كىم مەنىڭ اكەم؟
ءتورت پەردەلى دراما
ءقاتىناسۋشىلار:
دۋلاتوۆا ولگا ۆلاديميروۆنا — تىڭ جەردەي سوۆحوزدىڭ ديرەكتورى.
دۋلاتوۆ دۋمان — ولگانىڭ بۇرىنعى كۇيەۋى، اگرونوم، كولحوز پرەدسەداتەلىنىڭ ورىنباسارى.
لاعىل — دۋماننىڭ قازىرگى ايەلى، متس - ءتىڭ اگرونومى.
ۆينوگرادوۆ ۆاسيليي انتونوۆيچ — ولگانىڭ قازىرگى كۇيەۋى.
ارمان — ولگانىڭ دۋماننان قالعان بالاسى.
سابىر مۇقاتوۆ — كولحوز پارتيا ۇيىمىنىڭ سەكرەتارى.
كوسەۋبايەۆ وشاعان — كولحوز پرەدسەداتەلى.
جارقىن — دۋماننىڭ شەشەسى.
دەماكوۆ اركاديي اركاديەۆيچ — اۋاتكوم پرەدسەداتەلىنىڭ ورىنباسارى.
وقيعا 1954 جىلى بولادى.
ءبىرىنشى پەردە
ءبىرىنشى سۋرەت
الماسى مەن شيەسى ماۋەلەپ تۇرعان كەڭ اۋلا. اۋلانىڭ ەكى جاعىندا - ەكى ءۇي. ءبىرى -دۋماندىكى، ەكىنشىسى - وشاعاندىكى. پەردە اشىلعاندا ساحنادا ەشكىم جوق. سالدەن كەيىن قولىندا جەمىس تولى كورزينكاسى بار جارقىن كەلەدى. ول ۆەرانداعا شىعا بەرە الما اعاشتارىنىڭ اراسىندا جۇرگەن دۋماننىڭ دىبىسىن ەستىپ توقتاي قالادى.
مۋزىكادا «جاس قازاق» ءانى.
جارقىن. لاعىلجان! اۋ، لاعىلجان! ساعان ارناپ ورىك پەن مەيىزدى ءۇيىپ كەلدىم، اپتاريتەتىڭ سوعا ما، كۇنىم؟ كەلشى بەرى!
دۋمان (اعاش اراسىنان كورىنە بەرە، ازىلمەن). اپا! وعان جاعىمپازدانباي-اق قويىڭىز، ورىك پەن مەيىزگە مەنىڭ دە اپتاريتەتىم جامان ەمەس.
جارقىن. قۇلىنىم - اۋ! جاعىمپاز دەرلىكتەي، نە جازىپ ەم ساعان؟ (وتىرا كەتەدى.)
دۋمان. جاعىمپازدىق - الىسقا ۇشار قانات، بيىككە شىعار باسقىش دەيتىنىڭىز قايدا؟ ەندى وعان نەسىنە شوشىنا قالدىڭىز؟
جارقىن. مەن ولاي دەسەم، سەن: جاعىمپازدىق - قۇلاتپاي قويمايتىن اپات دەيتىنىڭ قايدا؟ ەندى ونى ماعان نەسىنە ايتىپ تۇرسىڭ، اپات بولسىن دەيسىڭ بە مەنى؟
دۋمان (شەشەسىن ءبىر قولىمەن قۇشاقتاي وتىرىپ). جوق، اپالون! جاڭاعى ءبىر جان سامالى ۇنىڭىزدەن ءار كەزدە ەسەتىن بولسىن، «كەت!»، «جوعال!» دەگەن سياقتى ايازداي اۋلاق بولىڭىز دەگەنىم عوي ءجاي.
جارقىن. مەنىڭ سول اششى ءسوزىمنىڭ ءوزى باسقانىڭ بارلىق سوزىنەن ءتاتتى ەكەنىن لاعىل ەكەۋىڭ ءبىر سەزبەي-اق قويدىڭدار - اۋ. (كەتۋگە ىڭعايلانىپ.) سەنى وشاعاننىڭ ورنىنا باستىق بولادى دەپ جۇرگەندەردىڭ ءبارى دە بار عوي، قۇداي بىلەدى، ماسكۇنەم.
دۋمان. ماسكۇنەمدەر مەن وسەكشىلەر ايتاتىن ونداي لاقاپقا سەنۋدى دە تاستاڭىز.
جارقىن. ءاي بىلمەيمىن - اۋ، وشاعاننىڭ كەپكەسىنە قاراعاندا، لاقاپ ەمەس سەكىلدى.
دۋمان (كۇلىمسىرەپ). ونىڭ كەپكەسىندە نە كەرەمەت بار ەدى؟
جارقىن. مەن ونىڭ كەيپىن كەپكەسىنەن تانيمىن. شالقاسىنان كيسە - كوڭىلدى، كوزىنە كيسە -كۇيىنىشتى. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، سەن موسكۆاعا كەتكەلى ونىڭ كەپكەسى مۇلدەم ءيتيىپ كەتتى. جۇرت سوعان قاراپ ايتا ما، قالاي، ايتەۋىر سەنى وشاعاننىڭ ورنىنا باستىق بولادى دەپ، دۇڭكىلدەسىن ءجۇر. ءبىراق ولار دۇڭكىلدەي بەرسىن، سەن بارلىق دەرتتەن ساقتانباساڭ دا، وشاعاننان ساقتان، بالام.
دۋمان (كۇلىمسىرەپ). كورشىڭىزدى ءتاۋىر - اق قۇرمەتتەدىڭىز - اۋ.
جارقىن. ول كەتكەلى مىستان اۋدانعا بارىپ: دۋلاتوۆتىڭ تىڭ كوتەرەمىز دەپ جۇرگەن جالاڭاشتىڭ جايلاۋى ەگىننىڭ ەمەس مالدىڭ عانا جەرى. ول ءوزىنىڭ مانسابى ءۇشىن كولحوزدىڭ كەلەشەگىن ويلاماي بار مالدى ءبىراق جىلدا قۇرتقالى وتىر دەپتى.
دۋمان (شەشەسىنىڭ ارقاسىنان قاعىپ). كوپ كۇركىرەگەن كۇننىڭ جاۋىنى، اپا، قورىقپاڭىز.
جارقىن. دەگەنمەن ساقتان. ول تىڭ كوتەرۋگە جارامايدى دەپ كولحوزدىڭ جەرىن وتىرىك جامانداعانى ءۇشىن اپارتون اتالىپ رايكومنەن سوگىس الىپتى. سونسوڭ عوي جۇرتتىڭ ەندىگى باستىق سەن دەپ گۋىلدەسىپ جۇرگەنى.
دۋمان. ە، ءسىز لاعىلعا سول ءۇشىن جاعىمپازدانىپ ءجۇر مە ەدىڭىز؟
جارقىن. باستىقتاردىڭ ايەلىنە دە جاعىناتىن ەمەسپىن مەن، ءبىلدىڭ بە؟ سەنىڭ باستىقتىعىڭ مەن ءۇشىن ەكى-اق تيىن، ال لاعىلىمنان ايايتىنىم جوق.
دۋمان. ول كىم ەدى سونشا؟
جارقىن (سىبىرلاڭقىراپ). ايتپاسا دا، سەزىپ ءجۇرمىن، ول مىنا جەمىستەرگە جەرىك. (دۋماننىڭ باسىنان سيپاپ.) ەندى ءبىر جەتى-سەگىز ايدان كەيىن مەنىڭ دە نەمەرەم بولادى، «ءالدي-الدي اق بوپەم» ءا-ا-ا دەپ وتىرعانىمدى كورەسىڭ ءالى، تويعا ازىرلەنە بەر. (كورزينكاسىن كوتەرىپ ۇيگە كەتەدى. دۋمان جالعىز، اۋىر ويدا وتىرىپ قالادى.)
دۋمان. جوق، اپاجان! سەنىڭ ەشۋاقىتتا نەمەرەڭ بولمايدى. سەن ەكەۋمىز ءار نارەستەگە ءبىر تەلمىرە قاراپ، اۋىر كۇرسىنۋمەن وتەمىز ومىردەن. (ءبىر قوڭىر ءاندى اقىرىن ايتا باستايدى. ازدان سوڭ جارقىن قايتا شىعادى).
جارقىن. لاعىل قايدا كەتكەن؟
دۋمان (وزىنە). وت باسىنىڭ ويرانى الدەن باستالدى.
جارقىن (اشۋمەن). ەي ، نەگە ۇندەمەيسىڭ؟ لاعىل قايدا دەيمىن؟
دۋمان. ا، ول دارىگەرگە بارماقشى ەدى، سوندا كەتكەن بولار. اپا، ماعان شاي بەرىڭىزشى، كەڭسە جاققا بارايىن.
جارقىن. دارىگەردە ونىڭ نەسى بار؟
دۋمان. ءجاي اشەيىن، ەكى-ۇش كۇندىك سىرقاتى بار سەكىلدى.
جارقىن. بىلەم ەكى-ۇش كۇندىك سىرقاتىنىڭ نە ەكەنىن. بالا كوتەرگىسى كەلمەيتىن ايەلدەردىڭ قولدان جاساپ الاتىن اۋرۋى بولار، سولاي ما؟
دۋمان. تۇك تە ولاي ەمەس.
جارقىن. تۇك تە ولاي بولماسا، نەشە كۇندىك سىرقات ەكەنىن سەن قايدان بىلەسىڭ؟ جوسپارمەن ىستەلەتىن كولحوزدىڭ جۇمىسى عوي دەيسىڭ بە؟
دۋمان. وتىرىك ايتسام، ءۇش كۇننەن كەيىن كورەرسىز.
جارقىن. جاسىرما، بالا جايى ءسوز بولا قالسا، جۇرەگىنىڭ اندا-ساندا بۇلك ەتكەنىن سىلتاۋ ەتىپ: «ماعان بالا كوتەرۋگە بولمايدى، جۇرەگىم ناشار» - دەپ بالتايتىن. ەگەر وسىدان سونداي ءبىر سۇمدىقتى ىستەدى بار عوي، قاشان ايتتىڭ دەمە، مەن ونى ۇيدەن قۋامىن.
دۋمان. ەگەر بالا كوتەرۋ ومىرىنە ءقاۋىپتى بولسا قايتەسىز؟ سوندا دا قۋاسىز با؟
جارقىن. تۇك تە ەتپەيدى، مەنىڭ دە جۇرەگىم جاقسى ەمەس، سوندا دا سەنى ولمەي-اق تاپقانمىن. ءسوزدى قوي دا بار، مەنەن بەزىپ كەتكىڭ كەلمەسە، لاعىلدى تەز الىپ كەل!
دۋمان. جوق، اپا! سىزدەن دە بەزبەيمىن، ونى دا كەلتىرمەيمىن.
جارقىن (ورشەلەنىپ). كەلتىرەسىڭ، كەلتىرتەمىن مەن.
دۋمان (قۇشاقتاپ). وتىرىڭىزشى، اقىلداسايىق.
جارقىن. بار، بار! اقىلىڭدى انا ءوز بالاسىن ءوزى ولتىرگەلى جاتقان ايەلىنە بارىپ ايت، مەنىڭ ءوز اقىلىم قالعان ومىرىمە جەتەدى.
دۋمان. اپا! باسقانى ۇمىتساڭىز دا، سوناۋ ءبىر قاسىرەتى مول قولداردى قالاي ۇمىتتىڭىز؟ مەن ءتورت جىل بويى ءولىم قۇشاعىندا جاتسام، ءسىز حابار الا الماي مەنى ءولدى دەپ، ءتورت جىل بويى قان جۇتقان جوق پا ەدىڭىز؟ سونى قالاي ۇمىتتىڭىز؟ ەگەر ونى ۇمىتپاساڭىز، نەگە ءوزىڭىزدىڭ دۋمانىڭىزداي ادامدى ولىمگە قياسىز.
جارقىن. ونداي قۇبىجىق سوزدەرمەن مەنى قورقىتپاي-اق قوي، ءبىلدىڭ بە؟ قارا قاعازبەن بىرگە، كومانديرىڭنىڭ كوڭىل ايتقان حاتى كەلگەندە دە، مەن سەنىڭ ءتىرى ەكەنىڭدى سەزگەنمىن، سەزدىرگەن جۇرەگىم. (قاتۋلانىپ.) ءسوزدى قويىپ، بارامىسىڭ، جوق الدە، ءوزىم بارىپ، دارىگەرلەرمەن جانجالداسايىن با؟
دۋمان. بۇل سىزگە لايىق ەمەس، اپا! ول بۇگىن ۇيگە قايتىپ كەلسە، ەندى بىرنەشە ايدان كەيىن كورگە كەتەدى. سول كورگە ەكەۋمىزدى بىردەي كومگىڭىز كەلمەسە، جانجالدى قويىڭىز.
جارقىن. ويلان، بالام! ويلان! «بالالى ءۇي - بازار، بالاسىز ءۇي - قۋ مازار». جاسىڭ بولسا كەلىپ قالدى. ەرتەڭگى كۇنى ءۇيىڭ مازارداي ازىناپ، ءوزىڭ ارۋاقتاي زارلارسىڭ، ويلان ءالى دە.
دۋمان. اپا! مەن ءۇشىن لاعىلمەن وتكىزگەن ءومىردىڭ ءبارى دە بازار، سونى ەسكەرىڭىز دە، قاپا بولماڭىز. (ۇيگە بەتتەيدى.)
جارقىن. ەي، سوندا سەن ۇرپاقسىز وتپەكسىڭ بە ەي؟ سەن وتسەڭ دە مەن ۇرپاقسىز وتە المايمىن، ءوزى ولسە دە، بالاسىن ولتىرمەسىن، ءسوزدى قوي دا بار جىلدام.
دۋمان. اپا! مۇنداي ءسوزدى قايتىپ ماعان ەستىرتپەڭىز. (ۇيگە كىرىپ كەتەدى. جانى قاتتى تۇرشىككەن جارقىن جاعاسىن ۇستاپ، باسقىشتان سويلەي تۇسەدى.)
جارقىن. و، الجاسقان باسىم! الجاسقان باسىم! مەن نە ىستەگەنمىن؟ جۇرتىم-اۋ، مەن ءوز كەۋدەمە ءوزىم ۋ قۇيىپ، ءوز ۇرپاعىمدى ءوزىم قۇرتىپپىن عوي، ەندى قايتتىم؟ ايتساڭىزشى، ەندى قايتتىم؟ (ويلانىپ.) الدە سول ورىس ايەلىنەن تۋعان بالاسى بارىن، ءوزى حابارسىز كەزىندە ول ايەلىنەن حات كەلگەنىن، وشاعاننىڭ مەنىڭ اتىمنان قارعىس ايتىپ، وعان حات جازعانىن ايتسام با ەكەن؟ (شوشىنىپ.) استاپراللا! مەن نە دەپ تۇرمىن؟ باسىڭا پالە تىلەمەي، جاپ اۋزىڭدى، جارقىن، جاپ! (اۋزىن الاقانىمەن قايتا-قايتا قاعىپ، ۇيىنە كەتە بەرەدى.) جاپ! جاپ! (كەتەدى.)
ازدان سوڭ لاعىل كەلە جاتادى. وي تولقىنىنا تەربەلىپ، اياعىن زورعا باسىپ كەلەدى.
لاعىل. ارمان! ارمان! جاستايىنان ارمان ەتىپ، اتىن ارمان قويعان سونداي بالاسىن اداستىرىپ كەتسە، دۋماننىڭ كىم بولعانى؟ (ءوز ۇيىنەن وشاعان شىعادى. لاعىل ونى بايقامايدى.) جوق، بۇل وسەك، مەنى اۋرۋحاناعا جاتقىزباي، ومىردەن ولىمگە سۇيرەگەن دە وسى وسەكتەر. ەگەر دۋمان سونداي الدامشى بولسا، ايەلىن الدامايتىن ەركەك بۇل الەمدە بار ما، جوق پا؟ مۇمكىن بە مەنى وسىنشاما الداۋى؟ جوق، مۇمكىن ەمەس، ءازازىل وي اۋلاق مەنەن، اۋلاق!
وشاعان (وزىنە). جارايسىڭ، بالدىزىم، جارايسىڭ. نىساناما ءدال ءتيىپسىڭ. (لاعىلعا جاقىنداپ.) لاعىلجان!
لاعىل (سەسكەنە جالت قاراپ). ا، وشەكە، مەن ءسىزدى بايقاماپپىن، كەشىرىڭىز.
وشاعان. مەن ەجەلدەن كەشىرىمدىمىن عوي. لاعىلجان، ءبىراق جاڭاعى ءبىر سوزىڭنەن قاتتى سەسكەنىپ قالدىم.
لاعىل. ءسىز سەسكەنەرلىكتەي نە ايتىپ ەدىم؟
وشاعان. سوزىڭە تۇسىنبەسەم دە، جانىڭنىڭ كۇيزەلۋدە ەكەنىن كورىپ تۇرمىن.
لاعىل. جانىمنىڭ كۇيزەلۋدە ەكەنى راس. ءتان جاراسىپ ەمدەتكەلى اۋرۋحاناعا بارىپ ەم، جاندى قوسا جارالاپ، دەرتكە دەرت قوستىم دا، ەمدەلمەستەن قايتا قايتتىم.
وشاعان. اۋرۋحانادان دەرت قالاي قوسىلادى؟
لاعىل. كانە دۇنيەنىڭ سونگەن وتىن كوسەۋشىلەر جۇرگەن جەردىڭ ءبارى دەرتتىڭ ۇياسى ەمەس پە، سولار مەنى ەمدەتپەي اۋرۋحانادان قۋىپ شىققان.
وشاعان. كونە دۇنيەنىڭ وتىن كوسەۋشىلەر دەگەنىڭ كىم؟
لاعىل. وسىنداعى كەپكەلى مىستاندار.
وشاعان. مىستاندار! (ويلانىپ.) ءبىزدىڭ كولحوزدا كەپكە كيەتىن ءبىر ايەل جوق، مىستان دەپ تۇرعانىڭ كىم سەنىڭ؟
لاعىل. جادىگوي مىنەزدى ەركەكتەر دە مەنىڭ كوزىمە مىستان بولىپ ەلەستەيدى.
وشاعان. لاعىلجان، نە دەسەڭ و دە، مەن سەنىڭ بۇل جۇمباعىڭا دا تۇسىنە المادىم.
لاعىل. وسىنشا ەجىكتەۋىڭىزگە قاراعاندا، مەنىڭ بارلىق سىرقاتىم ءسىزدىڭ ۇيدەگى پان بالىنا دا تۇسكەن سەكىلدى.
وشاعان. جوق، لاعىلجان، مەن بۇدان ءۇش كۇن بۇرىن ءبىر سۇمدىقتى ەستىدىم. ول، پان جەڭگەن تۇگىل، باقسىنىڭ دا بالىنا تۇسە قويماس.
لاعىل. ول نە سونشا؟
وشاعان. جۇرت مەنى مەيرىمسىز، قاتال دەيدى. پەيىلى جاماندارعا قانىمنىڭ قاس ەكەنى راس. ال سەن سياقتى پاك جانداردىڭ جاعاسى قيسايسا دا، جانىم اۋىراتىن اداممىن. سوندىقتان سەنەن ءبىر ۇلكەن تىلەك تىلەگەلى تۇرمىن.
لاعىل. تىلەڭىز.
وشاعان. سەنىڭ كەشىكپەي دۋمان جايىندا ءبىر اسا جايسىز حابار ەستۋىڭ مۇمكىن، سونى ەلەمەۋىڭدى وتىنەمىن.
لاعىل. ونى تىلەمەسەڭىز دە بولادى.
وشاعان. نەگە؟
لاعىل. مەن دۋمان جايىندا ەستىرىمدى ەستىپ بولعانمىن.
وشاعان. ا، سولاي ما؟ سەن ونىڭ باسقا جاقتا ايەلى مەن بالاسى بارىن بۇرىننان ءبىلۋشى مە ەدىڭ؟
لاعىل (ءوزىن-وزى كۇشپەن تەجەپ). وشەكە! ەكەۋىڭىز جاۋلاسىپ كەتەرسىزدەر، بۇل ءسوزىڭىزدى دۋمانعا ەستىرتە كورمەڭىز.
وشاعان. ونىڭ نەسىنە جاۋلاسادى؟
لاعىل. دۋماننىڭ سىزگە: مۇنداي وسەكتى ايتار بولساڭىز، باسىڭىزعا باياعىنىڭ مىستاندارى سالاتىن جاۋلىقتى سال! - دەۋى ءسوزسىز. ونداي ءسوز جەڭىل تيمەس تە، ءوزىڭىز - اق جاۋلاسارسىز.
وشاعان (بۇل جولى اشۋلانسا دا، كەپكاسىن جەلكەسىنە قاراي سىرعىتا ءتۇسىپ). دۋمان ولاي دەي قويماس، ەگەر ولاي دەي قالسا، مەن ءوزىمنىڭ كولگىرلىكتى بىلمەي، بەتكە ايتاتىن ادەتىممەن: موسكۆا تۇبىندەگى ءبىر دەريەۆنيادا ولگا دەيتىن ايەلىن مەن ارمان دەيتىن بالاڭ بارىن پارتيادان دا، حالىقتان دا، ەڭ اقىرى سۇيگەن جارىڭ لاعىلدان دا جاسىرعان ءوزىڭ - مىستان! -دەيمىن دە، جۇرە بەرەمىن. تەك سول كەزدە جۇرەگىڭە ءوزىڭ ساق بول! (كەتە بەرەدى.)
لاعىل. توقتاڭىزشى! ەگەر مۇنىڭ ءبارى بەكەر بولىپ شىقسا قايتەسىز؟
وشاعان. قايتۋشى ەدىم، بەكەر بولسا قۋانامىن. وللاھي، قۋانامىن. ءبىراق ولاي بولماي ما دەپ قورقامىن.
لاعىل. دالەلىڭىز!
وشاعان. بارلىق دالەل مەنىڭ قالتامدا. دۋمان كەلسىن، سونان سوڭ ءبارى اشىلادى. جۇرەگىڭ سىرقات بولعان سوڭ الدىن الا ساقتاندىرايىن دەگەن ادال نيەتىمدى اياققا باستىڭ، ەندى ساعان دا ايتارىم جوق. ۇيدە قوناعىم بار، cay بول! (كەتەدى. لاعىل دەل-سال كۇيدە تۇرىپ قالادى.)
لاعىل. بار دالەلىم قالتامدا دەيدى! جوق، مۇنىڭ ءبارى دە جالعان، جالعان! مەنىڭ دۋمانىم ونداي زىميان ەمەس، ادام، ول - ناعىز ادام! (كەتە بەرە قايتا توقتايدى.) ءبىراق، ءشوپتىڭ باسى جەل بولسا عانا قوزعالماي ما؟ (ۇيدەن دۋمان شىعا كەلەدى.)
دۋمان (باسقىشتان جۇگىرە تۇسەدى). ءلايلىم! سەن نەعىپ كەلدىڭ؟
لاعىل. مەن ساعان ءبىر بالا تاۋىپ اكەلدىم.
دۋمان. قايداعى بالا؟
لاعىل. ءوز بالاڭ.
دۋمان (قۋانىپ). نەمەنە، دارىگەرلەر ءقاۋىپسىز دەي مە؟
لاعىل (ءسال بوگەلىپ). جوق، ولار بوسانا الماي، قازا بولعان ءبىر ايەلدىڭ بالاسىن ءتىرى الىپ قالدى، مەن سونى كوردىم دە، ساعان ءبىر بالا تاۋىپ بەرىپ ولۋگە بەكىندىم.
دۋمان (تەز سۋىپ). مەن كىمنەن، نەنى ەستىپ تۇرمىن؟ ءومىرى وسىنشا ارزان سەن بە ەدىڭ، نە دەپ تۇرسىڭ، لاعىل؟
لاعىل (قادالا قاراپ). و، عاجاپ! سەنىڭ جۇرەگىن ماعان شىن ەلجىرەپ تۇر عوي، بۇل قالاي؟
دۋمان. جوق، مەن ءقازىر اياز قۇشاعىنداعى شىڭنىڭ جارتاسى سەكىلدىمىن. ءوزىڭ ەلجىرەتتىڭ دە، ءوزىڭ قايتادان سول جار تاستاي مۇزداتتىڭ جۇرەكتى. نە بولدى، ايت جىلدام؟
لاعىل. سەن بوبەكتەرگە قاراعان سايىن، كوز جانارىڭنان جۇرەگىڭدى ەزگەن اۋىر اڭساۋدى كەرەتىنمىن. بالاعا دەگەن ونداي زور ماحابباتتى كومۋ قولىمنان كەلەر ەمەس.
