InfoHub Logo

بۇرىنعى زاماندا ءبىر باي بولعان ەكەن، ول بايدىڭ بايبىشەسى جانە توقالى بولىپتى. بايبىشەسىنىڭ ءبىر قىزى، توقالىنىڭ ءبىر ۇلى، ءبىر قىزى بولىپتى. كۇندەردە ءبىر كۇن توقالى اۋىرىپ ولەدى. بايبىشە توقالدان تۋعان قىز بەن ۇلعا تۇك تاماق، كيىم بەرمەي، ونەبويى قيىن جۇمىس ىستەتىپ جۇرەدى ەكەن. ءبىر كۇنى بايبىشە الگى بالا مەن قىزعا ۇرسىپ-ۇرسىپ:

         — قوي باعىپ كەلىڭدەر! – دەپ، اشتان اش دالاعا ايداپ جىبەرىپتى. بالا مەن قىز جىلاي-جىلاي قوي سوڭىندا ءجۇرىپتى. بالانىڭ جىلاعانىن قويلاردىڭ اراسىنان ءبىر قوشقار ەستىپ، قىز بەن بالانىڭ قاسىنا جۇگىرىپ كەلىپ:

         — نەگە جىلاپ وتىرسىڭدار؟ – دەپتى. بالا مەن قىز باستارىنان وتكەن قيىنشىلىقتاردىڭ ءبارىن ايتقان ەكەن، قوشقار:

         — كۇن سايىن مەنىن باسىمنان ءبىر تۇك ءجۇنىمدى الساڭدار سول سەندەرگە ءار ءتۇرلى تاماق بولار، – دەپتى.

         بالا مەن قىز قۋانىپ، كۇنىنە الگى قوشقاردىڭ باسىنان ءبىر تال ءجۇنىن الىپ، قالاعان تاماقتارىن جەپ جۇدەۋشىلىكتەن قۇتىلىپتى.

         بايبىشە بۇلاردىن جۇدەمەگەنىنە تاڭ قالادى دا: «بۇلارعا تاماق بەرىپ، اسىراپ جۇرگەن بىرەۋ بار ەكەن»، – دەگەن ويمەن، بۇلار قايدا بارسا دا، سوڭىنان قالماي، سىرتىنان اڭدىپ جۇرەدى. ءبىر كۇنى بالا مەن قىز قوشقاردىڭ ءجۇنىن الىپ تاماق جەپ وتىرعانىن كورەدى دە ۇيىنە كەلگەننەن كەيىن وتىرىك اۋىرادى.  بايى كەلگەننەن كەيىن:

         — مەن ولەتۇعىن بولدىم. ماعان قارا قوشقاردى سويىپ، ەتىن جەگىزسەڭ جازىلامىن، بولماسا ولەمىن، – دەپتى.

         بايى ايەلىنىڭ ءتىلىن الىپ، قوشقاردى سويماقشى بولىپ، توقالىنان تۋعان بالاسىن قوشقارعا جۇمساپ جىبەرەدى. بالا جىلاي-جىلاي، قوشقاردىڭ قاسىنا بارىپ:

         — دوستىم، سەنى سويماقشى بولدى، سەن كەتكەن سوڭ ءبىزدىڭ اشتان ولگەنىمىز عوي! – دەيدى.

         سوندا قوشقار تۇرىپ:

         — امال بار ما؟ سويامىن دەگەننەن كەيىن، ول سويماي قويماس. سويىپ، ەتىمدى جەگەننەن كەيىن، مەنىڭ سۇيەگىمدى يتكە تاستاماي، تۇگەل جيناپ، ءبىر جەرگە كومىپ قويىڭدار. تارىققان ۋاقىتتارىڭدا كومگەن جەردى اشىپ، نە سۇراساڭدار ءبارى دايىن تۇرار، – دەپتى.

         سونىمەن، قوشقار سويىلىپ، ەتى جەلىنەدى. بالا مەن قىزعا تيگەن ءبىر جاپىراق ەت جوق. ءبىر قوشقاردىڭ ەتىنەن ءبىر جاپىراق بەرمەگەننەن كەيىن، توقالدان تۋعان قىز اكەسىنە:

         — ءبىزدى بالا قۇرلى كورمەيسىڭ. ءبىز دە سەنىڭ بالالارىڭبىز عوي، بىزگە جانىڭ اشىپ، ەتىن بەرمەسەندەر دە، تىم بولماسا، سۇيەگىن بەرىڭدەر! – دەيدى.

         اكەسى بالاسى مەن قىزىنا قوشقاردىڭ سۇيەگىن بەرىپتى. بالا مەن قىز قوشقاردىڭ سۇيەگىن ءبىر بۇرىشقا الىپ بارىپ، كومىپ تاستايدى. ءسويتىپ، بايبىشە اۋرۋدان جازىلعان بولىپ، قىز بەن بالاعا قوي باققىزا بەرەدى.

