جومapت. جومارت جاندوسوۆ!
لينa . جومارت جاندوسوۆ! ۇمىتپاسپىن.
جومارت (كۇرسىنىپ). قايدان بىلەيىن، باعىمبىسىڭ، الدە سورىمبىسىڭ؟ ءتىپتى قيمايمىن، قولىم قالتىراپ بارادى.
لينا . بايلاي بەرىڭىز، بوگەلمەڭىز.
مانكو (جومارتقا). سەن قۇشاقتاسىپ تۇرا بەرۋشى مە ەدىڭ، بول!
جومارت . جوق، اۋزىن بايلاپ جاتىرمىن.
لينا . تىم قىراعى ەكەنسىز. ءبىراق قانشا قىراعى بولساڭىز دا اداسىپ تۇرسىز.
مانكو . اداسسام، جول تابۋىم وڭاي. تۇسىڭدەر (جومارت پەن لينا العا تۇسەدى. باسقالار سولاردىڭ سوڭدارىنان جۇرەدى.)
شىمىلدىق.
ەكىنشى سۋرەت
جومارت. جانىم، لينا. وسى حاتىڭ كەلگەلى سەنىمەن قولتىقتاسىپ جۇرگەندەي بولۋشى ەم نە، بار قايعىنى سەرپىپ تاستاپ، شاتتىق سەزىمگە بەرىلۋشى ەم. ەگەر سول كۇنگە ءبىر جەتەر بولسام، رەيحستاگ بەسىندە سەنى قۇشاقتاپ تۇرىپ، ەڭ باقىتتى جان بىزدىكى دەپ، بار الەمگە ايقاي دا سالماقشى ەم. ەندى ءبىر كورۋگە دە زار بولعانىم. (اۋىر ويدان جايىققا قاراپ.) مىناۋ تاعى دۇرىلدەتە باستادى، نەمىستەر ەستىپ قويادى، اقىرىن قورىلدا دەيمىن.
شەگى شۇرىلداپ جاتىپ قورىلداعاندا نەسى بار دەيمىن-اۋ وسىنىڭ. (دەمىن باسىپ.) سورلى شەك-قارىن، ەكى كۇننەن بەرى ءنار كورگەن جوق، ازان شاقىرماي قايتسىن ەندى، (جايىق قورىلداي تۇسەدى.) مىنانىڭ ۇيقىعا باقتىرۋىن-اي، ءا؟! اتتەڭ، جەتى كۇننەن بەرى ۇيقى كورپە قوقىسىڭ، جانىم اشيدى، ايتپەسە ۇيقىڭدى شايداي اشار ەم. (سويلەپ وتىرىپ، قالعىپ كەتەدى، تاعى دا سنارياد كەلىپ ماڭايعا تۇسەدى. جومارت سەلك ەتىپ وياندى.)
مىنا يتتەردىڭ ارسىلداپ مازا بەرمەۋىن-اي، ءا؟! ارسىلداتىپ تۇرعان ادامدارىنىڭ القىمىنا باس بارماعىمدى باتىرىپ جىبەرىپ، بىلاي سىعىمدار ما ەدىم. (جايىقتىڭ كەڭىردەگىنەن ۇستاي الادى. جايىق ويانىپ كەتەدى. جومارت كۇلىپ.) بايعۇس-اي، سەن ءالى ءتىرى مە ەدىڭ؟
جايىق. تۇمسىعىڭدى بەت قىلىپ جىبەرەيىن بە وسى، نە دەپ وتىرسىڭ.
جومارت. ەھە، سەن بۇرىن مۇنداي ەمەس ەدىڭ، قارنىڭ اشقان سوڭ كۇشەيگەن ەكەنسىڭ، ءا؟
جايىق. ەسسىز، نەمەنەگە جەتىسىپ وتىرسىڭ؟
جومارت. ەستى بولساڭ، كوتەر ەڭسەڭدى ەزىلمەي! (جايىق قولىن ءبىر سەرمەيدى دە، قايتا جاتادى. جومارت اۋىر كۇرسىنىپ.) راس، ءبىز جەتىسەتىن تۇك تە جوق. كۇندە نەمىستەرمەن ايقاسىپ، ۇيقى مەن تاماقتى ويلاماۋشى ەدىك، بۇگىن ول دا جوق. (ويلانىپ.) بۇل سۇمىرايلار نەندەي قۇلىق ويلادى ەكەن، ءا؟ (داۋلەت كەلە جاتادى. جومارت كۇلىمسىرەي قاراپ.) پاي، پاي، داۋكەڭنىڭ بابىنا كەلگەنىن-اي! بايگەگە قوسسا، ەڭ الدىمەن كەلەر ەدىڭىز، ءا؟
داۋلەت. وي، جومارتىم-اي، ماسقارا بولماساق بايگەنىڭ الدى سول عوي. (وتىرا كەتەدى.)
جومارت. نە دەيسىز؟ نەگە ماسقارا بولامىز؟
داۋلەت (كۇرسىنىپ). سۇراما، جومارتىم، سۇراما.
جومارت. ە، نە بولدى؟
داۋلەت . سۇراما دەدىم عوي ساعان.
جايىق. (باسىن كوتەرىپ الىپ). سۇراما، سۇراما! ول دا سوعىستىڭ قۇپيا سىرى ما؟
داۋلەت . سوعىستىڭ قۇپيا سىرى بولسا دا سۇراما.
جايىق (قولىن سەرمەپ). بار، ەندەشە.
جومارت. سنارياد كەلەدى، بۇعىڭدار! (ۇشەۋى دە بۇرىن جاتىپ تىڭدايدى. سنارياد الىسقا بارىپ تۇسەدى).
داۋلەت . ءبىزدىڭ شتابقا ءتۇستى-اۋ وسى؟
جومارت. جايىق، سەن بارىپ بايقاپ كەلشى! (جايىق كەتەدى.)
جومارت. داۋلەت، سەندە ءبىر سىر بار عوي؟ جاسىرماي ايتشى، بۇگىن نەمىستەر نە ءۇشىن شابۋىلىن توقتاتتى، الدە ءبىز ولارعا بەرىلەتىن بولدىق پا؟
داۋلەت . جوق، مەن ونى ايتا المايمىن. كەشىكپەي كومانديردىڭ ءوزى دە. ايتار.
جومارت (ويلانىپ). الدەنەنى سەزگەندەي، ەت جۇرەگىم ەلجىرەيدى، بۇل قالاي؟ الدە، تۋعان ەلدى كورە الماي، توبىمىزعا قوسىلا الماي، قالامىز با وسى دالادا؟
داۋلەت. ايتپاشى ونداي ءسوزدى! (جومارت اۋىر ويدا وتىرىپ قالادى. داۋلەت ايتايىن دەگەنىن ايتا الماي قىبىجىقتاپ از وتىرادى دا، اقىرىن كۇرسىنىپ) جومارت، اناۋ كۇنى سەن مەنەن ءبىر كىتاپ العان ەدىڭ عوي، سول قايدا؟
جومارت. كىتاپشىلىن. كىتاپ تۇگىل ءوزىڭ قايدا قالىپ وتىرسىڭ؟
داۋلەت. ماعان كەرەگى كىتاپ ەمەس، سونىڭ ىشىندە جاندى كۇنگى سەندەر قۇتقارىپ اكەلگەن قىزدىڭ بەرگەن ءبىر حاتى بار ەدى. اڭقاۋ باسىم...
جومارت. نە دەيسىڭ؟ ايتىپ وتىرعانىڭ كادىمگى نينا ما؟
داۋلەت. اتىن قايدان بىلەيىن، ايتەۋىر، سول قىز دەدىم.
جومارت. ول حاتتى سەن قايدان الىپ ءجۇرسىڭ؟
داۋلەت. قورشاۋدان ءبىر كۇن بۇرىن ديۆيزيا شتابىنا بارعانىمدا بەرگەن ەدى، سول كۇنى مۇندا اۋىسىپ، تابىس ەتە الماي قالعانىم.
جومارت. سەن ماعان سول كۇنى-اق جولىققان ەدىڭ عوي، سوندا نەگە بەرمەدىڭ؟
داۋلەت . ساعان نەگە بەرەمىن؟
جومارت. ەندى كىمگە بەرمەكشى ەدىڭ؟
داۋلەت . بەر دەگەن كىسىسىنە بەرەمىن دە.
جومارت. پە دەيدى؟ كىمگە بەر دەگەن ەدى؟
داۋلەت. مىناۋ ءى-باتالوننىڭ كومانديرى باتۋرينگە بەر دەگەن.
جومارت. باتۋرينگە! (ويلانىپ.) سەن شاتاسىپ وتىرعان جوقپىسىڭ؟
داۋلەت. نەمەنە، اۋزىنان اس كەتسە، باسىنان اقىل مۇرات قوي دەيمىسىڭ مەنى؟
جومارت. سولاي بولۋى دا عاجاپ ەمەس، ويتكەنى، ول قىزدىڭ... (كەنەت ويلانىپ.) توقتا، سەن ول حاتتى وقىعان جوقسىڭ با؟
داۋلەت . ايتار جاقسىلىق حابارى بار مە ەكەن دەپ سەرگەيگە وقىتىپ ەم، ءسۇيدىم، كۇيدىمىنەن باسقاسىن ۇققانىم جوق.
جومارت. سولاي ما؟ (ىزالى كۇلكىمەن مىرس ەتىپ، ون شايقايدى). «ءسۇيدىم، كۇيدىم!» ءدال وسى مينۋتكە شەيىن ەڭ قىمبات ءسوز ەدى، ەندى ارزان ءسوز بولىپ كەتكەنىن قاراشى.
داۋلەت. نەگە، نە ءۇشىن؟ سەنىڭ دە بىردەڭەڭ بار ما سول قىزبەن؟ ءوڭىن قاشىپ كەتتى عوي ءتىپتى.
جومارت. مۇنان دا ولتىرگەنىڭ جاقسى ەدى عوي مەنى.
داۋلەت (سانىن ءبىر سوعىپ). الدا، اڭعال باسىم-اي، كۇلدىرگەن ەكەنمىن عوي؟ (ورال، ساۆكين، جايىق، سەرگەي ءبارى كەلەدى.)
جومارت (اتىپ تۇرىپ). تۇر!
ورال. وتىرا بەرىڭدەر، دەم الىڭدار.
داۋلەت . جولداس كومبات، بۇيرىعىڭىز ورىندالدى، مانكو ءقازىر كەلمەك.
ورال. راقمەت. ەندى ءى-روتاعا بارىپ كومانديرىنە ايت. ساعات 21-گە دەيىن الىپ جۇرۋگە اۋىر قۇرالداردىڭ بارلىعىن جويسىن دا، ساعات جيىرما ەكىدەن قالماي روتاسىن الىپ وسىندا كەلسىن. (ىشكە كەتەدى.)
جومارت. قارۋدى جويعانى نەسى؟
داۋلەت . وسى عوي مەنىڭ ايتا الماي قينالعانىم. مانكونىڭ ايتىسىنا قاراعاندا، شىعاتىن جول جوق. مىنا كىسى جول جوق بولسا دا شىعامىز دەيدى. اۋىر قۇرالداردى جويساق، جالعىز اۆتوماتپەن نە بىتىرمەكپىز؟
ساۆكين. بىتىرەمىز، دوستىم! سەن بىلمەيسىڭ ءبىزدىڭ، كومانديردىڭ سىرىن. ول اۆتوماتتىڭ وزىمەن-اق ءبارىن دە بىتىرە بىلەتىن ادام.
جومارت. ونداي كومانديرمەن بىرگە ولسەڭ دە ارمانىڭ جوق، ءسوزدى قوي دا جونەل.
ساۆكين. بۇل كىسىگە مانكودان ۇلكەن كوماندير جوق.
داۋلەت . نە دەسەڭدەر دە اۋىز وزدەرىڭدىكى. ايتەۋىر، ماعان وسى ساپار ۇناپ تۇرعان جوق. (كەتەدى. ەكىنشى جاقتان قاسىندا مۇرات بار باتۋرين كەلەدى.)
ساۆكين. تۇرىڭدار!
باتۋرين. امانسىڭدار ما، باتىرلار!
ءبارى. امانبىز، جولداس كاپيتان! (جومارت كوڭىلسىز امانداسادى.)
باتۋرين. وزدەرىڭ كوڭىلدىسىڭدەر عوي تىپتەن.
ساۆكين. وتە كوڭىلدىمىز، جولداس كاپيتان.
باتۋرين. بۇلارىڭ ءبىر تاماشا ەكەن. ءيا، سەبەبى نە؟
ساۆكين. سەبەبى سول — ءبىز نەمىستەردىڭ باسىنان ءبىر-اق اتتاپ ەتكەلى جاتىرمىز.
باتۋرين (تاڭدانا قاراپ). نەمەنە؟! الدە سەندەر كەتكەلى جاتىرسىڭدار ما؟
ساۆكين. ناق سولاي، جولداس كاپيتان.
باتۋرين (ءتۇسى وزگەرىپ، ويعا كەتەدى). شالقاروۆ شتابىندا ما؟
ساۆكين. جوق، وسىندا. (ىشتەن سويلەپ كەلە جاتقان ورالدىڭ داۋسى ەستىلەدى.).
ورال. شىدام كەرەك، جىگىتتەر، شىدام. قاي كەزدە بولسىن سابىرسىزدىق سازانى تارتقىزاتىن.
باتۋرين (كۇلىمسىرەپ). ورال، سول وسيەتىڭدى وزىڭە دە ايتساڭ قايتەدى.
ورال. و، اناتوليي! كورىسپەگەلى ەكى-اق كۇن، سوندا دا ساعىنىپ قالىپپىن. (ەكەۋى قۇشاقتاسادى.)
باتۋرين. وسى ەكى كۇن ماعان دا ەكى جىلدان كەم بولعان جوق.
ورال. ءيا، ازاپتى ءبىر كۇن راحاتتى ءبىر جىلدان ۇزاق قالادى ەكەن. جىگىتتەر، سەندەر بارا تۇرىڭدار! (مۇراتتى ەندى عانا اڭعارىپ.) و، ءبىزدىڭ كاريا دا كەلگەن ەكەن. (قول الىسادى.) امانسىز با؟ قالاي، مۇرنىڭىز قۇشاقتىڭ ءيىسىن ءازىر ۇمىتقان جوق پا؟
مۇرات. وتىز جىلدان بەرى ءسىڭىپ قالعان عوي. وتىز كۇن اشىقسام دا ۇمىتار ەمەسپىن. اسىقپاڭدار، قورشاۋدان شىققان كۇنى ءبىر قازان قۇيماقتى ءپىسىرىپ تۇرىپ ءبارىڭدى دە شاقىرام. (باتۋرين مەن ورالدان باسقالارى كەتەدى.)
باتۋرين. قالاي جاۋابىنا قاناعاتتاندىڭ با؟
ورال (مۇرات كەتكەن جاققا قاراپ). عاجاپ، وسى سوعىستىڭ تۇسىندا ءبىزدىڭ، ادامداردىڭ تاستاعى تۇلەكتەي گۇلەگەنىن وسى ءوز اعامنان كورەمىن دە، عاجاپ-عاجاپ دەي بەرەمىن.
باتۋرين. ءبىزدىڭ ادامدار وتقا سالعان سايىن شىعىنعا تۇسەتىن بولات سەكىلدى ەدى، مىنا ءبىر قورشاۋ دەگەن قىرسىق قاجىتتى-اۋ، دوستىم.
ورال . ءيا، قاجىتتى. سول قاجىعاندىقتان دا بۇل مەنىڭ ساعان قاراي شىققان بەتىم ەدى. جاقسى كەلدىڭ. ەكەۋمىز تاعى ءبىر ويلاسايىقشى. وسى ءبىز اشتىقتىڭ قۇربانى بولۋعا كونىپ جاتا بەرەمىز بە، جوق باسقا تابار جولىمىز بار ما؟
باتۋرين. بۇل مەنىڭ ساعان قويعالى كەلگەن سۇراۋىم ەدى. سەنى قورشاۋدان شىققالى جاتىر دەپ تە ەستىدىم، ول نە ءسوز؟
ورال. ول سولاي! مەن وسىعان تاۋەكەل ەتتىم. بۋعان سوڭ يە دەيسىڭ؟ (باتۋرين ويلانىپ، ۇندەمەيدى. ورال قوي بەرەدى.) مەنىمشە، نە بۇزىن شىعۋ، نە ءولۋ، باسقا جول قالعان جوق سياقتى.
باتۋرين (ەرسىلى-قارسىلى ءجۇرىپ ۇزاق ويلانادى). جوق، ءدال ءقازىر ونان تۋك تە شىقپايدى. بوسقا قىرىلامىز.
ورال. ال، سوندا ءوز ويىڭ نە؟
باتۋرين (تاعى دا ۇزاق ويلانادى). مەنىڭ ويىم، قارۋدى جويىپ قاشۋ ەمەس، سول قارۋدىڭ سوڭعى وعىنا دەيىن جاۋعا جۇمساپ، ولسەك تە وسى جەردە ءولۋ.
ورال. ءپالى! (جۇرە سويلەيدى.) بۇل مەنىڭ مۇنان ون كۇن بۇرىن ايتقان ەرتەگىم.
باتۋرين. جاعداي بىزدەر ءۇشىن سول كەزدەگىدەن ءالى وزگەرگەن جوق، جولداس شالقاروۆ.
ورال . ەگەردە ءبىزدى قورشاپ جاتقان نەمىستەردىڭ وزدەرى دە قورشالىپ، بارلىق كۇشىن سىرتقا توگىپ، بىزگە مويىن بۇرا الماي جاتسا، جاعدايدىڭ وزگەرگەنى ەمەي نەمەنە؟ كۇندەگى دۇركىن-دۇركىن جاسالاتىن شابۋىلدىڭ بۇگىن كەنەت توقتاي قالۋى سوندىقتان دەپ بىلەمىن.
باتۋرين. مەنىڭ بايقاۋىمشا، سەنىڭ مۇنىڭ ادامداردى قۇتقارۋ ەمەس، قۇرتۋ. ويتكەنى نەمىستەر ءالى قورشالعان جوق. ازىقتىڭ جوقتىعىنان ءتونىپ كەلە جاتقان ءقاۋىپتىڭ قانداي اۋىر ەكەنىن مەن دە سەزەمىن. ءبىراق قورشاۋدى بۇزا الماي قولعا تۇسسەك، ونان اشتان ولگەنىمىز الدەقايدا ارتىق. سول ەستە بولسىن. تۇمان تۇگىل تۇنەك باسسا دا، باگايەۆتىڭ حابارسىز جاتۋى مۇمكىن ەمەس. ەگەر، حابارىمىزدى بىلسە، ول ءبىزدى قالاي قۇتقارىپ الۋدى دا بىلەدى.
ورال. جوق، دوستىم. شىداۋدىڭ كۇنى ءبىتتى، تاۋەكەلدىڭ كۇنى تۋدى. ءدال ءقازىر ءبىزدى قۇرتىپ جىبەرۋگە نەمىستەردىڭ كۇشى قانداي جوق بولسا، باگايەۆتىڭ قۇتقاراتىن كۇشى دە سونداي جوق. ويتكەنى، نەمىستەر بار كۇشىن قورشاۋدان شىعارۋعا سالسا، باگايەۆ بار كۇشىن ولاردى قۇتقارماۋعا سالىپ وتىر. سوندىقتان، تەزىنەن ءوزىمىز تاۋەكەل ەتپەسەك، ۇزاماي مەرت بولامىز.
باتۋرين. ەگەر دە سەنىن، وسى ايتقاندارىڭ دۇرىس بولسا، وندا ءبىزدى جۇتتىم دەگەن جاۋ، ينە جۇتقان يتتەي بولار ەدى. باگايەۆ قابىرعاسىن قىسقان كەزدە، ءبىز ىشىنەن نايزاداي قادالار ەك. امال قانشا، سەن دۇرىس ايتىپ تۇرعان جوقسىڭ.