دۋمان. مۇمكىن، اتا-بابالارىمىزدىڭ ماعان ارناپ قالدىرعان مۇراسى سول بولار، بالاجاندى ەكەنىم راس. ەندىگى ارمانىمنىڭ ەڭ ۇلكەنى ءبىر بالا ەكەنى دە راس. ءبىراق بىزدەر ەرلى-زايىپتى بولۋدىڭ دانەكەرى پەرزەنت قانا دەپ تۇسىنەتىن بۇرىنعى قازاقتار ەمەسپىز عوي. ونى نەگە ويلامادىڭ؟ ونى ويلاساڭ، مەنى اياماستان مۇنداي ءسوزدى قالاي ايتتىڭ؟
لاعىل (تاعى دا قادالا قارايدى). بۇل نە عاجاپ! الدە مەن سونشالىقتى سوقىرمىن با؟ (ءجۇرىپ كەتەدى.)
دۋمان. لاعىل! مەن سەنى تاني الماي تۇرمىن. ءوزىڭ بىرەسە نۇرلانىپ، بىرەسە سۇرلانا قالادى، بۇل نە؟
لاعىل (ويمەن الىسا ءجۇرىپ سويلەيدى). وي قۇيىنداي ۇيتقىسا، ءجۇزدىڭ الا بۇلتتاناتىن ادەتى ەمەس پە؟
دۋمان. سول قۇيىنىڭنىڭ توزاڭى بولىپ ۇشايىن، ايتشى نە بولسا دا.
لاعىل (ويعا بەكىنگەندەي، جالت ەتىپ بارىپ، ەكى قولىن دۋماننىڭ ەكى يىعىنا سالادى). دۋمان، كوزىمە تۋرا قاراشى! سەن ءوزىمدى قانداي سۇيسەڭ، مەن دە سەنى سونداي ءسۇيۋشى ەدىم عوي. ءتىپتى مەن سەن ءۇشىن ءوز باقىتىمدى قۇربان ەتۋگە دە ءازىرمىن. سول ادال ماحاببات ءۇشىن جالىنامىن، الداماشى، جانىم، جاسىرماشى! قايدا سەنىڭ ولگا دەيتىن ايەلىڭ؟
دۋمان. ومىرىمدە وزىڭنەن باسقا سۇيگەنىم ءبىر عانا ادام ەكەنىن، ونىڭ ول دۇنيەدە ەكەنىن ەرتەدە ءبىر ايتقان جوق پا ەدىم؟
لاعىل. مۇمكىن، ول ايەلىن، وسى دۇنيەدە شىعار، ويلان...
دۋمان. جوق، مەن ونى تالاي جىل بويى ويلاعانمىن. ەسىمدى جيماستان، ءتورت جىلعا سوزىلعان اۋىر جارادان ايىقپاستان، حات ارقىلى الدەنەشە رەت سۇراۋ سالعانمىن. ەڭ اقىرىندا اۋاتكوم پرەدسەداتەلى دەماكوۆ دەگەن بىرەۋدەن رەسمي جاۋاپ تا العانمىن. ونىڭ: «عاپۋ ەتىڭىز، ءسىزدىڭ ول سۇلۋىڭىز سوعىس كەزىندە جاۋعا جاسىرىن قىزمەت ىستەگەنى ءۇشىن و دۇنيەگە جىبەرىلگەن» - دەپ، سۇيەگىمە دەيىن سىرقىراتقان ءسوزى مۇز بولىپ، ىشتە ءالى جاتىر. كەيىن ەكى رەت ىزدەپ بارىپ، سول قايعىلى حاباردان باسقا ەشبىر دەرەك تابا المادىم.
لاعىل. 0، عاجاپ! الدە شىن، الدە ارباۋ. (جارقىن كەلەدى.)
جارقىن (لاعىلدى كورە سالا قۋانىپ). و، اينالايىن، اقىلدىم مەنىڭ. (كەلىپ لاعىلدىڭ ماڭدايىنان سۇيەدى.) باسە، مەنىڭ التىنىم ونداي اقىماقتىققا بارماس دەپ ەدىم-اۋ ءوزىم دە.
دۋمان. سىزدەن قورىققاننان ءوزىن-وزى ولىمگە قيىپ كەلىپتى. ونىسى دا اقىلدىلىق پا؟
جارقىن. ءاي، بيۋروكرات، سەن ءسوزدى قويشى وسى. «ءولىم، ءولىم!» سودان باسقا ءسوز اۋزىنا تۇسپەي مە تەگى!
لاعىل (ازىلدەپ). ونىسى راس. ءسىز بۇل ۇيدەن ءتۇبى ءبىر قۋاتىن بولعان سوڭ قۇدايدىڭ ۇيىنە وسى باستان كەتە بەرەيىن دەدىم.
جارقىن (قولىن ءبىر سىلتەپ تاستاپ). ونداي سوزگە مەنىڭ قۇلاعىم ساڭىراۋ. ءسوزدى قوي دا، ءجۇر، مەن ساعان ورىك پەن مەيىزدى ءۇيىپ كەلدىم. جۇرە عوي، كۇنىم. (لاعىلدى قولىنان تارتىپ اكەتە بەرەدى.)
لاعىل (دۋمانعا). ءجۇر، جالعىز مەيىزدى ءبولىپ جەيتىن ءتاتتى سالتىمىزدى ازىرشە بۇزبايىق.
دۋمان (تىكسىنىپ). ازىرشە...
لاعىل دۋماندى قولتىقتاپ اكەتەدى. ازدان سوڭ وشاعاننىڭ ۇيىنەن دەماكوۆ پەن وشاعان كەلەدى. ەكەۋى ازداپ قىزۋ.
وشaعان. ساقتان، دوستىم، ساقتان! بىزدەگى ەڭ كۇشتى قۇداي - قۋلىق! ول قارعانى دا بۇركىت قىپ كورسەتە الادى.
دەماكوۆ. دۋلاتوۆ سوندايلىق قۋ ادام با؟
وشاعان. و، ول ءسىز سياقتى جاڭا كەلگەن باسشىلار تۇگىل، سايتاندى دا الداي الادى. ءتىپتى ءوزىن-وزى ءولدى دەپ جاريالاپ، ايەلى مەن بالاسىنان ون ءۇش جىل بويى جاسىرىنىپ جۇرگەن ادام.
دەماكوۆ. مىناۋىڭىز راس بولسا، جاۋىزدىقتىڭ جاڭا ءبىر قىزىق ءتۇرى ەكەن.
وشاعان. ءيا، قىزىعى دا، شىجىعى دا زور. سوندىقتان سىزگە دوستىق نيەتپەن ءبىر سۇراق بەرگىم كەلىپ تۇر.
دەماكوۆ. سۇراڭىز.
وشاعان. ماعان سوگىس بەرىلگەن بيۋرودا عوي، ءسىز دە بولدىڭىز؟
دەماكوۆ. ءيا، بولدىم.
وشاعان. ءسىزدىڭ ۇجدانىڭىز نە دەيدى، سول قاۋلىنى دا ءادىل دەي مە؟
دەماكوۆ (تاڭدانا جالت قاراپ). ءوز ۇجدانىڭىز نە دەيدى؟ تىڭ كوتەرۋ جونىندەگى ويىڭىزدىڭ قاتە ەكەنىن قاي ۇجدانىڭىزبەن مويىنداعان ەدىڭىز.
وشاعان. ويىم قاتە ەمەس-اۋ، ءبىر ساۋمالبايەۆتان باسقا قولداۋشىلارىم بولماعان سوڭ امالسىز مويىندادىم عوي. مۇندايدا جازادان قۇتىلۋدىڭ ءبىر عانا جولى بار. ول «قاتەلەستىم، مويىندادىم» دەپ مولتەڭدەۋ عانا. (تىزەسىن ۇرعىلاپ.) اتتەڭ، اتتەڭ، ەسىل اسىل ويلارىم موسكۆاعا ءبىر جەتسە كورەر ەدىم، كىمدى كىمنىڭ جەڭگەنىن.
دەماكوۆ. تۇسىنبەدىم.
وشاعان. كەيىن بارىنە دە تۇسىنەرسىز. ءسىز موسكۆاعا انىق ەرتەڭ جۇرەسىز بە؟
دەماكوۆ. ءيا، انىق ەرتەڭ.
وشاعان. وندا حالقىمىزدىڭ مىنا ءبىر تىلەگىن الا كەتىڭىز. (قالتاسىنان ءبىر پاكەت الىپ ۇسىنادى.)
دەماكوۆ. بۇل نە؟
وشاعان. تىن كوتەرۋ جونىندە ءبىزدىڭ اۋداندا پەرەگيب بار. جەر جاعدايىن جاقسى بىلمەيتىن اۋداننىڭ جاڭا باسشىلارى ەلدىڭ كەلەشەگىن ويلامايتىن دۋلاتوۆ سياقتى مانساپقورلاردىڭ تىلىنە الدانىپ اق سەلەۋ مەن بەتەگەدەن باسقا تۇك شىقپايتىن جەرگە دە سوۆحوز ورناتقالى جاتىر. بۇل مال عانا وسىرەتىن ءبىزدىڭ اۋدان ءۇشىن ۇلكەن اپات. مىناۋ سونى ايتىپ ورتالىق كوميتەتكە جازىلعان حات. مۇمكىن بولسا تۋرا سەكرەتارلاردىڭ بىرىنە تابىس ەتە كورىڭىز.
دەماكوۆ. قولىمدى جەتكەنىنشە سوزىپ كورەرمىن.
وشاعان. ءسىز مۇنى دومالاق حات دەپ ويلاماڭىز. ءبىر توپ كولحوزشىلارمەن بىرگە ءوز قولىم قويىلعان ناعىز پارتيينىي حات. ءتىپتى ءوز قولىڭىزدى قويساڭىز دا قاتەلەسپەيسىز.
دەماكوۆ. وقىپ تانىسۋعا رۇقسات قوي؟
وشاعان. رۇقسات، رۇقسات! ءتىپتى قاتەسى بولسا ەپتەپ جوندەپ جىبەرۋىڭىزگە دە رۇقسات. (دەماكوۆ پاكەتتى قالتاسىنا سالادى. وشاعان تاماعىن ءبىر كەنەپ الىپ.) تاعى ءبىر سۇراۋ. اۋدان باسشىلارىنىڭ دۋلاتوۆتى مەنىڭ ورنىما باستىق ەتەتىن ويى بار سەكىلدى. مۇنان ءسىز نە بىلەسىز؟
دەماكوۆ. ءسىز مەنى نە ءۇشىن شاقىرعان ەدىڭىز؟ قوناققا ما، جوق الدە وسەك ايتقىزۋ ءۇشىن بە؟
وشاعان (ساسقالاقتاپ). جو-جوق، اللام ساقتاسىن، ول نە دەگەنىڭىز! اعات بولسا - كەشىرىڭىز. مەنىكى جاي دوستىق سىرلاسۋ عانا.
دەماكوۆ. وشاعان كوسەۋبايەۆيچ! مۇنداي قۋلىقتىڭ مەكتەبىن مەن دە بىتىرگەن ەدىم. جاس ەمەسپىز، ءتۇسىمىزدى قانشا بوياعانىمىزبەن، ەندى وزگەرتە الماسپىز، دوسپىز دەپ تۇرىپ، جاۋشا ارباسىپ قايتەمىز.
وشاعان (كۇمىلجي كۇلىمسىرەپ). كەشىرىڭىز. مەن، ءتىپتى، قۋلىق دەگەننىڭ نە ەكەنىن بىلمەيتىن اڭقاۋ، بيشارا اداممىن.
دەماكوۆ. ءيا، اڭقاۋلىعىڭىز تۇلكىدەي، بيشارالىعىڭىز قاسقىرداي. اتتەڭ مانەرىڭىز ەسكى، سوندىقتان عانا ءسىز كوزگە ودان ءتۇسىپ قالاسىز.
وشاعان. ءسىز تۇسىنبەي قالدىڭىز.
دەماكوۆ. مەن وتە جاقسى ءتۇسىنىپ تۇرمىن. مەن ءتىپتى ءسىزدىڭ بولاشاقتان قاتتى شوشىناتىنىڭىزدى دا تۇسىنە باستادىم.
وشاعان. ماعان ءسىز سولاي كورىنەسىز - اۋ.
دەماكوۆ. جوق، مەن بولاشاققا قىزىققاندىقتان وتكەن ومىرىمە وكىنەمىن. وتكەن ومىرىمە وي جىبەرىپ قاراسام، تالايلارعا ۋداي ءتيىپ، تالايلاردى اڭداي جارالاپپىن. سول جارالاعاندارىمنىڭ ءبىرى وسى دۋلاتوۆ سەكىلدى.
وشاعان. قالاي؟ ءسىز ونى بۇرىننان ءبىلۋشى مە ەدىڭىز؟
دەماكوۆ. وتانىمىزعا وپاسىزدىق ەتكەنى ءۇشىن ايىپتالىپ اتىلعان ءبىر ايەلدىڭ كۇيەۋى دۋلاتوۆ دەگەندى ءبىلۋشى ەدىم. سىزدەردىڭ. دۋلاتوۆتارىڭىز سول ما دەيمىن.
سابىر كەلە جاتادى.
وشاعان (قۋانىپ). مۇمكىن، وتە مۇمكىن. (تىستەنە كۇبىرلەپ.) مىنا قۋ قايدان ساپ ەتە قالدى! (وتىرىك جايدارىلانىپ.) ا، سابىرجان، جاقسى كەلدىڭ، دوستىم. تانىسىڭدار. مەنىڭ ءبىر كەزدەگى كومانديرىم، قازىرگى ءوزىمىزدىڭ اۋاتكومنىڭ جاڭا ورىنباسارى، وبليسپولكوم پرەدسەداتەلى جولداس ەفيموۆتىق ۇيىندەگى ۆەرا جەڭگەيدىڭ ءىنىسى اركاديي اركاديەۆيچ دەماكوۆ. (دەماكوۆقا.) بۇ جىگىت، جاس تا بولسا، باس جىگىت، ءبىزدىڭ ساياسي باسشىمىز.
سابىر (قول الىسىپ). مۇقاتوۆ.
دەماكوۆ. دەماكوۆ.
وشاعان. سابىرجان! سەنىمەن قۇپيا اقىلداساتىن وتە ۇلكەن ءبىر ماسەلە بار، مىنا كىسىنى جونەلتە سالامىن دا، بارامىن. سەن ۇيگە كىر دە، پان جەڭگەيىڭنىڭ بال قوسقان ءشايىن ىشە بەر.
سابىp. راقمەت، مەن سىزگە وتە ءبىر تىعىز جۇمىسپەن كەلدىم... ءبىر مينۋتكە.
دەماكوۆ ۇيگە كىرەدى.
وشاعان (شوشىنىپ). تاعى نە بولىپ قالدى؟
سابىر. قورىقپاڭىز. قۋانا بەرىڭىز. رايكوم دۋلاتوۆقا تەزىنەن مىنەزدەمە بەرىڭدەر دەپ جاتىر.
وشاعان. ونى قايتەدى ەكەن؟
سابىر. ەمەۋرىندەرىنە قاراعاندا، دۋماندى الماتىعا قايتادان اكەتەتىن سەكىلدى.
وشاعان (ونىڭ يىعىنان ۇستاپ). لەپىرمە دە كوپىرمە، دوسىم. الماتىعا اكەتەدى دەپ، وتىرىكتى دە سوقپا. ەشكىم قابىلدامايتىن ونداي مىنەزدەمەنى جازىپ تا اۋرە بولما.
سابىر. نەگە قابىلدامايدى؟
وشاعان (ءتوس قالتاسىنان ءبىر قاعازدى الىپ ۇسىنادى). مىنا ءبىر ايەلدىڭ حاتىن وقىساڭ، نەگە ەكەنىن ءوزىڭ دە بايقارسىڭ. (سابىر قاعازدى الىپ ىشىنەن وقي باستايدى. وشاعان ونىڭ ءوڭى سۋي باستاعانىن كورىپ، لەپىرە سويلەيدى.) وسىنداي سۇرقيانى دا ارداقتاپ، اسپانعا كوتەرەمىز! نەتكەن سوقىر، نەتكەن داراقى اشىق اۋىز ەدىك!
سابىر (ءسال ويلانىپ، حاتتى قايىرىپ بەرەدى). سىزدە وسىنداي ءبىر حات بارىن كوشەدەگىلەردەن دە ەستىگەنمىن. ەستىگەنمىن دە تۇڭىلگەنمىن...
وشاعان. تۇڭىلسەڭ مەنىڭ ويىما تەزىنەن قوسىل، ەكەۋمىز بىرىگىپ ورتالىققا حات جازايىق.
سابىر. نە دەپ؟
وشaعان. نە دەيتىنىمىز بەلگىلى ەمەس پە؟ جالاڭاشتىڭ دالاسىنا سوۆحوز ورناتۋ بارىپ تۇرعان زيانكەستىك. ونىڭ سىرىن جاقسى بىلەتىن بىزدەردىڭ سوگىستەن قورعالاپ ۇندەمەۋىمىز قىلمىس بولار دەيمىن.
سابىp. ءسىزدىڭ ورتالىققا جازباعىڭىز وسى «زيانكەستىك پە» ەدى؟
وشاعان. ءيا، وسى.
سابىر. وتە ءقاۋىپتى ەكەن.
وشاعان. ءبىز ويلاساق كولحوزىمىزدىڭ كەلەشەگىن ويلايمىز. جازساق ءوزىمىزدىڭ پارتياعا جازامىز، ونىڭ نەسى ءقاۋىپتى؟
سابىر. ماعان ءسىزدىڭ كەشەگى بيۋرودا مولتەڭدەپ، بۇگىن بۇلاي وجەتتەنۋىڭىز ءقاۋىپتى كورىنىپ تۇر. جارتى ساعاتتان سوڭ بيۋرو، كەشىكپەڭىز. (كەتە بەرەدى. كەتۋگە بەت العان دەماكوۆ قايتا كەلەدى.)
وشاعان (سابىرعا). مەن مىنا ولگا ۆلاديميروۆنا دەيتىن قۇپيا كەلىنىمىز قاتىساتىن بيۋروعا ءبىر-اق بارامىن، ونان بەرى دە مەنى توسىپ اۋرە بولماڭدار. بيۋرو مۇشەلەرىنە سولاي دەپ ايتا بار. (سابىر كەتەدى.)
دەماكوۆ (قاتتى تىكسىنە، وشاعاننىڭ يىعىنان ۇستاي الادى). ءسىز نە دەدىڭىز؟ كىم ءسىزدىڭ ولگا ۆلاديميروۆنا دەپ تۇرعانىڭىز؟
وشاعان. دۋلاتوۆتىڭ اداستىرىپ كەتكەن ايەلى، مىنا حاتتىڭ يەسى.
دەماكوۆ (حاتتى الىپ ىشىنەن وقىپ شىعادى دا جىن سوققانداي الاسۇرىپ). و، لاعىنەتتەر، لاعىنەتتەر! بۇل ايەلدى اتىلدى دەگەندەرى قايدا؟ ەندى قايتتىم؟ (الاسۇرىپ.) ەندى قايتتىم؟
وشاعان (جاقىنداپ). اركاديي اركاديەۆيچ، سىزگە نە بولدى؟ اپىر-اۋ، ءونىڭىز مۇلدە بۇزىلىپ كەتتى عوي! سۋ ىشەسىز بە؟
دەماكوۆ (قينالا، كۇيىنە سويلەيدى). مەن ول ايەل جۇرگەن دۇنيەدە جۇرە المايمىن. سوندىقتان سۋ ەمەس، بار بولسا، ۋ بەرىڭىز ماعان. ۋ! ۋ!
وشاعان (ۇرەيلەنىپ). جازعان باسىم - اي، ەندى قايتتىم؟
دەماكوۆ. جوق، ماعان ول ايەلدىڭ مەيىرىمىنەن باسقا ەشقانداي ەم جوق. مەن سەميامدى كوشىرىپ اكەلۋ ءۇشىن ەرتەڭ ەرتەمەن موسكۆاعا ۇشپاقپىن. وسى ساپار نە ول ايەلدەن كەشىرىم الامىن، نە ءوزىمدى ءوزىم جوق ەتەمىن. قوش بولىڭىز! (اسىعىس كەتەدى.)
وشاعان (جالعىز). نە ايتىپ، نە قويعانىن ءوزى دە بىلمەيدى، جىندانباسا نە قىلسىن بايعۇس. (قولىن سەرمەپ.) ءاي، مەيلى، سايلاۋ وتكەنشە جىندانباي، وسى ورنىندا تۇرا تۇرسا بولدى. (ويعا ءتۇسىپ.) نە ءبارى ىشكەن - جەگەنى ءجۇز توقسان التى-اق سوم. اقشا! شىركىن اقشا! سەنەن كۇشتى، سەنەن بەدەلدى، سەنەن سيقىرلى نە بار ەكەن دۇنيەدە! كاراتى، سەنىڭ الىپ بەرگەن ابىرويىڭنىڭ ارقاسىندا مەن دۋمانعا قارسى تۇرا الاتىن تاعى دا ءبىر دوس تاۋىپ الدىم. (دۋماننىڭ ۇيىنە تىستەنە قاراپ.) مەنىڭ ورنىمدى تارتىپ العىسى كەلەتىن دوستىم، سوقتىعىپ كور ەندى. ءبىر قولىما ولگاڭدى، ەكىنشى قولىما بالاندى شوقپار ەتىپ، ءوزىڭدى ءبىر سوعايىن.
ۇيدەن دۋمان شىعا كەلەدى.
دۋمان. سالەم، وشەكە!
وشاعان (اڭىرىپ). اۋ، سەن قاشان كەلىپ قالىپ ەدىڭ (قول الىسادى.)
دۋمان. مانا تاڭەرتەڭ...
وشاعان. بۇرىن مۇنداي ەمەس، كەلە اماندىقتى ءبىلۋشى ەدىڭ، از كۇندە كوپ وزگەرگەنسىڭ، ءا؟
دۋمان. شارشاپ قالىپپىن. ونىڭ ۇستىنە ءسىز ءبىر توپ دۋاداقتى اتقىلاپ ءجۇر ەكەنسىز، بوگەت بولمايىن دەدىم.
وشاعان. انتۇرعان، وڭكەي ءبىر قۋ دۋاداقتار ەكەن، نىساناما بىردە-بىرەۋى ىلىنبەي كەتتى.
دۋمان. نىساناڭىزعا ىلىنگەنىمەن، بىتىراڭىز ءۇش ءجۇز مەتر جەرگە جەتپەيدى عوي.
وشاعان. اجالدىسىنا كەزدەسسە، نەگە جەتپەسىن. ءقازىر مىنا جەرگە وتىرا قال دا، كەبىڭدى شەرتە بەر. (سكامەيكاعا وتىرادى.) سەن ماجىلىستە جاقسى سويلەگەنىڭ سونشا، رەسپۋبليكانىڭ جاڭا باسشىلارىنا ۇناپ، مەنى جەڭىپسىڭ كولحوزىمىزدىڭ قاق ىرگەسىنەن سوۆحوز ورنايتىن ەتىپسىڭ. ءبارى دە قۇتتى بولسىن.
دۋمان. شىنىمدى ايتايىن، مەن ءسىزدىڭ ءسوزىڭىزدى ەكىنشى بىرەۋگە ايتۋدى ۇيات كورەمىن. جاڭا باسشىلارعا ۇناعانى - ءبىر تىلەگىم عانا.
وشاعان. سەن نە تىلەپ ەدىڭ؟
دۋمان. دالامىزعا بولىنگەن كوڭىلدىڭ سانامىزعا دا ءبولىنۋىن تىلەدىم.
وشاعان «سانامىزعا؟» (باسىن شايقاپ.) تۇسىنبەدىم.