         بايبىشە قىزعا:

         — بوسقا تەنتىرەپ جۇرمە! قوي باعۋعا بارعانىڭدا مىناۋ ءبىر قاپ ءجۇندى ءبىر كۇننەن قالدىرماي ءيىرىپ كەل، ءيىرىپ كەلمەسەڭ، ۇيگە كىرگىزبەيمىن! – دەيدى.

         قىز ءبىر قاپ ءجۇندى ارقالاپ قوي-سيىردى كۇندەگى ورىسكە اپارعاننان كەيىن:

         — اعاتاي، بۇگىن بۇل ءبىر قاپ ءجۇندى قالاي ءيىرىپ بولامىن؟ «بۇگىن ءيىرىپ كەلمەسەڭ، ۇيگە كىرگىزبەيمىن» دەدى. ەندى نە قىلامىن؟ – دەپ، جىلاي باستاپتى.

         قىزدىڭ جىلاعانىن ءبىر سيىر ەستىپ، قىز بەن بالانىڭ قاسىنا كەلىپ، ءجونىن بىلەدى دە:

         — جىلاما، بايعۇس! ءجۇنىڭدى ماعان بەر، ونى مەن-اق ءيىرىپ بەرەيىن، – دەيدى.

         قىز قۋانىپ ءجۇندى سيىردىڭ الدىنا قويادى. سيىر ءجۇندى جەپ جاتقان ۋاقىتتا جەل تۇرىپ، سيىردىڭ الدىنداعى ءجۇننىڭ ءبىرازىن ۇشىرىپ اكەتەدى؛ قىز ءجۇندى قۋالاپ كەتە بەرەدى. ءبىر ۋاقىتتا الگى ءجۇن بارىپ ءبىر ءۇيدىڭ توبەسىنە شىعادى. قىز ءجۇندى الايىن دەسە، ءۇيدىڭ ۇستىنە شىعا المايدى. سونان كەيىن قىز ايقايلاپ جىلاي باستايدى. قىزدىڭ جىلاعانىن ەستىپ ءۇيدىڭ ىشىنەن ءبىر كەمپىر شىعادى. كەمپىر:

         — قاراعىم، نەگە جىلايسىڭ؟ – دەيدى.

         قىز ءوزىنىڭ اۋىر ءحالىن ايتقان: ەكەن، كەمپىر وعان:

         — بالام! مەنىڭ باسىمدى قاراپ جىبەر، سونان كەيىن ءوزىم الىپ بەرەمىن، – دەيدى.

         قىز كەمپىردىڭ ۇيىنە كىرىپ، باسىن-قاراي باستايدى. قاراسا كەمپىردىڭ باسىندا ءار ءتۇرلى تاماقتار بار ەكەن، قىز ءبىر دە بىرەۋىنە تيمەپتى.

         كەمپىر:

         — بولدى، بالام، راقمەت، سۋدان سۇلۋ بول! – دەپ، باتاسىن بەرىپ، ءجۇنىن اپەرىپ جىبەرىپتى.

         قىز تاماشا ءبىر سۇلۋ بولىپتى. بارسا، اعاسى سيىردىڭ اۋزىنان ءجىپتى الىپ وتىر ەكەن. قارىنداسىنا قاراپ، تاڭ قالىپتى. قارىنداسى نە كورگەنىن ءبارىن ايتىپ بەرىپتى. ءسويتىپ، قىز ءجىپتىڭ ءبارىن شەشەسىنە اكەلىپ بەرىپتى؛ شەشەسى قىزىنىڭ سۇلۋلىعىنا قاراپ تاڭ قالىپتى.

         ەرتەڭىنە بايبىشە ءوزىنىڭ تۋعان قىزىنا ءبىر قاپ ءجۇن بەرىپ جىبەرەدى. بايبىشەنىڭ قىزى دا بارىپ يىرە الماي جىلاپ وتىرعان ۋاقىتتا، جەل شىعىپ قىزدىڭ ءجۇنىن ۇشىرىپ اكەتەدى. قىز ءجۇندى قۋا-قۋا، ۇزاپ كەتەدى دە كەشەگى كەمپىردىڭ ۇيىنە بارادى. قىز ءۇيدىڭ توبەسىندەگى ءجۇندى الا الماي تۇرعاندا، كەمپىر شىعىپ:

          — نەعىپ تۇرسىڭ؟ – دەيدى. قىز:

          — ءجىپ ءيىرىپ وتىرعانىمدا جەل شىعىپ، ءجۇنىمدى ۇشىرىپ كەتتى ول ءجۇنىم كەلىپ، ءسىزدىڭ ءۇيىڭىزدىڭ توبەسىنە شىقتى؛ سونى الايىن دەسەم، الا الماي تۇرمىن، – دەپتى. كەمپىر:

         — بالام! باسىمدى قاراپ جىبەر، سونان كەيىن ءجۇنىڭدى ءوزىم الىپ بەرەمىن، – دەيدى.

