InfoHub Logo

ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەلەكتروندىق كەستەلەر. ەەم - دا ساندىق اقپاراتتى وڭدەۋ. كەستەنىڭ قۇرىلىمى.
ساباقتىڭ ماقساتى: فورمۋلالار ءتۇرىن جانە وپەراتورلارىن وقىپ - ۇيرەنىپ، وقۋشىلاردىڭ ساندىق اقپاراتتاردى وڭدەۋ ماشىقتارىن قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ەلەكتروندىق كەستەنىڭ مۇمكىندىكتەرى تۋرالى وي - ورىستەرىن كەڭەيتۋ.
تاربيەلىك: كومپيۋتەر كابينەتىندە تەحنيكا قاۋىپسىزدىگىن ساقتاپ، بەرىلگەن تاپسىرمانى ۇقىپتى ورىنداۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىكتەرى: دك، تاپسىرمالار، سلايدتار.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى.
قولدانىلاتىن ءادىس: كورنەكىلىكتەر ارقىلى بايانداۋ، كومپيۋتەر ارقىلى جاتتىعۋلار ورىنداۋ.
ساباقتىڭ بارىسى: I. وقۋشىلاردى ساباققا ۇيىمداستىرۋ، كلاستىڭ
تازالىعىن، وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ.

II. ءۇي جۇمىسىن سۇراقتار قويۋ ارقىلى تەكسەرۋ.
تەحنيكا قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن قايتالاۋ
قايتالاۋ سۇراقتارى.
1. Excel كەستەلىك پروسەسسورىنىڭ تەرەزە ەلەمەنتتەرىن اتاڭدار.(سلايد - MS Excel - ءدىڭ
تەرەزەسى )
2. جۇمىسشى كىتاپتىڭ جۇمىسشى بەتتەرىن نەشە بەتكە دەيىن كوبەيتۋگە بولادى؟
جۇمىسشى بەت نەشە جولدان، نەشە باعاننان تۇرادى؟
3. ەلەكتروندىق كەستە دەگەنىمىز نە؟
4. كەستەگە جۇمىسشى بەتتەردى قوسۋ ءۇشىن قانداي كوماندا ورىندايمىز؟
5. ەلەكتروندىق كەستەنىڭ ۇياشىعى دەپ نەنى ايتادى؟
6. ۇياشىقتىڭ اۋقىمى دەگەن نە؟

III. ساباق بارىسى
ەلەكتروندىق كەستەنىڭ ماندەرى كەلەسى تيپتەردە بولا الادى:
- ماتىندىك؛
- ساندىق؛
- فورمۋلالىق؛
- كۇندىك (سلايد، داپتەرگە جازىپ الۋ)
ەك - داعى ماتىندىك جازبالار ارىپتەردىڭ، سانداردىڭ جانە ارنايى سيمۆولداردىڭ، قانداي دا بولسا تىزبەگى بولۋى مۇمكىن. مىسالى، «م. ي. داۋلەتوۆ»، «9 - ب سىنىپ»، «100 تەڭگە».
ءماتىندى ەنگىزۋ ءۇشىن ۇياشىق تاڭدايمىز، ونى تەرەمىز. ەنگىزۋدى اياقتالعاننان كەيىن فورمۋلا جولىنداعى ۆۆود باتىرماسىن شەرتەمىز نەمەسە پەرنەسىن باسامىز. Excel ءۇنسىز كەلىسىم بويىنشا ءماتىندى ۇياشىقتىڭ سول جاق شەتى بويىنشا تۋرالايدى.
ساندىق دەرەكتەر – بۇل سيفردان «+» نەمەسە «-» بەلگىلەرىنەن نەمەسە وندىق ۇتىردەن باستالۋى مۇمكىن سيفرلار تىزبەگى.(سلايد، داپتەرگە جازىپ الۋ كەرەك)
ەلەكتروندىق كەستە ۇياشىقتارىنا دەرەكتەردى عانا ەمەس، قۇرامداس فۋنكسيالاردى جانە فورمۋلالاردى دا ەنگىزۋگە بولادى.
ەلەكتروندىق كەستەدەگى فورمۋلا دەپ ەسەپتەۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن كادىمگى ماتەماتيكالىق ورنەكتەردى ايتادى.(سلايد، داپتەرگە جازىپ الۋ كەرەك). فورمۋلالار بەلگىلى ەرەجە بويىنشا جازىلادى.