دۋمان. قازاقستاننىڭ كوتەرىلمەي كەلگەن تىڭ جەرى قانداي مول بولسا، ەسكىلىكتىڭ شىرماۋىنان شىعا الماي كەلگەن ويلارى دا سونداي مول ەمەس پە؟
وشاعان. قايداعى ەسكىلىك؟ قايداعى قالدىق، شاتىپ وتىرعانىڭ؟
دۋمان. وندايلار تولىپ جاتىر-اۋ، وشەكە! مىسالى، حالىقتى باسپەن ەمەس، بۇرىنعى نادان بولىستارداي جۇدىرىقپەن باسقارۋ دا، كۇلە كىرىپ، كۇڭىرەنە شىعاتىن جالعان دوستىق تا، كوزىنشە ماقتاپ، سىرتىنان ءوزىن يت دەيتىن ايۋاندىق تا، وزىنەن باسقانىن ەتەگىنەن تارتاتىن مالعۇن كۇنشىلدىك تە ەسكىلىك قوي.
وشاعان. ىمم... سولاي دە. (مىرس ەتىپ.) سەنىڭشە قالاي، ورتالىق كوميتەت: سول ايتقاندارىڭنىڭ ءبارى جويىلىپ، قازاقستاننىڭ تىڭ ويلارى كوتەرىلسىن، - دەگەن قاۋلى الۋ كەرەك پە؟
دۋمان. قاي تۇردە ەكەنىن ايتا المايمىن، ايتەۋىر بىزگە سونداي ءبىر وپەراسيانىڭ كەرەك ەكەنى انىق.
وشاعان. جارايدى، سولاي-اق بولسىن، ءبارى دە بولارى بولىپ، تولارى تولسىن. جەڭدىم دەپ سەن تاسىساڭ دا، جەڭىلدىم دەپ مەن جاسىماسپىن. كوزىم اشىلىپ، كەۋدەم كەڭي ءتۇسسىن، ءبىر سۇراۋعا جاۋاپ بەرشى.
دۋمان. ءازىرمىن.
وشاعان. جالاڭاشتىڭ دالاسى عوي ەڭ قۇنارلى وتارىمىز. ەگەر دە ورتالىق كوميتەت ول دالانى سوۆحوزعا بەرۋىمىزدى: كولحوزدىڭ كەلەشەگىن كەسكەندىك، مالىن قۇرتقاندىق دەپ تاپسا كىم بولدىق؟
دۋمان. كولحوزدىڭ وتارى ەكى ەسە ازايسا دا ەسەسىن ءبىر جۇگەرىنىڭ ءوزى-اق ءتورت ەسە ەتىپ تولتىرا الادى. مۇنى كولحوزدىڭ كەلەشەگىن كەسكەندىك دەپ ەشكىم دە ايتا المايدى.
وشاعان. سەن ءوزىڭ سول دالانىڭ نەلىكتەن «جالاڭاش» اتالعانىن بىلەسىڭ بە؟
دۋمان. جوق.
وشاعان. مىنە، سەنىڭ قاتەرلى قاتەڭ. ول دالانىڭ شىلدە سوعاتىن جالاڭاش دەيتىن وتتاي لاپىلداعان جەلى بار. ول كەي جىلدارى بەتەگەسىنە دەيىن جالماپ بۇكىل دالانى جالاڭاشتاپ كەتەدى. ءبىر كەزدە مەنىڭ تاجىريبە ءۇشىن ەككەن ەگىندەرىمدى دە جالماپ كەتكەن-دى.
دۋمان. ە، وشەكە، وشەكە! تىڭ كوتەرۋ سياقتى زور مايداننىڭ سولداتى بولۋ ءۇشىن بۇرىنعىدان گورى باسقاراق، جاڭاراق، تەرەڭىرەك ويلاۋ كەرەك ەكەنىن ءبىر ويلاماي-اق قويدىڭىز - اۋ. سوڭعى رەت وتىنەمىن، تونىڭىزدى كولەڭكەڭىزگە ولشەۋدى تاستاڭىز.
وشاعان (قولىن سەرمەپ). ءبارى دە ءسوز ەمەس، ونان دا مىنانى ايت، ءبىز مۇندا سەنى مىناۋ جاڭا سوۆحوزدىڭ ديرەكتورى بولادى دەپ جۇرسەك، الماتىداعىلار سەنى مينيستر بولادى دەيتىن كورىنەدى، بۇل دا راس پا؟
دۋمان. جوق، ول بەكەر. بۇل سوۆحوزدىڭ ديرەكتورى موسكۆادان كەلەتىن كورىنەدى. ال مەن ديرەكتور دا، مينيستر دا بولمايمىن. مەن وسىندا كەلگەندە، ەگىن مەن مالدان تۇراقتى ءونىم الۋدىڭ جولىن تاپقانشا، كولحوزدان كەتپەسكە بەكىنىپ كەلگەنمىن.
وشاعان (كەپكەسىن كوزىنە تامان كيىپ). ە، سولاي دە! باسقا قونعان باقىتتى اياقپەن تەپتىم دە، ىنىشەگىم... تالاي اقىلدىنى كورگەن ەدىم، ءدال استانانى كولحوزعا ايىرباستاعان سەندەي اقىلدىنى كورگەن ەمەسپىن. وللاھي، كورگەن ەمەن. (كەتە بەرە توقتاپ.) باۋىرىم - اۋ، سەنەن ءبىلىمى تومەندەردىڭ دە تالايى اپات بولماي-اق استانادا اسقاقتاپ وتىرعان جوق پا؟
دۋمان. تومەندەگىلەرگە اسقاقتاپ، جوعارىداعىلارعا جالتاقتاپ، ءوزى باسشىلاردىڭ تابانىن جالاپ ءجۇرىپ، وزىنەن تومەندەگىلەرگە شوقپار بولىن تيەتىن قايسى بىرەۋلەردىڭ بارى راس، ءبىراق ولاردىڭ ءومىرى ەندى ۇزاق ەمەس.
وشاعان. تۇسىنىكتى، وتە تۇسىنىكتى.
دۋمان. وزىڭىزدە ءبىر قينالۋ بار سەكىلدى، جۇمىس جايى قالاي ەدى؟
وشاعان (كوتەرىلە ءتۇسىپ). قينالاتىنداي ەشتەڭە جوق، جۇمىسىمىز جامان ەمەس. ەگىننىڭ جۇگەرىدەن باسقاسىن سەنسىز دە ورىپ بولدىق، استىق تاپسىرۋ جوسپارىن سەنسىز دە ورىندادىق. ءشوپ سۇرلەيتىن مۇنارا دا سالىنىپ، ترانشەيالار دا قازىلىپ ءبىتتى. سوندا دا رايكومنان تاعى ءبىر سوگىس الدىم.
دۋمان. نە ءۇشىن؟
وشاعان. نە ءۇشىن دەرىڭ بار ما؟ بەرگىسى كەلدى - بەرەدى، المايمىن دەۋگە شاما جوق، الدىم. ول ەمەس مەنى قينايتىن: كەيبىر ادامنىڭ الدامشى، وپاسىزدىعى.
دۋمان. ول كىم؟
وشاعان. ءۇش كۇننەن بەرى.ويلاپ قاراسام، ادام بالاسى ءومىردىڭ مازاعى ەكەن. ءومىر كەيدە جەردەگى قوڭىزدى دا اسپانداعى جۇلدىزداي كورسەتىپ، ادام بالاسىن الداندى ەكەن.
دۋمان (كۇلىمسىرەپ). قايداعى جۇلدىز، قايداعى قوڭىزدىڭ فيلوسوفياسى - ايتىپ وتىرعانىڭىز؟
وشاعان. ءوزىڭ بىلەسىڭ، مەن جاۋلاسسا، سىرتتاي كۇڭكىلدەمەي، اشىق جاۋلاساتىن، دوس بولسا، جىلتىراعان بەتىمەن ەمەس، ەلجىرەگەن ادال جۇرەگىمەن دوس بولاتىن، ويىنداعىسىن، سەن سەكىلدى، «كەيبىرەۋلەر» دەپ كولەڭكەلەمەي، اشىق ايتاتىن اداممىن.
دۋمان. ونىڭىز وتە جاقسى قاسيەت.
وشاعان. جاقسى قاسيەت بولسا، - سول مەنىڭ الدامشى وپاسىز دەپ وتىرعانىم - تاپ سەنسىڭ.
دۋمان. (تىكسىنىپ). نە دەيسىز؟
وشاعان. سەن بۇرىن مەنىڭ كوزىمە، مەن عانا ەمەس-اۋ ءوزىڭدى بىلەتىن جۇرتتىڭ بارىنە دە اسپانداعى جۇلدىزداي كورىنۋشى ەدىڭ، ءبارىمىز دە سوقىر ەكەنبىز.
دۋمان. جولداس كوسەۋبايەۆ! بار بولسا، دالەلىڭىزدى ايتىڭىز، جوق بولسا، قىتىعىما ءتيۋدى تەزىنەن توقتاتىڭىز.
وشاعان. قىتىققا تيۋ از، مەن سەنىڭ ءبىر اۋىر قىلمىسىڭدى اشقالى وتىرمىن. (قالتاسىنان ءبىر حاتتى سۋىرىپ الادى.) تىڭداي بەر!
دۋمان. بۇل نە؟
لاعىل كەلە جاتادى.
وشاعان. لاعىلجان، سەن كىشكەنە بارا تۇر.
دۋمان. مەنىڭ بۇدان جاسىرار سىرىم جوق، وقي بەر.
وشاعان (وقي باستايدى). «قۇرمەتتى پرەدسەداتەل! مەن بەيتانىس بولسام دا، وسى حات ارقىلى سىزبەن اشىق سىرلاسقىم كەلەدى. مەن پارتيامىزعا ەڭ ۇلكەن بورىشتى ادامنىڭ ءبىرىمىن، قايتالاپ ايتام، مەن پارتيامىزعا ەڭ ۇلكەن بورىشتى ادامنىڭ ءبىرىمىن. سول بورىشىمدى وتەۋ ءۇشىن بۇكىل ءومىرىمدى جۇمساۋعا بەكىنگەن ەدىم. وسى ماقساتپەن، پارتيامىزدىڭ شاقىرۋى بويىنشا تىڭ جەردى كوتەرىسۋ ءۇشىن قازاقستانعا بارماقشىمىن. ەگەر قازاقستانعا بارا قالسام، ءسىزدىڭ كولحوز تۇرعان جەرگە بارۋدى كوكسەيمىن. ويتكەنى مەنىڭ جانىمداي كورەتىن جالعىز بالام بار. ونىڭ اكەسى - دۋمان دۋلاتوۆ...
دۋمان (ۇشىپ تۇرەگەلەدى). «ونىڭ اكەسى؟»
وشاعان (ءسال الىستاپ، حاتتى وقي بەرەدى). «...ءسىز باسقارىپ وتىرعان كولحوزدا ءتۋىپ-وسىپ، 41-جىلى دەكابردىڭ ءتورتى كۇنى موسكۆا تۇبىندەگى سوعىستا ەرلىك ولىممەن قازا بولعان-دى. سول مارقۇم مايدانعا اتتاناردا ءوزىنىڭ كورە الماي بارا جاتقان بالاسىن ارمان ەتىپ، ۇل تۋسا دا، قىز تۋسا دا، اتىن ارمان قوي دەگەن ەدى».
دۋمان. ارمان! (ۇمتىلا بەرەدى )
وشاعان (الىستاپ وقي بەرەدى). «...ونىڭ ەكىنشى تىلەگى - ولە كەتسەم ارمانىما تۋعان جەرىمدى ءبىر كورسەت دەگەن ەدى. سول ءبىر اسىل ادامنىڭ اماناتىن ورىنداۋ ءۇشىن بالامدى الا بارىپ، اكەسىنىڭ بالالىق شاعى وتكەن جەردە وسىرگىم كەلەدى. ءبىراق وقۋىنان قالىپ قويا ما دەپ قورقامىن. سىزدەن تىلەگىم: ول جەردە ورىس مەكتەبى بار-جوعىن ايتىپ، تەز جاۋاپ قايتارساڭىز!
زور قۇرمەتتەپ ولگا دۋلاتوۆا».
دۋمان. «دۋلاتوۆا!» (حاتتى وشاعاننىڭ قولىنان جۇلىپ الا سالا، قاراپ جىبەرىپ، بارلىق شاتتىق ۇنىمەن). ولگا! انىق سول! سونىڭ جازۋى! (ويلانا قالىپ.) ءبىراق مۇنىڭ دۋلاتوۆاسى قالاي، ول ءوز فاميلياسىندا ەدى عوي.
لاعىل (ءوزىن-وزى كۇشپەن تەجەپ). وشەكە! ءسىز ءورتىڭىزدى سالىپ بولساڭىز، ەندى ۇيىڭىزگە بارىپ، راحاتتانساڭىز قايتەدى؟
وشاعان. لاعىلجان - اۋ!
لاعىل (سويلەتپەي). وتىنەمىن، ءسىز ماعان ەندى ءۇن قاتپاڭىز.
وشاعان. سابىر، شىراعىم، سابىر! سەن جۇرەگى سىرقات ادامسىڭ، سابىرلى بول.
لاعىل. سول سىرقات جۇرەك ءۇشىن وتىنەمىن، تەزىرەك كەتىڭىزشى.
وشاعان (ۇيىنە كەتىپ بارا جاتىپ). ەح، بايعۇس بالا، بايعۇس بالا! (كەتەدى.)
دۋمان. ءلايلىم!
لاعىل (وسى سويلەتپەي). توقتات! تەزىنەن اەرودرومعا بار دا، ماعان بيلەت اكەلىپ بەر.
دۋمان. ونى قايتەسىڭ؟
لاعىل. بار دەرتىمدى ەمدەۋ ءۇشىن موسكۆاعا ۇشامىن. ەگەر ساعان الدانعانىم راس بولسا، سەنى دە، ءوزىمدى دە اياماسپىن. (كەتە بەرە توقتاپ.) حات جاز ايەلىڭە. ادال بولساڭ مەنەن جاسقانباي، جۇرەگىڭدە باردى جاسىرماي جاز. (كەتەدى.)
دۋمان (جالعىز). ال، شىندىق، مىقتى ەكەنسىڭ، اقتاپ ال مەنى.
شىمىلدىق.
ەكىنشى پەردە
ەكىنشى سۋرەت
«موسكۆا - ۆولگا» كانالىنىڭ جاعاسىنداعى ءبىر دەريەۆنيادا تۇراتىن ولگانىڭ ءۇيى. ءۇيدى ىرگەلەي سوزىلىپ بارىپ، الىستاعى موسكۆاعا ۇشتاسىپ جاتقان كانال التىنمەن كومكەرىلگەندەي، وتە ادەمى كورىنەدى. ساحنانىڭ ون، جاق شەتىن الا تۇرعان ءۇيدىڭ الدى كەڭ اۋلا، سول اۋلانى ورتا تۇسىنا ورىندىقتار قويىلىپ، ولاردىڭ ۇستىنە ءۇيدىڭ كورپە-جاستىق، كىلەم سياقتى جيھازدارى قويىلعان. ءبىر ورىندىقتىڭ ۇستىندە دۋماننىڭ ۇلكەن سۋرەتى تۇر. مۋزىكادا «جاس قازاق» ءانى. پەردە اشىلعاندا، سونى ايتىپ، دۋماننىڭ سۋرەتىنە ويلانا قاراپ، سونى كوشىرىپ تۇرعان ارمان كورىنەدى. ازدان سوڭ قولىندا ءبىر بۋدا زاتى بار ولگا كەلە جاتادى. ول بالاسىنا الىستان سۇيسىنە قاراپ، از تۇردى دا، ءاننىڭ سوڭعى جاعىنا ءوزى دە اقىرىن قوسىلىپ كەتەدى.
ولگا. قازاعىم - اۋ، سەنىڭ وسى ءبىر مۇڭلى اننەن باسقا بىلەرىڭ بار ما، ءسىرا؟
ارمان (بارا قۇشاقتاي الىپ، شەشەسىنىڭ بەتىنەن سۇيەدى). بىلەمىن، ماما. تالاي ءان بىلەمىن.
ولگا. مەنىڭ سۇراپ تۇرعانىم قازاق اندەرى.
ارمان (كۇمىلجىپ). باسقاسىن ءالى جاتتاعانىم جوق.
ولگا. نەگە؟ الدە سۇيمەيسىڭ بە؟ (ارمان تومەن قاراپ، ۇندەمەيدى.) و، وندا مەن ءوز ۇلتىن سۇيمەيتىن سەندەي جامان قازاقپەن سويلەسپەيمىن.
ارمان. سۇيەمىن، ماما، ءبىراق...
ولگا. سۇيسەڭ مىنانى كي دە، ماعان ابايدىڭ كەشەگى پلاستينكاداعى ءانىن ايتىپ بەر.
ارمان. بۇل نە؟ (قاراي سالا قۋانىپ.) جاڭا فورما! (ۇيگە الا جونەلەدى.)
ولگا (ۇيدەگىلەرگە داۋىستايدى). ماما، قازاقستاننان حات ءالى جوق پا؟
ارمان (داۋسى ەستىلەدى). مەكتەپتەن كەلە، مەن دە سۇرادىم، كەلمەپتى.
ولگا. ەندى قايتتىم؟ جۇمىستىڭ ەڭ قىزۋ كەزى، تىڭ كوتەرۋ، ۇيلەر سالۋ... مەن ءالى مۇندا ءجۇرمىن. مۇنان كەشىگۋگە بولمايدى، سوندا ارمانىمدى قايتتىم؟.. (اۋىر ويعا ءتۇسىپ، اقىرىن جەتەدى.)
ارمان قايتا كەلەدى.
ءان:
ايتتىم سالەم، قالامقاس،
ساعان قۇربان مال مەن باس.
ساعىنعاننان سەنى ويلاپ،
كەلەر كوزگە ىستىق جاس...
...اح، ارمانىم... ءسان.) ارمان، ءبىز قازاقستانعا ەرتەڭنەن قالماي جۇرەمىز. سەنى قايتتىم؟ شىنىمەن-اق تاستاپ كەتكەنىم بە سەڭى؟
ارمان. ماما! ونداي ءسوزدى ايتپاشى.
ولگا (بالاسىن ايمالاپ). رەنجىمە، كۇنىم. سەن شەشەڭنەن بولەك تۇرۋعا جاسىڭنان ۇيرەنگەنسىڭ. امال جوق، بيىلشا اجەڭنىڭ قولىندا قالا تۇراسىڭ.
ارمان (قاتۋلانىپ). جوق، ماما! مەن قايتسەم دە قالمايمىن.
ولگا. اقىماق بولما.
ارمان. اقىماق بولسام دا، سەنىڭ قاسىڭدا ءجۇرىپ بولامىن، قالمايمىن.
ولگا. ساباپ - ساباپ تاستاپ كەتسەم، قالاي قالمايسىڭ؟
ارمان. ساباي بەر، تاستاپ كەتە بەر، ءبارىبىر مەن قالمايمىن. ەڭ سوڭعى ۆاگونعا جارماسامىن دا كەتەمىن.
ولگا (شوشىنىپ قارايدى). توقتا، توقتا! سەن ونى قايدان ۇيرەندىڭ؟ الدە مەن جوق جىلدارى سونداي بۇزىق جولعا تۇسكەن بە ەدىڭ؟
ارمان. بۇزىق جول دەگەن نە؟
ولگا. ايتىپ تۇرعانىڭ بۇزىق بالالار ايتاتىن ءسوز. (اقىرىپ.) ايت شىنىڭدى!
ارمان (جاسقانا كۇلىمسىرەپ). ماما، مامەنكا! مەن بۇزىق بولسام، وقۋدى جاقسى وقىر ما ەدىم. نانباساڭ، اجەمنەن، دياديا ۆاسيادان سۇرا. ولاردان ءبىر كۇن بولەك تۇرعانىم جوق، مەن ىلعي دياديا ۆاسيامەن بىرگە ۇيىقتادىم.
ولگا. وندا جاڭاعىداي ءسوزدى ەستىرتپە ماعان. وقۋدان قالماۋدىڭ رەتىن تاپسام، سەنى ءوزىم دە قالدىرمايمىن. مۇنان بىلاي شەشەڭە قارسى كەلۋشى بولما، ۇقتىڭ با؟
ارمان. ال جارايدى، بۇيرىعىڭدى بەرىپ بولساڭ، ەندى ماعان قاراشى، پاپاما ۇقساعان جوقپىن با؟
ولگا (بالاسىنا شاتتانا قاراپ). ارمانىم! سەن شىنىندا اكەڭدى ەلەستەتىپ جىبەردىڭ.
ارمان (الىسقا قاراپ). ماما! پاپامنىڭ بويى بيىك پە ەدى؟
ولگا. جوق، ونىڭ بويى شاعىن ەدى، ءبىراق جۇرەگى الىپ ەدى. موسكۆاعا جاقىنداعان جاۋ تانكىسىن ءدال وسى جەردە تالقانداعانداردىڭ ءبىرى سول الىپ جۇرەك ەدى.
ارمان. جاۋ تانكىسىن سەن دە قيراتىپسىڭ عوي، سەنىڭ دە جۇرەگىڭ سوندايلىق ۇلكەن بە؟
ولگا. مەنىڭ جۇرەگىم كىشكەنتاي، ءبىراق ەكەۋ ەدى.
ارمان. ەكەۋ؟ قالاي؟ (ۇيدەن ايەل داۋسى ەستىلەدى.)
داۋىس. وليا! تەلەفونعا!
ولگا ۇيگە كەتەدى. ارمان شەشەسى كەتكەن جاققا، ودان كەيىن اكەسىنىڭ سۋرەتىنە ويلانا قاراپ، بىرتە-بىرتە مۇڭايا جاقىندايدى. ۆاسيليي كەلە جاتادى. ارمان ونى بايقامايدى.
ارمان. پاپا! (جىلامسىراپ.) پاپا! مامام ءبىزدىڭ ەلگە كەتەدى، مەن تاعى دا سەنىڭ قاسىڭدا قالاتىن بولدىم، پاپا!
ۆاسيليي. ارمان! سەن نە دەپ تۇرسىڭ؟
ارمان. دياديا! مامام، مەنى وسىندا قالدىرىپ كەتەمىن دەيدى.
ۆاسيليي (ونى ءبىر قولىمەن قۇشاقتاعان كۇيى ويلانا سكامەيكاعا كەلىپ وتىرادى). جوق، ول بولا قويماس. سەن ەندى، قايدا جۇرسەك تە، وزىمىزبەن بىرگەسىڭ، رەنجىمە. (فوتواپپارات بەرەدى.)
ارمان. بۇل نە؟
ۆاسيليي. بۇل - جاقسى وقىعانىڭ ءۇشىن اكەلگەن سىيلىعىم. جولشىباي پوەزد ۇستىندە قازاقتىڭ كەڭ دالاسىن ءتۇسىرسىن دەپ ادەيى وسىنى الدىم.
ارمان. راقمەت، دياديا! (بەتىنەن سۇيەدى.) راقمەت!
ۆاسيليي. ءبىراق بۇل سىيلىعىم ءۇشىن سەن ماعان ءبىر ەسەپ شىعارىپ بەرەسىڭ.
ارمان. ايتىڭىز.
ۆاسيليي. مىسالى، قازاقستاننىڭ كوتەرەتىن تىڭ جەرى وتىز ميلليون گەكتار. سول وتىز ميلليون گەكتار جەرگە بەلگيا سياقتى مەملەكەتتىڭ نەشەۋى سيار ەدى؟
ارمان (ويلانا كۇبىرلەپ). وتىز... ءۇش ءجۇز. سوندا بولادى ون... (ۆاسيلييگە.) ون مەملەكەت. قالاي، دۇرىس پا؟
ۆاسيليي. مۇنىڭ دۇرىس. ال سەن ەسەپتى مەكتەپتە نەگە وسىنداي دۇرىس شىعارمايسىڭ؟
ارمان. مەكتەپتە دە وسىلاي!