         قىز كەمپىردىڭ ۇيىنە كىرىپ، كەمپىردىڭ باسىن قاراي باستايدى. قاراسا كەمپىردىڭ باسىندا ءار ءتۇرلى تاماقتار بار ەكەن. الگى قىز كەمپىردىڭ باسىنداعى تاماقتاردى جەپ الادى دا:

         — ەندى قايتامىن، ءجۇنىمدى الىپ بەر، – دەيدى.

         سوندا كەمپىر تۇرىپ:

         — ماڭدايىڭا ءمۇيىز شىقسىن! ساعان ءجۇن جوق! – دەپ، قىزدى ۇرىپ-ۇرىپ، ۇيىنەن شىعارىپ جىبەرەدى.

         قىز ۇيىنە كەلسە، اكە-شەشەسى ونى كورگەننەن شوشىپ، تالىپ قالادى دا، بۇكىل باقسى-دارىگەرلەردى جيىپ، قىزدىڭ مۇيىزىنەن ازار قۇتىلادى. كۇندەردە ءبىر كۇن سول ەلدىڭ پاتشاسى:

         — كىمدە-كىمنىڭ اياعىنداعى كەبىسى قىزىمنىڭ اياعىنا جاراسا، قىزىمدى سوعان بەرەمىن؛ كىمدە-كىمنىڭ اياعىنداعى كەبىسى ۇلىمنىن اياعىنا جاراسا، سول قىزدى ۇلىما الىپ بەرەمىن، – دەپ ەلىنە جار سالىپتى.

         سونان كەيىن جۇرتتىڭ ءبارى قىزدارىنا، بالالارىنا ءار ءتۇرلى جاقسى اياق كيىمدەردى كيگىزىپ، پاتشاعا بارۋعا دايارلانادى. بايبىشە ءوز قىزىنا كەبىس كيگىزىپ، وگەي قىزى مەن بالاسىنا:

         — ءبىز كەلگەنشە وسى تارى مەن كۇرىشتى بىر-بىرىنەن ايىرىپ، تازالاپ قويىڭدار، – دەپ، ون قاپ كۇرىش پەن تارى بەرىپ كەتەدى.

         وزدەرى پاتشاعا كەتىپ قالادى. بالا مەن قىز كۇرىش پەن تارىنى بىر-بىرىنەن ايىرا الماي، جىلاپ وتىرعان ۋاقىتتا، ءبىر اق تاۋىق كەلىپ:

         — سەندەر جىلاماڭدار! اناۋ كۇنگى كومگەن قوشقاردىڭ سۇيەگىن اشىڭدار. وندا ءار ءتۇرلى كيىمدەر بار؛ سولاردى كيىپ، سەندەر دە پاتشاعا بارىڭدار، – دەيدى.   

         بالا مەن قىز قۋانىپ، قوشقاردىڭ سۇيەگىن كومگەن جەردى اشادى. اشسا، ءبىر اق بوز ات پەن كوك بوز ات تۇر ەكەن جانە ءار ءتۇرلى كيىمدەر بار ەكەن. بالا   مەن قىز جاقسى اسىل كيىمدەر كيىپ، ەكەۋى ەكى اتقا ءمىنىپ پاتشانىڭ تويىنا بارادى. بارسا ۋازىرلەر بۇل ەكەۋىن كۇتىپ الىپ پاتشانىڭ قاسىنا الىپ كىرەدى؛ پاتشا قىزى مەن بالاسىن شاقىرتادى. قىزى مەن بالاسى كەلىپ، الگى ەكەۋى نە سالەم بەرەدى دە ولاردىڭ قاسىنا وتىرادى. ونان   كەيىن پاتشا قىزىنا:

         — قىزىم، مىناۋ جىگىتتىڭ كەبىسىن كيىپ كورشى. 

         ۇلىنا:

         — سەن دە مىنا قىزدىڭ كەبىسىن كيىپ كورشى! – دەيدى. بالاسى مەن قىزى الگىلەردىن كە-بىسىن كيسە، اياقتارىنا ءدال كەلەدى.

         ءسويتىپ، پاتشا قىزىن جەتىم بالاعا بەرەدى دە، بالاسىنا جەتىم قىزدى الىپ بەرەدى.

---