ورال. قالايشا؟
باتۋرين. نەمىستەر ءالى قورشالعان جوق، تەك قۇرساۋلانىپ كەلەدى! ەگەردە سول قۇرساۋ ءتۇيىسىپ كەلىپ قورشالسا، وندا سەنىمى ءجون.
ورال. سەنىڭشە قالاي؟ ءتىپتى بارلاۋشىلاردىڭ مەجەسىن دە ايتپاي-اق قويايىن، نەمىستەردىڭ مىنا قىلىعىنىڭ ءوزى وسىنى ايتىپ تۇرعان جوق پا؟ شاماسى كەلسە، ءبىزدى اياپ وتىرعان جوق قوي.
باتۋرين. ارينە، اياپ وتىرعان جوق. سەنىڭ جاڭاعى ايتقانىڭ راس. ولار وزدەرىنىڭ قورشالاتىنىن سەزىپ، بار كۇشىن سىرتقا توگۋدە. ەكىنشىدەن، ءبىزدى نە اشتان قىرىلادى، نە وزدەرى كەلىپ بەرىلەدى دەپ وتىر.
ورال (سابىرسىزدانىپ ءجۇرىپ كەتەدى). ە، سونىمەن، قاشان نەمىستەر كەلىپ باسىمىزدى كەسكەنشە جاتا بەرەمىز دەسەڭشى. نەتكەن ساندىراق بۇل؟
باتۋرين. ساندىراق ەمەس، جاتا دا بەرمەيمىز. ءبىزدىڭ قيمىلدايتىن كەزىمىز، نەمىستەردىڭ جاڭا عانا قورشالىپ ەسىنەن تانعان كەزى. سول ساتكە ءبىر جەتسەك، ەسىن جيناتپاستان جەلكەسىنە تاپ بەرەمىز. وتسەك سوندا عانا وتەمىز. ونان ەرتە دە، كەش تە بىزگە شىعار جول جوق.
ورال، جوق، جولداس باتۋرين، مۇنداي ساۋەگەيلىكپەن ءبىز ۇزاققا بارا المايمىز. نەمىستەر ءقازىردىڭ وزىندە قورشالۋدا، بىلاي تەز قورشالۋىنا قاراعاندا، كۇشى دە مول ەمەس. ءبىز وسىنداي ءالىمىز بار كەزىندە بۇزىپ وتپەسەك، ءسوز جوق، ەرتەڭ مەرت بولامىز. سوندىقتان... (داۋلەتتى ءبىر جاۋىنگەرگە ايداتىپ مانكو كەلەدى. ورال تۇيىلە قاراپ). بۇل نە؟
مانكو. جولداس كومبات، مىنا ءبىر وڭباعان جاۋىنگەرلەردىڭ اراسىنا بارىپ ىرتكى سالىپ ءجۇر.
ورال. نە دەيدى؟ (داۋلەتكە.) سەن نە ىستەپ ءجۇرسىن؟
داۋلەت. ءسىزدىڭ بۇيرىعىڭىزدى جەتكىزدىم، بار كىنام سول.
مانكو. اۋىر قۇرالداردى جويىڭدار، كەشكە قاشامىز دەيدى.
ورال. بۇيرىق سولاي بولسا، وعان بۇل قالايشا كىنالى؟
مانكو. ول كىمنىڭ بۇيرىعى؟
ورال. مەنىڭ بۇيرىعىم.
مانكو . مەنىڭ بۇيرىعىم؟!
ورال. ءيا، سەندەر بارا تۇرىڭدار! (داۋلەتتەر بلينداجعا كەتەدى. ورال مانكوعا قادالىپ). بۇل نە؟ ءسىزدىڭ ويىڭىز نە وسى؟
مانكو . مەندە ەشقانداي بوتەن وي جوق، جولداس كومبات. تەك قۇتىلاتىندىعىمىزعا كوڭىل سەنىپ، كوز جەتپەگەندىكتەن قاشۋ دەگەنگە قارسىمىن.
ورال. ءوزىڭىز كوماندير بولعان كەزدە سولاي ەتەرسىز. ازىرشە، مەن كوماندير. سول ەدى مەنىڭ سىزگە وڭاشادا ەسكەرتەيىن دەگەنىم. (مانكو ءۇنسىز قادالىپ قالادى.)
باتۋرين. جولداس، ءسىز كىم بولاسىز؟
مانكو. مەن وسى باتالوننىڭ كوميسسارى، مانكو دەگەن بولامىن.
باتۋرين (قول الىسىپ). باتۋرين. مەن سىزدەرمەن بىرگە قورشالىپ جاتقان مىنا ءى-باتالوننىڭ كومانديرى بولامىن. راقمەت سىزگە. ويىڭىزعا ءتۇسىندىم. ەندى تەك سول ءوز باسىڭىزداعى اسىل ويدى بارلىق جاۋىنگەرلەرگە جەتكىزە ءبىلىڭىز.
ورال. جولداس كاپيتان. باتۋرين، قانشا دوس بولساڭ دا جاۋىنگەرلەردىڭ اراسىنا مۇنداي ىرتكى سالۋعا جول بەرە المايمىن. مەن ءوز بۇيرىعىما ءوزىم جاۋاپتىمىن. وندا جۇمىسىڭ بولماسىن.
باتۋرين. جوق، مەنىڭ جۇمىسىم ابدەن بار. سەن، 03 باتالونىڭدى عانا ەمەس، ءبىزدى دە قىرعىنعا ۇشىراتقالى تۇرسىڭ. سوندىقتان بۇل ايتقانىڭا كونە المايمىن.
ورال. جولداس باتۋرين، مەن سەندەي قيالشىل ەمەسپىن، بوس قيالعا الدانىپ، ادامدارىمدى قىرعىنعا ۇشىراتا المايمىن. ايتقانعا كونبەسەڭ، تەز قورعانعا يە بول! (كەتۋگە ىڭعايلانادى.)
باتۋرين. ورال، كىشكەنە توقتا! سەن ەكەۋمىز عوي ءبىر جەردە تۋىپ، بىرگە ەستىك. مەكتەپتە دە بىرگە وقىدىق. مايداندا دا نەلەر قاندى قىرعىن سوعىستى تىزەلەسىپ بىرگە وتكىزدىك. سوندىقتان سەنىڭ ايتقانىڭنان قايتپايتىنىڭدى مەن جاقسى بىلەمىن. سول، سىرىڭدى جاقسى بىلگەندىكتەن، ايتاتىن جالعىز-اق ۇسىنىسىم قالدى. ەندى سونى تىڭدا!
ورال. ول ۇسىنىسىڭ، ەكى باتالونعا دا كوماندير بولامىن دەۋ عوي. سولاي ما؟
باتۋرين. جوق، بولامىن دەۋ ەمەس، ساعان بول دەمەكپىن. تەك، ەكى باتالوندى بىرىكتىرىپ قايتا قۇر دا، وسى جەردەن تاپجىلما! كومەكشىڭ بولۋعا مەن ءازىر.
ورال. ونداي سەنىم كورسەتكەنىنە راقمەت. ءبىراق، مەن بۇل ايتقانىڭا ەشۋاقىتتا كونە المايمىن. ءوزىڭ ويلانىپ كور دە، مىنا سۇراۋعا جاۋاپ بەرشى! ءتىپتى، نەمىستەر شابۋىل جاساماعان كۇننىڭ وزىندە، ادامدارىمىزدىڭ ەڭ ءارى كەتكەندە ەكى-ۇش-اق كۇندىك ءومىرى قالدى. ەگەردە، جاۋمەن الىسىپ ەمەس، اشتان قىرىپ الساق، مىناۋ جۇزدەگەن قىرشىن جاستاردىڭ وبالى كىمگە، مەنى مەن ساعان ەمەس پە؟
باتۋرين.ەندەشە، بارلىق وبال، بارلىق جازا ساعان ەمەس، ماعان بولسىن. بۇعان نە دەيسىڭ؟
ورال. سەن ءوزىڭدى ءوزىڭ اياماي، وتقا ورىنسىز ايداپ تۇرسىڭ. سوندىقتان، وعان دا قارسىمىن. (داۋىستاپ.) جومارت، جايىق كەلىڭدەر بەرى. (وتىرا قالىپ، سۋمكاسىنان قارتاسىن الادى دا قاراي باستايدى. بلينداجداعىلار كەلەدى. ولاردىڭ قايسىبىرەۋلەرى كۇرسىنەدى.)
باتۋرين.. ءيا، دوستار! ءاربىر اۋىر كۇرسىنۋدە، ءاربىر جالت ەتكەن كوز قاراستا ءومىردى اڭساعان، تىرلىكتى تىلەگەن اسىل ارمان بارىن، سونىڭ ءبارىن شالقاروۆ ەكەۋمىزگە عانا ارنايتىندارىڭدى سەزەمىن. سوندىقتان دا، بىزدەر قاتتى قينالامىز. سوندىقتان دا اشىق ايتامىن، ءبىز اجالدىڭ اۋزىندا تۋرمىز. ءبىراق، سول اجالدى ءبىز جەڭىپ شىعۋعا، قارسىلاسقان قاس جاۋدىڭ قاقىرعانىن قان، تۇكىرگەنىن جىن ەتۋگە، ءبىزدىڭ ەلدەن تاتقان ءدامىن قان سوقتالى دەرت ەتۋگە ءتيىستىمىز. ادامشىلىق ار، بىزگە جاۋعا باس يۋگە ەمەس، وسىنى بۇيىرادى. وسىعان ءازىر بولىڭدار!
ءبارى. ءازىرمىز، جولداس كاپيتان!
ورال (كەكەتىپ). ءازىرمىز، ءازىرمىز! (اتىپ تۇرا كەلەدى.) جولداس كاپيتان باتۋرين! قۇرالدى جويىڭدار دەگەن بۇيرىعىمدى ازىرشە بۇزامىن. مەن كەلگەنشە، ەكى باتالونعا دا سەن يە بول!
مانكو، ءسىز قايدا باراسىز؟
ورال. جاۋىنگەردىڭ جانىن ساعالاۋدان باسقانى ويلاماعان، تار جول، تايعاق كەشۋدە اقىلىمەن جول سالا الماعان كوماندير كوماندير ەمەس. ءوزىم بارلاپ قايتامىن. قايتسەم دە جول تاۋىپ كەلەم؛ سەن ەكەۋىڭ ەر ماعان! (جومارت، جايىق ۇشەۋى كەتىپ بارا جاتادى.)
شىمىلدىق.
ەكىنشى پەردە
ءۇشىنشى سۋرەت
ورمان ءىشى. كۇن ءالى تۇمان. ساحنادا ەشكىم جوق. ازدان سوڭ قاسىندا جايىق بار، اڭدي باسىپ، الىسقا قۇلاق تىگە ورال شىعادى. ول الدەنەنى الىستان اسىعا كۇتكەندەي دەمىن قىسىلا الادى. بۇلار ساحنانىڭ ورتا تۇسىنا جەتكەن كەزدە، قارسى الدارىنان ەڭبەكتەپ جومارت كەلە جاتادى. ورال قاسىنداعىلارىمەن سويلەسكەندە دە ۇنەمى قۇلاعىن الىسقا سالا، ۇنەمى ويلانا سويلەيدى.
ورال. ءيا، جەل قۇيىن، سويلە! نە كوردىڭ، نە سەزدىڭ؟
جومارت. كورگەن تۇگىم دە جوق. سەزگەنىم كوپ. ەڭ الدىمەن سەزگەنىم — ءباتۋريننىڭ ايتقاندارى دۇرىس سياقتى. شىعاتىن جول جوق.
ورال. مەنىڭ ەندىگى كۇتكەنىم — شىعاتىن جول ەمەس، باسقا.
جومارت. باسقا؟!
ورال. ءيا، (اۋىر ويعا تۇسەدى. وزىنە-وزى.) بىلگەنىمنەن بىلمەگەنىم الدەقايدا كوپ ەكەن. جاۋ سىرىن جەتە بىلمەستەن جۇزدەگەن قىرشىن جاستاردى ارزان ولىمگە ايداي جازداپپىن. ءوزىن ءوزى دانا دەيتىن اقماق ادام ەمەس ەدىم، نەگە مۇنشا اداستىم، نەدەن مۇنشا الجاستىم؟! (ازدان سوڭ الىستان ارتيللەريانىڭ داۋ سىن ەستىپ اتىپ تۇرادى دا، قۋانعاننان جومارتتى قۇشاقتاي الادى)، مىنە، مىنە، مەنىڭ كۇتكەنىم. تىڭداشى، قارسى الدىمىزدان ەستىلمەي. مە؟
جومارت. ءيا، قارسى الدىمىزدان، ول نەمىستەردىكى عوي، ونىڭ نەسىنە قۋاندىڭىز؟
ورال. سول نەمىستەردىكى بولعانىنا قۋانىپ تۇرمىن، نەمىستەر جاڭا عانا قورشالدى.
جومارت. قايداعى نەمىس؟
ورال. ءدال وسى ءبىزدى قورشاعان نەمىس.
جومارت. ول قالاي؟ ءبىزدى نەمىستەر قورشاپ، نەمىستەردى تاعى ءبىز قورشاعان بولامىز با سوندا؟
ورال. ناق سولاي. نەمىستەر ازىمىزدى قورشادى دا، كوبىمىزگە قورشالدى. شەگىنۋدىڭ ءوزى قاجەتتى تاكتيكانىڭ ءبىر ءتۇرى دەۋشى ەدى ءبىزدىڭ گەنەرال. ەندى، قورعانىپ تۇرىپ، قورشاپ الۋ شىقتى. بۇل دا سونىڭ ءبىر ايعاعى.
جومارت. ءالى تۇسىنگەنىم جوق.
ورال (ءوز ويىمەن)، سولاي-سولاي. وسىناۋ ءبىر تۇس جاڭا عانا قورشالدى.
جومارت. ءالى تۇسىنگەنىم جوق.
ورال. كەشەدەن بەرى كورگەندەرىڭە كوز جىبەرسەڭ، تۇسىنەرسىڭ، جومارتىم. ءوزىڭ ويلانا ءبىر تىڭداشى، نەمىستەر بارلىق وتىن قايدا توگىپ جاتىر؟
جومارت. ار جاعىنداعى ءبىزدىڭ اسكەرگە ەمەس پە؟
ورال. ونىڭ دۇرىس. ال ەندى، مىنانى ويلا. ءبىز كەشە شىعىستان باستاپ ەدىك، شىر اينالىپ وتىرعان سول شىعىسقا قايتا كەلدىك. قاي جاققا بارساق، سول جاقتا سۇراپىل سوعىس بولىپ جاتقانىن كوردىك. بۇل قالاي؟
جومارت (ءسال ويلانىپ). ءيا، سونىسى نەسى؟
ورال. وندا ءوزىڭ، جۇيرىك بولعانىڭمەن، ويىڭ جۇيرىك ەمەس ەكەن. ەگەردە نەمىستەر قورشاۋدا بولماسا، جان-جاعىنا بىردەي وق توگىپ نەسى بار؟
جومارت (اڭىراپ). توقتاڭىز، ەندى تۇسىنە باستادىم.
ورال. تۇسىنسەڭ سول. ەندى بارلىق اقىل-ويدى باسقا جولعا جۇمساۋ كەرەك. قايدا، قاي جاققا؟ ماسەلە سوندا.
جومارت (تىڭداپ). ءتىپتى بۇزىپ وتسەك تە الىس ەمەس سياقتى.
ورال. الىس ەمەس، ءبىراق، بىزدەر ءۇشىن جاقىن دا ەمەس.
جومارت. نەگە؟ قورشاۋداعى نەمىستەر ءبىزدى بوگەي الماس.
ورال. جوق، قاي جاققا قۇلاق سالسام دا وقتىن، نوسەردەي توگىلىپ جاتقانىن كورەمىن. بۇل نەمىستەردىڭ قالىڭ كۇشى قورشالعانىن، ول قۇش ءالى دە مول ەكەنىن كورسەتەدى. سوندىقتان، وتەتىن جول... (ويلانىپ قالادى.)
جومارت. مەنىمشە...
ورال. توقتا، توقتا! (ءوز ويىمەن الىسىپ.) نەمىستەر بارلىق كۇشىن قورشاۋدان شىعۋعا سالىپ جاتىر، ءا؟ ولاردىڭ بىزگە مويىن بۋرا الماي جاتقان سەبەبى سول. ول انىق... ەگەردە، ولار قورشاۋدى بۇزا السا، ءبىزدى تاستاي قاشادى، ال، بۇزا الماسا، ءيا بەرىلمەسە، سوندا قايتتىك؟ توقتا، توقتا... ءبىزدىڭ سىرتتاعى قالىڭ قۇش قۇتقارماي جان-جاعىنان قىسىپ جىبەرسە، نەمىستەر نە بەرىلەدى، نە ءبىز تۇرعان جەرگە قاراي شەگىنەدى. شەگىنەر بولسا، بىزگە جان-جاعىمىزدان تاپ بەرەدى. سول كەزدە ءبىز نە ىستەيمىز؟
جومارت. ايقاسامىز.
ورال. قويا تۇر. شامان كەلسە ايقاسارسىڭ، كەلمەسە نەڭمەن (ءوز ويىندا). سوندا نە ىستەيمىز، ءا؟
جومارت. جولداس كاپيتان، ەگەردە نەمىستەردىڭ قورشالعانى انىق بولسا، ءبىزدىڭ ولاردى قورشاعان قالىڭ كۇش قۇرتىپ جىبەرمەي مە؟
ورال. ەگەردە نەمىستەردىڭ كۇشى ءالى دە مول بولىپ، ءبىزدىڭ جاق تەز قۇرتا الماي، وعان دەيىن نەمىستەر ءبىزدى كەلىپ باس سالسا نە بولامىز؟
جومارت. وندا بىلمەيمىن.
ورال. مىنە، ءبىزدىڭ الدىمىزدا تۇرعان ۇلكەن سۇراۋ سول. مىناداي قىرعىن سوعىستىڭ ۇستىندە بۇزىپ وتۋگە تاعى بولمايدى. ەندىگى امال، بىرىنشىدەن، ءال بار كەزىندە جاقىن جەردەگى نەمىستەردەن ازىق تارتىپ الۋ. ەكىنشىدەن،— قالايدا ءبىر كىسىنى ارجاققا وتكىزۋ. ونان باسقا جول جوق. (ويلانىپ). ءبىراق، ءدال ءقازىر، سول ءبىر كىسىنىڭ ءوتۋى دە ۇلكەن ءقاۋىپتى.
جومارت. ءقاۋىپتى بولسا دا مەنى جىبەرىڭىزشى. مەنىڭ كەشەدەن بەرى سىزدەن سۇرايىن دەپ جۇرگەن تىلەگىمنىڭ ءوزى وسى ەدى.
ورال. ونى باتالونعا بارعان سوڭ كورەرمىز. اپىر-اي، ءا؟ (ءوز ويىمەن الىسىپ ءجۇرىپ كەتەدى.)
جومارت. جولداس كاپيتان، باتالون بولسا كوپ جەردە قالدى. وعان بارىپ، ونان قايتادان ءدال وسى اراعا جەتكەنشە مەن ءوتىپ تە كەتپەيمىن بە؟
ورال. ەح، ءقازىر قاسىمدا اناتوليي بولار ما ەدى. قانداي ءتۇيىن بولسا دا تالقانىن شىعارىپ شەشەر ەدىك.
جومارت. جولداس كاپيتان، مەن بارلاۋشى كەزىمدە مۇنداي ءقاۋىپتى جولدان تالاي ءوتىپ داعدىلانعانمىن.
ورال. سابىر ەت، سابىر. ۇيىقتاپ جاتقان نەمىستەردى باس سالۋعا شەبەر ەكەنىڭدى بىلەمىن. ال، مىنا نەمىستەردە ءقازىر ۇيقى جوق. (ويلانىپ.) ەندى قايتتىك؟
جومارت. نەمىستەر ۇيىقتاماس ءۇشىن كوزىنە كەرگىش قويسا دا وتەمىن. وتە الماسام، ءوز وبالىم وزىمە، رۇقسات ەتىڭىز.