ۆاسيليي (زىلمەن). بەكەر. مەن بۇگىن مەكتەبىڭە بارىپ، وقىتۋشىلارمەن ۇزاق اڭگىمەلەستىم. ولار سەنى بۇرىن بارلىق ساباقتان ۇزدىك ەدى، كەشە اۋىز ەسەپتەن ءتورت الىپ قالدى دەيدى. بۇل قالاي؟
ارمان (كۇمىلجىپ تومەن قارايدى). الگى ءبىر ميشا دەگەن...
ۆاسيليي. ول ساعان نە جازدى؟ (ارمان ۇندەمەيدى.) كورشىڭمەن ارازداسۋىڭ ۇيات، جولداس دۋلاتوۆ. بار، ەكەۋىڭ مىنامەن ءبىرىڭدى ءبىرىڭ سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، تاتۋلاسىڭدار.
ارمان (قيپاقتاپ). دياديا! زاڭسىز دەگەن نە وسى؟
ۆاسيليي. زاڭسىز دەگەن بە؟ زاڭسىز دەگەن... مىسالى، وقۋدى ناشار وقۋ دا، تەنتەك بولۋ دا، ماماسى مەن اجەسىنىڭ، ديادياسىنىڭ ءتىلىن الماۋ دا، وتىرىك ايتۋ، ۇرلىق ىستەۋ، اراق ءىشىپ، پاپيروس تارتۋ - قىسقاسى، جامانشىلىقتىڭ ءبارى بىردەي زاڭسىز.
ارمان. مەن سول ايتقاندارىڭىزدىڭ ءبىرىن دە ىستەمەيمىن، نەگە مەنى زاڭسىز دەيدى؟
ۆاسيليي (ويلانا تىكسىنىپ). كىم؟ كىم سەنى ولاي دەۋشى؟
ارمان. سول ميشا. مەنى ەسەپتەن جاڭىلدىرعان دا سونىڭ وسى ءسوزى.
ۆاسيليي (وزىنە). ماسكۇنەمنىڭ بالاسىنا ۇيرەتەر ونەگەسى دە لاس. جارايدى، ونداي جامان بالامەن دوس بولماي-اق قوي.
ارمان. ا، زاڭسىز دەپ سوندايلاردى ايتا ما؟
ۆاسيليي. ءيا، سوندايلاردى ايتادى. (ويلانىپ ءجۇرىپ كەتەدى دە، قايتا ورالادى). ارمان! ەرتەڭ پوەزعا وتىرعان ساتتەن باستاپ، سەن مەنى پاپا دەيتىن بولساڭ قايتەدى؟
ارمان. زاڭسىز بولماسا، قازىردەن باستاپ-اق ايتايىن.
ۆاسيليي (قايتا لوبلىپ). جوق، ولاي دەۋگە بولمايدى ەكەن.
ارمان. نەگە؟ دياديا دەۋدەن گورى پاپا دەگەن ادەمى.
ۆاسيليي. ءارى ءوزى كورمەسە دە، ارتىمدا پاپا دەيتىن بالام قالدى دەپ كەتكەن اكە بار، ءارى بۇل ءسوز ماماڭا ءجايلى تيمەس.
ارمان (سىبىرلاڭقىراپ). وندا مامام جوق جەردە ايتاتىن بولايىن، ءبىراق بۇل زاڭسىز بولماس پا ەكەن؟
ۆاسيليي. ارينە، شەشەسىن الداۋ وتە زاڭسىز.
ولگا شىعا كەلەدى.
ارمان. ماما! پاپام ماعان مىناداي سىيلىق اكەلدى.
ولگا. نە دەيسىڭ؟ كىم سەنىن پاپا دەپ تۇرعانىڭ؟
ارمان (ساسقالاقتاپ). جوق پاپا ەمەس، دياديا!
ولگا. سەن ەندى وتىرىك ايتايىن دەدىڭ بە؟
ارمان. جوق، مامەنكا، مەن وتىرىك ايتاتىن زاڭ...
ولگا. سەن ۇيگە بارشى. (ارمان ۇيگە اتا جونەلدى.) (ولگا جايدارى جۇزبەن). ۆاسيا! ارماننىڭ سەنى پاپا دەۋى قالاي؟
ۆاسيليي. ءسىرا، اڭسايتىن بولۋ كەرەك، وتكەن ءتۇنى ۇيقىسىراپ، تۇنىمەن پاپالاپ شىقتى.
ولگا. سولاي ما؟ (ءۆاسيلييدىڭ قاسىنا وتىرا كەتەدى.)
ۆاسيليي. سودان بەرى ماعان ءبىر وي كەلىپ ءجۇر.
ولگا. نەندەي؟
ۆاسيليي (ونى ءبىر قولىمەن قۇشاقتاپ). ويلاشى، وليا! ەرتەڭ ءبىز دۋماننىڭ ەلىنە بارامىز. سەنىڭ كىم ەكەنىڭدى بىلەتىن ولاردىڭ ەشقايسىسى جوق. ءوزىڭدى بىلمەيتىن سول جۇرت ارماندى دۋماننىڭ بالاسى دەگەنىمىزگە سەنە مە؟ سەنبەگەن كۇندە نە دەيتىندەرىن سەزەسىڭ بە؟
ولگا. جۇرت نە دەسە - و دەسىن، ارمان دۋلاتوۆ بولىپ تۋعان، دۋلاتوۆ بولىپ ولەدى. ەكىنشىدەن، ول ازىرشە وسىندا قالادى.
ۆاسيليي. جەتىمدىكتى كورمەسە دە، جەتىم اتالعانى از ەدى، مۇنىڭ ۇلكەن انالىق ەكەن، ءا؟
ولگا. كەكەتسەڭ دە دۇرىس ايتىپ وتىرسىڭ، مۇنىم شىنىندا ۇلكەن انالىق.
ۆاسيليي. تۋماي جاتىپ اكەسىنەن ايرىلسا، جەتى جىلداي سەنەن ايرىلدى. جاس جانىن جەتىمدىكتىڭ وتىنا ەندى ءوزىڭ سالساڭ، كىم بولعانىڭ؟ وسى ما سەنىڭ انالىعىڭ؟
ولگا. ۆاسيا! مەن جوق جىلدارى ارماننىڭ اكەسى دە، شەشەسى دە سەن بولدىڭ. وزىمە دەگەن ادال ماحابباتىڭ ءۇشىن عانا ەمەس، سول ادامگەرشىلىگىڭ ءۇشىن دە مەن سەنى ءومىر بويى قۇرمەتتەگىم كەلەدى. وتىنەمىن، جانىم، وسىنداي شۇعىلاسى مول كوڭىلگە ەندى ەشبىر كولەڭكە تۇسىرمەيىكشى.
ۆاسيليي. ول ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟
ولگا. ول ءۇشىن سەن ارماننىڭ دۋلاتوۆ ەمەس، ۆينوگرادوۆ اتالۋىن تىلەمە. كۇندەر ءوتىپ جاس ۇلعايعان سايىن ارماننىڭ سەنى پاپا دەۋىن مەن دە اڭسايمىن، ءبىراق ءوز اكەسىنەن باسقانى پاپا دەگىزبەسكە بەرگەن انتىم بار ەكەنىن وزىڭە و باستا، قوسىلار كەزدە ايتقان ەدىم عوي. ويلانشى، سەن سوندا نە دەپ ەدىڭ؟ مۇنىڭ ادامشىلىقتىڭ ەڭ قىمبات ءتۇرى؛ ەگەر مەنى شىن سۇيسەڭ وسى اسىل قاسيەتىڭدى ماڭگى ساقتا، بۇزبا انتىڭدى دەگەنىڭ قايدا؟
ۆاسيليي. ءبارى دە راس، ءبىراق سەن مىنانى ويلاشى، وليا! كەشەگى ءبىر كەزدە سەن الىسقا كەتتىڭ، ماحابباتى سەنىپ، جار سۇيۋدەن دە تۇڭىلگەن ءتىرى ارۋاق بولىپ مەن قالدىم. سەن قايتىپ كەلدىڭ، مەن دە ومىرگە قايتا ورالدىم. سول شالا-جانسار كەزىمدە مەنىڭ جالعىز عانا ءۇمىتىم، جالعىز عانا الدانىشىم وسى ارمان بولعاندى. ونان ايرىلۋ ماعان قانداي اۋىر ەكەنىن ەندى ءوزىڭ بايقاي بەر.
ارمان (تەرەزەدەن). ماما! تەلەفونعا!
ولگا (ءۆاسيلييدىڭ بەتىنەن ءبىر ءسۇيىپ). ايرىلمايسىڭ. ايىرمايمىن ەشۋاقىتتا. (كەتەدى.)
ۆاسيليي. دەگەنمەن دە سەن قاتالسىڭ - اۋ، سۇيىكتىم... حات كەلمەسە، ارماندى قالدىرىپ كەتۋىڭدە مۇمكىن. قايتسەم ەكەن؟ الدە ونىڭ ايتقانىنا كونىپ، ارماندى قالدىرا تۇرسام با ەكەن؟.. جوق، ونىڭ ءمولدىر كوزىنەن توگىلگەن ۋلى جاستى ەندى كورە الماسپىن. ءبىراق، ەڭ دۇرىسى، شەشەسىنە باعىندىرىپ وسىرگەنىم ءجون بولار.
ۇيدەن ارمان جۇگىرىپ كەلەدى.
ارمان (ابىرجىپ). پاپا! مەن...
ۆاسيليي. جاپ اۋزىڭدى.
ارمان. نەگە؟
ۆاسيليي. ەندى ەستىسە، شەشەڭ ەكەۋمىزدى دە كورمەي كەتەتىن. (باسقا ءبىر ويعا ءتۇسىپ.) سوندىقتان ونى الداۋ كەرەك بوپ تۇر.
ارمان. الداۋدى دا زاڭسىز دەگەنىڭىز قايدا؟
ۆاسيليي. زاڭسىز بولسا دا امال جوق. (قۇپيالاپ.) ءبىز ەرتەڭ كەشكى سەگىزدە قازان ۆوكزالىنان جۇرەمىز. سەن جاسىرىنىپ، ەرتەرەك كەت تە، حالىقارالىق ۆاگونعا بىزدەن بۇرىن كىرىپ ال. سونان كەيىن كورە جاتارمىز. ءما، بيلەتىڭ. (قالتاسىنان بيلەت الىپ بەرەدى.)
ارمان. راقمەت، دياديا، ۇلكەن راقمەت.
ۆاسيليي. ەگەر ماماڭ نە سويلەستىڭدەر دەسە، دياديام كەيىن سامولەتپەن الدىرامىز دەدى، مەن سوعان كەلىستىم دە.
ارمان (شوشىنعانداي، كەيىن شەگىنەدى). جوق، دياديا! مەن ولاي دەي المايمىن.
ۆاسيليي. ەندى نە دەمەكسىڭ؟ الدە قالۋعا ريزامىسىڭ؟
ارمان. جوق، ريزا ەمەسپىن. مامام، نە سويلەستىڭدەر دەسە، دياديامنان سۇرا، دەيمىن. وتىرىك ايتساڭىز، ءوزىڭىز ايتىپ، زاڭسىز بولساڭىز، ءوزىڭىز بولىڭىز.
ۆاسيليي (كۇلىمسىرەپ). جارايدى، سەن ءۇشىن مەن - اق زاڭسىز بولايىن. ءبىراق سەنىڭ ماعان وتىرىك ايت دەۋىڭ قالاي بولار ەكەن، ءا؟
ارمان (ويلانىپ بارىپ، ۇيالا كۇلىمسىرەيدى). كەشىرىڭىز، مەنىڭ سىزگە ولاي دەۋىم ۇيات ەكەن، كەشىرىڭىز، دياديا.
ۆاسيليي. ال مەنىڭ ساعان ماماننان جاسىرىنىپ كەت دەۋىم قالاي؟ سونى دا ءبىر ويلاشى؟
ارمان (ويلانا سويلەپ). ءيا، ءيا... ولاي دەۋىڭىز دە ونشا جاقسى ەمەس سەكىلدى. وزىڭىزشە قالاي، جاقسى ما، ا؟
ۆاسيليي. وزىمشە، وتە جامان.
ارمان. ا، وندا... وندا... بيلەتتى ماعان نە ءۇشىن بەردىڭىز؟
ۆاسيليي. جاقسى ادامداردىڭ ەشقايسىسى شەشەسىن الداعان ەمەس. مەن سەنى سولارداي اقىلدى كورىپ، ماماسىن الداماس، بيلەتتى الماس دەپ ەدىم.
ارمان (مۇڭايىپ). سولاي ما ەدى؟
ۆاسيليي (ونى ءبىر قولىمەن قۇشاقتاپ). سولاي، ارمۋشكا! ماماڭنىڭ ءسوزى سەن ەكەۋمىز ءۇشىن بۇلجىمايتىن زاڭ. سەن ونى ءارقاشان ەسىڭدە ساقتا.
Aرمان. وندا مىنانى ءوزىڭىز الىڭىز. (بيلەتتى قايتىپ بەرەدى.)
ۆاسيليي. مىنە، مۇنىڭا 5 قويۋعا بولادى. (بەتىنەن سۇيەدى. سىرتتان بىرەۋدى كورگەندەي بولىپ). مىنا ءبىر كىسىنىڭ مەندە وڭاشا جۇمىسى بار ەدى، سەن ۇيگە بارشى.
ارمان (ۇرەيلەنە كۇبىرلەپ). دياديا وسى ادام ۇرى، راس ايتامىن، ۇرى.
ۆاسيليي. سەن ونى قايدان بىلەسىڭ؟
ارمان. مانا تاڭەرتەڭ قاقپادان باس باعىپ قارادى دا، مامام ەكەۋمىزدى كورە سالا، قاشا جونەلدى. ۇرى بولماسا، نەگە قاشادى؟
ۆاسيليي. ول ۇرى ەمەس، ۇرىدان دا سورلى بىرەۋ.
ارمان. سوندا كىم؟
ۆاسيليي. سەن ونىڭ كىم ەكەنىن بىلمە دە، ەشۋاقىتتا ەشكىمنەن سۇراۋشى دا بولما.
ارمان. نەگە؟ الدە ول زاڭسىز ادام با؟
دەماكوۆ كەلە جاتادى.
ۆاسيليي. ءيا، زاڭسىز ادام، بار ەندى. (ارمان ۇيگە كەتەدى.)
دەماكوۆ (كۇرسىنە سويلەيدى). قاش، بالاقاي! قاش! ولگانىڭ بالاسى بولساڭ، سەنىڭ مەنەن ءومىر بويى قاشاتىن ءجونىڭ بار. قاشا ءتۇس.
ۆاسيليي. جالعان جالامەن شەشەسىن ايداتىپ جىبەرىپ، جەتى جىل جەتىم قالدىرساڭ، ءوز بالاڭنىڭ دا بەزىنە قاشاتىنىن بىلگەيسىڭ. (ورىن ۇسىنىپ.) وتىر!
دەماكوۆ. قورقاقتىقتان ايتىلعان سول ءبىر جالعان كۋالىكتى نەسىنە تاڭبا ەتىپ، بەتىمە باسا بەرەسىڭ. مانا ءبىر ايتتىڭ، سول جەتپەي مە؟
ۆاسيليي (ىزالى كۇلكىمەن جىميىپ). قورقاقتىعىڭ ءوز بەتىڭە تاڭبا بولسا، مەنىڭ جۇرەگىمە قانجار بولىپ قادالعان جوق پا ەدى؟
دەماكوۆ. و، الدامشى دۇنيە، الدامشى دۇنيە! كەشەگى بالانىڭ بۇگىن ۋ بولارىن ەرتەرەك نەگە بىلمەدىڭ؟
ۆاسيليي. باسىڭا اقىل، شاشىڭا اق كىرگەن سوڭ، كەلىپتى. ءبىراق ونداي كەش كەلگەن اقىلدىڭ وكىنىشتەن باسقا بەرەرى جوق، ال وكىنىشتىڭ بەرەرى - كۇيىنىش قانا.
دەماكوۆ. مەنى وسىندا ايداپ كەلگەن دە سول كۇيىك. سەن ءوزىڭ مەنىڭ ماناعى تىلەگىمدى ولگاعا ايتتىڭ با؟
ۆاسيليي. جوق، ايتا الاتىن ەمەسپىن.
دەماكوۆ. نەگە؟
ولگا شىعا كەلەدى.
ۆاسيليي. مىنە، ءوزى دە كەلدى.
ولگا. بۇل كىم؟ (تاني كەتىپ.) ۆاسيا! مەن كىمدى كورىپ تۇرمىن؟
دەماكوۆ. سەنىڭ كورىپ تۇرعانىڭ - ءومىردىڭ تەپكىسىنە تۇسكەن ءبىر سورلى.
ولگا. ادامشىلىق پەن ادال ماحاببات قانا جۇرەتىن بۇل جەردە سەن قالاي ءجۇرسىڭ؟
دەماكوۆ. ساعان جابىلعان جالا ارىما كۇيە بولىپ جۇقتى. ەندى سول كۇيەنى جۇرەگىمنىڭ، قانىمەن جۋسام دا، كەتىرمەكپىن.
ولگا. قانىڭنىڭ ءوزى مايلى كۇيە ەمەس پە، كۇيەنى كۇيەمەن قالاي كەتىرمەكسىڭ؟
دەماكوۆ. جوق، ولگا ۆلاديميروۆنا! مەنىڭ قانىم ءبىر كەزدە بىلعانعانمەن، ءقازىر قايتا تازارعان. سوندىقتان دا مەن ۇيالا ءبىلىپ، ءومىرى سەنى سونىما سالىپ قويعانداي، سەن جۇرگەن كەڭ دۇنيەگە سىيا الماي، سەن جۇرگەن جەردىڭ، كۇنىنە دە قاراي الماي، كەشىرىم سۇراپ، الدىڭا كەلىپ تۇرمىن. كەشىر، وليا! (ءبىر تىزەرلەپ وتىرا كەتەدى.)
ولگا. نەشە جىلدار بويى جارىنان ايرىلىپ، جانى كۇيگەن جاردىڭ، اكەسىنەن ايرىلىپ، زارىققان نارەستەنىڭ تالىقسىعان جاس جۇرەگى ءۇشىن، نەشە جىلدار بويى جازىقسىز توگىلگەن كوزدەردىڭ جاسى ءۇشىن، نەشە جىلدار بويى اۋىر كۇرسىنۋدە وتكەن كۇندەر مەن تۇندەر ءۇشىن، مەن سەنى تابانعا سالىپ تاپتار ەدىم، اتتەڭ، سەن سول وتىرىك كۋالىك ايتۋدىڭ ءوزىن جاۋمەن كۇرەس، وتانعا كومەك دەپ ءتۇسىندىڭ. ويتكەنى سەن وزىڭنەن دارەجەسى ۇلكەندەردىڭ بارىنە قۇلشا تابىناتىن سورلىسىڭ. سەندەيلەرمەن سويلەسكىم دە كەلمەيدى. جوعال كوزىمنەن، جوعال تەزىنەن!
دەماكوۆ. راس، مەن كىمدە اكىمدىك مول بولسا، سونى قۇداي كوردىم. سوندىقتان دا، زاحاروۆتىڭ ق ۇلى بولىپ، سونىڭ ايتقىزعان وتىرىك كۋالىكتەرىنىڭ ءبارى ءوزى ويلاپ شىعارعان جالا ەكەنىن كەش ءبىلدىم، وليا!
ولگا. وسىدان باسقا ايتارىم ەشۋاقىتتا بولمايدى، جوعال! (ۇيگە قايتا كىرەدى.)
ۆاسيليي (وڭاشا). كىم؟.. نە؟.. الدە تاعدىر ما مۇنى وسىنشا اداستىرعان؟ (ويلانعان كۇيى كەتەدى.)
دەماكوۆ (جالعىز). مەنىڭ ەندىگى جالىنارىم ءوزىمنىڭ، ار-ۇجدانىم بولار. (كەتە بەرە ويلانىپ، توقتاي قالادى.) الدە دۋلاتوۆتىڭ ءتىرى ەكەنىن ايتسام با ەكەن؟ ءبىراق مەنىڭ جاقسىلىق دەگەنىم كەيدە جامانشىلىق بولىپ شىعۋشى ەدى، تاعى دا بۇلدىرەر مە ەكەنمىن؟ جوق، جولداس دەماكوۆ! ەندى تايا باسساڭ، كەتتىڭ مۇردەمگە. سوندىقتان الداپ باس اياعىڭدى، ويلاپ باس!
ول ماعان سويلەپ شىعىپ كەتەدى. ازدان سوڭ ۇيدەن «قالامقاس» ءانىن ايتىپ ارمان شىعادى. ول اندەتكەن كۇيى ءار نارسەنى سۋرەتكە ءتۇسىرىپ جۇرگەن كەزدە، وعان تاڭدانا قاراپ لاعىل كەلە جاتادى.
لاعىل. و، عاجاپ! مەنى ابايدىڭ انىمەن قارسى العان بۇل كىم ەدى؟.. بالاقاي؟ موينىڭدى بۇرا كەتشى!
ارمان (جالت بۇرىلىپ). سالەم، تەتيا!
لاعىل (ونىڭ جۇزىنەن الدەنە كورگەندەي، قادالا جاقىندايدى.) سالەم، باۋىرىم! (قول الىسادى.)
ارمان (قول الىسىپ). دۋلاتوۆ!
لاعىل. دۋلاتوۆ؟!
ارمان. دا، دۋلاتوۆ.
لاعىل. سەنىڭ اتىڭ ارمان، ءا؟
ارمان. دا، ارمان (كەيىن شەگىنە بەرەدى.)
لاعىل. قورىقپا، جانىم. مەن سەنىڭ بوتەنىڭ ەمەسپىن.
ارمان. ءسىز كىم ەدىڭىز؟
لاعىل. كەيىن ءبارىن بىلەرسىڭ، ماماڭ قايدا؟
ارمان. ۇيدە.
لاعىل. پاپاڭ؟
ارمان. پاپام مەن تۋماستان بۇرىن ءولىپتى.
لاعىل (شۇعىل وزگەرىپ). سولاي ما؟ ا، سەنىڭ ەگەي اكەڭ بار ەمەس پە؟
ارمان. بار. جوق، ول ءقازىر ۇيدە جوق.
لاعىل (وزىنە). نە سۇرارىمدى دا بىلمەي قالدىم-اۋ. (ارمانعا.) قالاي، وگەي اكەڭ سەنى سۇيە مە؟
ارمان. و، سۇيگەندە قانداي! مامام ايداۋدان كەلگەننەن بەرى عانا از سۇيەتىن بولىپ ءجۇر. ول جوق جىلدارى وتە كوپ سۇيەتىن ەدى.
لاعىل (تاڭدانا قاراپ). سەن نە دەدىڭ؟ ايداۋدان كەلگەن سەنىڭ ماماڭ با؟
ارمان. دا، مەنىڭ مامام. جيىرما جىلعا جىبەرگەن ەكەن. ناقاق بولعان سوڭ، جەتى جىلعا جەتپەي-اق بوساتىپ جىبەردى.
لاعىل (وزىنە). سولاي ما؟ وندا دۋمان جازىقسىز ەكەن عوي. (ءوز ويىمەن الىسىپ ءجۇرىپ كەتەدى. ارمان جىلىسىپ ۇيگە كەتەدى. لاعىل جالعىز.) و، عاجاپ! كەۋدەمدى كەرنەپ كەلگەن بار كۇدىكتى مىنا بالا تالقان ەتتى. ول اكەسىن دە اقتاپ الدى. ءتىپتى كۇندەسىمدەي كورىنگەن شەشەسىنە دە جۇرەگىمدى ەلجىرەتىپ جىبەردى، بۇل نە؟ (ارمان ۇيدەن ولگانى ەرتىپ شىعادى.)
ولگا (باسقىشتان تۇسپەستەن، لاعىلعا تاڭدانا قاراپ تۇر). كەشىرىڭىز، ءسىز كىم بولاسىز؟
لاعىل (جالت بۇرىلىپ، ىلگەرى بىر-ەكى اتتايدى دا، تۇرىپ قالادى). سالەمەتسىز بە؟ ماعان ولگا دۋلاتوۆا كەرەك ەدى.
ولگا. سول ىزدەگەن ادامىڭىز مەنمىن.
لاعىل. امانسىز با، اياۋلىمىز. (ەكەۋى بىرىنە ءبىرى جاقىندايدى.)
ولگا. تانىسپاستان اياۋلىم دەيتىن ءسىز كىم ەدىڭىز؟
لاعىل. مەن ءوزىن-وزى ءومىردىڭ ەركەسىندەي سەزىنىپ، بەيتانىس ادامدارمەن دە ەسكى قادىرلەس دوستارىنداي ەركىن سويلەسە كەتەتىن ادام ەدىم. سول ادەتىم بويىنشا، سالعاننان اشىق ايتايىن، مەن ءدال قازىرگى ساتتە ءسىزدىڭ عاشىعىڭىزبىن. ءبىر كەزدە ەلىمنىڭ ۇلى عاشىق بولسا، ەندى قىزى - مەن عاشىقپىن سىزگە. مەن مۇندا اداسىپ كەلگەن ەدىم، ەندى ويلاسام، ولاي ەمەس، سىزگە ءوزىمنىڭ دوستىق جۇرەگىمدى اكەلىپپىن. مەن سىزگە اجال سۇراپىلىندا اداسىپ قالعانداردىڭ اۋىر ساعىنىشىن اكەلىپپىن. مەن سىزگە ارمانىن ساعىنعانداردىڭ اسىل تىلەگىن اكەلىپپىن. (قولىن ۇسىنىپ.) مەنىڭ دە فاميليام دۋلاتوۆا.
ولگا (قۋانىپ). دۋلاتوۆا. ءسىز دۋماننىڭ قارىنداسىسىز با؟
لاعىل (ءسال كىدىرىپ). ءيا! مەن ەندى ءسىزدىڭ دە ءسىڭلىڭىزبىن.
ولگا (كوز جاسىنا بۋلىعىپ). انىق دۋماننىڭ قارىنداسى بولساڭىز، مەنىڭ دە باۋىرىم ەكەنىڭىز راس. (لاعىلدى قۇشاقتاي الىپ سۇيەدى.) بۇگىنگى كۇن نەتكەن باقىتتى كۇن ەدى؟ ارمان!
لاعىل. ارمان! مەنى مۇندا الىپ كەلگەن سەنسىڭ. كەلشى، كۇنىم! (ونى كوكىرەگىنە قىسادى.) اھ، بالاپانىم، بالاپانىم! جۇرەكتەن جالىن اتىپ شىققان بۇل ءسوزدى مەنىڭ اۋزىمنان ەستىگەن ءبىرىنشى ادام دا، ءور كەۋدەمدى ءبىرىنشى يگەن دە سەنسىڭ، بالاپان. اتتەڭ، اتتەڭ!.. (كەنەت اۋىر ويعا تۇسەدى.)
ولگا (كۇلىمسىرەپ). جاپ-جاس بولا تۇرا، نەتكەن بالاجاندى ەدىڭىز!
لاعىل. ءومىرىم قىسقا بولۋ كەرەك... ونى دا جاسىرماي ايتايىن: جۇرەكتىڭ سىرقاتى مەنى مۇنداي باقىتتان ايىرعان-دى. (كەنەت تىكسىنە قالىپ، ارماندى قويا بەرىپ، وقشاۋ شىعادى دا، وزىنە-وزى كۇبىرلەيدى.) مەن ەسىمنەن اداسقان بولارمىن، نە دەپ كەتتىم وسى؟.قايدا مەندەگى نامىس؟ الدە مىناۋ جازىقسىز جازالاعان انا مەن زارىققان جەتىم بالانىڭ جەتى جىل بويى توگىلگەن كوز جاسى ما مەندەگى قىزعانىش وتىن سوندىرگەن؟ الدە بالاعا دەگەن ماحابباتىم با؟
ولگا. قىمباتتىم، جۇرەگىڭىز جايسىزدانىپ تۇرعان سەكىلدى، دارىگەر شاقىرسام قايتەدى؟
لاعىل. جوق. مەن ءوز جۇرەگىمە ءوزىم دارىگەرمىن، ول ءۇشىن قاپا بولماڭىز. (ارمانعا.) قازاقستاندا ورىس مەكتەبى جوق دەپ قوي ماماڭ سەنى تاستاپ كەتپەك بولدى، ءا؟
ارمان. ءيا! سىزدەردە دە ورىس مەكتەبى بار ما؟
لاعىل. ءبىز وعان ەڭ باي رەسپۋبليكامىز، ورىس مەكتەبى جوق كولحوزىمىز از.
ارمان. اھا، ەندى تاستاپ كەتە المايسىڭدار. مەن دياديامدى شاقىرىپ كەلەيىن. (جۇگىرىپ كەتەدى.)
ولگا (داۋىستايدى). ماما، ەڭ قۇرمەتتى قوناعىڭ كەلدى، ءۇيىڭدى تەزىرەك ازىرلە! (لاعىلعا.) وعان دەيىن مەن ءسىزدى وزىمە ەڭ ىستىق كورىنەتىن جەرمەن تانىستىرا تۇرايىن. جاڭا قاراپ.) مىنە، اعاڭىزدىڭ الىپ جۇرەگى سوعۋىن توقتاتقان جەر. سوعىس بىتكەننەن كەيىن وسىندا كەلىپ مەكەندەگەن ەدىم، ەندى ەلىنە كەتكەلى تۇرمىن.
لاعىل. ءسىز دەريەۆنيادا وسكەن بە ەدىڭىز؟
ولگا. جوق، سوعىستىڭ الدىنداعى ءتورت جىلى اعاڭىزبەن بىرگە تيميريازيەۆ اتىنداعى اكادەميادا، سوعىستان كەيىنگى ەكى جىل وسى اۋداندا، ودان كەيىنگى جەتى جىل ايداۋدا ءوتتى.
لاعىل. ونان قاشان قايتتىڭىز؟
ولگا. بيىل عانا.
لاعىل. مەن ءسىزدىڭ حاتىڭىزداعى «پارتيامىزعا ەڭ ۇلكەن بورىشتى اداممىن» دەگەن سوزىڭىزگە ەندى ءتۇسىندىم.
ولگا. ەگەر دۋماننىڭ تۋعان قارىنداسى بولساڭىز، مەن ءۇشىن ءسىز دە بورىشتىسىز.
لاعىل. بورىشىڭىزدى وتەسۋگە ءازىرمىن. ءبىراق مەن ءوزىمنىڭ كىم ەكەنىمدى ءدال ايتپاي، ءسىزدىڭ الدىڭىزدا كىنالى بولىپ تۇرعان جايىم بار. سول ءۇشىن باسىمدى ءيىپ، كەشىرىم وتىنەمىن، مەن ونىڭ قارىنداسى ەمەسپىن.
ولگا (اڭىرا قاراپ). ەندى كىمىسىز؟
لاعىل (لوبلىپ). جاي ءبىر جاقىنىمىن. ءسىزدىڭ دۋماننان ەشقانداي حابارىڭىز جوق پا؟
ولگا (ۇزاق قادالىپ، مىسقىل تۇردە). شىعىس حالىقتارىنىڭ و دۇنيەدەگى ادامدارمەن دە سويلەسە الاتىنىن ەستىگەنىم بار ەدى. مۇمكىن، ءسىزدىڭ حابارىڭىز بار شىعار؟
لاعىل. مەن بىلەتىن حابارعا قاراعاندا، ول كىسى ءسىزدىڭ تىڭ جەرگە تەزىرەك كەلۋىڭىزدى اسىعا كۇتىپ وتىرعان سەكىلدى.
ولگا (ىزامەن). قالاي، قالاي؟ جۇمباقتاماي، ءجونىڭىزدى ايتىڭىزشى، ءسىز كىمسىز وسى؟
لاعىل. ءالى دە اسىعىستىق ەتسەم، ايىپ ەتپەڭىز، مەن سول كىسىنىڭ قازىرگى زايىبىمىن.
ولگا (تاڭدانا قادالىپ، كەيىن شەگىنە بەرەدى، العاشقىدا داۋسى دا ءالسىز شىعادى). جالعان! ايتقانىڭىزدىڭ ءبارى جالعان! (سويلەۋگە وڭتايلانعان لاعىلدى سويلەتپەيدى.) جوق، ءسىز مەنى ارباماڭىز، الداماڭىز، بارىڭىز!
لاعىل. ءسىز مەنى جازىقسىز جازالاپ تۇرسىز.
ولگا. ەگەر ءسىز دۋماننىڭ زايىبى بولساڭىز، ماعان قالاي كەلدىڭىز؟ بار ءسوزىڭىزدىڭ جالعان ەكەنى وسىدان دا كورىنىپ تۇرعان جوق پا؟
لاعىل. ونى دا جاسىرمايمىن. مەن ءوزىمدى الدانۋشى، دۋمان مەن ءسىزدى الداۋشى كوردىم. سول الجاسقان ىزالى وي مەنى مۇندا الىپ كەلگەن. ارمانى ۇلكەن اۋرۋ جۇرەك كىمنىڭ كىنالى ەكەنىن ءدال سەزە الماي، تايا باسىپتى. ەندى ادامشىلىق پەن كۇندەستىك ءبىر كەۋدەمە سيماي تۇر. ەگەر ماعان ءالى دە سەنبەسەڭىز، دۋماننىڭ ءوزىن تىڭداڭىز. (قالتاسىنان حات الىپ بەرەدى.)
ولگا (ساعاتتى الىپ، ويلانا، قاراپ، ءسال كىدىرەدى دە، وقي باستايدى). «مەنىڭ جوعالعان باقىتىم! مەنىڭ مەزگىلسىز باتقان كۇنىم!» (الىسقا قاراپ.) بۇل مەنىڭ ءسوزىم! بۇل مەنىڭ ون ءۇش جىل بويى اسپاننىڭ كۇنى باتقان سايىن قاقساعان زارىم عوي، ول مۇنى قايدان ءبىلدى؟ (حاتتى تولقي تۇرىپ ىشىنەن وقىپ شىعادى دا، ەلجىرەي سويلەيدى.) «ەسىڭدە مە، وليا! اسپاننان كورەر كۇنىمىز جالعىز، ومىردەن سۇيەر جارىمىز سول كۇندەي جالعىز دەۋشى ەدىك قوي!» ءيا ءبارى دە ەسىمدە. تىرلىگىنە كوزىمدى جەتكىزگەن دە وسى ءسوز! راس، ول كەزدە سولاي دەۋشى ەدىك، ەندى نە دەر ەكەنبىز؟! (باسىن ۇستاپ وتىرا كەتەدى.) نەتكەن اۋىر وكىنىش ەدى بۇل؟
ۆاسيليي مەن ارمان كەلەدى.
ولگا. مەنىڭ ناق سۇيەرىممەن تانىسىڭىز.
ۆاسيليي (لاعىلمەن قول الىسىپ). ۆينوگرادوۆ.
لاعىل. دۋلاتوۆا.
ولگا (ىلە). ياعني دۋمان ءدۋلاتوۆيچتىڭ قازىرگى زايىبى.
ۆاسيليي (كۇلىمسىرەپ). وليا! سەن ءسال جاڭىلىپ وتىرسىڭ. دۋماننىڭ قارىنداسى دە.
ولگا. قايتالاپ ايتايىن، دۋمان ءدۋلاتوۆيچتىڭ زايىبى.
ۆاسيليي (ونىڭ وڭىنەن الدەنەنى كورگەندەي، قادالا جاقىندايدى). وليا! ساعان نە بولدى؟
ولگا. مەن كىناسىز بولسام دا، سەنەن كەشىرىم وتىنەمىن.
ۆاسيليي. نە ءۇشىن؟
ولگا (ءار ءسوزىن ءۇزىپ - ءۇزىپ). مەن سەنى الداپپىن، ۆاسيا!
ۆاسيليي. قالاي؟
ولگا. ارماننىڭ اكەسى ءتىرى ەكەن. (ارمان شەشەسىنە جەتىپ كەلەدى دە، سۇراۋعا باتا الماي، تۇرىپ قالادى.)
ۆاسيليي. ولگا، سەن نە ايتىپ وتىرعانىڭدى سەزەمىسىڭ؟
ولگا. جاقسى سەزەمىن.
ارمان. سوندا قالاي، مەنىڭ پاپام راس ءتىرى مە؟
ولگا. اح! ارمانىم! نە دەرمىن ساعان، كۇنىم؟!. الدە... الدە... جوق!. جوق! (ءۆاسيلييدى نۇسقاپ، بۋلىعا سويلەيدى.) مىنە، مىنە سەنىڭ اكەڭ!
ۆاسيليي. توقتاشى، وليا! ايتپاشى ونداي ارزان ۇكىمدى. نە بوپ كەتتى مىنا دۇنيە؟ جارقىراعان كۇن دە كۇنگىرت، كۇننەن دە نۇرلى كورىنەتىن سەن دە كۇڭگىرت، بۇل قالاي؟ الدە مەنىڭ كۇن دەگەنىم - ءتۇن، نۇر دەگەنىم جالتىراعان بوياۋ ما ەدى؟
ولگا. سوزىڭە دە، ويىڭا دا ءتۇسىندىم، ۆاسيا! مەن جازىقسىز جازالانۋدىڭ مۇنان دا زورىن كورگەن جانمىن، وتىنەمىن، توقتات مىنا كۇدىگىڭدى، توقتات تەزىنەن!
ارمان (شەشەسىن قۇشاقتاي الىپ). بۇل نە، ماما؟
ولگا (تۇڭعىش رەت جاسقا بۋلىعىپ). اح، ارمانىم! (بالاسىن قۇشاقتايدى.)
شىمىلدىق.
ءۇشىنشى پەردە
ءۇشىنشى سۋرەت
سابىردىڭ كابينەتى.
پەردە اشىلعاندا سابىر تەلەفوندا بىرەۋمەن سويلەسىپ وتىر.
سابىر. جولداس ساۋمالبايەۆ! مەن الدەكىم ەمەس، اۋدان باسشىلارىنىڭ ءبىرى ەسەبىندە سىزبەن سويلەسىپ وتىرمىن عوي، سوندىقتان... (تەلەفون ۇزىلەدى، سابىر تەلەفونعا كۇلە قاراپ.) ءسىز تەلەفوننىڭ ترۋبكاسىن ەمەس، ءوزىڭىزدى لاقتىرىپ وتىرسىز، جولداس ساۋمالبايەۆ. (تەلەفون شىلدىرايدى. سابىر تىڭداپ.) مەن تىڭداپ تۇرمىن. ءيا... ءيا... عاپۋ ەتىڭىز، مەن ءوزىمدى تويعا شاقىرۋشى بيكەشتىڭ كىم ەكەنىن بىلە الماي سورلاپ وتىرمىن.ءسىز دۋماننىڭ مەن بىلمەيتىن قايداعى قارىنداسى ەدىڭىز؟ اتىڭىز كىم؟.. ىم... سونىمەن دۋمان وسى ساپار وشاعاننىڭ ورنىنا باستىق بولىپ كەلەدى، ءسىز سول ءۇشىن جاسايتىن تويىڭىزعا مەنى دە شاقىرىپ تۇرسىز، ءا؟.. ال ەگەر ءسىز دۋماننىڭ قارىنداسى بولماي، وشاعاننىڭ بالدىزى بولساڭىز، قاي ۇيگە بارايىن؟ قانشا قۇبىلتقانىڭىزبەن، داۋسىڭىزدى وزگەرتە المادىڭىز، كومەيىڭىزگە زاقىم كەلەر، قوش بولىڭىز. (تەلەفوندى تاستاي سالادى.) Ex، وشاعان! وشاعان! مانسابىڭا قورعان ەتەرىن وسىنداي ۇساق قۋلىق. ونىڭ ءوزى دە الىسقا بارمايتىن شوپ-شولاق. (ويلانىپ.) ساناسى ساياز مانساپقور ادامنىڭ جامانشىلىقتى تالعامايتىنى نەلىكتەن ەكەن وسى؟ الدە مانساپ دەگەن ار-ۇجداندى بۋىپ تاستايتىن سوندايلىق ءبىر سيقىر ما؟ (كىرىپ كەلە جاتقان دۋماندى كورەدى دە، قولىن ۇسىنا تۇرەگەلەدى.) قالاي قۇتتىقتاۋىمىزعا بولا ما؟
دۋمان (ىزالى كۇلكىمەن مىرس ەتىپ). بولادى، ابدەن بولادى، تەك باسقانى ەمەس، بيلەتىمدى عانا قۇتتىقتا. (الدەنەنى اسىعا جازا باستايدى.)
سابىر (اڭىرىپ). بيلەتىڭ نە؟
دۋمان. مەن بۇگىن پارتبيلەتىمنەن ايرىلىپ قالا جازدادىم.
سابىر، سەبەپ؟
دۋمان. نە سەبەپ ەكەنىن بىلمەيمىن، مەنى كەشە عانا پارتيانىڭ وسى اۋدانداعى ەڭ ادال ۇلى دەپ ماقتاعان ساۋمالبايەۆ بۇگىن جاۋداي كورىپ قىتىعىما قاتتى ءتيدى.
سابىر. نە ءۇشىن؟
دۋمان. انەۋگى حات ءۇشىن. مەن بۇل حاتتى جازعان ول دۇنيەدەگى ولگا گالكينا ەمەس، وسى دۇنيەدەگى ءتىرى ولىكتەردىڭ ءبىرى بولۋى دا مۇمكىن دەپ ەدىم، ايەلىڭنىڭ ءتىرى ەكەنى جۇرتتىڭ بارىنە ءمالىم بولسا دا، سەن پارتيادان ءالى دە جاسىراسىڭ، ءا؟ - دەپ، زىركىلدەي جونەلدى. ونىڭ سول ءبىر دورەكى سوزدەرىنە شىداي الماي، ءتىلدىڭ تيەگىن مەن دە اعىتتىم. قۇرتامىن دا جويامىن دەپ ول قالدى. ول زامان وتكەن، اققا زاۋال ەندى جوق دەپ، مەن كەتتىم.
سابىر. بۇل نە، كەلە جوسىلتىپ وتىرعانىن؟
دۋمان (ءالى جازا وتىرىپ سويلەيدى). وسىنداعى ءتاۋىر ۇيلەردىڭ ءتىزىمى.
سابىر. ونى قايتەسىڭ؟
دۋمان. جاڭا سوۆحوزدىڭ ادامدارى كەلە جاتىر. ساۋمالبايەۆ سولاردىڭ ەكى ءجۇزىن وسى كولحوزعا ورنالاستىرۋدى ماعان جۇكتەدى. كوردىڭ بە؟ وشاعاننىڭ جۇگىن ماعان ارتىپ وتىرعان قىساسىن.
سابىر. قىساس؟!
دۋمان. ءيا! ونىڭ ويىنشا ەكى ءجۇز ادامدى ءبىر كولحوزعا ورنالاستىرۋ مۇمكىن ەمەس.
سابىر. سوندا قالاي؟ ەگەر سولاردىڭ ءقايسىبىرى ورنالاسا الماي رەنىش تۋعىزا قالسا، سول ءۇشىن سەنى سوقپاق پا؟
دۋمان. ناق سولاي. ال مەن دوستارىمىز كەلگەندە ۇيلەرىمىزدىڭ ءتورت ەسە كەڭەيىپ كەتكەندىگىن كورسەتىپ ءوزىن سوقپاقپىن. ءما، قاراپ جىبەر! (جازىپ وتىرعان قاعازىن سابىرعا بەرەدى دە، ەكىنشى ءبىر قاعازدى جازا باستايدى).
سابىر (قولىنداعى قاعازعا قاراي وتىرىپ سويلەيدى). ەلەنىپ ەسكەرىلمەگەن اۋرۋدىڭ ولىمگە اپارمايتىنى جوق. جامانشىلىق تا سول سەكىلدى ەكەن. سوندىقتان كوسەۋبايەۆتى تەزىنەن ەمدەمەسەك بولماس.
دۋمان (جازا وتىرىپ سويلەيدى). ساقتان! ءبىرىنشى سەكرەتار بۇگىن دەمالىسقا كەتتى. اۋداندى باسقاراتىنداردىڭ ەندىگى بەدەلدىسى ساۋمالبايەۆ. ساۋمالبايەۆتى باسقاراتىن - ايەلى تاناش، تاناشتى باسقاراتىن - وشاعاننىڭ ايەلى مەن ساۋداگەر بالدىزى.
سابىر. ايتپاقشى، سەنىڭ ءبىر قارىنداسىڭ وشاعاننىڭ ورنىنا باستىق بولعانىڭ ءۇشىن جاسايتىن تويىنا شاقىردى. ول قايداعى قارىنداسىڭ؟
دۋمان. مەندە قارىنداستىڭ ونداي اقىماعى تۇگىل، اقىلدىسى دا بولعان ەمەس.
سابىر. سوندا مەنى تويعا شاقىرۋشى كىم؟
دۋمان. ءبىزدىڭ كولحوزدا مۇنداي ۇساق قۋلىققا باراتىن وشاعاننان باسقا كىم بار؟ بالدىزىن بارلاۋشى ەتىپ وتىرعان سول بولار.
سابىر. سەن بۇل تىزىممەن نە ىستەمەكسىڭ؟
دۋمان. ءوزىم جاعالاي ءجۇرىپ كوزبە-كوز ازىرلەتەمىن.
سابىر. جوق، ولاي ەتپە! ءۇي ازىرلەۋمەن بىرگە ولاردى قالاي قارسى الۋدى دا كەڭەسەيىك، ول ءۇشىن سەن ءقازىر راديو تورابىنا بار دا جۇرتتى مادەنيەت سارايىنا شاقىر.
دۋمان. ول دا ءجون ەكەن. (جازىپ وتىرعان قاعازىن ۇسىنىپ.) مىناعان قول قويىپ جىبەر، مەن كەتەيىن.
سابىر. بۇل نە؟
دۋمان. لاعىل مەنىڭ تەلەگراممالارىما جاۋاپ قاتپاي قويدى، ەندى سەنىڭ اتىڭنان بەرمەسەم بولار ەمەس.
سابىر ول بەرگەن قاعازدى ىشىنەن وقىپ شىعادى دا، قول قويادى، دۋمان سومى الىپ كەتەدى. ازدان سوڭ، وشاعان كەلەدى.
وشاعان. رۇقسات پا ەكەن؟
سابىر. ءسىز ءوز ايەلىڭىزدەن باسقادان رۇقسات سۇراماۋشى ەدىڭىز، قاشاننان بەرى مۇنداي ءتارتىپتى بولا قالعانسىز؟
وشاعان. مەن كىمدى جاقسى كورسەم، رۇقساتتى سونان عانا سۇرايمىن. ايتپاقشى، مەنىڭ سول ءامىرشىم ساعان تەلەفون سوقتى ما؟
سابىر. جوق، ول كىسىنىڭ مەندە نە جۇمىسى بار ەكەن؟
وشاعان. بالدىزىم دا سوققان جوق پا؟
سابىر. جوق.
وشاعان. وندا كەشكى ساعات جەتىدە ءبىزدىڭ ۇيگە كەلە قال!
سابىر. نە ءۇشىن؟
وشاعان. بۇگىنگى كۇن - بالدىزىمنىڭ تۋعان كۇنى، سونىڭ قۇرمەتىنە ارناعان ەكى-ۇش كىسىلىك قانا تويىمىز بار.
سابىر (بارلاي قاراپ، مىسقىلمەن). بالدىزىڭىز مەنى باسقا ءبىر تويعا شاقىرعان ەدى، ءسىز ونىڭ تۋعان كۇنىنە شاقىراسىز، الدىمەن قايسىسىنا بارسام ەكەن؟
وشاعان (وتىرىك اڭقاۋلانىپ). باسقا توي؟!
سابىر. ءيا، ول دۋماننىڭ ءسىزدى قۇلاتىپ، ورنىڭىزدى تارتىپ الاتىنىنا سەنەتىن سەكىلدى، سول ءۇشىن توي جاساماق.
وشاعان (كۇلە سويلەپ). مەنىڭ ورنىمدى تارتىپ الاتىن دۋلاتوۆ پا، ول ءۇشىن توي جاسايتىن مەنىڭ بالدىزىم با؟ وندا الجاسقان ەكەنسىز، دوستىم.