ورال (ءوز ويىمەن). مۇنان دا ەشتەڭە شىعار ەمەس. ەندى قايتتىك، اپىر-اۋ؟ (ءسال ويلانىپ.) باسقا جول تاعى جوق... ءيا، جوق. (جومارتقا جالت قارايدى.). تاۋەكەل!
جومارت (قولىن ۇسىنىپ). تاۋەكەل!
ورال (قولىن ۇسىنىپ بەرە، قايتا تارتىپ الادى). توقتاشى، اپىر-اي، وسى مەن نە ىستەگەلى تۇرمىن؟.. جوق، مۇنان باسقا امالىم جوق. جولىڭ بولسىن. امان جەتسەڭ باگايەۆقا سالەم ايت! راديومىز قيراپ، حابارسىز قالدىق، ادامدارىمىز ازايىپ، باتالون دەگەن اتىمىز قالدى. ءبىراق، قانداي ازاپ شەكسەك تە، ءولىم ءقاۋپى قانشا تونسە دە نەمىستەرگە باس يمەيمىز، قاسىقتاي قانىمىز قالعانشا قارسى تۇرامىز، قارسى تۇرۋ عانا ەمەس، شابۋىلعا تەز، ءبىز نەمىستەردى جەلكەدەن ۇرۋعا ءازىرمىز دەپ ايتتى دە. باسقاسىن ءوزى دە بىلەر. قوش بول!
جومارت. قوش بولىڭىز. جانىق، سەن دە قوش بول!
جايىق . شىنىمەن-اق كەتكەنىڭ بە ەي. تەز قايتا گور.
جومارت. امان جەتسەم، تەز قايتارمىن. (كەتىپ بارا جاتىپ.) ەكى تىلەكتىڭ جولىڭا ءبىر باسىمدى بايلادىم. جولىم بولعاي! (كەتەدى.)
ورال (جومارت كەتكەن جاققا ۇزاق قاراپ). كوردىڭ بە، ول ومىرگە ەمەس، ولىمگە كەتىپ بارادى. سوندا دا ايباتىنان اجال قاشقانداي، قاراشى. (اۋىر ويعا ءتۇسىپ، ەرسىلى-قارسىلى جۇرەدى دە، توقتاي قالادى.) شىركىن، تۋعان جەر-اي! نەتكەن مۇنشا قىمبات ەڭ. كەرىلىپ جاتقان كەڭ دالاڭ، بەينە انانىڭ قۇشاعىنداي، جاۋ اياعى تاپتاعان سەنىڭ ءاربىر قىلتاناعىڭ، انانىڭ جۇلىنعان شاشىنداي كورىنەدى دە ادامشىلىق اردى تۋلاتىپ، كەكتىڭ وتىن قاۋلاتادى. كوڭىلدە سونداي وشپەيتىن، ورتتەي قاۋلاپ ورلەي تۇسەتىن نامىس وتى تۇرعاندا قانداي ادام بالاسى ءوزىنىڭ تۋعان اناسىن جاۋدان ازاپ مازاعىنا كەسكىلەسپەي قيادى. ميلليوندا عانا ادامعا توپىراعىڭدى سۇيگىزگەن نەتكەن مۇنشا قىمبات ەن؟
جايىق (ازدان سوڭ). جولداس كاپيتان، قايتپايمىز با؟
ورال. نە دەپ؟ نە بەتىممەن قايتامىن؟ جاۋدىڭ سىرىن ءبىلىپ بولماي، باتالونعا جول تاپپاي قايتاتىن مەن جوق! (ەكەۋى دە كەتەدى.)
شىمىلدىق.
ءتورتىنشى سۋرەت
ەكى باتالوننىڭ شتابى ورنالاسقان بلينداجدىڭ ءىشى. پەردە اشىلعاندا مۇرات سىرتقا كەتىپ بارا جاتادى. باتۋرين جالعىز.
باتۋرين. تۇمان ءبىر سەرپىلمەي-اق قويدى-اۋ. قاشان، قاشان قۇتىلار ەكەنبىز بۇل قىرسىقتان؟ (اۋىر ويعا ءتۇسىپ ستول باسىنداعى ورىندىققا وتىرا كەتەدى. ازدان سوڭ ەنتىگە باسىپ داۋلەت كەلەدى).
داۋلەت . جولداس كاپيتان، رۇقسات پا؟
باتۋرين. رۇقسات، ءيا، سويلەڭىز.
داۋلەت . سويلەسەم، مەن ءسىزدىڭ الدىڭىزدا ۇلكەن كىنالى ەدىم، ءتاڭىرىمنىڭ جاڭا عانا دەس بەرگەنى. (قالتاسىن قاراي باستايدى.) ءقازىر، جولداس كاپيتان، ءقازىر. (قانشا قاراسا دا تابا المايدى.) تاڭىرايعان ءتاڭىر-اي، تاعى دا جوعالتىپ الماسام يگى ەدىم.
باتۋرين، ول نەمەنە؟
داۋلەت (ابىرجىپ). ءبىر، ءبىر... ءيا، ءبىر حات ەدى... ءقازىر...
باتۋرين. حات؟
داۋلەت. ءيا! (ىزدەپ تابا الماي). ءقازىر، جولداس كاپيتان، ءقازىر.
باتۋرين. باسقا قينالۋىڭىز دا از ەمەس. حات ءۇشىن قينالماي-اق قويىڭىز.
داۋلەت . جەڭ، اپىر-اي، جاڭا عانا وسى قالتاما سالعان جوق پا ەدىم.
باتۋرين. كىم بەرگەن حات ەدى، سونشا؟
داۋلەت . ءوزى ءسىزدىڭ بىردەڭەڭىز بولۋ كەرەك، ءبىر قىزدىڭ حاتى ەدى، اپىر-اي، ەندى قايتتىم.
باتۋرين. قايداعى قىز، اتى كىم؟
داۋلەت. ۇمىتپاسام، اتى لينا ما، نينا ما، ايتەۋىر سوعان ۇقساس.
باتۋرين. نينادان، انىق پا؟ (ۇشىپ تۇرەگەلەدى.)
داۋلەت . ءقازىر، جولداس كاپيتان، ءقازىر.
باتۋرين. ساسپاي، انىقتاپ. قاراڭىز. قايدا سالعان ەدىڭىز؟ (ءوزى دە قاراسادى. ەكەۋى دە ىزدەپ تابا المايدى.) قارنىڭىز اشقان سوڭ جەپ قويماساڭىز، بويىڭىزدا جوق. بارىڭىز، قايدان بولسا دا تابىڭىز، توقتا، مىنا بىرەۋ نەمەنە؟ (مالاقايىنىڭ ماڭدايىنا قىستىرىلعان قاعازدى الادى.)
داۋلەت. ۋھ، وسى. ەسى شىققان باسىم، ماڭدايىمدا ەكەن عوي. كوپ جاساڭىز، جولداس كاپيتان.
باتۋرين. سىزدە كوپ جاساڭىز. ال، مۇنى قايدان الىپ ءجۇرسىز؟ (حاتتى ىشىنەن وقي بەرەدى.)
داۋلەت. انەۋ كۇنى ءوزى بەرگەن ەدى. ەسى شىققان باسىم سول كۇنى جوعالتىپ الىپ، جاڭا عانا وكوپتىڭ ىشىنەن تاپقانىم.
باتۋرين. وكوپقا نەگە تاستاعانسىز؟
داۋلەت ، جوق، مەن ەمەس تاستاعان. بۇل حات مەنىڭ سوعىس باستالعالى سىرلاسىم بولىپ جۇرگەن ءبىر كىتاپتىڭ اراسىندا ەدى. سول كىتاپتى الگى ءبىر جومارت دەيتىن جىگىت سوناۋ كوپىر جاقتاعى ءبىر وكوپقا قالدىرىپ كەتىپتى، ءوزى ءبىر ءتۇرلى قىزىق جىگىت ەكەن. جوق، ولاي ەمەس، وندا كىنا جوق، اڭقاۋ باسىم ونىڭ بۇل قىزدا كوڭىلى بارىن بىلمەي حاتتىڭ سىزگە ەكەنىن ايتىپ قويىپ، ابدەن بۇلدىرگەنىم. سونىمەن، ايتەۋىر...
باتۋرين. ءقوڭىلى بارى قالاي؟
داۋلەت (ساسقالاقتاپ)، جوق، جاي عانا. جاي ونىڭ ەپتەپ سول قىزعا ىزالانعانىن ايتىپ تۇرمىن. (باتۋرين تاڭدانعانداي قادالىپ قالادى. داۋلەت وز-وزىنەن قىسىلىپ.) مەنى وندا ىزدەپ جاتقان بولار، رۇقسات بولسا كەتەيىن،
باتۋرين (اشۋلى). بارىڭىز!
داۋلەت (كەتىپ بارا جاتىپ). ءاي، اڭقاۋ باسىم-اي، تاعى دا ءبۇلدىردىم-اۋ! (كەتەدى.)
باتۋرين (اڭ-تاڭ). مىناۋ نە دەپ كەتتى جانىم-اۋ! ءوزىنىڭ ەسى دۇرىس پا؟ (قولىندا تارەلكاعا سالىنعان ءبىر ءتىلىم نانى، ءبىر قولىندا كرۋجكاسى بار مۇرات كەلەدى.)
مۇرات (اكەلگەندەرىن باتۋريننىڭ الدىنا قويىپ). قاپتىڭ ءتۇبىن قاعىپ مىنا بىرەۋلەردى ىستەپ اكەلدىم، جۇرەك جالعاڭىزشى.
باتۋرين. مىنە عاجاپ، نانىڭىز دا بار عوي ءتىپتى؟
مۇرات. نەشە كۇننەن بەرى جەمەي، ادەيى ورالعا ساقتاپ جۇرگەن جالعىز ءتىلىم نان ەدى.
باتۋرين (كرۋجكانىڭ ىشىنە قاراپ). تاماقتى وسىنىڭ وزىنە پىسىرگەنسىز بە؟
مۇرات. ءيا، از بولعان سوڭ وزىنە ءپىسىردىم.
باتۋرين (ناننىڭ جارتىسىن كەسىپ). ءما، مىنانى ءسىز جەڭىز، جارتىسىن ورالعا ساقتايىن.
مۇرات. جەي بەرىڭىز، مەن ەندى بۇل كۇيىكتى كورىپ جۇرگەندە، تاماق جۇتپاي تاس جۇتارمىن.
باتۋرين. ول نەندەي كۇيىك؟
مۇرات. جالعىز باۋىرىم جوعالىپ كەتسە، مۇنان ارتىق نە كۇيىك بولۋشى ەدى؟
باتۋرين (ءسال ويلانىپ). مۇنان باسقا تۋىسىڭىز بار ما ەدى؟
مۇرات. جوق. مەندە ەي اقىرى بالا دا جوق.؛ مەن ونىڭ ايەل العانىن، بالالى بولعانىن كورسەم، سول بالانى ءوزىم اسىراپ السام دەپ ارمان ەتۋشى ەم. (كۇرسىنىپ.) ەندى مىناۋ، وزىنە دە زار بولعانىم.
باتۋرين. سابىر ەتىڭىز. جەر بەتىندە ءتىرى بولسا، ءبىز ونى تاپپاي قويمايمىز.
مانكو (كىرە بەرە). ءبىزدىڭ بارلاۋشىلار ءبىر نەمىستى سۇمەڭدەتىپ ايداپ كەلەدى. ءسىرا، شالقاروۆتىڭ تولەۋىنە اكەلە جاتقان بولار.
مۇرات. نە دەيسىز؟
باتۋرين. مىڭ فاشيست اكەلسە دە ءبىر ورالدىڭ ورنى تولماس. (باتۋرين مەن مانكو وتىرا كەتكەن مۇراتتى قالاي ۋاتارىن بىلمەي، بىرىنە-بىرى قارايدى).
مانكو (نە دەرىن بىلمەي). سىزدە ءبىر تارتىم تەمەكى جوق پا؟
باتۋرين. تەمەكى جوق، نان بار. (ناندى ۇسىنادى.)
مانكو. سىزدە نان جوق ەدى عوي. مۇنى قايدان الدىڭىز؟
باتۋرين. مىنا قارتتىڭ ورالعا ساقتاعان ءبىر ءتىلىم نانى بار ەكەن، سول عوي ءبولىپ-جارىپ وتىرعانىم»
مانكو (ءسال ويلانىپ). مۇنىڭىز قالاي؟ ىنىڭىزگە ساقتاعان جالعىز ءتىلىم ناندى نە ءۇشىن بىزگە اكەلدىڭىز؟
مۇرات. ەندى ماعان بارلەرىڭ دە ىنىسىڭدەر. (جىلامسىراپ شىعىپ كەتەدى. ماڭايعا سنارياد تۇسكەنى بىلىنەدى.)
باتۋرين. نەمىستەردىڭ قويانشىعى بۇگىن تاعى ۇستادى. جاۋىنگەرلەردىڭ جايى قالاي؟
مانكو . جاي بەلگىلى عوي. تەزىرەك نەمىستەردىڭ ازىق تۇرعان سارايىنا شابۋىل جاسالماسا، ءمانىمىز مۇلدە بولماس دەيمىن.
باتۋرين. ونان باسقا جولدىڭ ءوزى دە جوق. مەنىڭ قورقاتىنىم اشتىقتىڭ ازابى دا، نەمىستەردىڭ اجالى دا ەمەس. شالقاروۆتىڭ جوعالۋى بولىپ وتىر. ول ءوز ويىنا بەرىك بولسا، امان بولار ەدى. ونىڭ قاسىنداعى سەرىگى سەنىمدى ەمەس ەكەن. سول ادام نەمىستەرگە اپارىپ ۇرىندىردى ما دەپ قورقام.
مانكو. سوندا ءسىز ولاردى قولعا ءتۇستى عوي دەپ ويلايسىز با؟
باتۋرين. وعان اۋزىم بارمايدى. ءبىراق، كۇدىگىم دە جوق ەمەس. سوندىقتان قازىردەن باستاپ، ەكى باتالونداعى بارلىق كومانديرلەر مەن ساياسي قىزمەتكەرلەرگە قاتال بۇيرىق بەرىلسىن. ءدال ءقازىر بۇرىنعىدان دا قاتەرلى اۋىر جاعدايدا تۇرعانىمىزدى، شىعاتىن جولدىڭ جوقتىعىن، بىرەۋى قولعا تۇسسە دە ءبىزدىڭ بارىمىزگە ءولىم ەكەنىن، بار جاۋىنگەرگە تۇسىندىرەتىن بولسىن...
مانكو. ءدال سولاي دەپ بۇيرىق بەرۋىمىز قالاي بولار ەكەن؟
باتۋرين. قازىرگى جاعداي وسىنى تالاپ ەتەدى.
مانكو. شالقاروۆتى بەكەر جىبەردىك. ول وسىندايدا جول تاپقىش ەدى.
باتۋرين. ونى جىبەرۋ ءسىزدىڭ كىناڭىز. باتالونعا مەن دە جاۋاپتىمىن، اقىلمەن شەشەيىك دەپ تۇرىپ الۋىڭىز كەرەك ەدى.
مانكو. وندا مەن ءوز ورنىمدى بىلمەگەن بولار ەدىم.
باتۋرين. مۇندايدا جازىلىپ قويعان ورىنعا قاراماۋ كەرەك ەدى. (ەكەۋى از ءۇنسىز.)
مانكو. ەڭ الدىمەن جاۋىنگەرلەرگە ازىق تاۋىپ بەرىپ، باسقانى سونان كەيىن ويلاساق دەيمىن.
باتۋرين (اۋىر ويدان سەرگىپ). ءسىز قالاي ويلايسىز؟ نەمىستەر قورشالعان بولسا، ءبىزدىڭ بۇزىپ وتۋگە كۇشىمىز جەتە مە؟
مانكو. مەنىمشە، ول نەمىستەردىڭ كۇشىنە بايلانىستى. كۇشى مول بولسا، ءبىزدى وتكىزبەيدى.
باتۋرين. كۇشى مول بولسا، قورشالماس تا ەدى عوي. ەگەردە قورشالسا نە وزدەرى بەرىلەدى، نە سوڭعى وعىنا دەيىن سوعىسادى. ءدال قازىرگى جاعدايدا بەرىلمەۋى مۇمكىن، سوندىقتان اقتىق كۇشتى جيىپ الىپ، تەزىرەك كەتكەنىمىز ءجون بولار.
مانكو. بۇل قان كوپ توگىلەتىن وپەراسيا،
باتۋرين (اۋىر ويدا). ءيا، بۇل وتە اۋىر.
مۇرات (كەلە). بارلاۋشىلار كىرۋگە رۇقسات سۇرايدى.
باتۋرين. كىرسىن. الدىمەن ساۆكيننىڭ ءوزى كىرسىن، (مۇرات كەتەدى. ازدان سوڭ ساۆكين كەلەدى.)
ساۆكين. جولداس كاپيتان، بۇيرىعىڭىز ورىندالدى. تەك شالقاروۆتاردى تابا الماي قايتتىق.
باتۋرين. وندا بۇيرىقتىڭ ورىندالعانى قايسى؟
ساۆكين. ءتىل اكەلدىك، جولداس كاپيتان. شالقاروۆتاردى سۇراستىرىپ، ءوزىن ىزدەستىرىپ، ولىگىن تابا المادىق، (باتۋرين اۋىر ويدا وتىرىپ قالادى.)
مانكو. نەمىستەردىڭ كۇيى قانداي؟
ساۆكين. نەمىستەردىڭ كۇيى بارىنەن دە جامان. قورشاۋدان قۇتىلۋ ءۇشىن جان تالاسىپ جاتقان كورىنەدى.
مانكو. ولار قاشان قورشالىپتى؟
ساۆكين. ءدال قاشان ەكەنى بەلگىسىز، ايتەۋىر قورشالعانى انىق.
باتۋرين. بۇل ءوز ءسوزىڭ بە، جوق نەمىستەردىڭ ءسوزى مە؟
ساۆكين. سۇراۋىڭىزعا تۇسىنە المادىم.
باتۋرين. ءوز كوزىڭمەن كوردىڭ بە دەيمىن.
ساۆكين. كوزبەن كورە العانىمىز جوق، بولىپ جاتقان سوعىستىڭ دۇمپۋىنەن ءسوزدىڭ، ءارى جۇرتتىڭ ايتۋى سولاي. نە ءۇشىن ەكەنى بەلگىسىز نەمىستەر كەشەدەن بەرى بەيبىت ەلدى قىرعىنعا ۇشىراتۋدا. قولىنداعى ەلدەن ءبىر جان قالدىرار ەمەس.
باتۋرين. كەشەدەن بەرى. (ءسال ويلانىپ.) وندا تۇتقىندى تەز كەلتىر. (ساعاتىنا قاراپ.) توقتا! ەندى ءبىر ساعاتتان كەيىن ەكەۋمىز ءبىر جەرگە بارامىز. قاسىڭا ون بەس كىسى الىپ، ءازىر تۇر. (مانكوعا.) ءبىز كەلگەنشە، بارلىڭ اۋىر قۇرالداردى تىعىپ، كەتۋگە ءازىر تۇرىڭدار. جەڭىل قۇرالدىڭ بىردە-بىرى قالماسىن!
مانكو. سوندا بۇگىن كەتەمىز بە؟
باتۋرين. ساعات تۇنگى ەكىدەن قالماي كەتۋىمىز كەرەك. مەنىڭ كۇتكەنىم نەمىستەردىڭ وسى قورشالۋى ەدى، سول كۇتكەن ساعاتىم سوقتى، سول ءسات جەتتى.
مانكو (ويلانىپ). ەرتەڭگە دەيىن سابىر ەتىپ، ءقازىر ءبىر كىسىنى ار جاققا جىبەرىپ كەرسەك قايتەدى. تاعى دا وتە الماي قايتار ما ەكەن؟
باتۋرين. وتە السا دا ەندى كەش قالدىق، بارىڭىزدار، ىسكە كىرىسىڭىزدەر! (وسى كەزدە سىرتتان مۇراتتىڭ قۋانىشتى داۋسى ەستىلەدى. كەشىكپەي ورال كەلىپ كىرەدى.)
مانكو. ورال! (بارىپ قۇشاقتاي الادى.)
باتۋرين. و، قارا كوز شايتان، شايتانداي جوعالىپ قايدا كەتتىڭ؟ (ورالدىڭ قولىنان ۇستاپ، ءون بويىنا كوز جۇگىرتەدى.) ءوزىڭ نەمىستەردىڭ كوجەسىن ىشە-ىشە جۋانداپ كەتكەنبىسىڭ؟
ورال. كوجەسىنە ەمەس، كۇيىگىنە تويىپ قايتتىم.
باتۋرين (اينالدىرا قاراپ). وندا جامان ەمەس ەكەن. ءوزىڭ راس جۋانداپ كەتكەنسىڭ، جوق الدە ساعىنعاندىق پا؟
ورال. شىنىڭدى ايتشى، راس ساعىندىڭ با؟
باتۋرين. شىنىمدى ايتسام، مەن ساعان عاشىق ەكەنمىن. سەن كەتىپ ەڭ، ءبىر قابىرعام سوگىلگەندەي بولدىم دا قالدىم.
ورال. وندا ساعىنعان ءبىر نارسەڭمەن سىيلايمىن. (قالتاسىنان تەمەكى الادى.)
مانكو. مىنە، ۇلكەن سىي.
باتۋرين. كوزىمىز ءبىر جارق ەتتى-اۋ، اكەلشى بەرى.
ساۆكين. ءبىزدىڭ قولعا تۇسكەن اناۋ يتتە تەمەكى دە جوق ەكەن.
مانكو (ازىلدەپ). سەندەر-اق قايداعى ءبىر قالتاسى تەسىك قۋعا تاپ بولاسىڭدار دا جۇرەسىڭدەر. ءما، سەن دە تارت!
ساۆكين (قۋلانىپ). ەندىگارى ءوزىم دە قالتاسى تەسىك نەمىسكە جۋىماسپىن. جىگىتتەرمەن ءبولىپ تارتايىڭ. (شىعىپ كەتەدى.).
ورال. ال، قالدارىڭ قالاي، نە ىستەپ جاتىرسىڭدار؟
باتۋرين. نە ىستەيتىنىمىزدى سەنەن ەستىگەلى وتىرمىز. نە كوردىڭ، نە سەزدىڭ، ايتا بەر.
ورال. مەنىڭ بار كورگەنىم، نەمىستەردىڭ قورشالعانى.
باتۋرين. ونى ءبىز دە ەستىپ وتىرمىز. ءبىراق، وسىنىڭ ءوزى انىق پا؟
ورال. بۇرىن انىق بولماسا دا ەندى انىق، ولار بۇگىن ساعات 17-دە تولىق قورشالدى.
مانكو. ماعان قارتاڭىزدى بەرە تۇرىڭىزشى، (ورالدىڭ قارتاسىن الىپ قاراپ وتىرادى).
ورال. ءيا، بۇرىن ەستىگەن بولساڭدار، نەندەي ازىرلىكتەرىڭ بار؟
باتۋرين. سەنىڭ مۇنان ءۇش كۇن بۇرىنعى بۇيرىعىڭدى ورىنداۋدىڭ كەزى ەندى كەلدى دەپ وتىرمىز.
ورال. جوق، ونداي بۇيرىقتى ورىنداۋعا بولمايدى.
باتۋرين. نەگە؟ ەندى ازىڭە ءوزىڭ قارسىمىسىڭ؟
ورال. ءيا، قارسىمىن. ول كۇنى وتەمىز دەسەك، بىزدەر تەگىسىنەن قىرعىن تابادى ەكەمىز. بۇل ءۇشىن سەن ەكەۋىڭە دە العىس ايتامىن. ويتكەنى، جاعداي مەن ويلاعانداعىدان باسقا بولىپ شىقتى. نەمىستەر قورشالعانمەن، ءالى دە كۇشى مول. ونى بۇزىپ وتەتىن قۇش بىزدە جوق.
باتۋرين. كۇشى سونشالىقتى مول بولسا بۇل كۇنگە دەيىن ءبىزدى نە ءۇشىن ءتىرى ساقتاپ وتىر؟
ورال. ولاردىڭ ءدال ءقازىر قايىرىلىپ سوعار قايراتى جوق. ەكىنشىدەن، سىرتتان دەسانت تۇسىرمەكشى. سونى كۇتىپ وتىر.
باتۋرين. دەسانت؟!
ورال. ءيا، الىنعان حابار انىق بولسا، ولاردىڭ دەسانتى الداعى تۇندە، وسى ماڭعا تۇسپەك.
باتۋرين (ءسال ويلانىپ). وندا بىزدەر ءۇشىن وسى كەشتەن قولايلى كەز جوق ەكەن. مۇنان كەشىكسەك ومىردەن ءۇمىت جوق. بايلاۋ سول، جولداستار.
ورال. سوندا قالاي ەتپەكپىز؟
باتۋرين. نەمىستەردىڭ قورشالعانى انىق بولسا، ءدال سەن ايتقانداي بۇزىپ وتەمىز. ولاردىڭ دەسانتى تۇسكەنشە بۇزىپ، جارىپ شىقپاساق، كەيىن ءتىپتى وتكىزبەيدى.
ورال. جوق، ەڭ قولايلىسى، مەن ايتقانداي بۇزىپ ءوتۋ ەمەس، سەن ايتقانداي وسى جەردەن تاپجىلماي، ءبىزدىڭ قالىڭ قۇش شابۋىلعا شىققان كەزدە نەمىستەردى جەلكەدەن ۋرا بەرۋ. ءقازىر جاعدايعا سەنەن كورى، مەن قانىقپىن. (مانكونىڭ قولىنداعى قارتانى الادى.) نەمىستەردىڭ ءبىر شەتى (كارتادان كورسەتىپ) مۇندا دا، ەكىنشى شەتى مۇندا. ال، شىعىسى مەن باتىسى، مىنە، مىنادان مىناعان دەيىن. ءبىز بولساق، سونىڭ قاق ورتاسىندا، مىنە، مۇندا تۇرمىز. ولارعا قاراعاندا ءبىزدىڭ تۇرعان جەرىمىز ات توبەلىندەي-اق. ەندى ءوزىن ويلاپ قارا، وسىنشا جەردى الىپ جاتقان نەمىستەردىڭ شەبىن قالاي بۇزىپ وتپەكپىز؟
باتۋرين. سايلانىپ كەلگەن كۇشى باسىم جاۋعا ۇرعىزعاننان، سايلانىپ بارىپ ءال بار كەزدە ۇرعان ارتىق. ۇتساق، سوندا ۇتامىز.
ورال. قورعانۋعا جەتپەگەن كۇشتىڭ، شابۋىل جاساۋعا جەتكەنىن كورگەن ەمەسپىن. سوندىقتان، مەن نە كورسەم دە وسى جەردە كورگىم كەلەدى.
باتۋرين. ەگەردە نەمىستەر ءوزىڭ ايتقان دەسانتىن ۇستىمىزگە اكەلىپ تاستاسا، وعان مىنا قورشاۋداعىلارى كومەكتەسۋگە كەلسە، سونىڭ بارىنە قالاي توتەپ بەرەمىز؟
ورال. راس، ونىڭ بارىنە توتەپ بەرۋ مۇمكىن ەمەس. ءبىراق، وعان دا تاۋەكەل ەتپەسەك بولمايدى.
باتۋرين (مانكوعا). ءسىز نە دەيسىز؟
مانكو. مەن جولداس شالقاروۆتىڭ پىكىرى دۇرىس دەيمىن، بۇزىپ وتۋگە كوزىمىز جەتپەگەن سوڭ، قورعاندى تاستان كەتۋگە قارسىمىن. ەكىنشىدەن، نەمىستەر ءدال مىنانداي تۇماندا دەسانت تۇسىرە المايدى دەپ بىلەمىن.
باتۋرين. نەمىس گەنەرالدارىنىڭ سولداتتاردى جيمايتىنىن ۇمىتپاڭىز. ولار تۇمان بولسا دا، مولشەرمەن تاستاي بەرەدى. سوندىقتان مۇنداي قۇرعاق ءۇمىت، شولاق ەسەپتى تاستايىق. جاعداي ەندى بارىمىزگە دە بەلگىلى. ءتونىپ تۇرعان ءقاۋىپتىڭ قانداي اۋىر ەكەنى دە بەلگىلى. وسىلاردى سالماقتاي كەلىپ، مەنىڭ ايتار ۇسىنىسىم دا، بايلاۋىم دا مىناۋ، جولداستار! (ساۆكين كىرىپ كەلەدى.)
ساۆكين. جولداس كاپيتان، توبەمىزدە نەمىس سامولەتتەرى اينالىپ ءجۇر.
ورال (اتىپ تۇرىپ). مىنە، ايتقانىم كەلدى.
باتۋرين. سابىر ەتىڭدەر! تۇمان اشىلدى ما؟
ساۆكين. جوق، ءالى اشىلار ەمەس، ءبىز تەك سامولەتتىڭ گۇرىلىن ەستىدىك.
باتۋرين (ەرسىلى-قارسىلى ءجۇرىپ، ۇزاق ويلانادى دا، كەنەت توقتاي قالىپ). ءبىز ەندى، مۇلدەم كەتە المايتىن بولدىق، جولداستار! ار جاققا تاعى ءبىر رەت حابارشى اتتاندىرۋدان باسقا جول دا قالعان جوق.
مانكو . ەندىگى باراتىندار ءارقايسىسى ءار تۇستان وتۋگە تىرىسسىن، ءبىرى وتە الماسا، ءبىرى وتەر. رۇقسات بولسا، ءتىپتى مەن بارايىن.
ورال. ونان ەندى ەشتەڭە شىقپايدى. مەن جاندوسوۆ دەگەن سەرجانتتى كەشە جىبەردىم وتسە، سول وتەدى. ءبىراق، قىرعىن سوعىس قاتتى ءجۇرىپ جاتىر، وتە الماي ما دەپ تە قورقام. (وسى كەزدە سىرتتان مۇراتتىڭ جىلامسىراعان داۋسى ەستىلەدى.)
Mۇرات. قاراعىم-اي، نەتكەن اياۋلى ادام ەن؟ بەرى ءجۇر، قاراعىم، بەرى (ءسۇرىنىپ-قابىنا كىرەدى.) باۋىرلارىم، جاساعان ءبىزدى ەسىركەدى، مىنە، كەلدى حابارشى.
ءبارى. حابارشى!
لينا (كىرىپ كەلىپ). امانسىزدار ما، جولداستار!
باتۋرين. نينا، جانىم نينا! (قۇشاعىن جايا ۇمتىلادى.)
لينا (كۇلىمسىرەپ). مەن نينا ەمەسپىن، جولداس كاپيتان، سابىر ەتىڭىز.
باتۋرين (اڭىرىپ قالىپ). وي، تاماشا، بۇل قالاي؟ ءسىز ۇشقىش ەكەنسىز عوي.
لينا. ءيا، ۇشقىشپىن.
باتۋرين. وندا عاپۋ ەتىڭىز.
ورال. ومىردە شىعىپ كورمەگەن كوزدىڭ جاسىن شىعارعان سەن كىم ەدىڭ؟ (بەتىنەن سۇيەدى.) ايتشى جانىم تەزىرەك، قايدان جۇرگەن ادامسىڭ؟
لينا. مەن سىزدەرگە گەنەرال باگايەۆتىڭ تاپسىرۋى بويىنشا كەلگەن اداممىن. بىزگە تاپسىرىلعان بۇيرىق سىزدەردى اۋەدەن بارلاۋ ەدى. ءبىراق، تۇماننان تۇك كورە المادىق. مىناۋ وزەن جاعاسىنداعى مۇرجاسى عانا قالعان دەريەۆنيا مەنىڭ تۋىپ-وسكەن جەرىم بولاتىن. جەر جاعدايىن قانىق بىلەتىن بولعاندىقتان، بارلاۋ جۇمىسى مىندەتىم بولماسا دا ءوزىم تىلەنىپ، «ۋ-2» مەن ۇشقان ەدىم. تۋعان جەرىمدى قورعاپ جاتقان سىزدەر ءۇشىن بۇيرىقتى بۇزىپ، قاسىمداعى جولداستارعا دا ايتپاستان جەرگە قوندىم. جاي-كۇيلەرىڭىزدى تەز ايتىڭىزدار. ولاردان قالماي مەن دە جەتەيىن.
باتۋرين. ءبىزدىڭ كۇيىمىز ءومىر مەن ءولىمنىڭ ارالىعىندا. جولداس باگايەۆقا وسىنى جەتكىزسەڭىز بولادى.
لينا . ول كىسى جاراسىنان جازىلىپ، بۇگىن عانا قايتقان ەكەن. كەلگەلى سىزدەردى قۇتقارۋدىڭ بارلىق شاراسىن ىستەپ جاتقان كورىنەدى، ەرتەڭ نەمىستەرگە شابۋىل جاساماقشى.
ءبارى. شابۋىل؟
ورال. شابۋىلدىڭ قاي مەزگىلدە باستالاتىنىن بىلگەن جوقسىز با؟
لينا . ونى بىلمەدىم.
مانكو (وزىنە). وسى قىزدى مەن قايدا كوردىم؟
باتۋرين. ويلانساڭدارشى، جولداستار، تاعى نە ايتامىز؟
ورال. مەنىڭ ايتارىم، بىرىنشىدەن، ەرتەڭگى شابۋىلدى جولداس باگايەۆ بىزگە قاراي تىكە جاساسىن. ەكىنشىدەن، مۇمكىندىگى بولسا، بىزگە دەسانت ءتۇسىرتسىن. (سەرگەي جۇگىرىپ كەلەدى.)
سەرگەي . جولداس كومبات، جولداس كاپيتان، جولداس!..
باتۋرين (اقىرىپ). ەندى قاشان؟. (جايىق جۇگىرىپ كەلەدى.)
جايىق. جولداس كومبات، جولداس كاپيتان، اندا، اندا، اندا...
باتۋرين. مىنانىڭ بارىنە نە بولعان؟ ايتساڭدارشى، تەز!
سەرگەي. اندا، ءدال ءبىزدىڭ روتانىڭ الدىنا كەلىپ، اسپاننان نەمىستەر تۇسە باستادى. (الىستان اتىس ەستىلەدى.)
لينا. Ah، مەنىڭ سامولەتىم نە بولدى ەكەن؟ Cay بولىڭىزدار، جولداستار، cay بولىڭىزدار! ءوزىم جەتپەسەم دە حابالارىڭىزدى جەتكىزەم. (شىعا جونەلەدى.) قوش بولىڭىزدار!
باتۋرين (اسىعىس كيىنە باستاپ). ۇمتىلىڭدار، جولداستار، ۇمتىلىڭدار! شاما كەلسە جەرگە تۇسىرمەي قىرىڭدار! ءار جاۋىنگەر ءوزىنىڭ وكوبىن ومىردەگى ۇيام دەپ ءبىلسىن. بىردە ءبىر وق دالاعا كەتپەسىن. (جۇگىرىپ شىعىپ كەتەدى.)
شىمىلدىق.
ءۇشىنشى پەردە
بەسىنشى سۋرەت
سول كۇنگى ءتۇن. ديۆيزيا كوماندير! باگايەۆتىڭ بولمەسى، قابىرعادا ىلىنگەن قارتا. قارتا بەتىندە قورشاۋداعى نەمىستەردى كورسەتەتىن ۇلكەن قارا سىزىقپەن سىزىلعان ۇلكەن قورشاۋ. ونىڭ جان-جاعىنان شابۋىل جاساپ تۇرعان ءبىزدىڭ كۇشتى كورسەتەتىن قىزىل جەبەلەر. الىستان ارتيللەريانىڭ ءۇنى اۋىق-اۋىق ەستىلىپ تۇرادى. پەردە اشىلعاندا قارتاعا قاراپ، ۇلكەن ويدا تۇرعان باگايەۆ كورىنەدى. ول كوڭىلسىزدىكتى تۇنشىقتىرعىسى كەلگەندەي، پاپيروستىڭ ءتۇتىنىن بۇرق-بۇرق ەتكىزەدى.
ازدان سوڭ تەلەفون شىلدىرلايدى.
باگايەۆ (تەلەفوندا). مەن تىڭداپ تۋرمىن. ءيا، سافونوۆ كەلدى مە؟ شاقىرىڭىز. مەن عوي سويلەپ تۇرعان. حال جامان ەمەس. ءاز حالىڭىز قالاي؟ جاقسى. وتە جاقسى ەتكەنسىز. ەندىگى ماسەلە مىناداي، جولداس سافونوۆ. قورشاۋداعى ادامداردى قالاي قۇتقارۋ جونىندەگى ءسىزدىڭ ماناعى ايتقان اقىلىڭىزدى وتە دۇرىس دەپ تاپتىم. ءبىراق، مەن الىسقا جۇرە الاتىن ەمەسپىن. سوندىقتان، ارميا شتابىنا ءوزىڭىز بارىپ قايتىڭىز. ەگەر دە، ايتقانىڭىزعا كونىپ، دەسانت تۇسىرەتىن بولسا، تاڭ سارىدەن قالدىرماسىن. ونان كەشىكسە، بىزدەن شەگىنگەن جاۋدىڭ قالىڭ كۇشى ولاردى تاپتاپ كەتەتىندىگىن ايتىڭىز. ەكىنشىدەن، بىزگە كومەككە كەلگەن تانكتەر ءالى كەلگەن جوق. سونى تەزدەتتىرىڭىز. دۇرىس. وتە دۇرىس. ال، قانشا ۋاقىتتا جۇرەر ەكەنسىز. جارتى ساعاتتان سوڭ دەيسىز بە؟ مۇمكىندىگى بولسا، ونان دا تەز جۇرگەنىڭىز ءجون بولار ەدى. ماقۇل. ساۋ بولىڭىز... (انداس كەلەدى.)
انداس . جولداس گەنەرال، دارىگەر كەلىپ تۇر. جاراڭىزدى جاڭعىرتىپ بايلاۋعا رۇقسات سۇرايدى.
باگايەۆ . ەگوروۆ ءالى كەلگەن جوق پا؟
انداس. ون مينۋتتە جەتەمىن دەپ تەلەفون سوققانىنا بەس مينۋت ءوتتى.
باگايەۆ. تۇمان اشىلاتىن با؟
انداس. شىعىس جاقتان ءبىر وتكىر جەل سوعا باستادى، ەندى اشىلار دەيمىن.
باگايەۆ (ەكىنشى بولمەگە كەتە بەرە توقتاپ). دارىگەرگە ايت. ءقازىر ۋاقىت جوق. (كەتەدى. انداس سىرتتا شىعادى دا قايتا كەلەدى.)
انداس (تەلەفوننىڭ، قاسىنا وتىرا قالىپ، بلوكنوتىنا الدەنە جازا باستايدى). وسىنداي گەنەرالمەن بىرگە ولسەڭ، دە ارمان نە؟ بۇگىن گەنەرالىم قايتىپ كەلىپ ەدى، قىسىپ تۇرعان قىسىم، جايناعان جاز بولدى دا كەتتى. (ازدان سوڭ ەگوروۆ كەلەدى. انداس ۇشىپ تۇرىپ امانداسادى.)
ەگوروۆ. گەنەرال قايدا؟
انداس . وسىندا. جاڭا عانا ءسىزدى سۇراعان ەدى.
ەگوروۆ. حالى قالاي؟
انداس. حالىنىڭ قانداي ەكەنىن ءبىلۋ قيىن. جاراسىنان كورى قورشاۋدا قالعان ادامدارى جانىنا باتاتىن بولۋ كەرەك. جاڭا دارىگەر كەلىپ جاراسىن بايلاماقشى ەدى، قابىلداماي جىبەردى.