سابىر. وشاعان كوسەۋبايەۆيچ! مەن بالدىزىڭىزدى نە ءۇشىن دۋماننىڭ قارىنداسى ەتىپ سويلەتكەنىڭىزدى جاقسى بىلەمىن. سوندىقتان مەنى ارباپ قايتەسىز؟
وشاعان (ساسقالاقتاپ). اللام ساقتاسىن، ول نە دەگەنىڭ؟ ءبىز سياقتى ادال دوستار ءبىرىن-بىرى ارباسا دۇنيە نە بولماق!
سابىر. وزگە دۇنيەنى قويا تۇرىپ، ءوز كەۋدەمىزدىڭ توزباۋىن ويلايىق تا.
وشاعان. سونى ويلاعاندىقتان عوي، سەنى تويعا شاقىرىپ وتىرعانىم. كەلمەي قالىپ، سوگىس الىپ جۇرمە. سۇلۋ قىزدان سوگىس الۋ ەسكەرتۋى تىركەلگەن قاتاڭ سوگىستەن كەم بولمايدى.
سابىر. قۇرمەتتەرىڭىزگە راقمەت. اۋداننان كەلىپ ۇلگەرە الماسام، ايىپ ەتپەسسىزدەر.
وشاعان. ۇلگىر، ۇلگىرەسىڭ. ايتپاقشى، اۋدانعا بارا قالساڭ، ەسىڭدە بولسىن: ساۋمالبايەۆ جولداس: «دۋلاتوۆتىڭ قىلمىسىن سابىر بىلە مە؟» - دەپ ەدى، مەن: «بىلمەيدى» - دەدىم. ەگەر سۇراي قالسا، ءوزىڭ دە سولاي دە.
سابىر (مىرس ەتىپ). نەمەنە، وتىرىك ايتىڭدار دەگەن نۋسقاۋ الىپ پا ەدىڭىز؟
ونەر قايراتكەرلەرىمەن بىرگە. وتىرعاندار: ا جۇبانوۆ، س. مايقانوۆا، ءا. ابىشيەۆ. تۇرعاندار: ب. دوسىمجانوۆ، ءا. مامبەتوۆ، X بوكەيەۆا، ر. جامانوۆا، ش. جانداربەكوۆا، ب. كوشمانبەتوۆ، د. تولەبايەۆا، س. مۇحامەتجانوۆ، ك. كەنجەتايەۆ.
سۇحبات. ا. سافروكوۆ، م. بازاربايەۆ، ءا. ابىشيەۆ، ءا. مامبەتوۆ.
«نامىس گۆاردياسى»، گەنەرال پانفيلوۆ رولىندە – ك. قۋانىشبايەۆ.
«نامىس گۆاردياسى» سپەكتاكلىنەن كورىنىس. جامبوزوۆ - س. ورازبايەۆ، نامىس ۇلى - ءا. مولدابەكوۆ، مەيرام - ر. سەيتىمەتوۆ، نينا - ت. تاسىبەكوۆا.
«دوستىق پەن ماحاببات» سپەكتاكلىنەن كورىنىس. ساۋلە - X. بوكەيەۆا، سايران - س. تەلعارايەۆ، تايمان - س. قوجامقۇلوۆ، شەكەر - ش. جانداربەكوۆا.
«دوستىق پەن ماحاببات». ساۋلە - X. بوكەيەۆا، تەمىر - ش، ايمانوۆ.
«دوستىق پەن ماحاببات» س. قوجامقۇلوۆ – تايمان رولىندە.
«دوستىق پەن ماحاببات». بولەكباس - ق. ءقاريموۆ، ميرون - ءادىلشىنوۆ، تەمىر - ش. ايمانوۆ، مىرقال - ە. ءومىرزاقوۆ، ساۋلە، - X. بوكەيەۆا، ابزال - ق. بادىروۆ.
«بەلگىسىز باتىر». م. سۇرتىبايەۆ - تاعدىر رولىندە.
«بەلگىسىز باتىر». زۋرا - ر. ماشۋروۆا، يمان - P. سەيتىمەتوۆ، دۇرمەك - ا. جولىمبەتوۆ، ماردان - ش. مۋسين، جانجار - ب. ريموۆا، جاندوس - س. ورازبايەۆ، سامال - گ. اسپەتوۆا، گۇلزار - ز. دوسانوۆا.
«مانساپ پەن ۇجدان». باعلان رولىندە – ى. نوعايبايەۆ، ارمان رولىندە – ا. ءاشىموۆ.
ك. قارمىسوۆ – «كۇنشىلدىك» سپەكتاكلىندەگى كەريمان رولىندە.
«كۇنشىلدىك» سپەكتاكلىنەن كورىنىس. نازگۇل – ز. دوسانوۆا، مەرەي – ن. ءجانتورين.
«نۇرلى جاڭبىر» سپەكتاكلىنەن. مۇحيت رولىندە – د. جولجاقسىنوۆ. ءمادينا رولىندە – د. كادەنوۆا.
«نۇرلى جاڭبىر» سپەكتاكلىنەن كورىنىس. گاككۋ - ع. ابدىنالييەۆا، ارمان - ن. جاقىپبايەۆ، باعلان - م. باقتىگەرەيەۆ، عالىم - ت. ايتقوجينوۆ، زاۋزات - ر. حادجييەۆا.
«نۇرلى جاڭبىر». باعلان - م. باقتىگەرەيەۆ، مۇحيت - د. جولجاقسىنوۆ.
وشاعان. قىلجاقتى قوي دا، ويلان، دوستىم. سەن دۋلاتوۆ ءۇشىن تەكتەن تەككە مەرت بولعالى ءجۇرسىڭ. وزىڭە ساۋمالبايەۆ جولداس تەلەفون سوقتى ما؟
سابىر. ءيا، سوقتى. ونىڭ بىزگە تاققان ايىبى نە، سۇراعان ماتەريالى نە؟
وشاعان. ءبىزدى دۋلاتوۆتىڭ قىلمىسىن بۇركەپ، مىنەزدەمەنى وتىرىك ماقتاپ بەرگەنىمىز ءۇشىن ايىپتايدى. سۇرايتىنى سول مىنەزدەمەنىڭ ورنىنا مىناۋ... (ءبىر قاعاز بەرەدى.) قولىڭدى تەزىرەك قويىپ جىبەر.
سابىر (ىشىنەن وقىپ شىعادى دا، وشاعانعا كەكتەنە قادالادى). وسىدان ءبىر جەتى بۇرىن پارتبيۋرونىڭ دۋلاتوۆتى ماقتاپ بەرگەن مىنەزدەمەسىنە قول كوتەرگەننىڭ ءبىرى ءسىز ەمەس پە ەدىڭىز؟
وشاعان. ءيا، مەنمىن. ونى جاسىرعان كىم بار؟
سابىر. ەندى وشىگە، ورشەلەنە جازعان مىناۋىڭىز نەمەنە؟
وشاعان. سۇراۋىڭا سۇراۋ. نەگە بىزدەر دۋلاتوۆتىڭ ءوزىن ءوزى ءولدى دەپ جاريالاپ، ايەلى مەن بالاسىن اداستىرىپ كەتكەن قىلمىسىن جاسىرامىز؟ نەگە بىزدەر ساۋ باسىمىزعا ساقينا تىلەيمىز؟
سابىر. دۋلاتوۆتى ماقتاپ قولىڭىزدى كوتەرگەن كەزدە، سول ايەلدىڭ حاتى قالتاڭىزدا ەمەس پە ەدى؟
وشاعان. ءيا، قالتامدا بولاتىن، ونى دا جاسىرمان.
سابىر. ەندى نە ءۇشىن لاي سۋدان بالىق اۋلاپ ءجۇرسىز؟
وشاعان (ىزالانىپ). سەندەر - مەنى اداستىرعان، سەندەر! سەندەرگە قارسى كەلە الماي كوتەرىلگەن قولىم ەندى وزىمە شوقپارداي سوگىس اپەرگەلى تۇر.
سابىر. دۋلاتوۆتى ۇرلانىپ بارىپ ۇرىپ، ەندى سول ۇرلىعىڭىزدى (قاعازدى كوتەرىپ.) مىنامەن بۇركەمەكسىز، ءا؟
وشاعان (اشۋمەن اتىپ تۇرىپ). نە دەيسىڭ؟ سەن ءوزىڭ كىممەن سويلەسىپ تۇرعانىڭدى سەزەمىسىڭ؟
سابىر. مەن ەڭ اقىرى قۋلىعى مەن سۇمدىعى دا جاڭارماي باياعى قالپىندا قالعان، بار جاقسىلىقتى جامانشىلىقتان ىزدەيتىن، دوستىقتى دا، جولداستىقتى دا، ادامشىلىقتى دا اقشامەن ساتىپ العىسى كەلەتىن، مانسابى ءۇشىن ساۋداعا ۇجدانىنان باستاپ بالدىزىنىڭ تۋعان كۇنىنە دەيىن سالاتىن وشاعان كوسەۋبايەۆيچپەن سويلەسىپ وتىرمىن. ەڭ سوڭعى ايتارىم مىناۋ! (جاڭاعى قاعازدى جىرتىپ-جىرتىپ لاقتىرادى.)
وشاعان (قاعازدى تەرە ءجۇرىپ سويلەيدى). قۇرىدىڭ، دوستىم، قۇرتتىڭ ءوزىڭدى. مەن سەنى ەرتەڭ رايكومنىڭ الدىندا ءدال وسى قاعازداي تالقانداپ، كولحوزدان قۋامىن، ازىق-تۇلىگىڭدى سايلاي بەر. (ول ەسىككە جەتكەن كەزدە قارسى الدىنان دەماكوۆ كەلىپ كىرەدى. وشاعان تەز وزگەرە قالىپ، ونىڭ قولىنان ۇستاي الادى.) سالەم، اركاديي اركاديەۆيچ! س پريەزدوم! قاشان كەلدىڭىز؟
دەماكوۆ (كوڭىلسىز). كەشە كەشكە.
وشاعان. ءۇي ءىشىڭىز تەگىس امان با، ءبارىن دە ەسەن-ساۋ اكەلدىڭىز بە؟
دەماكوۆ. ءبارى دە امان. (سابىرمەن قول الىسا بەرە.) مەن سىزدەرگە بوگەت جاساعان جوقپىن با؟
سابىر. ءدال وسى ساتتەگى جۇمىسىمىز وسەك تىڭداۋ عانا. ونى بوگەگەنىڭىزگە راقمەت.
دەماكوۆ. وندا جۇمىستارىڭىز اۋىر ەكەن.
سابىر. ويلاپ قاراساڭىز، شىنىندا اۋىر.
دەماكوۆ. وسەكتىڭ كىمگە اۋىر، كىمگە جەڭىل ەكەنىن وشاعان كوسەۋبايەۆيچ ەكەۋمىز ويلانباي-اق بىلەمىز. ويتكەنى بىزدەر ونىڭ مەكتەبىنەن كوبىرەك وتكەندەرمىز، سولاي ەمەس پە، وشاعان كوسەۋبايەۆيچ، ءا؟
وشاعان (تۇسىنە الماي قالىپ). ارينە، ارينە.
دەماكوۆ. كوردىڭ بە، جولداس سەكرەتار! وشاعان كوسەۋبايەۆيچپەن بىزدەر وتە ۇساق ادامدارمىز، ءبىراق ەستەرىڭىزدە بولسىن، بىرەۋگە جامانشىلىق ىستەۋ ءۇشىن الىپ باتىر بولۋدىڭ قاجەتى جوق. سونىڭ ءبىر ايعاعى مىناۋ. (ءتوس قالتاسىنان. 1-سۋرەتتەگى پاكەتتى الىپ سابىرعا بەردى. ول پاكەتتى الىپ ىشىنەن وقي باستايدى.)
وشاعان (دەماكوۆتى وڭاشالاپ). بۇل - ومىردەن تۇڭىلگەندەردىڭ ءسوزى عوي. ءسىز مۇنى نەلىكتەن ايتتىڭىز ەكەن؟
دەماكوۆ. دەمىم بىتۋگە تاقالعان بولۋ كەرەك، سوڭعى كەزدە وسىلاي سويلەسەم عانا راحاتتانامىن.
وشاعان. قانىم مۇزداپ كەتتى، ونداي ءسوزدى ايتپاڭىزشى، اركاديي اركاديەۆيچ!
دەماكوۆ. قورىقپاي - اق قويىڭىز، اقتىق دەمىڭىز بىتۋگە تاقالعانمەن، ءسىز ءالى كوپ جاسايسىز.
وشاعان. ايتقانىڭىز كەلسىن. ا، ايتپاقشى قاعىس ەستىمەسەم، ءسىز ماعان اقتىق دەمىڭ تاقالدى دەدىڭىز - اۋ وسى. سول ءسوزىڭىزدىڭ استارى قالاي؟
دەماكوۆ. دەمىڭىزدىڭ قانشا قالعانىن بايقايىن، شىنىڭىزدى ايتىڭىزشى، كولحوزىڭىزدىڭ ىرگەسىنەن جاڭا سوۆحوز ورنايتىن بولعانىن ەستىگەندە ءقايتتىڭىز؟
وشاعان. نە قايتەتىنى بار؟ ءبىرىمىز ەمەس، ءبارىمىز دە قۋاندىق.
دەماكوۆ. كولحوزدىڭ جەرى كەتەدى دەپ، دۋلاتوۆتىڭ بۇل يدەياسىنا ءسىز قارسى ەدىڭىز عوي، ەندى ءوزىڭىزدىڭ جەڭىلگەنىڭىزگە قۋانۋىڭىز قالاي؟
وشاعان. ول جەڭىلۋ ەمەس، ءتۇسىنۋ. تۇسىنبەگەن كەزىمدە قارسى ەدىم، ەندى ءتۇسىندىم.
دەماكوۆ. تۇسىنسەڭىز، بۇگىن سول سوۆحوزدىڭ ديرەكتورى ەرتەڭ ەكى جۇزدەي جۇمىسشىلارى كەلەدى، وسى العاشقى كەلگەن توپتى ورنالاستىرۋ ءسىزدىڭ كولحوزعا تاپسىرىلىپ وتىر. بوس ءسوزدى قويىپ، ەندى سونى كەڭەسەيىك.
سابىر. ءيا، سىزدەر سونى كەڭەسە بەرىڭىزدەر، مەن اۋدانمەن سويلەسە سالا ءقازىر كەلەمىن. (كەتەدى. سول كەزدە راديودان دۋمان مەن. ءبىر قىزدىڭ داۋسى ەستىلەدى.)
قىز. قوش كەلدىڭىز، دۋمان اعا!
دۋمان (ەنتىگە سويلەپ). راقمەت، قالقام. قانە، قاسىما وتىرا قال، ەكەۋمىز كولحوزشىلاردىڭ قۋانىشىن ەسەلەيىك.
قىز. ءوزىڭىز وتە قۋانىشتىسىز عوي. الدە ارمان كەلدى مە؟
دۋمان. ارماننىڭ ءوزى كەلمەسە دە، ەكى جۇزدەي اعالارى مەن اپالارى كەلە جاتىر.
وشاعان (تىستەنە سويلەپ). ساندالىپسىڭ. (راديونى توقتاتىپ تاستاي سالا دەماكوۆقا جىلميا قاراي قالىپ.) قالاي، اركاديي اركاديەۆيچ! مەنىڭ انەۋگى حاتىمدى جەرىنە جەتكىزدىڭىز بە؟
دەماكوۆ (كۇرسىنە سويلەپ). ءوز ويىمشا ءتيىستى جەرىنە ءدال جەتتى.
وشاعان. اركاديي اركاديەۆيچ! شىنىمدى ايتايىن، مەن بۇگىن ءسىزدى تانىماي قالدىم. ءۇنىڭىز دە، ءوڭىڭىز دە كوردەن شىققانداي، بۇل نە؟ الدە دۋلاتوۆتىڭ مەن جاسىردى، ءسىز اتىلدى دەپ جۇرگەن ايەلى ءبىر-اق ادام بولىپ شىقتى ما؟
دەماكوۆ. ءيا، ءبىر-اق ادام، ءبىر-اق ادام! (ستولدى ۇرىپ.) ساۋلە مولايعان سايىن كولەڭكە ازايا تۇسەدى، سوندىقتان ءسىز ەكەۋمىز سياقتىلارعا، كىمنەن بولسا دا، قورعاناتىن كەز جەتتى.
وشاعان. ءسىز نە ءۇشىن مۇنشا كۇيىنەسىز وسى؟ الدە ول ايەلدىڭ ايىپتالۋىنا كىنالى ءسىز بە ەدىڭىز؟
دەماكوۆ (ستولدى تاعى ۇرعىلاپ). مەنمىن، مەنى مەن؟
وشاعان (ويلانا سويلەپ). اركاديي اركاديەۆيچ! مەنى ءوزىڭىزدىڭ سەنىمدى دوسىڭىز كورىپ، وسىنداي قۇپيا سىرىڭىزدى جاسىرماي ايتقانىڭىزعا راقمەت. سونىڭ ورايىنا مەن دە سىزگە ءبىر قۇپيا سىرىمدى، جان بالاسىنا ايتىلماعان، ايتىلمايتىن سىرىمدى اشايىن. ءسىزدىڭ باسىڭىزداعى ءدال وسى لاڭ مەنىڭ باسىمدا دا بار. (قول الىسىپ). كەلىڭىز، بىرىگىپ قارسى ارەكەت جاسايىق.
دەماكوۆ. ءسىز نە ىستەپ ەدىڭىز؟
وشاعان. كەشەدەن بەرى ويلاپ قاراسام، ول ايەلدىڭ دۋماننان اداسىپ قالۋىنا سەبەپكەردىڭ ءبىرى مەن ەكەنمىن.
دەماكوۆ. قالاي؟
وشاعان. مەن ءبىر كەزدە دۋماننىڭ شەشەسىنىڭ اتىنان ول ايەلگە حات جازعان ەدىم.
دەماكوۆ. نە ءۇشىن؟
وشاعان. دۋلاتوۆتى مەنىڭ بالدىزىم دا ءسۇيۋشى ەدى، ءارى سونىڭ، ءارى شەشەسىنىڭ تىلەگىن تاستاي الماعانىم.
دەماكوۆ. ەگەر ءسىز دۋماننىڭ ءتىرى كەلگەنىن حابارلاساڭىز عوي، ول ايەلدىڭ مۇنداي باقىتسىزدىققا ۇشىراماۋى دا مۇمكىن، ءا؟
وشاعان. وعان ءسوز بار ما!
دەماكوۆ. نەتكەن جاۋىز ەدىڭىز!
وشاعان. قۇرمەتتىم، بىزدە دوس ادامدار ءبىرىن-بىرى جاۋىز دەمەيدى. ونداي ءسوزدى ماعان ايتپاۋىڭىزدى وتىنەمىن.
دەماكوۆ. بار ادامنىڭ دوستىعى ءسىز ەكەۋمىزدىڭ دوستىعىمىزداي بولسا، دۇنيە نە بولار ەدى؟ تاعىلار دۇنيەسى بولار ەدى!
وشاعان. سولاي ما؟ وندا مەن الجاسقان ەكەنمىن.
دەماكوۆ. الجاسۋ از. ەرتەڭ ول ايەل كەلىپ، حاتىڭىزدى الدىڭىزعا جايىپ سالادى، سول كەزدە ءسىز تىرىدەي جەرگە كىرەسىز.
وشاعان. سىزگە دە جەنىل تيمەس، ءبىرىمىزدى - ءبىرىمىز قاجاپ قايتەمىز. ونان دا الدىن الا قام جاسايىق تا.
دەماكوۆ. باقىتتى باسقانىن قايعىسىنان تاباتىندارعا بارلىق جول جابىلعان.
وشاعان. ەگەر ول ايەل كەلە قالسا، ءسىز بەن ءبىز بۇكىل جۇرت الدىندا ماسقارا بولامىز. ءتىپتى سوتتالۋىمىز دا عاجاپ ەمەس. سوندىقتان قالاي دا ونى كەلتىرمەۋدىڭ جولىن تاپقانىمىز ءجون ەمەس پە؟
دەماكوۆ. كەلتىرمەۋدىڭ جولى؟! قانداي؟
وشاعان. مەندە ءبىر وي بار، ءبىراق ايتۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى.
دەماكوۆ. ءسىز تايىناتىن ەندى ەشتەڭە جوق، ايتا بەرىڭىز.
وشاعان. پوەزد بۇل جەرگە تان اتا كەلەدى عوي.
دەماكوۆ. ءيا، پوەزد تاڭ اتا كەلەدى، سونان سوڭ؟
وشاعان. شىركىن دۇنيە!.. ستانسيادان بەرگى ەلسىز دالادا ءسىز ەكەۋمىزگە جولدى كەڭىرەك اشاتىن ەكى-ۇش كىسىلىك قانا بار اۆاريا جاسالا قالسا!.. جازاسىن دۋلاتوۆتىڭ تارتاتىنىنا مەن كەپىل بولار ەدىم.
دەماكوۆ (ونىڭ القىمىنان الا ءتۇسىپ). اح، وڭباعان! سەن مەنى كىسى ولتىرۋگە دە يتەرمەك پە ەدىڭ؟
دۋمان كىرىپ كەلەدى.
دۋمان. بۇل نە؟ ويىن با، جانجال ما؟
وشاعان (ساسپاستان). ءجاي انشەيىن... مىنا جولداس ەرتەدە ءوزىنىڭ ءبىر اقىماق دوسىن قالاي سىعىمداعانىن كورسەتىپ تۇر. تانىسىڭىزدار. اۋدانىمىزدىڭ دۋمان دۋلاتوۆيچ دەيتىن ماقتانى وسى. (كەتەدى. دۋمان دەماكوۆقا جاقىندايدى.)
دەماكوۆ (ءسال ەزۋ تارتا قول ۇسىنىپ). ءسىز مەنى تانىماي تۇرسىز با؟ ەرتەدە بىر-ەكى رەت كورىسكەن ەدىك قوي.
دۋمان. ءيا، كورىسكەنبىز. «مەن ونداي وپاسىز ايەلدىڭ بايىمەن سويلەسەتىن اقىماق ەمەسپىن!» - دەپ، كابينەتىڭىزدەن ايداپ تا شىققانسىز.
دەماكوۆ. ولاي دەگەن مەن ەمەس، اراق بولار...
دۋمان. شىنىندا دا، ول كۇنى ءسىز ماس ەدىڭىز. ەكىنشى رەت بارعانىمدا، ادامشا قابىلداپ، بارلىق جايدى جاقسى بايانداپ بەردىڭىز. ءبىراق سول ايتقاندارىڭىزدىڭ تاعى دا بەكەر بولىپ شىققانى تۇسىنىكسىز.
دەماكوۆ. ماعان ءبارى دە تۇسىنىكتى. سوندىقتان دا مەن ءقازىر ار ازابىن تارتۋدامىن. سوندىقتان دا مەن سىزدەن كەشىرىم سۇراي كەلدىم.
دۋمان. مەنەن بە؟
دەماكوۆ. ءيا، سىزدەن. ايتىپ ارىمدى تازالاماسقا لاجىم جوق. زۇلىمدىقتان ەمەس، قورقاقتىقتان ءسىزدىڭ ارمان دەيتىن بالاڭىزدىڭ شەشەسىنەن ايرىلىپ، جەتى جىل جەتىمدىك كورۋىنە سەبەپكەر بولعاننىڭ ءبىرى مەنمىن.
دۋمان. نە دەيسىز؟.. ا، ول بالا ءقازىر قايدا؟
دەماكوۆ. شەشەسى مەن وگەي اكەسىنىڭ قولىندا.
دۋمان. ءسىز ونى قايدان بىلەسىز؟
دەماكوۆ. وسى ساپار ءوز كوزىممەن كورىپ كەلدىم. شەشەسى ايداۋدان بيىل كەلىپتى.
دۋمان. ايداۋدان؟! (بارلىق اشۋ - كەگىمەن قادالادى.) ءسىز بە ەدىڭىز وعان جالا جابۋشى؟
دەماكوۆ. وعان جابىلعان جالانى ويلاپ تابۋشى - زاحاروۆ دەيتىن بىرەۋ دە، سونىڭ قورقىتۋىمەن ايتۋشى - مەن سياقتى قورقاقتار.