ەگوروۆ. نە دەيدى. جاراسى جازىلماستان كەلىپ نە ەدى؟
انداس . جاراسىنىڭ جازىلۋىنا ءالى ءبىر اي بار ەكەن. قورشاۋداعى باتالونداردان وسى ۋاقىتقا دەيىن حابار جوعىن ەستىگەن سوڭ، جاتا المادى بىلەم، دوكتوردىڭ رۇقساتىن الماستان-اق، انداس، اكەل ماشينانى دەدى.
ەگوروۆ. سولاي ما ەدى. گەنەرالعا مەنىڭ كەلگەنىمدى جەتكىز (انداس گەنەرالدىڭ بولمەسىنە كەتەدى. ازدان سوڭ قولىندا قارتاسى بار باگايەۆ كەلەدى.)
ەگوروۆ. جولداس گەنەرال، بارلىق پولك شابۋىلعا ءازىر. بارلىعى دا كومەككە كەلگەندەردى قابىلداپ وتىر.
باگايەۆ. تانكتەر كەلگەن جوق، پا؟
ەگوروۆ. جوق، تانك تە كەلمەكشى مە ەدى؟ (انداس شىعىپ كەتەدى.)
باگايەۆ. قورشاۋدا قالعان باتالونداردى تەز قۇتقارۋ ءۇشىن ءبىر تانك پولكىن سۇراعان ەدىم.
ەگوروۆ (تاڭدانعان پىشىنمەن). قورشاۋدا قالعان باتالونداردى؟
باگايەۆ. ءيا، ءسىز مۇندا ون كۇن بۇرىن، قۇرىدى، ءبىتتى دەپ، جوققا ەسەپتەگەن باتالونداردى. ولار جايىندا مەن سىزبەن تولىق تانىسپاقپىن. الدىمەن كەلگەن كومەكتىڭ جايىن ايتىڭىز.
ەگوروۆ. جايى جامان ەمەس. وڭكەي ىعاي مەن سىعاي. ناعىز سۋىققا سىر بەرمەيتىن ءسىبىردىڭ ساربازدارى.
باگايەۆ. سولاي دەڭىز! جوعالعان باتالونداردىڭ ورنىن سىبىردەن اكەلىپ تولتىرعانىڭىزعا ءمازبىن دەڭىز. بۇل قۋانارلىق نارسە ەمەس، جولداس ەگوروۆ. ءاربىر سوعىس سايىن ەكى باتالوننان جوعالتا بەرسەڭىز، ەشكىم سىزگە العىس ايتپاس، باسقا ايتپاسا دا مەن ايتارمىن قارعىستى. (قولىنداعى قارتانى ستول ۇستىنە جايىپ بەلگى سالا باستايدى.)
ەگوروۆ. كىنالى بولسام ايتىڭىز.
باگايەۆ. ءسىز جاي ادام ەمەسسىز، ازامات سوعىسىن دا باسىنان وتكىزگەن تاجىريبەلى ادامسىز، سوندىقتان ۇلكەن كىنالىسىز. كىناڭىز سول — مەنىڭ جەتكىز دەگەن بۇيرىعىمدى دەر كەزىندە جەتكىزبەي، ولاردى اۋىر قاتەرگە قالدىردىڭىز. ءسىزدىڭ كىناڭىز — سول — ولاردىڭ ەڭ اقىرى قانداي كۇيدە ەكەنىن ون كۇننەن بەرى بىلمەدىڭىز. بۇل ءسىز ءۇشىن ۇيات. راس ءسىز قالعان از عانا قۇشپەن قالىڭ جاۋعا قارسى تۇرىپ جاقسى سوعىسقان كورىنەسىز. ونىڭىزعا ريزامىن. ءبىراق، جاۋعا قاھارلى بولۋمەن بىرگە، دوسقا مەيىرىمدى بولۋ كەرەك ەدى. ءسىز ول تىلەكتەن شىقپادىڭىز.
ەگوروۆ. جولداس گەنەرال، سوڭعى وتكەن ون كۇننىڭ ىشىندە بىزدەر بۇرىندى-سوڭدى بولماعان سۇراپىل سوعىستى باستان وتكىزدىك. ول ارميا شتابىنا دا بەلگىلى. ال، ءسىزدىڭ سوڭعى بۇيرىعىڭىزعا كەلەتىن بولسام، مەن ول بۇيرىقتى ءسىزدى گوسپيتالعا جونەلتىسىمەن-اق ولارعا جىبەردىم. ءبىراق نەمىستەر ەكى ورتانى كەسىپ تاستاپ، ولاردىڭ سىرتىنا شىعىپ كەتتى دە، جىبەرگەن ادامىم وتە الماي قايتىپ كەلدى. سول كۇننەن باستاپ كەشەگى كۇنگە دەيىن ولاردى ويلاۋعا دا مۇرشا بولعان جوق.
باگايەۆ. ءبارىن دە ەستىدىم، ءبارىن دە بىلەم. ءبارى دە راس. سولاي بولا تۇرسا دا سىزگە ول حاباردى قالايدا جەتكىزدىرۋ كەرەك ەدى. ەگەردە ءسىز ونى ۇلگىرىپ، سول ەكى باتالوندى دەر كەزىندە الىپ شىقساڭىز، نە ولاردى نەمىستەردىڭ جەلكەسىنەن ۇرۋعا پايدالانا بىلەسىز، مۇنداي جاعدايدى ءبىز كەرمەگەن دە بولار ەك. مۇنىڭىز ۇلكەن قاتە بولعان. ەندى سول قاتەڭىزدى تەز جوندەڭىز. ول ءۇشىن مىنا جاساعان شابۋىل پلانىڭىزدى قايتا جاساڭىز. پلانىڭىز نەگىزىندە ەتە جاقسى جاسالعان، جالعىز-اق كەمشىلىگى سول — تانك كومەگىن ەسكەرمەگەنسىز. (جادىراڭقىراپ.) ەسىڭىزدە بولسىن. شالقاروۆ پەن باتۋرين تۇيىسەتىن جەرىن ايتىپ، جاۋدى جەلكەدەن ۇرۋعا ءازىرمىز دەپ سىزگە حابارشى جىبەرۋى عاجاپ ەمەس. وندا ءسىز قاتتىراق ۇيالاتىن بولارسىز.
ەگوروۆ. ءسىز ولاردى وسى ۋاقىتقا دەيىن ءتىرى بولۋى مۇمكىن دەپ بىلەسىز بە؟
باگايەۆ. جاعدايعا قاراعاندا مۇمكىن ەمەس. ادامدارىنا، اسىرەسە، سول ەكەۋىنە قاراعاندا ابدەن مۇمكىن. مەن بۇگىن وسىندا كەلگەلى نەمىستەردىڭ قاي كۇنى، قاي باعىتتا، قانداي ارەكەت جاساعانىن، قاي كۇنى، قاي جەرگە قانشا قۇش توككەنىن، قاي كۇنى قاي ساعاتتان باستاپ قورشاۋعا تۇسە باستاعانىن زەرتتەدىم. وسىنىڭ بارىنە وي جىبەرىپ، باتۋرين مەن شالقاروۆتىڭ بويلارىنداعى قاسيەتتەرىن سالماقتاپ كورگەنىمدە، ولاردىڭ تىرلىگىنە كوزىم جەتتى. سونداي سەنىممەن بىرگە كۇدىگىم دە جوق ەمەس. ويتكەنى، شالقاروۆ تاۋەكەلشىل ەدى دە، باتۋرين كۇدىكشىل ەدى. ەكەۋىنىڭ ويى ەكى جاققا تارتىپ، العاشقى كۇندەردە ادامدارىن ازايتىپ الدى ما دەپ قورقام. ەگەردە، ادامدارى ازايسا، ولار بۇگىن بار بولعانمەن، ەرتەڭ جوق. سەبەبى، ەرتەڭ بىزدەن شەگىنگەن جاۋدىڭ قالىڭ كۇشى ولاردى تاپتاپ كەتۋى مۇمكىن.
ەگوروۆ. ونداي ءۇمىتتى بولساڭىز، ءبىر امالىن تەز تابايىق تا. ءدال شامامىز كەلىپ تۇرعاندا ايىرىلساق، وكىنىش ءومىر بويى ەستەن كەتپەيدى عوي.
باگايەۆ، امالىم تاۋسىلىپ، لاجىم بولماي تۇر. ىزدەپ كەتكەن ۇشقىشتار دا تۇك دەرەك تاپپاستان، ءبىر سامولەتىنەن ايىرىلىپ قايتىپتى. بار دەرەگى — ءبىزدىڭ باتالوندار قالعان تۇستان نەشە رەت ۇشىپ ەتسە دە ەشقانداي وق اتىلماپتى. سونان عانا ءۇمىتىم بار.
ەگوروۆ (كۇرسىنىپ). ول ونشا ۇلكەن ءۇمىت ەمەس ەكەن. سافونوۆپەن كەڭەسىپ كورگەن جوقسىز با؟
باگايەۆ. كوردىم. ونىڭ دەسانت تۇسىرۋدەن باسقا تاپقانى جوق. ونان باسقا جولدى مەن دە تابا المادىم. سوندىقتان، ول ءقازىر ارميا شتابىنا جۇرمەكشى. ءبىراق، نەمىستەر دە وسى ءتۇننىڭ ىشىندە دەسانت تۇسىرمەكشى. ولار بۇرىن تاستاپ ۇلگىرسە، ءبارىبىر ءۇمىت از.
ەگوروۆ. ەگەردە، ءبىزدىڭ باتالوندار قورشاۋدى بۇزىپ وتەمىز دەپ بەكىنىستەرىنەن كەتىپ قالسا، دەسانتتىڭ وزىنە قاتەر ەمەس پە؟
باگايەۆ. جوق، ولار ەشقايدا كەتپەيدى. نەمىستەر قورشالعاننان بەرى ءباتۋريننىڭ بۇزىپ وتەمىز دەۋى مۇمكىن. ويتكەنى، ول جان-جاعىنان قىسىلعان نەمىستەردىڭ قىسپاعىندا قالاتىنىن سەزىپ وتىر. ءبىراق، تاۋەكەلشىل شالقاروۆ سول قىسپاققا دا توتەپ بەرەمىز دەپ كونبەيدى. ال، باتۋرين ونى تاستاپ ەشقايدا كەتپەيدى.
ەگوروۆ. مەن سولاردى نەمىستەر مۇنان ون كۇن بۇرىن قۇرتىپ جىبەردى، دەگەن ويدان شىعا الماي-اق قويدىم. ازىقتارى بولسا الدەقاشان تاۋسىلدى. وق، ءدارى بولسا، ول دا سونداي.
باگايەۆ. مۇنان ون كۇن بۇرىن ەمەس، ون ساعات كەيىن دەسەڭىز ءدال ايتقان بولار ەدىڭىز. ەسىڭىزدە بولسىن، مەنىڭ بۇگىنگى بايقاۋىمشا نەمىستەر سوڭعى كۇندەردە ولارعا مويىن بۇرا العان جوق، ولارمەن ەندى عانا امالسىزدان شايقاسادى. بۇل ءبىزدىڭ ادامداردىڭ ون-اق ساعاتتىق ءومىرى قالدى دەگەن ءسوز. وسى ون ساعاتتىڭ ىشىندە قۇتقارساق قۇتقاردىق، قۇتقارماساق ايرىلدىق. سوندىقتان. نەندەي قۇرباندىق بولسا دا كونۋگە ءتيىستىمىز. ول ءۇشىن بەرى، مۇندا قاراڭىز. (الدىنداعى جايۋلى كارتانى نۇسقايدى.) ءسىز پلانىڭىزعا مىناداي وزگەرىس كىرگىزىڭىز، وتىزىنشى پولك شابۋىلدى مىنا جەردەن باستاپ، سولارعا قاراي تىكە جاساسىن. توقتاڭىز، بۇل جەردە جاۋدىڭ بەكىنىسى كۇشتى دەگەلى تۇرعانىڭىزدى ءبىلىپ وتىرمىن. كۇشتى بولسا دا وسىدان ۇرىمتال جەر جوق. مەن ءقازىر وسى پولكقا بارامىن. ءسىز وسىنى قايتا جاساي بەرىڭىز دە، كەلگەن تانكتەردىڭ قاق جارتىسىن سول وتىزىنشىعا جونەلتە بەرىڭىز. ارتيللەريادان قانشا قۇش ءبولىنۋ كەرەك ەكەنىن جولداس بوگدانوۆقا ايتقانمىن.
ەگوروۆ. بار كۇشتى وتىزىنشىعا توككەن ەكەنسىز. ونداعى ويىڭىز ەكى جاعىنداعى قۇش ءالسىز بولسا دا ولار بۇزىپ وتە بەرسىن دەگەندىك پە؟ (سىرتتان تانكىنىڭ گۇرىلى ەستىلەدى.)
باگايەۆ. ءيا، وتە بەرسىن دەگەندىك. قۇتقارساق سوندا عانا قۇتقارامىز. تانكتەر دە جەتتى-اۋ دەيمىن. (ازدان سوڭ نينا كەلىپ كىرەدى).
نينا. جولداس گەنەرال، سىزگە كومەكتەسۋگە كەلگەن تانك كومانديرى نينا ماكسيموۆا.
باگايەۆ. راحمەت، قىزىم، راحمەت. دەر كەزىندە كەلگەندەرىڭە وتە قۋانىشتىمىن. كەل، مۇندا وتىر. تەگىس جەتتىڭدەر مە؟
نينا. جوق. ەكى باتالوندايىمىز عانا جاقىندادى. باسقالارى كەيىندە كەلە جاتىر.
باگايەۆ (ەگوروۆنا). كۇشتىڭ قانشا ەكەنى ەندى بەلگىلى بولار سىزگە، كىرىسە بەرىڭىز. (ەگوروۆ كەتەدى، باگايەۆ نيناعا.) كومانديرلەرىڭ كىم؟
نينا، سوۆەت وداعىنىڭ باتىرى ورلوۆ دەگەن مايور.
باگايەۆ. ا، ورلوۆ پا، مەن ونى بىلەمىن. ول ءقازىر قايدا؟
نينا. كەيىنگى تانكتەردى توسىپ، رودينا دەريەۆنياسىندا قالدى. كەشىكپەي كەلەدى.
باگايەۆ. وندا كومانديرىڭ كەلگەنشە، وسىندا وتىرا تۇر. بارىڭنەن تىلەيتىن ءبىر ۇلكەن تىلەگىم بار.
نينا. نە تىلەسەڭىزدە، نە بۇيىرساڭىز دا ورىنداۋعا ءازىرمىز، جولداس گەنەرال.
باگايەۆ. بارىڭنەن تىلەر تىلەك بىرەۋ-اق. ول — بارىنشا باتىل قيمىلداۋ.
نينا. باتىل قيمىلداۋ تانكيستەردىڭ ەجەلگى سالتى عوي.
باگايەۆ. جوق، بۇل ساناردا ەجەلگى سالتتان دا وزگەشە باتىلدىق كەرەك.
نينا. ءسىزدىڭ ءبىر باتالوندارىڭىز قورشاۋدا دەپ ەستىدىك، ول راس پا؟
باگايەۆ. راس. وزگەشە باتىلدىقتى مەن سولار ءۇشىن تىلەپ وتىرمىن. ولار ءقازىر قۇتىلماس تورعا ءتۇستى. قۇتقارسا، قۇتقاراتىن سەندەرسىڭدەر.
لينa . ول سەنىمىڭىز اقتالادى، جولداس گەنەرال. بۇل جور مەنىڭ تۋعان جەرىم، تەك، قاي تۇستا ەكەنىن ايتساڭىز بولادى، تابامىز.
باگايەۆ. يسكرا دەريەۆنياسىن ءبىلۋشى مە ەدىڭ؟
نينا. بۇل رايوندا ۇلكەن يسكرا، كىشى يسكرا اتالاتىن ەكى دەريەۆنيا بار، مەن ۇلكەن يسكرانىڭ قىزىمىن.
باگايەۆ. وندا سەنىڭ ايانار ءجونىن، جوق ەكەن. ءبىزدىڭ باتالوندار سول ءوزىڭىزدىڭ تۋعان جەرىندەگى ۇلكەن كوپىردىڭ اۋزىندا. ولاردىڭ قالىپ قويۋىنا باستاپقى سەبەپ، سول كوپىردى نەمىستەرگە بەرمەۋ بولاتىن.
نينا. ەگەردە سىزدەر رۇقسات ەتسەڭىزدەر، سول تۋعان جەرىمدى قورعاپ جاتقان باۋىرلارعا مەن ءقازىر-اق جەتەر ەدىم.
باگايەۆ. رۇقسات قانا ەمەس، مەنىڭ تىلەگىم سول« (تەلەفون شىلدىرلايدى، باگايەۆ تىڭدايدى). مەن تىڭداپ تۇرمىن. ءيا، ا، سالاماتسىز با؟ ءحالىم قانداي بولارى ءسىزدىڭ مەيىرىمىزگە بايلانىستى بولىپ تۇر. ءيا، ءيا... سولاي ما؟ وندا حال جاقسى بولادى ەكەن. ۇلكەن راقمەت سىزگە. ءبىراق، سىزگە تاعى دا ءبىر ۇلكەن تىلەك ايتۋعا ءبىزدىڭ كوميسسار بارعالى جاتىر. ونى سول كىسى بارعان سوڭ ەستىرسىز. ءيا، ءيا، (كەنەت ءوڭى سۇرلانىپ كەتەدى). ول حاباردى ءسىز قايدان الدىڭىز؟ سولاي ما؟ امان كەلدى مە؟ وندا ءبىز نەگە دەسانت تۇسىرمەيمىز؟ ءقاۋىپ دەيسىز بە؟ وندا ماعان شابۋىلدى ەرتە باستاۋعا رۇقسات وتىنەم، ءوتىڭىز. ءيا، ءيا... جولداس قولباسشى، ءالى دە ويلاسىپ كورۋىڭىزدى وتىنەم. جاقسى. جىبەرىڭىز، ماقۇل. ءوزىڭىز دە ساۋ بولىڭىز. (تەلەفوندى قويىپ، قۋانارىن دا، قايعىرارىن دا بىلمەي، ءۇنسىز تۇرىپ قالادى دا، ازدان سوڭ سىلق ەتىپ وتىرا كەتەدى.) جوق ەندى ءبىر ساعاتتان قالماي شابۋىلدى باستايمىن. (تەلەفوندى الىپ.) سافونوۆتى... تەز! جولداس سافونوۆ! ءسىز ءالى جۇرگەن جوقسىز با؟ وندا، كىشكەنە كىدىرە تۇرىڭىز. مەن ءبىر قاعاز جىبەرەم، سونى بارعان ساتتە تاپسىرىڭىز دا، جاۋابىن تەز بەرىڭىز. مەن جاڭا عانا ارميا قولباسشىسىمەن سويلەستىم. ماناعى جوعالعان سامولەت قايتىپ كەلىپتى. ۇشقىشتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ءبىزدىڭ قورشاۋداعى باتالونداردىڭ ۇستىنە نەمىستەر دەسانت ءتۇسىرىپ، سولارمەن سوعىسىپ جاتقان كورىنەدى. سوندىقتان مەن شابۋىلدى ەندى ءبىر ساعاتتان قالماي باستاماقپىن. جوق، بەلدى بەرىك بايلادىم .
انداس (جۇگىرىپ كەلىپ). جولداس گەنەرال، ءبىزدىڭ، قورشاۋداعى باتالونداردان ءبىر سەرجانت كەلدى، كىرۋگە رۇقسات سۇرايدى.
باگايەۆ (اتىپ تۇرادى). نە دەيسىڭ؟ كەلسىن. (جومارت كىرىپ كەلەدى.)
جومارت. جولداس گەنەرال، بۇيرىعىڭىز ورىندالدى. ەڭ الدىمەن ورىندالعان بۇيرىق سول — قانداي ازاپ تۇرسا دا جاۋعا باس يگەن ءبىر جان جوق.
باگايەۆ (ءۇنسىز قادالىپ كەلىپ جومارتتىڭ قولىن ۇستاپ). راحمەت، جولداس سەرجانت! انداس، اس اكەل. (انداس كەتەدى. باگايەۆ جومارتقا.) وتىر، باتىرىم، وتىر دا بايانداي بەر. قايداسىڭدار؟ قانشاسىڭدار؟
جومارت. سول ءوزىڭىز تاپسىرعان بەكىنىستەمىز. ادامدارىمىزدىڭ قارنى اش، ءبىراق، ومىرىنە، وزدەرىنىڭ ەرلىگىنە كوڭىلى توق. ءبارى ءبىر اۋىزدان سىزگە سالەم ايتتى. ەلىمىزدىڭ سەنىمىن، گەنەرالىمىزدىڭ بۇيرىعىن اقتاپ ولسەك ارمان جوق، شابۋىلعا شىعار مەرزىمىن ايتسىن، نەمىستەردىڭ جەلكەسىنەن ۇرۋعا ءازىرمىز دەدى.
باگايەۆ. تۇسىنىكتى. تەك، سەندەردى بۇل كۇنگە دەيىن ساقتاپ كەلگەن نەندەي قۇدىرەت ەكەنىن بىلە الماي وتىرمىن؟
جومارت. ءبىزدى ساقتاپ كەلگەن نامىس پەن جىگەر، جولداس گەنەرال!
باگايەۆ (ارقاسىنان قاعىپ). وتە ورىندى ايتتىڭ، جولداس سەرجانت (ويلانىپ). ءيا، سەن قاشان شىقتىڭ؟
جومارت. كەشە شىققان ەدىم، جەتكەنىمشە وسى بولدى.
باگايەۆ. سولاي ما؟ (اۋىر ويعا قايتا تۇسەدى.)
ەگوروۆ (كىرىپ كەلىپ). مىنا جىگىت كىم؟
باگايەۆ. شابۋىلعا شىعاتىن مەرزىمىن ايتسىن، كومەكتەسۋگە ءازىرمىز دەپ شالقاروۆ پەن باتۋرين جىبەرىپتى.
نينا (سەلت ەتىپ، وزىنە). باتۋرين؟
ەگوروۆ. مىنە عاجاپ. بارلەرىڭ دە تىرىسىڭدەر مە؟
جومارت. ءبارى بولماسا دا جارتىسىنان كوبىمىز.
ەگوروۆ. وندا راديومەن وسى ۋاقىتقا دەيىن نەگە حابار بەرمەدىڭدەر؟
جومارت. راديوسىز قالعانىمىزعا بۇگىن توعىزىنشى كۇن.
باگايەۆ. انداس، ازىرلەن. (ەگوروۆنا.) مەن ءقازىر بارلىق پولكتىڭ ازىرلىگىن كورىپ شىعامىن. مىنا قاعازدى تەز سافونوۆقا جەتكىزىڭىز. وسىندا ءبىر ۇشقىش كەلمەكشى. مەن كەلگەنشە، توسسىن دەڭىز. جولداس نينا ماكسيموۆا، سەن كومانديرىڭ كەلگەنشە، وسىندا بول. مەن تەز ورالام. (جومارت نينانى ەندى عانا اڭعارىپ، كەنەت سۇرلانىپ كەتەدى. باگايەۆ جومارتقا بۇرىلىپ.) ال، باتىرىم، سەن شارشاعان جوقسىڭ با؟
جومارت. وتە شارشادىم، جولداس گەنەرال، ءبىراق، باتالونىما ولسەم دە جەتۋىم كەرەك.
باگايەۆ. پاراشيۋتپەن تۇسە ءبىلۋشى مە ەدىڭ؟.
جومارت. بىلەمىن.
باگايەۆ. ەندەشە، وسىدان تۇسەتىن دەسانتتى باستاپ بار. جولداس ەگوروۆ، مىنا سەرجانتتى سافونوۆقا قوسىپ جىبەرىڭىز. ءقازىر تەلەفون سوعىڭىز. ءوزى جولشىباي سوعىپ الا كەتسىن. وعان دەيىن تاماق ءىشسىن. (جومارتقا.) ال، باتىرىم، ومداعى جىگىتتەردىڭ بارىنە سالەم ايت. كورىسەتىن كۇن ەندى الىس ەمەس. ەرتەڭ ەرتەمەن ءبىز دە جەتەمىز. شامالارى كەلسە، ءبىز شابۋىلعا شىققان كەزدە نەمىستەردى جەلكەدەن ۇرا بەرسىن دەپ ايتتى دە! قوش بول. (نينا مەن جومارتتان باسقالارى كەتەدى.)
نينا. الگى كىسىلەر سىزگە ءدام بەرۋگە ۇمىتىپ كەتتى-اۋ. (شىعىپ كەتەدى.)
جومارت (جالعىز، نينا كەتكەن جاققا قاراپ). قاراي كار مىنا قىزدىڭ كەسىرىن. مانادان بەرى ەلدەن ۇيالىپ تۇر ەكەن دەسەم، ءتىپتى كوز قىرىن دا سالار ەمەس.
نينا (ءبىر پودنوس تولى ءارتۇرلى ءدام اكەلەدى). ۇلگىرە الماي قالارسىز، تەز ىشىپ-جەپ الىڭىز. (جومارت ىزالانىپ، ۆينونى ۇستى-ۇستىنە جۇتادى. نينا ونىڭ ىزالى ەكەنىن اڭعارماي، قاسىنا كەلىپ وتىرادى.) ايتىڭىزشى، ءباتۋريننىڭ دەنى ساۋ ما؟ ابدەن جۇدەگەن شىعار، ءا؟
جومارت. باتۋرين دەگەن كىم؟ (تاماقتى جەي وتىرىپ سويلەيدى.)
نينا. سىزدەردىڭ كومانديرلەرىڭىز، كاپيتان ءباتۋريندى ايتام.
جومارت. ماعان ونداي كىسى كوماندير بولىپ كورگەن جوق.
نينا . ول قالاي، ءسىزدىڭ كومانديرىڭىز كىم؟
جومارت. ورال شالقاروۆ.
نينا. ءسىز ءباتۋريندى شىن بىلمەيسىز بە؟
جومارت. ءسىز جومارت جاندوسوۆ دەگەن جىگىتتى بىلمەيسىز بە؟
نينا . جومارت جاندوسوۆ! جوق، بىلمەيمىن.
جومارت. بۇل نەندەي مازاق؟
نينا . مازاعىڭىز قالاي؟
جومارت. ءسىز مەنى جان ەسەبىنە ساناماي قورلاپ وتىرسىز. ونان وتكەن مازاق بولا ما؟
نينا (اڭ-تاڭ). كەشىرىڭىز، مەن سىزگە تۇسىنبەي وتىرمىن.
جومارت. مەنىڭ سىزگە قاراعىم دا كەلمەي وتىر. ەندى ءسوزدى قويساڭىز قايتەدى؟
نينا. و، تاماشا! مەن سىزگە تۇسىنۋدەن قالدىم.
جومارت. سونىڭىز دۇرىس. تەك ەسىڭىزدە بولسىن، مەن ادامشىلىق ارىم ىستەتكەن ەڭبەكتى ساۋداعا سالىپ تۇرعانىم جوق. اجالدان قۇتقارعانىم ءۇشىن سىي-قۇرمەت تىلەيتىن دە ادام ەمەسپىن. تەك، شەنىم قانشا كىشى بولسا دا نامىسىمدى ەشكىمگە تاپتاتقىم كەلمەيدى. سونى عانا ەسكەرتىپ تۇرمىن.
نينا (تاڭدانا قادالىپ). مەن بە ءسىزدىڭ نامىسىڭدى تاپتاعان؟
جومارت. ءيا، ءسىز، بۇل كۇنگە دەيىن ەشكىم تاپتاي الماعان نامىسىمدى ءسىز تاپتاپ تۇرسىز.
نينا. عاجاپ ەكەن مۇنىڭىز.
جومارت. ءسىزدىڭ مەنى ۇمىتۋىڭىز دا عاجاپ.
نينا. ومىرىڭدە كورمەگەن، بىلمەگەن ادامعا مەنى ۇمىتتى دەپ كىنالاۋىڭىز قالاي؟
جومارت (سۋىق تۇسپەن جالت قاراپ).. ءسىز نەمىستەر، قولىنا ءتۇسىپ كوردىڭىز بە، ءسىرا؟
نينا (مىرس ەتىپ). ا، ەندى ءتۇسىندىم. كىم ەكەنىڭىزدى ەندى ءبىلدىم. ايتا بەرىڭىز.
جومارت. سوندا ءسىزدى نەمىستەردەن قۇتقارعان كىم؟
نينا. ءسىزدىڭ. كىمدى قۇتقارعانىڭىزدى ءدال ءقازىر وزىڭىزدەن كورى مەن جاقسى بىلەمىن.
جومارت. وسى ءسوزىڭىزدىڭ ءوزى ماعان جاۋدىڭ وعىنان كەم ءتيىپ تۇرعان جوق. ءومىر بويى ۇمىتپاسپىن دەگەن ەندى سول كۇننەن باستاپ ايتقان ەدىڭىز دە، سوڭعى جازعان حاتىڭىزعا دەيىن تاستاعان جوق ەدىڭىز. ەندى مىناۋ، كولگىرسىپ وتىرعانىڭىز. وسى دا ادامشىلىق پا؟
نينا (سىقىلىقتاپ كۇلىپ). تالاي اڭعالدى كورىندىم، ءبىراق ءدال سىزدەي اڭعال جاندى كورگەن ەمەسپىن. ونداي ءسوز ايتپاق تۇگىل مەن ءسىزدى مۇنان بۇرىن ەشۋاقىتتا كورگەن دە ەمەسپىن.
جومارت (تاڭدانا قاراپ). مەنىمشە، ءسىزدىڭ، ەسىڭىز اۋىسقان بولۋ كەرەك.
نينا (سىلق-سىلق كۇلىپ). ءسىزدى مەن دە سولاي ما دەپ تۇر ەدىم.
جومارت. نامىس دەگەن كۇلكى ەتەتىن ويىنشىق ەمەس، بايقاپ كۇلىڭىز.
نينا. مەن ءقازىر سىزگە ءبىر سۋرەت كورسەتەيىن، سونان ءوزىڭىز-اق تۇسىنەرسىز دە، ماعان ايتقان بۇگىنگى ءسوزىڭىز ەسىڭىزگە تۇسكەن سايىن جىندى كىسىشە كۇلەتىن بولارسىز. (تاس قالتاسىنان. سۋرەت الا بەرگەن كەزدە، ەگوروۆ كىرىپ كەلەدى.)
ەگوروۆ. جولداس سەرجانت، ماشينا كۇتىپ تۇر، تەز شىق.
جومارت (نيناعا). ءتىرى بولساق ەرتەڭ كەرىسەرمىز. سوندا كىمنىڭ جىندى كىسىشە كۇلگەنىن كورەرمىز. ازىرشە بولىڭىز! (شىعا جونەلەدى.)
نينا (داۋىستاپ). جولداس سەرجانت. اناتوليي مەنەن سالەم ايتىڭىز. ءتىپتى تىڭدار ەمەس، شابۋىل تەز باستالسا، ونان بۇرىن ءوزىم دە جەتەرمىن. (ءسال ويلانادى دا، كۇلىمسىرەي باسىن شايقايدى). بارسىن، جىگىتتەردىڭ قىز ءۇشىن كۇيىنىپ جۇرگەنى قانداي قىزىق. (كەنەت وزگەرىپ.) ءبىراق، ءدال جاڭاعى جىگىتتى كۇيىندىرمەي، راسىن ايتىپ كوڭىلىن كوتەرىپ جىبەرۋ كەرەك ەدى-اۋ. كەتىپ قالدى ما ەكەن؟ (ەسىككە قاراي جۇرە بەرگەندە، قارسى الدىنان لينا كىرىپ كەلەدى.)
نينا (اڭىرىپ قالىپ، ازدان سوڭ قۇشاعىن جايا ۇمتىلادى). لينا.
لينا. نينا!
نينا. جانىم-اۋ، سەن قايدان ءجۇرسىڭ؟
لينا. ءوزىن، قايدان ءجۇرسىڭ؟ بولات تەمىردىڭ ىشىنەن شىقپايمىن دەپ اداسىپ جۇرگەن جوقسىڭ با؟ (كۇلەدى.)
نينا. مەن سەنى اداسىپ كەلدى مە دەپ تۇرمىن. تۇمان تۇسسە ۇيدەن شىقپايتىن ۇشقىشتاردىڭ ادەتى عوي.
لينا. جالىنىپ بوسقا قور بولارسىڭ، تەزىنەن قايتىپ ال ءسوزىڭدى.
نينا. كىمگە جالىنامىن.
لينا. ماعان.
نينا. جان بالاسىنا جالىنىپ كورگەن ەمەسپىن.
لينا. ماعان جالىنارسىڭ.
نينا. جوق، مەنىڭ مىنەزىمدى ءبىلۋشى ەڭ عوي.
لينا. اكەل قولىڭدى ەندەشە.
نينا (قولىن بەرىپ). ءما.
لينا. مەن سەنىڭ جىگىتىڭدى كورىپ كەلدىم.
نينا. جىگىتى كىم؟
لينا. اناتوليي باتۋرين دەگەن جىگىتتى بىلەتىن بولارسىڭ؟
نينا. ءيا، سەن ونى قايدان كوردىڭ؟
لينا. جوق، ونى جالىنساڭ دا ايتپايمىن.
نينا. توقتا، جولداس باگايەۆ قورشاۋداعى باتالوندارىنا بارىپ قايتقان ءبىر ۇشقىشتى اسىعا كۇتۋدە ەدى، سول سەنبىسىن الدە؟
لينا. مۇمكىن.
نينا. سەن بارلاۋشى ەمەس ەدىڭ عوي.
لينا. بۇرىن بولماسام دا ءبىر ساپار بارلاۋشى بولىپ قايتتىم. ءبىراق مىنا «ۋ-2» دەگەنىڭ قونۋعا جاقسى بولعانىمەن، ۇشقاندا كىسىنىڭ ءىشىن پىستىرادى ەكەن. ەندىگارى جۋىماسپىن.
نينا. ونى قويا تۇر. ءوزىڭ كادىمگىدەي جەرگە قونىپ، ولاردى كوردىڭ بە؟
لينا. كوردىم. ءبىراق، قالاي كورگەنىمدى ساعان ايتپايمىن.
نينا. ايتشى، جانىم، ءوزىڭ كوزبە-كوز كوردىڭ بە؟ ءبىراق، سەن ونى تانىمايسىڭ عوي؟
لينا. تانىماسام دا ءبىلدىم.
نينا. ءوزى قالاي ەكەن، جارالانعان جوق پا ەكەن؟ جۇدەگەن شىعار، ءا؟
لينا. ونى ايتپايمىن. (تۇرىپ كەتەدى.)
نينا. لينا!
لينا. نەمەنە؟
نينا. نەتكەن قاتىگەزسىڭ، ىنتىقتىرماي ايتساڭشى.
لينا. ىنتىقساڭ بار ءوزىڭ. تۇماندا اداسىپ كەتەتىن ءبىز بارعاندا سەن نەگە بارمايسىڭ؟ قالىڭدىعى بەس ەلى بولاتتان تۇمان ءوتىپ كەتەدى دەپ قورقامىسىڭ؟
نينا. ءتۇۋ، سەنىڭ مىنەزىڭ-اي. جالىنامىن، جانىم، ايتشى ەندى.
لينا. جالىنباي-اق قوي. (ساعاتىنا قاراپ.) ۋاقىت وتكەن سايىن قورشاۋداعىلارعا قيىن بولىپ بارادى. (تەلەفوندى الىپ.) ماعان ديۆيزيا كومانديرىن تاۋىپ بەرىڭىزشى. ءوزىنىڭ كۇتكەن ادامىمىن، تابىڭىز دا ماعان حابار ەتىڭىز.
نينا. جارايدى، لينا! جالىنسام دا ايتپادىڭ عوي. ەندەشە، مەن دە ايتپايمىن.
لينا. سەن نەنى ايتپاقشىسىڭ؟
نينا. مەن دە سەنىن جىگىتىڭدى كوردىم.
لينا. سوق وتىرىكتى. مەندە جىگىت جوق بولسا، نەنى كورەسىڭ. تۋۋ، كەلمەدى-اۋ، مىنا كىسى. ەندى قايتتىم؟
نينا. سەن جومارت دەيتىن قازاق جىگىتىن بىلەسىڭ بە؟
لينا. بىلەم.
نينا. ول سەنىڭ نەڭ؟
لينا. ول مەنى اجالدان قۇتقارعان دوسىم.
نينا. ەندەشە، مەن سەنىڭ سول دوسىڭدى كوردىم.
لينا. قايدان، قاشان؟
نينا. الدىمەن، سەن ايت، سونسوڭ ايتايىن.
لينا. مەن بە، مەن ولاردى ءدال نەمىستەردىڭ، دەسانتى تۇسەردەن ەكى-اق مينۋت بۇرىن كوردىم. باتۋرين مەنى سەن ەكەن دەپ، قۇشاعىن جايا ۇمتىلىپ ەدى، سابىر ەتىڭىز، جولداس كاپيتان، مەن نينا ەمەسپىن، دەپ قۇشاقتاتقانىم جوق. سونسوڭ ول توبەگە ۇرعانداي بولىپ قالدى.
نينا. سەنىڭ سونداي مىنەزىڭ-اي! قۇشاقتاتا سالعاندا نەڭ كەتەتىن ەدى.
لينا. سەن قىزىقسىڭ كورىنگەن جىگىتكە قۇشاقتاتا بەرسەم، قابىرعامنىڭ بىرەۋى دە ساۋ قالماس.
نينا. قابىرعاڭ بار بولسىن سەنىڭ. ءيا، ايتا بەرشى، سونان كەيىن قايتتىڭدەر، تانىستىڭدار ما؟
لينا. جوق، تانىسا المادىق. سول ەكى ارادا نەمىستەردىڭ دەسانتى تۇسە باستادى دا، ولار سوعىسقا كەتتى، مەن حابار جەتكىزۋگە اسىعىپ مۇندا كەتتىم. وسى مەنىڭ بار كورگەنىم. ال، ەندى سەن ايت! جومارتتى قايدان كوردىڭ (نينا اۋىر ويعا ءتۇسىپ وتىرىپ قالادى. لينا ونىڭ يەگىنەن كوتەرىپ.) ەندى قاشان؟
نينا (ازدان سوڭ بارىپ ءۇن قاتادى). ويلانشى، لينا، مۇمكىن؛ ولار وسى جەتى ءتۇننىڭ ىشىندە سوعىسىپ جاتقان بولار. مۇمكىن، تەگىسىنەن قىرىلىپ كەتكەن بولار. ال، ءبىز ۇندا ءماز-مايرام بولىپ وتىرمىز. (كوزىنە جاس الادى. تەلەفون شىلدىرلايدى).
لينا (تەلەفوندا). سىزگە كىم كەرەك؟ ءيا، مەن. ا، سالاماتسىز با؟ سولاي ما؟ مەن اسىعىس ەدىم. باستاپ باراتىن كىسى قايدا؟ وندا ءقازىر بارايىن. ماقۇل. مىنە شىقتىم. (تەلەفوندى قويا سالىپ، اۋىر ويدان سەرگىپ تۇرەگەلگەن نيناعا قولىن ۇسىنادى.) مەن كەتتىم، قوش بول!
نينا. لينا، سەنىڭ دوسىن دا جاڭا سولارعا كەتتى. ال ەندى، ساعان ايتارىم، ەرتەڭ شابۋىلعا قاتىسار بولساڭ، سولارعا كومەكتەس.