دۋمان. ءوزىڭىزدى ءوزىڭىز اياپ، لاعىنەتتەر دەۋدىڭ ورنىنا قورقاقتار دەۋىڭىز دە، ەندى كەلىپ، كەشىرىم سۇراۋىڭىز دا زۇلىمدىق ەمەس پە؟
دەماكوۆ. مەن زۇلىم اتالماي ءولۋدى كوكسەپ جۇرگەن اداممىن، سوندىقتان، وتىنەمىن، سول ءسوزدى ايتپاساڭىز ەكەن.
دۋمان. مۇنى سىزگە ايتپايتىن جەر بەتىندە ەشكىم بولماس، ونى ەستىگىڭىز كەلمەسە، جەردىڭ استىنا كەتىڭىز.
دەماكوۆ. جەردىڭ ءۇستى بولماسا، استىنا باراتىن جولدى ءوزىم دە تابامىن، قوش بولىڭىز. (كەتە بارا توپتان.) تەك، قاپى قالماڭىز. ولگانى ستانسيا باسىنان قارسى الماساڭىز، ماڭگى كورە الماۋىڭىز دا مۇمكىن.
دۋمان (قاسىنا جەتىپ كەلەدى). ءسىز تاعى دا نە سۇمدىقتى ايتىپ تۇرسىز؟
دەماكوۆ. بارلىق سىرىمدى سىزگە ايتۋعا مىندەتتى ەمەسپىن. كەشىكپەي كەزدەسەمىز. ازىرشە قوش بولىڭىز. (شىعىپ كەتەدى.)
دۋمان (ارماننىڭ ءوزىن كورىپ تۇرعانداي بولىپ سويلەيدى). ارمانىم! كۇنىم! مەن ومىردەن ءىز-تۇزسىز ءوتتىم دەپ جۇرسەم، بولاشاعىم سەن بار ەكەنسىڭ عوي. مەن نەتكەن باقىتتىمىن! تەك سەن ءبىر شىندىقتى ايتشى، بوتام! سەن ءوزىڭدى ارمان ەتىپ، ءومىر بويى اڭساعان مەندەي اكەڭ بارىن بىلەسىن بە؟ الدە سوناۋ ەگەي اكەڭدى «پاپا - پاپا» دەپ ءجۇرمىسىڭ؟ جوق، الەمدەگى بارلىق جالا توپان بولىپ باسسا دا، ولگانىڭ سەنى باسقانىڭ بالاسى ەتىپ ءوسىرۋى مۇمكىن ەمەس! (ويلانىپ.) ءبىراق، ول ەندى قايتەر ەكەن؟ سەنى ماعان بەرەر مە ەكەن. ەگەر دە ول سەنى وزىمە بەرمەۋ ءۇشىن قايتا قوسىلۋىمىزدى شارت ەتسە، مەن قايتتىم؟ جوق، ول مۇنداي ىسكە بارمايدى، ويتكەنى ول ادال ماحابباتتان جارالعان-دى.
وشاعان (كىرە بەرىپ). اركاديي كەتە قالعان با؟ (قايتا جونەلەدى.)
دۋمان (ىلە داۋىستاپ). ءسىز ءبىر سۇراۋعا جاۋاپ بەرە كەتىڭىزشى.
وشاعان. تەز ايت، اسىعىسپىن.
دۋمان. دارمەنى ازايىپ، بەدەلى كەتە باستاعان باسشىسىماقتاردىڭ ءقايسىبىرى، جاس توقالى بار شال سەكىلدى، جۇرتتىڭ ءبارىن وزىنە جاۋ كورەدى. سونىڭ سەبەبى نە؟
وشاعان. ونى مەن قايدان بىلەيىن؟
دۋمان. جاسىرماڭىز، ءسىز مۇنى جاقسى بىلەسىز.
وشاعان. ا، سەنىڭ جاس توقالى بار شالداي كورىپ وتىرعانىڭ مەن بە ەدىم؟
دۋمان. ءيا، ءسىز. ءسىز كولحوزدى باسقارۋ قولىڭىزدان ەندى كەلمەيتىنىن دۇرىس تۇسىنسەڭىز دە، مەنى وزىڭىزگە تونگەن قاتەر كورىپ، اداسىپ ءجۇرسىز. ءسىز مانسابىڭىزدى قورعاۋ ءۇشىن، نەدەن بولسا دا تايىناتىن ەمەسسىز. جوق، وشەكە، كەۋدەڭىزگە ۇيالاعان پاسىق ويلاردىڭ بارلىعىن لاقتىرىڭىز. وسى ەدى سىزگە ايتپاعىم.
وشاعان (كەكەسىن تۇردە). ول ءامىرىڭىزدى ورىندايىق. ال، ءوزىڭ كوممۋنيستەردى پاسىق دەۋدى قاشان توقتاتاسىڭ؟
دۋمان. ەسىڭىزدە بولسىن، شىن كوممۋنيستىن سوسياليستىك ساياسى بولادى. ال ءسىزدىڭ كيىمدەرىڭىز جىل سايىن جاڭارعانىمەن، ساناڭىز باياعى قالپىندا.
وشاعان (ىزامەن قارقىلداپ كۇلىپ). كۇلەمىن - اۋ، كۇلەمىن! بۇرىنعى بايلاردىڭ سالتىن قۋىپ، ايەلدەردى ءۇيىر - ۇيىرىمەن الاسىڭ. ءوزىڭدى-وزىڭ ءولدى دەپ جاريالاپ، ءبىر ايەلىڭدى بالاسىمەن اداستىرىپ، موسكۆاعا تاستاپ كەتەسىڭ، ونى پارتيادان دا، حالىقتان دا جاسىراسىڭ. ونان كەيىپ بىرەۋدىڭ جاپ-جاس، اپ-ادەمى بۇلدىرشىندەي قىزىن الاسىڭ دا، بالا كوتەرۋگە دەنساۋلىعى ناشار دەگەن سىلتاۋمەن ونى تاعى دا تاستاماقسىڭ. سەنىڭشە، سونىڭ ءبارى سوسياليستىك سانا، ءا؟ كۇلەمىن - اۋ!..
دۋمان (ءوزىن-وزى كۇشپەن تەجەپ). سىزشە، مەن بالا تاپپاعانى ءۇشىن لاعىلدى تاستايمىن، ءا؟
وشاعان. بىلەمىن، اناۋ ايەلىڭدى نە ويمەن ىزدەتىپ جاتقانىڭدى. بىلەمىز...
دۋمان (سويلەي تۇرەگەلدى). جوق، وشاعان كوسەۋبايەۆيچ! ءسىز بۇرىنعى بىلەتىندەرىڭىزدىڭ وزىنەن دە ايرىلىپ، شاشىڭىز اعارعان سايىن نيەتىڭىز قارايا تۇسكەن ادامسىز. مەن ادامنىڭ سىرتىنان گورى ىشىنە كوبىرەك ۇڭىلەمىن. كوممۋنيسپىن دەپ، ءتىلىڭىزدى قانشا بەزەسەڭىز دە، جۇرەگىڭىزدىڭ بۇزىقتىقتى تىلەپ سوققانىن كورىپ تۇرمىن. ونداي جۇرەك ۇزاققا بارمايدى، ساقتانىڭىز.
وشاعان. ءوزىڭ ساقتان، ءوزىڭ! سەن جار باسىندا تۇرسىڭ. (كەتە بەرگەندە، قارسى الدىنان جارقىن كىرىپ كەلەدى. وشاعان شاشىنا قالبالاقتاپ.) ا، شەشە، تورلەتىڭىز، مۇندا وتىرىڭىز.
جارقىن (ول ۇسىنعان ورىنعا وتىرا بەرىپ). كەپكەڭ تىم شالقايىپ كەتكەن ەكەن، قۇرمەتىڭنىڭ قايىرى بولا قويماس.
وشاعان. كەپكەم - كەبىنىم بولسا دا مەيلى. مەن مىنا بالاڭىزدىڭ كىناسىن ايتىپ، سىزگە جۇگىنگەلى وتىرمىن.
جارقىن. جۇگىن، جۇگىن! جۇگىنەر كەزىڭ جەتتى. (دۋمانعا.) وبلىستان ءبىر ايەل تەلەفون سوعىپ، ساعان سالەم ايتتى. سەنىڭ مايدانداس ءبىر دوسىڭ ديرەكتور بولىپ وسىندا كوشىپ كەلە جاتقان كورىنەدى. كەشكە قاراي بارادى، مۇمكىن بولسا، ولاردى ءوز ۇيىنە ءتۇسىرسىن، جەكە بولمە ازىرلەسىن دەدى.
دۋمان (ويلانىپ). ول كىم بولدى ەكەن؟ فاميلياسىن ايتقان جوق پا؟
جارقىن. كۋزاتوۆ دەدى مە، گۋلاتوۆ دەدى مە، ايتەۋىر سول ەكەۋىنىڭ ءبىرى.
وشاعان. ال، شەشە، ءسىز ءارى ءتاتتى كورشىسىز، ءارى ەكى ۇيگە بىردەي اناسىز. ءسىز ماعان...
جارقىن. اۋلاق... وسەكتى قاتىنى مەن بالدىزى ۇيدەن وربىتسە، ءوزى كەزىپ ءجۇرىپ تۇزدەن تەرەتىن سەندەرگە مەن انا ەمەسپىن، اۋلاق ءارى!
وشاعان (ءتىلى سالاقتاپ). ءسىز، ءسىز... مەنى، مەنىڭ ۇلگىلى سەميامدى تاك نە وسكوربلياي، پوجالۋيستا!
جارقىن. سەن ءجۇزىقارا، سويلەمە ماعان!
وشاعان. ءجۇزىقارا دەگەن ءسوز سۇرقيا ايەلدەرگە عانا ايتىلادى، ءسىز مەنى ولاي قورلاماڭىز، جولداس...
جارقىن. سەن ءوزىڭنىڭ سول سۇرقيالاردان دا سوراقى ەكەنىڭدى سەزبەيسىڭ - اۋ.
وشاعان (سييۋمەن). اي، دۋمان! شەشەڭدى وسىنداي ءتارتىپسىز ەتىپ وسىرگەنىڭ ءۇشىن سەن ەرتەڭ رايكومنىڭ الدىندا جاۋاپ بەرەسىڭ، ۇمىتپا وسىنى! (كەتە بەرەدى.)
جارقىن. سەن ەكەۋمىز ءالى سوتتىڭ الدىنا دا بارامىز، ونى سەن دە ۇمىتپا.
وشاعان (ۇرەيلەنگەنىن سەزدىرمەۋگە تىرىسىپ). ءسىز نەمەنە، قارتايعان شاعىڭىزدا جالاقور اتانايىن دەپ پە ەدىڭىز؟ جوق الدە اقىلىڭىزدان الجاستىڭىز با؟ سول نە؟
جارقىن. الجاسۋىم مۇمكىن. ويتكەنى سەنىڭ بۇدان توعىز جىل بۇرىنعى ءبىر قارا قالامىن قانجار بولىپ ەلەستەيدى.
وشاعان. شە - شە!
دۋمان. اپا! قالامىڭىز نە؟
جارقىن. الگى سەكرەتار بالا قايدا؟ شاقىرشى سونى.
دەماكوۆ پەن سابىر كەلەدى.
وشاعان. ە، بۇل كىسىلەردىڭ قۇپيا كەڭەستەرى بار ەكەن، مەنىڭ كابينەتىمە بارايىق.
جارقىن. جوق. بۇرىن قۇپيا بولعانىمەن ەندى جاريا. سەكرەتار بالام! ساعان ايتا كەلگەن ارىزىم، اشقالى كەلگەن سىرىم بار. بارشاڭىز دا تىڭداڭىزدار! بالاسىنان كەشىرىم سۇراعان انانى كورگەن دە، ەستىگەن دە ەمەس ەدىم، ەندى ءوزىم سۇراعالى وتىرمىن، سونى دا تىڭداڭىزدار!
دۋمان (تاڭدانا قاراپ). ءسىز مەنەن كەشىرىم سۇراماقسىز با؟
جارقىن. ءيا، سەنەن، سەنەن! كەش مەيلىڭ، كەشپە مەيلىڭ، سەنىڭ ارمانىڭنان اداسىپ قالۋىڭا كىنالىنىڭ ءبىرى مەنمىن.
دۋمان (تاڭدانا ءتۇسىپ). قالايشا؟
جارقىن. اداسقان ادامعا قالاي اداستىڭ دەرىڭ بار ما؟ ول كەزدە مەنىڭ ناداندىعىم سونداي؛ ورىس كەلىنى بار ابىسىندارىمنىڭ بەتىنە قاراۋدى دا كۇنا كورەتىنمىن.
دۋمان. ءالى تۇك تۇسىنگەنىم جوق.
جارقىن. بۇدان توعىز جىل بۇرىن سول ورىس كەلىن حات جازعان بولاتىن. ول كەزدە سەنىڭ دۇنيەدە بار-جوعىن وزىمە دە ايان ەمەس ەدى.
دۋمان. توعىز جىل بۇرىن! ءيا، ول سىزگە نە جازىپتى؟
جارقىن. بالا قىزدىڭ مايدانعا اتتاناردا ايتقان ءبىر ۇلكەن تىلەگى بار ەدى، سول بورىشىمدى وتەيىن، نەمەرەڭىزدى اپارىپ كورسەتۋگە رۇقسات ەتىڭىز دەپتى.
دۋمان. ال ءسىز وعان نە دەدىڭىز.
جارقىن. مەن العىس ايتىپ شاقىرۋدىڭ ورنىنا، وسىنداعى ءبىر جادىگويلەردىڭ تىلىمەن: «بالامدى دىنىنەن بەزدىرىپ، ازدىرعاندارىڭمەن قويماي، اجالىنا سەبەپ بولعان سەنسىڭ!» -دەپ، بار قارعىستى باسىنا ۇيىپ-توگىپ حات جازدىم. سونان قايتىپ ول حابارلاسقان جوق.
سابىر. شەشە، ءبىر شىندىقتى جاسىرماي ايتىڭىزشى، سىزگە سول حاتتى جازىپ بەرگەن وشاعان ەكەنى راس پا؟
جارقىن. ايتپاسقا بەرگەن انتىم بار ەدى، امال جوق... مەنى ازعىرىپ اداستىرعان دا، سول حاتتى جازعان دا وسى. (وشاعاندى نۇسقاپ.) وسى ءجۇزىقارا. (وشاعان سىلق ەتىپ وتىرا كەتەدى.)
دەماكوۆ. ال، وشاعان كوسەۋبايەۆيچ! پوەزدىڭ كەلەر مەزگىلى ءوتىپ كەتتى، سوندىقتان ەندىگى اۆاريا ءسىزدىڭ ۇيدە بولعالى تۇر.
دۋمان. و، سۇمدىق! مەن نە ەستىدىم، كىمنەن، نەنى ەستىدىم! وسىنى ايتىپ وتىرعان انىق مەنىڭ ءوز شەشەم بە؟ ەگەر سول قارعىستى ايتقان ءوز ءتىلىم بولسا، كەسەر ەدىم، سول حاتتى جازعان ءوز قولىم بولسا، شابار ەدىم. ەندى امالىم قايسى؟ ايتىڭدارشى، امالىم قايسى؟
سابىر. وشاعان كوسەۋبايەۆيچ، ءسىز ەكەۋمىز رايكومعا باراتىن بولدىق، جۇرۋگە ازىرلەنىڭىز.
وشاعان (ۇرەيلەنە سۇمىرەيىپ تۇرەگەلدى). رايكومگە؟! He ءۇشىن؟
سابىر. ءسىز نەمەنە، قولعا تۇسكەن ۇرىداي قالتىراپ كەتكەنىڭىز! الدە زۇلىمدىقتىڭ ءتۇبى اپات ەكەنىن جاڭا عانا ءبىلدىڭىز بە؟
وشاعان (سوڭعى رەت ايبات شەگىپ). نە دەيسىڭ؟ كىم سەنىڭ ۇرى كورىپ تۇرعانىڭ؟ سەن بۇل ءسوزىڭنىڭ ەرتەڭ وزىڭە شوقپار بولىپ تيەتىنىن سەزەمىسىڭ؟
سابىر (دەماكوۆ بەرگەن پاكەتتى سۋىرىپ الىپ). مىنا حاتىڭىزدان كەيىن مەن ءسىزدى دۇشپان دەۋگە دە ءازىرمىن.
ويتكەنى، ءسىز بۇل حاتىڭىزدا دۋلاتوۆتى قارالاۋ ءۇشىن جەرىمىزدى وتىرىك جاماندايمىن دەپ پارتيانىڭ تىڭ كوتەرۋ جونىندەگى ساياساتىنا جالا جاپقانسىز. ەسىڭىزدە بولسىن: كىم دە كىم پارتيامىزدىڭ ساياساتىنا كىر كەلتىرسە، بىزدەر ونى كەرۋەن تالاپ، مال ۇرلايتىن ۇرىدان دا بەتەر تاپتايمىز.
شىمىلدىق.
ءتورتىنشى پەردە
ءتورتىنشى سۋرەت
دۋماننىڭ ءۇيى. جان-جاعىندا كورشى بولمەلەرگە كەتەتىن، سىرتتان كىرەتىن، باقشاعا شىعاتىن بىرنەشە ەسىگى بار ورتالىق بولمە. پەردە اشىلعاندا جارقىن ورىندىقتاردىڭ شاڭىن ءسۇرتىپ، وزىمەن ءوزى سويلەپ ءجۇر.
جارقىن. ە، جالعىزدىق، جالعىزدىق! كارىلىك بەينە كىسەن بولسا، سەن ءبىر سامالى جوق قاپاسسىڭ - اۋ! قالاي، قالاي قۇتىلارمىن سەنەن! جۇمىس ىستەۋگە كۇشىم جەتپەيدى. ۇيدە وتىرا بەرەيىن دەسەم، كۇن باتپايدى. ءومىردىڭ ماعان ارتقان ەندىگى بار سىيى وسى عانا بولعانى ما؟ جوق، الدە، ارمانىم تابىلىپ، مەنىڭ ءۇيىمنىڭ دە بازارى باستالار ما ەكەن؟ (سىرتتان ماشينانىڭ كەلىپ توقتاعان دىبىسى ەستىلەدى.) ويبوي، الجاسقان باسىم - اي نەمەرەنى ويلايمىن دەپ، ۇلىما تاماق ازىرلەۋدى ۇمىتىپ كەتىپپىن عوي!
جۇگىرە باسىپ اس ۇيگە كەتەدى.
ازدان سوڭ لاعىل كەلەدى.
لاعىل. اپا، ءسۇيىنشى! (ءوز داۋسىنان ءوزى شوشىنعانداي، سەلت ەتىپ، كەنەت سۋي قالادى دا، جان-جاعىنا قارايدى.) و، عاجاپ! ەندى ءوز ءۇيىم وزىمە جات، ءتىپتى اپا دەگەن ءسوزىم دە جات بولا قالدى. بۇل قالاي؟ (پيانينونىڭ ۇستىندە تۇرعان دۋماننىڭ سۋرەتىنە كوزى ءتۇسىپ، دۋماننىڭ ءوزىن ساعىنىپ كورگەندەي، تۇرا ۇمتىلادى.) دۋمان! (سۋرەتتى قولىنا الىپ). دۋمانىم! مەن سەنىڭ جوعالعان باقىتىڭدى، ولگاڭ مەن ارمانىڭدى تاۋىپ اكەلدىم، سەن ولاردى ءقازىر كورەسىڭ دە شاتتاناسىڭ. ال مەن شە؟ (اشىنا قايتالاپ.) مەن شە؟ قۇن بولىپ، سەنىمەن بىرگە كۇلەمىن بە؟ جوق، الدە، كۇل بولىپ، مۇلدەم سونەمىن بە؟ ءوز جۇرەگىمدى ولشەۋ ەتسەم، سەنىڭ ەڭ سۇيەرىڭ - مەن ەمەس، ولگا! ويتكەنى تۇڭعىش ماحابباتتىڭ جالىنى كىرشىكسىز بولسا، ول ءسونۋدى بىلمەي، ماڭگى مازدايدى ەكەن. مەن ونى وزىمنەن، ءوزىمنىڭ سەنى سۇيگەن جۇرەگىمنەن كوردىم. ەندى قايتتىم؟
ومىرىمدەگى جالعىز كۇنىم سەنى قالاي قيارمىن؟ ال ءوز ومىرىڭمەن بىرگە ءسونىپ، ءوز جۇرەگىڭمەن بىرگە كومىلەتىن مەنى سەن قالاي قايارسىڭ؟
جارقىن (جۇگىرە شىعىپ). بوتام - اۋ، امان-ەسەن كەلدىڭ بە؟ (بەتىنەن سۇيەدى.) ءوزىڭ موسكۆاعا بارامىن دەپ، ءتىپتى اجارلانىپ كەتىپسىڭ عوي؟
لaعىل. ءوڭىم عانا ەمەس، كەشىكپەي جانىم دا اجارلانىپ كەتۋى مۇمكىن. (سۇيەدى.)
جارقىن (قۋانا ءتۇسىپ). قالاي، سىرقاتىڭنان ايىقتىڭ با؟
لاعىل. بارىنەن دە ايىعىپ، ءومىرىمدى ەكى ەسە ۇزارتىپ قايتتىم! قانە، قوناقتاردى قابىلدايىق، ولارعا قاي بولمەنى ازىرلەدىڭىزدەر؟
جارقىن. قوناعىڭ كىم؟
لاعىل. سوۆحوزدىڭ جاڭا ديرەكتورى كەلەتىنىن ەستىگەن جوقسىزدار ما؟
جارقىن. ە، مانا وبلىستان ءبىر ايەل تەلەفون سوققان ەدى، ولار ءتىپتى سەنىمەن بىرگە كەلىپ تە قالدى ما؟
لاعىل (ەركەلەي قۇشاقتاپ). كەشىرىڭىز، اپا، سول تەلەفون سوققان مەن ەدىم.
جارقىن. اھ، شايتان، سەن - اق جۇرەسىڭ - اۋ!
لاعىل. كەشىر، اپا!..
جارقىن (سويلەتپەي). ءجا، بولدى. وزىمشە ازىرلەنگەنىم - مىنا دۋماننىڭ كابينەتى. تارلىق ەتپەس پە ەكەن قاراشى.
لاعىل. كوڭىل تارىلماسا، ءۇيدىڭ تارلىعى بىلىنبەيدى. الجاپقىشىڭىزدى تاستاي تۇرىڭىز، مەن قوناقتاردى كەلتىرەيىن.
جارقىن. توقتاشى. الجاسقان باسىم - اي، ىزدەپ بارعان ادامدارىڭدى سۇراماپپىن عوي... ولاردى قايتتىڭ، تاپتىڭ با؟
لاعىل (كەنەت سۋىپ). تاپتىم.
جارقىن. نەمەنە، ءوزىڭ ارماندى كوردىڭ بە؟4
لاعىل. كوردىم. (ويلانىپ قالىپ جالتارادى.) ا... ولگا دەيتىن كەلىنىڭىز سىزگە سالەم ايتتى. ەگەر نەمەرە كەرەك بولسا، الدىمەن ءوزىمدى بالام دەپ ءبىلسىن دە، حات جازسىن، سونسوڭ بارامىن دەدى. (شىعا جونەلەدى.)
جارقىن (ويلانىپ). بالام دەپ ءبىلسىن دەيدى. سوندا قالاي؟ مەن ونى ەكىنشى كەلىن ەتپەكپىن بە؟ جوق، ول زاڭعا تومپاق كەلەر. ءاي، ءبىراق بالاسى بارى راس بولسا، زاڭ - ماڭىنا قاراماي-اق قويار ەدىم، اتتەڭ، اتتەڭ!.. (كەتەدى.)
ولگا، ۆاسييليي، لاعىل كىرەدى.
ولگا (اقىرىن سويلەي كىرىپ). ۇيرەتە بەر، مەن بىلمەگەن بۇل ەلدىڭ بىردە-بىر سالتى بولماسىن، ۇيرەتە بەر!
جارقىن. حوش كەلدىڭىزدەر.
لاعىل. تانىسىڭىز، ءبىزدىڭ شەشەمىز وسى كىسى.
ۆاسيليي. سالەمەتسىز با، شەشە؟
ولگا. مەن قازاق حالقىنىڭ سالتىن بىلمەۋشى ەدىم. (تىزەسىن بۇگىپ.) قاتە بولسا، جاۋاپتى -لاعىل. وسىلاي امانداسۋدى ۇيرەتكەن سول.
جارقىن (قالبالاقتاپ كەپ، ونى تۇرعىزباق بولادى). كوپ جاسا، قاراعىم! كوپ جاسا! بۇل -كەلىندەردىڭ عانا سالتى. ول ەسكى ءداستۇردى بىلمەي ايتقان عوي. تۇر، قاراعىم، تۇرا عوي. كانە، قاراعىم، قۇتتى بولسىن، ءبىسمىللا دەپ، مۇندا كىرىڭدەر. (ارنالعان بولمەنىڭ ەسىگىن اشىپ، ۆاسيليي مەن ولگانى كىرگىزەدى. لاعىل ءوز بولمەسىنە كەتەدى. جارقىن كەۋدەسىن باسىپ.) بايعۇس، جۇرەگىم - اۋ، ساعان مۇنشا نە بولدى؟ ءدارىمدى ىشەيىنشى. (ءدارى ىشەدى دە، ويلانا سويلەيدى.) بۇلار دا ءوزىم سەكىلدى، بالاسى جوق بىرەۋ بولدى-اۋ. ءوزى جاقسى ادام سەكىلدى، تەك سول ءبىر جەرى ۇناماي تۇر. (ولگا كىرەدى.) قالاي، شىراعىم، ءۇيىمىز كوڭىلسىزدەۋ بولىپ تۇر ما؟
ولگا. جوق، شەشەي مەنى بۇل ۇيدەي كوڭىلدەندىرەتىن ءۇي از (قادالا قاراپ.) ءوزىڭىز جاپ-جاس، شاشىڭىز قالاي ەرتە اعارعان؟
جارقىن. وي، شىراعىم - اي، الگى ءبىر سوعىس دەيتىن اجال، شاشتىڭ قاراسى تۇگىل، تالاي جاستىقتى دا جالماپ كەتكەن جوق پا؟
ولگا. ءيا، ول سوعىس تالاي شاشتى اعارتىپ، تالاي جۇرەكتى سارعايتتى.
جارقىن. بالام، ءۇنىڭ دە، ءوڭىن دە وزگەرە قالدى عوي، الدە سول سارعايعاننىڭ ءبىرى ءوز جۇرەگىڭ بە ەدى؟
ولگا (قايتا جادىراپ). سارعايماعانمەن، ازداپ سىزدايتىنى راس.
جارقىن. ءالى دە، ءالى دە جادىراي ءتۇسشى، قاراعىم. جاڭا سەنىڭ قاباعىن كىربەڭ تارتىپ ەدى، ماعان كۇننىڭ كوزىن بۇلت باسقانداي سەزىلدى، جادىراي ءتۇسشى ءالى دە.
ولگا (تاڭدانا). ول نەلىكتەن؟
جارقىن. نەلىكتەن ەكەنىن ءوزىم دە بىلمەيمىن، ايتەۋىر، الدىما كەلىپ، ءتاجىم ەتكەن ساتتەن باستاپ، سەن ماعان وتە ىستىق كورىنە باستادىڭ.
ولگا. مۇمكىن، ءبىر قيماس كەلىنىڭىزدەن ايرىلىپ، سونىڭ ءتاتتى قىلىعى ەسىڭىزگە تۇسكەن بولار.
جارقىن. ولگا دەيتىن ءبىر كەلىنىم بولعان ەكەن، ونى ومىرىمدە كورگەن ەمەسپىن، باسقا ايرىلعان كەلىنىم جوق.
ولگا. ول كەلىنىڭىزدى بىلمەيمىن، قازىرگى كەلىنىڭىز جاقسى ادام.
جارقىن. ونىڭ راس، قاراعىم، بالامنىڭ ناعىز تەڭى.
ولگا. مىنە، بالاڭىز الدامشى! ونداي الدامشىنىڭ لاعىلداي ادامنىڭ تەڭى بولۋى مۇمكىن ەمەس.
جارقىن (شوشىنعانداي). قاراعىم - اۋ، الدامشى دەپ وتىرعانىڭ مەنىڭ دۋمانىم با؟
ولگا. ءيا، ءسىزدىڭ دۋمانىڭىز. ول ءوزىنىڭ ءتىرى ەكەنىن جاسىرىپ، تۇڭعىش سۇيگەن ايەلى مەن بالاسىن اداستىرىپ كەتىپتى عوي.
جارقىن. قاراعىم - اۋ، ول ايەلى مەن بالاسىن شىن اداستىرىپ كەتسە، مۇنداي كۇيگە تۇسپەس ەدى عوي.
ولگا. قانداي كۇيگە؟
جارقىن. سول ايەلىنەن حات كەلگەلى ۇيقى جوق. كوزى ىلىنە قالسا-اق بولدى، «ولگا، وليا!» -دەپ، ايعايلاي تۇرەگەلەدى. دارىگەرلەردىڭ كومەگى بولار دەپ، اۋرۋحاناعا سالىپ ەدىم، ءبىر كۇن جاتپاستان، بولماي شىعىپ كەتتى.
ولگا. قازاقتار ورىس قىزىن الۋعا توزاقتان قورقادى دەپ ەستىگەن ەدىم، بالاڭىزدىڭ ەلىنىڭ ونداي سالتىن، ءدىنىن بۇزۋى قالاي؟
جارقىن. باسقا قازاقتاردى بىلمەيمىن، مەنىڭ بالام باسقامەن ۇجماققا كىرگەننەن گورى، سول ولاشكاسىمەن بىرگە توزاققا تۇسكەندى ارتىق كورەدى.
ولگا (جادىراي ءتۇسىپ). بالاڭىزدى سونداي ءدىنسىز قىپ وسىرگەنىڭىز ءۇشىن قۇدايىڭىز ءسىزدى دە جازالاماي ما؟
جارقىن. استاپىراللا!.. جوق، شىراعىم، مەن ونداي نادان كەمپىر ەمەسپىن، سەن مەنى بوسقا قورقىتپا. ءتىپتى جازالاسا، - جازالاي بەرسىن، تەك ارمانىمدى كوزىمە ءبىر كورسەتسە، بولدى.
ولگا. ءسىز ول نەمەرەڭىزدى شىن سۇيەسىز بە؟
جارقىن. نەگە سۇيمەيمىن؟!
ولگا. ول ورىس قىزىنان تۋعان عوي.
جارقىن. تۋا بەرسىن.
ولگا. بەكەر ايتاسىز، ءسىز ونى سۇيمەيسىز.
جارقىن. كىم؟ مەن بە؟ جوق، شىراعىم، سۇيگەندە قانداي. مەن ونىڭ ق ۇلى، شەشەسىنىڭ كۇڭى بولۋعا دا ءازىرمىن.
ولگا. وندا نەگە سونداي كەلىنىڭىز بەن نەمەرەڭىز بارىن دۋماننان جاسىرىپ كەلدىڭىز؟
جارقىن. ا! (شوشىنعانداي، اتىپ تۇرادى.) سەن ونى قايدان بىلەسىڭ؟
ولگا (كۇلىمسىرەپ). شوشىماڭىز، مەن ءسىزدىڭ ول كەلىنىڭىزدى دە، نەمەرەڭىزدى دە جاقسى بىلەمىن. ولار مەنىڭ جەرلەسىم. ءسىزدىڭ 45-جىلى سول كەلىنىڭىزگە جازعان حاتىڭىزدى دا وقىعانمىن. (قاراي قاپ.) الدە ول حاتتى جازعان ءسىز ەمەس. دۋمان با ەدى؟
جارقىن (اقىرىن سويلەيدى). جوق، شىراعىم، دۋمان ەمەس. ەسكىلىكتىڭ جەتەگىنە ەرىپ، اداسىپ جازدىرعان ءوزىم. ءوزىم!.. (وتىرا باستايدى.) نەمەنە، سول حاتى قۇرعىر ءۇشىن ول مەنى قايتىپ كورەتىن ەمەس پە؟
ولگا. ول كەلىنىڭىز ءقازىر ءبارىن دە ۇمىتا باستاعان سەكىلدى.
جارقىن. ءاي، بىلمەيمىن - اۋ. ول حاتتى جازعان ادام سىپايى ءسوزدى بىلمەۋشى ەدى، ۇمىتا قويدى ما ەكەن؟
ولگا. ونداي حات جازىلعانىن بالاڭىزدىڭ بىلمەيتىنى راس پا؟
جارقىن. بۇرىن بىلمەۋشى ەدى، بۇگىن وزىمنەن ەستىدى.
ولگا. بۇگىن؟! ەرتە ەستىگەن ەكەن. ءيا، ول ەستىگەن كەزدە نە دەدى؟
جارقىن. نە دەسىن. «سول قارعىستى ايتقان ءوز ءتىلىم بولسا، كەسەر ەدىم، سول حاتتى جازعان ءوز قولىم بولسا، شابار ەدىم، امال جوق، امال جوق!» - دەپ، ىشتەن تىندى دا قالدى.
ولگا. سولاي ما؟ (ويلانا تۇرەگەلەدى.) شەشە! مەن ءبىر شىندىققا كوزىمدى ابدەن جەتكىزۋ ءۇشىن ءسىزدى ءبىراز اۋرەلەدىم. سول كىنامدى كەشىرىڭىز دە، سۇيۋگە رۇقسات ەتىڭىزشى!
جارقىن. قاراعىم - اي، لەبىڭنەن بويىم بالقىدى - اۋ... سەن كىم ەدىڭ، بۇل؟
ولگا. سول ارمان دەيتىن نەمەرەڭىزدىڭ شەشەسى دە، ءبىر كەزدە قارعىس ايتىپ، حات جازعان كەلىنىڭىز دە مەنمىن.
جارقىن. لاعىل! و، لاعىل! (لاعىل كەلەدى. جارقىن كوزىن ولگادان الماي، لاعىلعا سويلەيدى.) لاعىلىم - اۋ، التىنىم - اۋ، بۇل كىم ەدى، انىق سول ولگا ما؟ ايتساڭشى تەزىرەك!
لاعىل. ءيا، انىق سول. اڭساعان ارمانىڭىزدى دا كەشىكپەي كورەسىز.
جارقىن (ولگاعا قۇشاعىن جايىپ، بىرتە-بىرتە جاقىندايدى). اي ءجۇزدى ەكەنسىڭ، بالام. ايىم دەپ اتادىم سەنى! وتكەندەگىنى كەش مەيلىڭ، كەشپە مەيلىڭ، مەن سەنى اق ءسۇتىمدى ەمگەن بالامداي كورۋگە انت ەتتىم، بالام! (قۇشاقتاپ سۇيەدى.)
لاعىل. اپا! ەندى ماعان ريزا بولارسىز؟
جارقىن. ريزامىن، كۇنىم، ريزامىن! (لاعىلدى سۇيەدى.) ەندى ارمانىمدى ءبىر كورسەم، بار ومىرىمدە ريزامىن. ريزامىن! (سىرتقا كەتەدى.)
ولگا (ول كەتكەن جانعا قاراپ). تۇنىق اينا سەكىلدى ەكەن، كوزىنە قاراپ، جۇرەگىن كورىپ ەدىم، ءبىر ءوزىنىڭ ادالدىعى بار كۇدىكتى ءبىر-اق سەرىپتى.
لاعىل. مەنىڭ جالعان سويلەمەيتىنىمە كوزىڭىز ەندى جەتكەن بولار؟
ولگا. سەنىڭ قانداي ادام ەكەنىڭە كوزىم العاشقى كۇنى-اق جەتكەن-دى. مەنى بۇل ۇيگە الىپ كەلگەن دە سەنىڭ كىرشىكسىز تازا جانىڭ. دۋمان قايدا بۇل؟
لاعىل. وزىنەن باسقانى وسىرمەۋ ءۇشىن اقشاسىن شوقپار، ۇجدانىن قانجار ەتىپ جۇمسايتىنداردىڭ ءقايسىبىرى ءسىز ءۇشىن ونى ايىپتاماق. سولار بوگەپ قالماسا، كەشىكپەي كەلەر.
ولگا. مەن ءۇشىن ايىپتالاتىندار ايىپتالىپ، جازاسىن تارتقان-دى. ەندى ەشكىم دە اۋرە بولماسىن.
لاعىل. دۋماندى ولاي قورعار بولساڭىز، وندا مىنانى ايتىڭىزشى. ون ءۇش جىل بويى اڭساسا دا، قاياۋلانباعان ماحابباتتى ءوشىرۋ قولىڭىزدان كەلە مە؟
ولگا. جوق، ونداي ماحابباتتى ءولىم دە جەڭە المايدى.
لاعىل. ەگەر ارمانىن وزىنە بەرمەسەڭىز، سول ماڭگى مازدايتىن ماحابباتتى وشىرگەنىڭىز ەمەس پە؟
ولگا. لاعىل، سەن نە ايتاقالى كەلەسىڭ؟
لاعىل. ەندىگى ءبىر ايتارىم - بىرەۋ-اق. ءسىزسىز ارماننىڭ، ارمانبىز دۋماننىڭ قانشاما قايراتتانسام دا، مەنىڭ دۋمانسىز كۇنىم جوق ەكەن. سوندىقتان نە ارماندى بەرىپ ءبىزدى اڭساي كۇتكەن باقىتىمىزعا جەتكىزەسىز. نە دۋماننان ايىرىپ مەنى ومىرلىك قايعىعا تاستايسىز، ەكىنىڭ ءبىرى! (شىعا جونەلەدى.)
ولگا. وسى ما ەدى؟ وسىلاي قينالۋ ما ەدى كۇتكەنىم؟ كەشە عانا ادامشىلىعى اسا بيىك كورىنگەن، سۇيىكتى لاعىل، نە بوپ كەتتىڭ بۇگىن؟! نە دەپ كەتتىڭ سەن ماعان؟ سەنىڭشە، مەن ارماندى ءتىرى جەتىم ەتپەۋ ءۇشىن دۋمانعا قايتا قوسىلۋىم كەرەك پە؟ (ىزامەن.) وندا ءبىزدىڭ كىم بولعانىمىز! سەن بۇل سوزىڭمەن مەنى عانا ەمەس، ءوزىڭدى دە، ءوزىڭنىڭ سۇيگەنىڭ دۋماندى دا قورلاۋ ەكەنىن قالاي سەزبەدىڭ؟ راس، بالانى ءتىرى جەتىم ەتىپ كورگەن باقىتتىڭ ءوزى دە قاسىرەت. ءبىراق انا ءۇشىن بالادان ءتىرى ايرىلۋدان اۋىر قانداي قاسىرەت بار؟ ەندى قايتتىم! «تاعدىردىڭ مەنى جازالاعانى از ەمەس ەدى عوي، تۋماستان اڭساپ ەدىم، ءالى اڭساپ كەلەمىن، بۇكىل ءومىرىمدى وسىلاي زارلاۋمەن ءوتسىن دەمەسەڭ، بەر ءوزىمنىڭ ارمانىمدى» - دەسە، دۋمانعا نە دەرمىن؟ «مەن ءۇشىن ارماننان ايرىلۋ قانداي اۋىر ەكەنى وزىڭە بەلگىلى. ايىرماسقا بەرگەن انتىڭ دا بار» - دەسە ۆاسيلييگە نە دەرمىن؟ ەندى قايتتىم؟ ءبىر بالانى ەكىگە قالاي ءبولدىم؟ قالاي تاپتىم مۇنىڭ جولىن؟ قالاي؟
ويلانعان كۇيى ەرسىلى-قارسىلى جۇرگەن كەزدە دۋمان كەلەدى.
دۋمان (ولگانى كورە سالا، تاڭدانا قادالعان كۇيى اقىرىن ءۇن قاتادى). بۇل كىم! مەن كىمدى كورىپ تۇرمىن؟ مەن ەسىمنەن اداسقان جوقپىن با؟ جوق، مەن بۇل ادامدى ەسىمنەن اداسسام دا تانيمىن. (شاتتىق داۋسىمەن..) ولگا!.. (نە ىستەرىن بىلمەي ولگاعا ۇمتىلا ءتۇسىپ بارىپ تۇرىپ قالادى.)
ولگا. دۋمان! سەن انىق دۋمانبىسىڭ؟
دۋمان. ءوڭىم بە، جوق الدە ءتۇسىم بە؟ وليا؟
ولگا. ءبارىبىر، مەن ەندى سەن ءۇشىن تۇستەگى اداممىن. تەك وتكەندەگىنىڭ ءبارى دە تۇستەي بولىپ قالماس ءۇشىن سۋرەتىڭدى كوزىمنىڭ جانارىنا ءتۇسىرىپ الايىن. سوڭعى رەت!.. سوڭعى رەت دۋمانىم بولىپ ءبىر قاراشى.
دۋمان. وليا! (وليانىڭ قولىن كوكىرەگىنە باسادى.) سول ءبىر ءلاززاتى مول كۇندەرىمىزدى ەسكە ءتۇسىرىپ، سول كۇندەردەگىدەي، نۇرلى كوزىڭمەن تاعى دا ءبىر قارا دا، ايتشى: قايدا مەنىڭ ارمانىم؟
ولگا. مەنىڭ ارمانىم دەۋگە حاقىڭ بار ما، جوق پا، الدىمەن سونى ءبىر ويلاشى.
دۋمان. وليا! سەن مەنىڭ اشىق اسپانىمنان جاي تاستاپ تۇرسىڭ. باسىما تۇيىلگەن تاۋداي قاسىرەت تە سەنىڭ كۇلە ءبىر قاراعانىڭنان قالماۋشى ەدى عوي، سول قاسىرەت ءتۇنىن ەندى ءوزىڭ ورناتپاي، كۇنىم بولىپ جادىراسانشى، وليا!
ولگا. ولاي دەۋگە دە ەندى حاقىڭ جوق.
دۋمان. سولاي ما؟ (اۋىر ويدا.) ال ارمان شە؟ ونىڭ دا ماعان دەگەن ماحابباتى ءولدى مە؟ مەندەي سورلى اكەسى بارىن بىلە مە ول؟
ولگا. ونىڭ ەڭ سۇيەرى سەنسىڭ. ول اكەسى سەن عانا ەمەس، سەنىڭ حالقىڭدى دا سۇيەدى. ويتكەنى مەن وعان قازاق ءتىلىن ۇيرەتە الماسام دا، ءوزىنىڭ اكەسىن، ءوزىنىڭ ۇلتىن ءسۇيۋدى ۇيرەتتىم. سول ءۇشىن دە مەن ول تۋعان كۇننەن باستاپ دۋلاتوۆا اتاندىم. ەندى ول دۋلاتوۆ اتانعان كۇيى ماڭگى قالادى. ءبىراق ءوزى ساعان بەرىلمەيدى. سول ءۇشىن مەن ومىرلىك جارىمدى سەنىڭ دوسىڭ ەتكەلى كەلدىم.
دۋمان. دوسىمدى كوبەيتكەنىڭە راقمەت، ءبىراق سەن مەنى اياماستان، تىم قاتال ۇكىم ايتىپ تۇرسىڭ، وليا! ارمان مەنىڭ جۇرەگىم عوي، جۇرەگىمنەن ايىرعانداي، جازىعىم نە؟
ولگا. ونى وسىرگەن اكەنىڭ جازىعى نە؟ (ۆاسيليي كەلە جاتادى). مىنە، ارمانىڭدى ادام ەتكەن اكە.
دۋمان (ۆاسيلييگە ءۇنسىز جاقىنداپ قول ۇسىنادى).
ارمانى ءۇشىن سىزگە ءومىر بويى بورىشتى دۋلاتوۆ دەيتىن ءتىرى ارۋاق مەن بولامىن.
ۆاسيليي (قول الىسىپ). مۇمكىن، ءتىرى ارۋاق ەمەس، وشكەنى جانىپ، ولگەنى تىرىلگەن ەڭ باقىتتىنىڭ ءبىرى بولارسىز.
دۋمان. ون كۇننەن بەرى ءوزىمدى ءوزىم سونداي زور باقىتتى سەزىنىپ، سول سونگەن وتىمنىڭ قايتا جانعانىن بۇگىن كورمەكشى ەدىم، جۇبايىڭىز ارماندى بەرمەيمىن دەپ ول ءۇمىتىمدى الىستاتىپ تۇر. سوندا دا بار جان-تانىممەن ايتار العىسىمدى قابىل الىڭىزدار.
ۆاسيليي. ارماندى الىستاتار بولساق مۇندا كەلمەس تە ەدىك قوي. ولگا ەكەۋمىزدىڭ ەندىگى ويىمىز باسقاراق. ول - ارماندى سىزگە بەرۋدەن دە، وزىمىزگە قالدىرۋدان دا قىمبات.
دۋمان (قۋانىشتى كەسكىنمەن). قالاي: سوندا ءبىز ءبىر سەميا بولامىز با؟
دەماكوۆ كەلىپ ەسىك كوزىندە تۇرىپ قالادى، ونى بۇلار بايقامايدى.
ۆاسيليي. كۇنى بىرگە باتىپ، تاڭى بىرگە اتاتىن كەلەشەگىمىز ءتاتتى بولۋ ءۇشىن اششى بولسا دا كوڭىلدەگى كۇدىكتى اشىق ايتىسايىق. ارماننان اداسىپ قالۋىڭىزعا كىنالى كىم؟
دەماكوۆ. مەن! كىنالى مەنمىن.
ولگا (تاڭدانا جالت قاراپ). سەن تاعى قايدان ساپ ەتە قالدىڭ؟
ۆاسيليي. اركاديي! سەن جەردەن شىقتىڭ با؟
دەماكوۆ. مەن وسى اۋداندامىن. (دۋمان قالتاسىنان الدەنەنى ىزدەي باستايدى.)
ۆاسيليي. سەنىڭ ءوز كىناڭ بار ومىرىڭە جەتەرلىك ەمەس يە ەدى، كوتەرگەلى تۇرعان جۇگىڭ تىم اۋىر، مەرت بولارسىڭ، ويلان!
دەماكوۆ. ءولىپ كەتسەم دە كوتەردىم سول جۇكتى. سەبەبى ولگانى وتانىمىزعا وپاسىزدىق ەتكەنى ءۇشىن اتىلدى دەپ دۋمان ءدۋلاتوۆيچتى اداستىرعان دا مەنمىن - ءدى. جوعالعان باقىتى تابىلعان قۋانىشتىڭ ۇستىندە سول كىنامدى كەشىرەر دەپ ادەيى اڭدىپ كەلدىم. بارىڭنەن دە سۇرايتىنىم - ءبىر عانا كەشىرىم.
دۋمان. مىنە، ونىڭ ءبىر ايعاعى. بۇل كىسىنىڭ سونداعى جازعان حاتى. (ۆاسيلييگە ءبىر قاعاز ۇسىنادى دا، دەماكوۆقا سويلەيدى.) ءالى دە تانباسسىز.
دەماكوۆ. جوق، «مەنمىن» دەگەن ءسوزدى قايدا، كىمنىڭ الدىندا بولسا دا ەندى ايتا الامىن.
دۋمان. شىندىققا تىزە بۇككەنىڭىزگە راقمەت. (ۆاسيليي ىشىنەن وقيدى دا، ولگاعا بەرەدى. ولگا وقىپ شىعادى دا، دەماكوۆقا قارايدى.)
دەماكوۆ. بۇل مەنىڭ اقتىق ءسوزىم، وليا!
ولگا. ولمە، ءتىرى بول! قوش!
دەماكوۆ. بۇعان دا راقمەت. (كەتەدى.)
ارمان، جارقىن، لاعىل كەلەدى.
جارقىن (ءبىر قولىمەن ارماندى قۇشاقتاي سويلەي كىرەدى). ارمانىم، قۇلىنىم!
دۋمان. ارمان! ارمانىم!
ارمان (ابىرجىپ قالىپ). ماما! بۇل كىم، ماما؟
دۋمان. مەن سەنىڭ اكەڭمىن، كۇنىم.
ۆاسيليي. ارمان، ول سەنىڭ تۋعان اكەڭ، سالەم بەر.
ارمان (قۋانعاننان نە ىستەرىن بىلمەي بىرەسە ۆاسيلييگە، بىرەسە دۋمانعا، قارايدى). ماما!
شىمىلدىق.
You Might Also Like