لينا. سەن دە كومەكتەس! بارلىق وتىمىز سولارعا تونگەن جاۋدىڭ ۇستىنە توگىلسىن!
نينا. سەرت وسى بولسىن ەندەشە!
لينا. بولسىن!
نينا. قوش!
لينا. قوش!
شىمىلدىق.
ءتورتىنشى پەردە
التىنشى سۋرەت
ساحنا ەكىنشى سۋرەتتەگى قالپى. تۇمان اشىلىپ، كوكجيەكتەن تاڭ سارعايىپ كەلەدى. الىستان ارتيللەريانىڭ، جارىلعان بومبانىڭ گۇرسىلى ەستىلىپ تۇر. سىرتتا اتىس بولىپ جاتىر. ساحنانىڭ ءتور جاعىندا الاكولەڭكە جەردە بىرەسە ىلگەرىلەپ، بىرەسە كەيىن شەگىنگەن نەمىستەر توبى كورىنەدى. اندا-ساندا ءباتۋريننىڭ داۋسى ەستىلەدى.
باتۋرين (سىرتتا). شەگىنبەڭدەر، توك، توك وقتى اياماي! (كەيدە نەمىستەردىڭ داۋسى دا ەستىلەدى.)
نەمىس (سىرتتا). ەي، رۋس. ءبارىبىر ساعان قۇتىلۋ جوق. بەرىل وناندا، بەرىل!
باتۋرين. Miنە، ساعان بەرىلۋ! (جارىلعان گرانات كورىنەدى. ساحنانىڭ ءبىر جاق شەتىن الا وتىرعان مۇراتتا ۇرەي جوق. ول تەلەفوندى ۇرعىلاپ وتىر.)
مۇرات (تەلەفوندا). ورال، ورال، جولداس شالقاروۆ، جولداس شالقاروۆ! اپىر-اي، ولاردىڭ دا جانى قىسىلعان-اۋ، ءا؟ جولداس شالقاروۆسىز با؟ ويباي، قاراعىم-اۋ، قايدا ءجۇرسىڭ؟ جاعدايلارىڭ قانداي؟ بىزدە ءتىپتى جامان. بۇل جاقتاعى نەمىستەر تاعى دا ورشەلەنىپ كەتتى. ءباتۋريننىڭ ءوزى دە سوعىسىپ ءجۇر. ول جاق تىنىشتىق بولماس، بىزگە كومەكتەسسىن دەيدى. جاۋدىڭ تۋ سىرتىنان دەيسىڭ بە؟ ءسويتشى، قاراعىم. ءتىپتى قورلىعى ءوتتى يتتەردىڭ. قاشان جىبەردىڭ؟ اناتولييعا سولاي دەپ پە؟ و، اينالايىن-اي، ونىڭ جاقسى بولعان ەكەن. ورالجان، ءوزىڭ ساق بول، قاراعىم. (الىستان ۋرالاعان داۋىس ەستىلەدى.)
باتۋرين (سىرتتا). توق وقتى اياماي. ءبىر وق كالينينا توگىڭدەر! (جاقىن جەردەن دە ۋرالاعان داۋىستار ەستىلەدى. ساحنانىڭ تورىنەن اعىلعان ءبىزدىڭ ادامدار كورىنەدى.)
مۇرات (الىسقا قاراپ). Aha، aha، سولاي ما ەكەن! ورال، وي اينالايىن، سەنىڭ كىسىلەرىڭ كەلىپ جەل ەسپەمەن ءتۇرىپ جىبەرىپ ەدى، قوس سوققىنىڭ ورتاسىنا قاسقىرشا كۇجىرەيىپ تۇرعان نەمىستەر بولىپ كەتتى. (باسى تاڭۋلى، ءبىر جاق اياعىنان جارالانعان باتۋرين كەلەدى.)
باتۋرين. شالقاروۆ پا؟ اكەل بەرى! (تەلەفوندى جۇلىپ الىپ.) جولداس شالقاروۆ، سەن ەشتەڭە ەستىدىڭ بە؟ سەندەردىڭ ار جاقتارىڭداعى ورماننىڭ ىشىندە سوعىس بولىپ جاتىر عوي. نەمەنە، كىسى جىبەردىڭ بە؟ ونىڭ دۇرىس ەكەن. ال، ەندى مىنا جاقتان تانكىنىڭ گۇرىلى ەستىلگەن بە؟ ەستىمەسەڭ ساق بول، بىزگە قاراي كەلە جاتقان سياقتى. ءسىرا، نەمىستەر دەسانتىنا دە كومەكتەسەيىن دەگەن بولار. جوق، كوزگە ءالى كورىنگەن جوق.
جaيىق (جۇگىرىپ كەلىپ). جولداس كاپيتان، ءبىر ۇلكەن تانك بىزگە قاراي زۋلاپ كەلەدى. ونى كورە سالا جاڭاعى نەمىستەر قايتادان بىزگە كەلە جاتىر.
باتۋرين (اقساڭداي باسىپ جوعارى شىعادى دا، قاراي سالىپ قايتادان تەلەفونعا كەلەدى). جولداس شالقاروۆ، ءبىر ۇلكەن تانك سەندەرگە قاراي بەتتەپ كەلەدى. كوردىڭ بە؟ كورسەڭ، جاقىنداتىپ الىپ ۇرىڭدار. (سامولەت گۇرىلى ەستىلەدى.) توقتا، مىنا ءبىر سامولەت سوعان ءشۇيىلىپ كەلەدى.
مۇرات. قاپ، بومباسىن تاستاي المادى-اۋ!
باتۋرين (تەلەفوندا). توگەر وتى تاۋسىلعان بولۋ كەرەك. قايتا قايقايىپ كەتتى عوي. ال، وزىڭە عانا سەن.
مۇرات. انانى قاراڭىز، بىزگە قولىن بۇلعاپ بارادى.
باتۋرين (تەلەفوندى تاستاي سالىپ جوعارى شىعادى دا جايىققا). جۇگىر، مانكوعا! قايتكەن كۇندە دە، قانداي قۇرباندىق بولسا دا مىنا نەمىستەردى تانكىسىنە قوسپاسىن. بۇيىردەن سوقسىن! (جايىق جۇگىرىپ كەتەدى. باتۋرين الىسقا قاراپ تۇر، مۇراتتىق قاسىنا داۋلەت جۇگىرىپ كەلەدى.)
داۋلەت. مۇرات-اۋ، ءبىزدىڭ تانكىنىڭ كەلە جاتقانىن كوردىڭ بە؟
مۇرات. بىزدىكى ەكەنىن سەن قايدان بىلەسىڭ؟
داۋلەت. مەن نەمىستەردىڭ تانكىسىن داۋسىنان تانيمىن، مىناۋ ءبىزدىڭ تانك.
مۇرات. قوي مەن ەشكىنىڭ داۋسىن ايىرا المايتىن، سەن دە تانكىنى داۋسىنان ايىرماقپىسىڭ؟
داۋلەت. سەن عوي دەيمىسىڭ، سوعىستا جۇرسە دە قولىنان ءشومىشى تۇسپەيتىن.
مۇرات. ءشومىش ۇستاسام دا نەمىس تانكىسىن كورگەندە كانتۋجىن بولاتىن سەن ەمەسپىن.
باتۋرين (الىسقا تاڭدانا قاراپ). مىنە، ءولىم تۋرالى كومەديا كەرەك بولسا. اكەل تەلەفوندى. (تەلەفوندى الىپ). ورال نەمىستەردىڭ نە ىستەپ جاتقانىن كوردىڭ بە؟ جاڭاعى تانك نەمىستەردىڭ ءوزىن جۋساتا باستادى.
داۋلەت. جولداس كاپيتان، ول ءبىزدىڭ تانك.
باتۋرين. قايداعى ءبىزدىڭ؟
داۋلەت. مەن تانكىنى گۇرىلىنەن تانيمىن، سەنىڭىز ماعان.
باتۋرين. نە دەيدى؟ (تەلەفوندى تاستاي بەرە جوعارى شىعادى دا، كەلە جاتقان ساۆكينگە.) جولداس ساۆكين، قاسىنا بىر-ەكى جاۋىنگەر الىپ، انا تانكىنى ءبىلشى. (ساۆكين كەتەدى.)
داۋلەت. انە، بەرى بۋرىلدى.
باتۋرين (ساۆكينگە داۋىستاپ.) بايقا، وزىمىزدىكى بولىپ جۇرمەسىن.
داۋلەت. جولداس كاپيتان، انانى قاراڭىز، ءوزىنىن، قىزىل جالاۋى بار.
مۇرات. جالاۋدى جاڭا عانا كورەدى.
داۋلەت. انە، بىرەۋى توبەسىنەن كورىنە باستادى.
باتۋرين (قۋانعاننان ەشتەڭە ايتا الماي، الىسقا قادالعان كۇيى قاسىنداعى مۇرات پەن داۋلەتكە قۇلاعىن جايا بەرەدى). تۋىسقاندار، تۋىسقاندار، انا تانكىدەگى جازۋدى قاراڭدار. كوردىڭدەر مە، بىزدىكى. (تەلەفون شىلدىرلايدى.)
مۇرات (تىڭداپ). بۇل كىم ءوزى؟ ءا، سەن بە ەدىڭ، جولداس كاپيتان! ءسىزدى شالقاروۆ سۇراپ تۇر.
باتۋرين. مىنا تانكتەن كوزىمدى اۋدارعىم كەلمەيدى. ءوزىڭ سويلەسە بەرشى. جوق، بەرە تۇر. (تەلەفوندى تىڭداپ.) ورال، قىمباتتى دوسىم. مىنا قۋانىشتى كوردىڭ بە؟ ءيا، ءبىزدىڭ تانك. ول جاقتى مانكوعا تاپسىر دا، ءوزىڭ مۇندا كەل! (قاسىندا ساۆكين مەن سەرگەي بار نينا شىعا كەلەدى).
ساۆكين (باتۋرينگە شاتتىق جۇزبەن قاراپ). جولداس كاپيتان، مىنا ءبىر كىسىنى تانيسىز با؟
باتۋرين (جالت قارال، تەلەفوندى تاستاي سالادى). نينا!
نينا. اناتوليي! (جىلامسىراپ قۇشاقتاسا كەتەدى.)
داۋلەت. وي، اينالايىن-اي، سول ەكەن عوي. مەن دە تانىدىم عوي.
مۇرات. بۇل كىم ەدى؟
داۋلەت. بۇل مىنا كىسىنىڭ بىردەڭەسى. تۇنەۋ كۇنى مەنەن حات. بەرگەن.
باتۋرين. ءوڭىم بە، ءتۇسىم بە؟ (بەتىنە قارايدى دا، قايتا قۇشاقتايدى.)
نينا. وڭىڭدە جالعىز تامشى قان قالماپتى عوي. جارالانعانىڭا كوپ بولدى ما؟
باتۋرين. جوق! بۇگىن تاڭعا جاقىن جارالاندىم. جارا بۇيىم ەمەس، ونان دا ءوز جايىڭدى ايت. جۇمساعان كىم ولىمگە؟
نينا. ەشكىم جۇمساعان جوق، ءوزىم كەلدىم. ءبىر قالا كەرى بەرىلمەسىن، قارا ورداسى ءفاشيستىڭ قاراتۋعا ورانسىن دەگەن ۇران تاستالدى. ۇلى جورىق باستالدى.
ءبارى. ۋرا! ۇلى جورىق باستالدى.
باتۋرين. ءبىزدىڭ ديۆيزيانىڭ قاراۋىنا بەرىلگەن. جولداس باگايەۆ جاۋدىڭ شەبىن بۇزا العاندارىڭ قورشاۋداعى باتالوندارعا ءوتىپ كەتە بەرىڭدەر دەگەن ەدى. باسقالاردىڭ نە بولعانى بىلمەيمىن، مەن ءوتىپ كەتتىم، نەمىستەر وقپەن قۋسا دا جەتە العان جوق. سىزدەرگە دەسانت ءتۇستى مە؟
باتۋرين. جوق، دەسانت تۇسپەكشى مە ەدى؟
نينا. تۇسپەكشى ەمەس، تاڭعا جاقىن تۇسىرىلگەن.
باتۋرين. تۇسسە قايدا؟ الدە مىنا ورمان ىشىندە سوعىسىپ جاتقان سولار ما ەكەن. شابۋىلدىڭ قارقىنى قانداي؟
نينا. توگىلگەن كۇش مول. ءبىراق، نەمىستەردىڭ قارسىلىعى كۇشەيىپ تۇر.
داۋلەت. جولداس كاپيتان، جاۋ تانكىسى بىلىنە باستادى.
مۇرات. مۇمكىن، تاعى دا بىزدىكى بولار.
داۋلەت. جوق، بىزدىكى ەمەس.
ساۆكين (قۇلاعىن سالىپ). ءيا، بىزدىكى ەمەس. انە، كورىنە دە باستادى.
سەرگەي (سىرتقا ۇرەيلەنە قاراپ). بۇل نە عاجاپ، ءا؟
باتۋرين. سونشا نە كورىندى كوزىڭە؟
سەرگەي. انە، قارا داجالدار قاپتاپ كەلەدى.
باتۋرين. سەنىڭ داجال دەپ تۇرعانىڭ اعاش قوي؟
داۋلەت. جوق، سوناۋ سەلدىر اعاشتىڭ ار جاعىنا كوز جىبەرىڭىزشى. انە، بىرىنەن سوڭ ءبىرى شىعا باستادى، سوڭىندا جاياۋ اسكەرى تاعى بار.
باتۋرين. نينا! اپىر-اي، تۋك تە سۇراي المادىم-اۋ. وعان ەندى ۋاقىت تا جوق. سەن شارشاعان جوقسىڭ با؟
نينا. جوق.
باتۋرين. ەندەشە، مىنا سۇراپىلدىڭ الدىندا جاۋىنگەرلەردىڭ جانى ءبىر ازىقتانسىن، سەن وسى اكەلگەن حابارىڭدى بارلىق جاۋىنگەرلەرگە جەتكىزسەڭ قايتەدى.
نينا. ماقۇل. (كەتە بەرە قايتا توقتاپ.) اناتوليي! (كۇلىپ.) اپىر-اي، نەگە ءبۇيتتىم مۇنشا؟
باتۋرين. مەن دە ءبىر ءتۇرلى بولىپ تۋرمىن. داعدىرىمىز نە بولارى بەلگىسىز عوي، كەتپەي-اق قويشى قاسىمنان.
نينا. مەن دە سونى ويلاپ ەم، ءبىراق ءبىر عانا سەن ءۇشىن كەلگەنىم جوق قوي.
باتۋرين. ونىڭ راس، تەز بار ەندەشە. (بيىككە قاراي شىعىپ كەتەدى. كەتىپ بارا جاتقان نيناعا ورال قارسى كەزدەسەدى.)
ورال. نينا!
نينا. امانسىز با، ورال اعا!
ورال. كەرەمەت-اۋ، كوكتەن ءتۇستىڭ بە، جەردەن شىقتىڭ با؟
نينا، جۇرەگىمدى قانات ەتىپ ۇشىپ كەلدىم.
ورال. باسە-باسە، سەنىڭ جۇرەگىڭ وتتان جارالعان دەۋشى ەم-اۋ، ءوزىم دە. تەز ايتشى، جانىم، نە بولىپ جاتىر دۇنيە؟
نينا. ورال اعا، بارلىق جايدى اناتولييعا ايتتىم، سونان ەستىرسىز، مەن اسىعىسپىن.
ورال. بار، سول ءۇشىن عانا كەلگەن بولساڭ. (قايتا قۇشاقتاپ.) ويناپ ايتامىن. مەن دە اسىعىسپىن، بارا بەر. (نينا جۇگىرىپ كەتەدى. ورال باتۋرينگە قاراي كەلە جاتىم.) شىركىن، ماحاببات-اي، سەنىڭ تەڭىڭدى تابا الماي-اق وتەمىن-اۋ ومىردەن.
باتۋرين. سەن بۇرىن دوستىقتى جوعارى باعالاۋشى ەدىڭ، قىزدى كورگەن سوڭ ماحابباتتى كوتەرگىڭ كەلگەن ەكەن، ءا؟
ورال. جوق، دوستىقتىڭ دا يەسى ماحاببات ەكەن. ماحاببات دەگەن ءسۇيۋ عوي، دوس بولۋ ءۇشىن دە ءسۇيۋ كەرەك. (نينا كەتكەن جاققا قاراپ.) قاراشى، ءوزىڭ، اجالدى تەپكىلەپ بارا جاتقانداي كورىنبەي مە؟
باتۋرين. ءوزىڭ ءتىپتى قىزىعىپ تۋرسىڭ عوي.
ورال. ءيا، قىزىعامىن. قىزىعام دا قۋانام. وسىنداي جارى بار سەن باقىتتى جىگىتسىڭ، اناتوليي!
باتۋرين: باقىتتىلىق پەن باقىتسىزدىقتىڭ اناسى وتە جاقىن تۇر-اۋ، دوستىم. كوردىڭ بە، سول باقىتىمىزدى وشىرگەلى قارا تۇنەكتىڭ ءتونىپ كەلە جاتقانىن؟
ورال (سىرتقا قاراپ). سەنىڭ كەشەگى ايتقانىڭ ءدال كەلدى-اۋ، وسى. تاعى دا مەن قاتەلەستىم بە؟
باتۋرين. جوق، قاتە ەمەس. مىنانداي وت سەلىن كەشىپ ءوتۋ دە مۇمكىن ەمەس. نينانىڭ ايتىسىنا قاراپ مەن مۇنى شەگىنگەن نەمىستەر مە دەپ تۇر ەدىم، ولاي بولماي بارادى.
ورال (ۇزاق قاراپ الىپ). ءيا، بۇل شەگىنۋ ەمەس، شابۋىل.
مۇرات. باۋىرلار، ءسىرا، قوشتاسقانىمىز ءجون بولار.
باتۋرين. ونىڭ بەرەر كومەگى قانشا؟
داۋلەت. بايقايسىز با، داۋىل كۇنگى ءورت سەكىلدى.
باتۋرين. ورال، سەن وسى جەردە بول! كوپىرگە قاراي قالىڭ كەلەدى، مەن سول جەرگە بارايىن.
ورال. جوق، ول جەر تاعدىرىمىزدىڭ شەشىلەتىن جەرى. سەن جارالىسىڭ، مەن بارايىن. سەنىڭ ەكى جاققا ءبىر« دەي وسى ورتادان تۇرعانىڭ جون. جالعىز-اق، ماعان ارتيللەريامەن كومەكتەس، قوش! (قول الىسادى.)
باتۋرين. قوش! (كەتە بەرگەن ورالدىق الدىن مۇرات كەس-كەستەيدى.)
مۇرات. توقتاشى، قاراعىم. ماڭدايىڭنان ءبىر ءسۇيىپ قالايىن. (سۇيەدى.)
ورال (ارقاسىنان قاعىپ). جاسىماڭىز، وسىدان قالعان جانىمىز — جان دا، وسىدان قالعان قانىمىز—قان. سونى ۇمىتپاڭىز، قوش بولىڭىز. (ورال تەز كەتەدى.)
مۇرات. جات ەتتىم سول ءسوزىڭدى. قوش بول، باۋىرىم!
باتۋرين. سەرگەي، سەن ورالدىڭ قاسىندا بول! سولارعا قاراي قالىڭ كەلەدى، تەز جەت! (سەرگەي جۇگىرىپ كەتەدى.) ال، جىگىتتەر، بىلەك سىنعانشا، جۇرەك تالعانشا اجالمەن الىسار ءسات جەتتى. سەندەر وڭ جاقتاعى تانكتى توسىڭدار، اۆتوماچيكتەر جاياۋ اسكەرىن ءبولىپ الادى، سەندەر تانكپەن الىسىڭدار. بارىڭدار! (باسقالار كەتەدى. ساحنادا مۇرات ەكەۋى عانا قالادى. سىرتتا ۇرىس باستالادى.) مانكونى ازىرلە!
مۇرات. قارپات، قارپات! جولداس قارپاتسىز با؟ ءقازىر، جولداس كاپيتان، مانكو ءازىر.
باتۋرين (تەلەفوندا). جولداس مانكو، ار جاعىڭنان ەشتەڭە بىلىنە مە؟ نە دەيسىڭ؟ باستاپ كەلگەن كىم دەيسىڭ؟ جاندوسوۆ! اپىر-اي ناعىز باتىر سول ەكەن وندا. كىسىلەرى كوپ پە؟ سولاي ما؟ بىزگە قاراي كەتتى مە؟ ەندەشە بارلىق ارتيللەريانىڭ بەتىن بۇرعىز دا بارىنەن بىردەي توكتىرشى. اسىرەسە كوپىر جاققا نازار سال. شالقاروۆ سوندا. سولارعا قاراي قالىڭ كەلەدى، تاپتاپ كەتۋى مۇمكىن، تەزىرەك. ا، ونىڭ دۇرىس. ءقازىر. (مۇراتقا.) سەن ورالعا جۇگىر، الدىڭعى ورداعى ادامداردى كەيىن اكەتسىن دە، تەز، تەز! (مۇرات كەتەدى باتۋرين ماڭدايىنان اققان قاندى ءسۇرتىپ، وتىرىپ قالادى. قاسىندا ءبىر توپ جاۋىنگەرى بار جومارت جۇگىرىپ شىعادى.)
جومارت. پارتيا ءۇشىن، وتان ءۇشىن، العا!
باتۋرين. جاندوسوۆ! (تەلەفوندى تاستاي سالادى باسقالار ءارى اسىپ كەتەدى دە، جومارت ءباتۋريندى بارىپ قۇشاقتاي الادى.)
جومارت. امانسىز با، جولداس كاپيتان!
باتۋرين. ءازىر سۇراما اماندىقتى. كەشە كەشتەن بەpi نەمىس دەسانتىمەن سوعىسۋدامىز. تالاي اياۋلى ادامدارىمىزدان ايرىلدىق. تەز ار جاقتىڭ، جايىن ايت.
جومارت. باگايەۆ سالەم ايتتى. بۇگىن قايتسە دە كورىسەمىز دەدى. سىزدەردىڭ نەمىس دەسانتىمەن سوعىسىپ جاتقاندارىڭىزدى ەستىپ، ءبىزدى ءدال وسى اراعا تاستاماي اۋلاعىراق تاستاپ ەدى، ول تۇسكەن جەرىمىزدە دە نەمىستەر بار ەكەن. سولارمەن شايقاسا-شايقاسا ازار جەتتىك.
باتۋرين (بەتىنەن ءبىر سۇيەدى دە). راحمەت، دوستىم! جوعارى شىق تا قاراشى، ۇدەپ كەتتى عوي؟ (ماڭدايىنان اققان قاندى ءسۇرتىپ وتىرىپ قالادى.)
جومارت (جوعارى شىعىپ). ۇرىس جايى جاقسى ەمەس. ادام دا، تەمىر دە وت بولىپ كەتىپتى. ەكى جاق تا جان اياماي جۇلقىسىپ جاتىر، اقىرى نە بولارى بەلگىسىز. اسىرەسە، كوپىر جاقتىڭ ءقاۋپى كۇشتى، رۇقسات ەتىڭىز، مەن سولارعا بارايىن.
باتۋرين. مىنا جاق قانداي؟
جومارت. بۇل جاق تا جاقسى ەمەس.
باتۋرين. ەندەشە سەن سول جاققا بار!
جومارت (جۇگىرىپ بارا جاتىپ). امانسىڭدار ما، باتىرلار، سالەم ايتتى گەنەرال! (باتۋرين تالتىرەكتەپ جوعارى شىعا بەرگەن كەزدە، وڭ قولىن اسىپ العان سەرگەي كەلەدى.)
سەرگەي. جولداس كاپيتان، شالقاروۆتى تانك باسىپ كەتتى-اۋ دەيمىن.
باتۋرين. نە دەيسىڭ؟ (تەڭسەلىپ كەتەدى، ازدان سوڭ ازار سويلەپ.) تانكتى الا شالقاروۆپەن بىرگە ولمەي، ءوزىڭ نەگە ءتىرى كەلدىڭ؟
سەرگەي. انىعىن بىلمەيمىن. جاۋدىڭ ءبىر تانكىسى زاۋلاپ كەلدى دە، شالقاروۆ جاتقان وردى شىر اينالىپ تاپاي باستادى. كەشىكپەي تانكتىڭ ءوزى دە تالقاندالدى، ءبىراق سونان قايتىپ شالقاروۆ كورىنگەن جوق. ءوزىم جارالانىپ قالدىم.
باتۋرين. وسىنداي جارانى ەلەۋ، ەزدىك ەمەس پە، جوعال، كوزىمە كورىنبەي! توقتا! (تالتىرەكتەپ جوعارى شىعادى، الىسقا قاراعىسى كەلەدى، قاراي المايدى.) نە بولىپ جاتىر، تەز ايت!
سەرگەي (الىسقا قاراپ). الگىدەن كورى ءتاۋىر. ولىگى جايراپ جاۋ جاتىر، قۇلاعان سامولەت، قيراعان تانك قاۋلاپ جاتىر ورتەنىپ. اسىرەسە، كوپىر اۋزىنداعىلار قاتتى قاۋساتقان. مىنا جاعىمىز دا جامان ەمەس. ءبىر ادىم دا شەگىنبەپتى. ءبىراق، قىرعىن ۇرىس ءالى بىتەر ەمەس. نەمىستەر تۇيدەك-تۇيدەگىمەن كەلە جاتىر. (وڭ قولىن اسىپ العان جومارت كەلەدى، قالجىراعان سەكىلدى.)
جومارت. گرانات بار ما؟ گرانات!
سەرگەي. مەندە دە جالعىز-اق قالدى.
جومارت. جالعىز بولسا دا ماعان بەر.
باتۋرين. جاندوسوۆپىسىڭ، نە بولىپ جاتىر، سەن ايتشى.
جومارت. نە بولارى ءالى بەلگىسىز، سوڭىندا ءبىر توپ اۆتوماچيكتەرى بار جاۋدىڭ ءبىر ۇلكەن تانكىسى تۋرا وسىلاي قاراي كەلە جاتىر. تابانىندا قالارسىز، ءسىز تەزىرەك كەتىڭىز، سەرگەي، اكەل بەرى گراناتتى.
باتۋرين. جوق، بەرمە، سەرگەي، ءوزىڭ بار!
جومارت. جولداس كوماندير، بۇل كەلە جاتقان اجال عوي؟
سەرگەي. اجال بولسا قايتۋشى ەدى. قوش بولىڭدار! (تانكتىڭ گۇرىلى جاقىندايدى. سەرگەي جىلجىپ كەتەدى، باتۋرين مەن جومارت شىدامسىزدانا تۇسەدى. ازدان سوڭ گراناتتىڭ جارىلعانى، تانكتىڭ توقتاعانى بىلىنەدى.)
باتۋرين. Ah! (قايتا وتىرا كەتەدى.)
جومارت. ءولدى، ءولدى، نامىستان تۋعان ەر ۇلان. (كەلە جاتقان تاعى ءبىر تانكىنى كورىپ، ارىستانداي ىڭىرانادى). ا، تاعى ءبىر تاجالى تۇر الى كەلدى، ەندىگى كەزەك مەنىكى بولا كەتپەيدى ەكەن. ءسىرا، قوجابەرگەنوۆ اسقار قۇساپ اجالدىڭ الدىنان شىققانىم جون بولار. (تانككە قارسى كەتپەك بولادى.)
باتۋرين. توقتا، تەلەفوننىڭ ار جاعىندا گرانات جاتىر. (تىڭداپ.) مىنا بىرەۋ ءبىزدىڭ سامولەتتىڭ داۋسى عوي؟
جومارت. ءيا، ءسات! ماناعى ءبىر كەلىپ كەتكەن سامولەت سوعان ءشۇيىلىپ كەلەدى. ءيا، ءسات، ءيا، ءسات! (بومبانىڭ تۇسكەنى بىلىنەدى.) جاسا، جاسا پارتيانىڭ سۇڭقارى، جاسا!
باتۋرين. نەتكەن اۋىر قايعى ەدى بۇل. (باسىنداعى وراۋىن جۇلىپ الادى دا). كوزىم اشقىزباي بارادى. قاراشى شابۋىلدىڭ دا مەرزىمى جەتتى، جوندەپ بايلا مىنانى.
جومارت (اسپانعا قاراعان بويى ءباتۋريننىڭ باسىن بايلاپ تۇرىپ). اي، قۇزعىندار-اي، جابىلدى-اۋ، ءاھ، يتتەر-اي!
باتۋرين. نە بولدى تاعى دا؟
جومارت. جاڭاعى ءبىزدىڭ سامولەتتى نەمىستەر اتىپ ءتۇسىردى. ۇشقىشى پاراشيۋتپەن ءتۇسىپ كەلەدى.
باتۋرين. بارشى، كىم بولسا دا شاقىرشى بەرى. (جومارت كەتەدى. باتۋرين تەلەفوندى الىپ.) جولداس مانكو! شالقاروۆتى جازىم بولدى دەگەن حابار بار. تەز انىعىن ءبىل دە، راس بولسا، كومانديرلىكتى قولعا الىپ، قارسى شابۋىلعا شىق. تەز، تەز! (تۇلابويى قاتقان. مۇرات كەلەدى.)
مۇرات. جولداس كاپيتان، وعىم دا ءبىتتى، گراناتىم دا ءبىتتى.
باتۋرين. ا، جاۋىزداردىڭ وعى سىزگە دە ءتيدى مە؟
مۇرات. تيگەنمەن، ولتىرە العان جوق. ءبىراق جولداستارىڭ جاۋمەن الىسىپ جاتقاندا، مايداندى تاستاپ كەتىپ قالۋ ولگەننەن كەم تيمەيدى ەكەن.
باتۋرين. ەندەشە نەگە كەلدىڭىز؟
مۇرات. جارانىڭ ۇستىنە جاراقسىز قالسام قايتەيىن؟
باتۋرين (از ءۇنسىز). سوعىس سايابىرلاپ كەلەدى، كوپىر جاققا بارايىق، انا گراناتتاردى ال!
مۇرات. اي، قاراعىم-اي، كوپىرىڭ ءقازىر توزاق سياقتى بولىپ تۇر-اۋ،
باتۋرين. سولاي ما؟ بايقاڭىزشى. ورال كورىنەر مە ەكەن؟
مۇرات. بايقاپ-اق تۇرمىن، كورىنەر ەمەس.
باتۋرين. سولاي ما؟ (از ويلانىپ.) مەن ءسىزدى مۇنان بىلاي اعا دەيتىن بولايىنشى.
مۇرات (سەزىكتەنە قاراپ). ونى نەلىكتەن ايتىپ وتىرسىز. الدە...
باتۋرين. سەرگەي مەنى قازاقشا اعا دەۋشى ەدى، سول ءسوزى ەسىمە ءتۇسىپ كەتتى. (از ءۇنسىز.) ول كىم ەدى؟ كىشكەنتاي عانا ادام ەدى، ول بۇرىن قورقاق ەدى، ار-نامىسى ونىڭ جۇرەگىن سونداي زور ەتتى. وتانىنا قامال بولارلىق ەتتى. قارپاتتىڭ زاڭعار تاۋلارى دا، ماجينونىڭ بولات قامالى دا سۇرىندىرە الماعان، توقتاتا الماعان نەمىستىڭ دۇلەي داجالىن تالقان ەتكەن سول سەكىلدى كىشكەنتاي ادامدار. كىشكەنتاي ادامدار ۇلكەن اجالعا ءامىر ەتتى، اجال وعان تىزە بۇكتى. (سىرتتا مانكونىڭ «العا، العا!» دەگەن ايقايى ەستىلەدى. سول ايقايمەن ساحنانىڭ ءتور جاعىنان شىعا كەلەدى.)
مانكو (ساحنا تورىنەن اعىلىپ جاتقان جاۋىنگەرلەرگە). العا، العا! (ءباتۋريننىڭ جانىنا جۇگىرىپ كەلەدى.) جولداس كاپيتان،كوپىرگە تونگەن قالىڭ جاۋدى شالقاروۆتار قارسى شابۋىل جاساپ قۋىپ شىقتى. ەندى تابانىن جەرگە تيگىزبەستەن قۋا بەرمەكپىز.
باتۋرين (قۋانىپ). ءتىرى مە ەكەن. ورالىم! قۋىڭدار ەندەشە، كورىنە كىرگەنشە قۋىڭدار. جينات جارالىلاردى، كەتتىك ءبارىمىز دە. جوق، سەن بوگەلمە، قۋا بەرىڭدەر. جارالىلاردى ءوزىم جيناتايىن.
مانكو. جارالىلاردى جيناتتىم،مىنە، كەلە جاتىر. كەشىكپەڭىزدەر. (جۇگىرىپ كەتەدى.)
مۇرات. وي، جاساعان-اي، قانداي جاننىڭ وتى ءسوندى ءجون. (جارالىلاردى نوسيلكامەن كوتەرگەندەر بىرىنەن سوڭ ءبىرى شۇبىرىپ ءوتىپ جاتادى. ىشىندە جايىق تا بار. بۇل كورىنىس باتۋرينگە وتە اۋىر تيەدى.)
باتۋرين (ءوتىپ جاتقانداردىڭ ءارقايسىسىنا ءبىر ءۇڭىلىپ). ءيا، تالاي جاندار ازا تارتىپ، تالاي جاندار قان جۇتىپتى. جانارىنان، جالعىزىنان ايرىلعاندار كوزدىڭ جاسىن سەلدەي توگەر. ءبىراق ولار كورەر ەرتەڭ كىمدى كىمنىڭ جەڭگەنىن. سول ۋاقىتتا ۇعار ولار — بۇلاردىڭ ماڭگى ءتىرى ەكەنىن!
جايىق. ءيا، ءبىز ولمەيمىز، جولداس، كاپيتان، ءبىز ماڭگى ءتىرىمىز. (ءولىپ كەتەدى. جارالىلار ءوتىپ كەتەدى. ەكىنشى جاقتان لينا مەن جومارت كەلە جاتىر.)
جومارت. مەندە جۇمىسىڭىز بولماسىن، انە بارىڭىز
لينا (ۇستاي الىپ). توقتاڭىزشى، ءسىز كىمدى نۇسقاپ تۋرسىز؟
جومارت. وتكەن ءتۇنى كىم ءۇشىن قان جىلاساڭىز — سونى.
لينا. وتكەن ءتۇنى ءسىز مەنى قاشان كورىپ ەدىڭىز؟
جومارت. قايناتپاڭىز قانىمدى! ەندى ونى تانىماعان بولايىن دەپ تۇرسىز عوي.
لينا. كىمدى تانىمايتىن بولامىن؟
جومارت. ءباتۋريندى.
لينا (قۋانىپ). باتۋرين؟ ول قايدا؟
جومارت. انە، باسىن بايلاپ وتىرعان سول.
لينا (باتۋرينگە جاقىنداپ). جولداس كاپيتان، اناتوليي باتۋرين دەگەن ءسىز بولاسىز با؟
باتۋرين (تاڭدانا قاراپ). ا، ءسىز تاعى دا كەلدىڭىز بە؟
لينا. تانىعانىڭىزعا راقمەت. (ەكىنشى جاقتان نينا شىعا كەلەدى.) نينا!
نينا. لينا! (قۇشاقتاي الادى.) جانىم-اۋ، سەن قايدان ءجۇرسىڭ؟
لينا. سەنىڭ جەتكەنىڭدى سەزىپ ادەيى ءتۇستىم. (جومارت ەكى قىزعا كەزەك قاراپ، اڭ-تاڭ).
نينا. نەمىستەردىڭ وعىنا قايتا-قايتا ۇشا بەرگەن سوڭ ۇيالعاننان ايتىپ تۋرسىڭ عوي. اناتوليي، ءسىزدىڭ مىنا ءبىر باتىرىڭىز تۇندە مەنى قاتتى قورقىتتى.
باتۋرين. نە ءۇشىن؟
نينا. مەنىڭ ليناعا ۇقساعانىم ءۇشىن.
باتۋرين. وعان ايتار تۇگىم جوق. كەشە ءوزىم دە سونىڭ كەبىن كيگەنمىن. جومارت! اي اڭعالىم!
جومارت. لينا، كەشىر. كەشىر دە كەلشى! (قۇشاعىن جايادى.)
لينا. جاڭا مەنىڭ قۇشاعىمدى كەرى سەرىپكەنسىز. ەندى ءوزىڭىز كەلىپ قۇشاقتاماساڭىز بارمايمىن. (باتۋرينىم، قاسىنا وتىرادى.)
جومارت. لينا، بەرى قاراشى. وسىدان بىرنەشە اي بۇرىن كور اۋزىڭدا، ءوزىڭ ارمان ەتكەن سايادا تۇرمىز عوي. كەلسەڭشى!
لينا (جاقىنداپ). ەندىگارى ويلانباي سويلەمەيسىز عوي.
جومارت. ەندىگى بار ايتارىم، ماحابباتتىڭ ءسوزى بولار.
باتۋرين. قاراساڭدارشى، نە بولىپ جاتىر دۇنيە. الىستان ءبىر سارىن شىقتى عوي، ايتساڭدارشى، نەمەنە ول؟
جومارت. كوزىمە قان تولىپ كەتتى مە، بىلمەيمىن، دۇنيە قىزىلدى-جاسىلدى بولىپ كەتتى. ءبىزدىڭ گەنەرالدىڭ ءسوزى سولاي ەدى، جاۋ قۇرىعان-اۋ دەيمىن.
باتۋرين. انىق پا، انىق قۇتىلدىق پا؟ (نيناعا سۇيەنە تۇرەگەلەدى.)
نينا. قۇتىلۋ عانا ەمەس، قاشقان جاۋدى قارسى ۇرىپ، قۇتقارعان دا جوقسىڭدار.
جومارت. تۋ، تۋ كورىنەدى. قاراڭدار، اعا، باۋىر، قارىنداس. ەكى قولىن كوتەرىپ فاشيستەر قاپتاپ كەلەدى. حا-حا-حا! ءتۇرىن قارا يتتەردىڭ!
لينا (كۇلىپ). «يتتەر» دەگەنىڭىز دە ماحاببات ءسوزى مە؟
جومارت. فاشيستەرگە ايتىلسا بولا بەرەدى. مىنانى قارا، گەنەرال دا قولعا تۇسەدى ەكەن عوي. ەح، بۇل نەتكەن تاماشا! (ساۆكين مەن داۋلەت نەمىستىڭ ءبىر گەنەرالىن ايداپ بارا جاتادى.)
داۋلەت. مىنە، ءبىز فاشيستەرگە كوردى وسىلاي قازامىز، باس اياعىڭدى!
لينا. رەنجىمەڭىز، گەنەرال مىرزا! قايعىلى كۇيلەرىڭىزدى بىزدەر بەرلينگە بومبامەن بۇگىن-اق جەتكىزەمىز.
باتۋرين. دۇرىس، ەتە دۇرىس ايتاسىڭ. قاتتىراق قاق قاناتىڭدى قاھارمان، قاق! (وسى كەزدە توردەگى كوپىرگە جارىق بەرىلەدى. كوپىردەن ءوتىپ جاتقان جاۋىنگەرلەر كورىنەدى. ورال مەن مانكو كوپىرگە شىققاندا قارسى الدىنان باگايەۆ پەن انداس كەزدەسەدى.)
ورال (قۋانىشپەن). جولداس گەنەرال!
باگايەۆ. امانسىڭدار ما، اسپان مۇزداعان سايىن شارىقتاي تۇسەتىن مۇزبالاقتار! (ەكەۋى قۇشاقتاسا كەتەدى،)
شىمىلدىق.
You Might Also Like