فورمۋلالاردىڭ مىنانداي تۇرلەرى بار:
- ماتەماتيكالىق؛
- ستاتيستيكالىق؛
- قارجىلىق؛
- لوگيكالىق؛
- جىبەرۋ(سسىلكي) جانە ت. ب. (سلايد)
فورمۋلالار وپەراتورلاردىڭ كومەگىمەن جازىلادى:
- اريفمەتيكالىق؛
- سالىستىرۋ؛
- جىبەرۋ؛
- ماتىندىك(سلايد، داپتەرگە جازىپ الۋ)

ماتەماتيكالىق وپەراتورلار سالىستىرۋ وپەراتورلارى
وپەراتور فۋنكسيا
ارتىق
= تەڭ
<> تەڭ ەمەس
= ارتىق نەمەسە تەڭ

وپەراتور فۋنكسيا
+ قوسۋ
- ازايتۋ
* كوبەيتۋ
/ ءبولۋ
^ دارەجەگە شىعارۋ
% پروسەنتتى ەسەپتەۋ

جىبەرۋ وپەراتورلار ماتىندىك وپەراتورلار
وپەراتور فۋنكسيا
׃ ۇياشىقتار اۋقىمى اراسىنا ءبولۋ
؛ بىرشەنە ادرەستى بىرىكتىرۋ
وپەراتور فۋنكسيا
& سيمۆولداردى بىرىكتىرۋ
Excel - دە بارلىق فورمۋلالار ءارقاشان تەڭدىك بەلگىسىنەن باستالادى(جازىلعان فورمۋلانى كورسەتۋ، سلايد) =B3+C3+D3، ەگەر ونى جىبەرىپ قويسا، وندا ەنگىزىلگەن فورمۋلا ءماتىن رەتىندە قابىلدانادى. فورمۋلالاردى ەنگىزگەن ۋاقىتتا ولار فورمۋلالار قاتارىندا بەينەلەنەدى. Enter پەرنەسىن باسقاندا Excel بەرىلگەن فورمۋلا بويىنشا ەسەپتەۋدى ورىندايدى.
=B3+C3+D3 مۇنداي ۇزىن فورمۋلانىڭ ورنىنا = سۋمم (B3: D3) فورمۋلاسىن ەنگىزسە دە بولادى.

ەلەكتروندىق كەستەدە قوسۋ (سۋمم) فۋنكسياسى ءجيى قولدانىلادى، سوندىقتان ستاندارتتى اسپاپتار تاقتاسىندا بەلگىسىنىڭ باتىرماسى قاراستىرىلعان (سلايد).
مىنانداي ستاتيستيكالىق فۋنكسيالاردى قاراستىرايىق:
- سۋمم - جولداعى، باعانداعى نەمەسە اۋقىمداعى سانداردىڭ قوسىندىسىن ەسەپتەيتىن فۋنكسيا؛
- سرزناچ فۋنكسياسى ءبىر قاتار ماندەردىڭ اريفمەتيكالىق ورتاسىن ەسەپتەيدى؛
- مين - جولداعى، باعانداعى نەمەسە اۋقىمداعى مينيمال (ەڭ كىشى) ەلەمەنتتى ەسەپتەيتىن فۋنكسيا؛
- ماكس - جولداعى، باعانداعى نەمەسە اۋقىمداعى ماكسيمال (ەڭ ۇلكەن) ەلەمەنتتى ەسەپتەيتىن فۋنكسيا(سلايد، داپتەرگە جازىپ الۋ كەرەك).

ەندى مىنا تاپسىرمانى تالداپ كورەك.
تاپسىرما 1.
ۇلگى بويىنشا كەستەنى قۇرىڭىز.
1. ا1 ۇياشىعىنا كەستەنىڭ «قىزمەتكەرلەرگە بەرىلەتىن سىياقى(تەڭگە)»تاقىرىبىن ەنگىزىڭىز.
2. ا2 ۇياشىعىنا «قاڭتار» ءسوزىن ەنگىزىڭىز.
3. ا2 ۇياشىعىنا «اقپان» ءسوزىن ەنگىزىڭىز.
4. ا2 ۇياشىعىنا «ناۋرىز» ءسوزىن ەنگىزىڭىز.
5. ا2 ۇياشىعىنا «بارلىعى» ءسوزىن ەنگىزىڭىز.
6. ا3، ا4، ا5 ۇياشىقتارىنا قىزمەتكەرلەردىڭ تەگى مەن اتى - ءجونىن تولتىرىڭىز.
7. ۆ3: D5 ۇياشىقتار اۋماعىنا سايكەس سان ماندەرىن ەنگىزىڭىز.
8. «بارلىعى» باعانىنا (E3 ۇياشىعى) = B3+C3+D3 فورمۋلاسىن ەنگىزىڭىز.
9. E3 ۇياشىعىنا = سۋمم (B3: D3) فورمۋلاسىن ەنگىزىڭىز.
10. E4 ۇياشىعىنا = سۋمم (B4: D4) فورمۋلاسىن ەنگىزىڭىز.
11. E5 ۇياشىعىنا = سۋمم (B5: D5) فورمۋلاسىن ەنگىزىڭىز.
الدىداعى ساباقتاردا فۋنكسيا شەبەرىمەن، كەستەلەردى اۆتوفورماتتاپ، دياگرامما شەبەرىمەن جۇمىس ىستەيتىن بولامىز.
بەكىتۋ. بەكىتۋ سۇراقتارى.
1. فورمۋلالاردىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
2. فورمۋلالار قانداي وپەراتورلاردىڭ كومەگىمەن جازىلادى؟
3. فورمۋلانىڭ الدىندا قانداي تاڭبانى جازۋ كەرەك؟
4. تاقتادان ماتىندىك وپەراتور تاڭباسىن كورسەت.
5. اريفمەتيكالىق وپەراتورلاردى اتاپ بەر.
6. سالىستىرۋ وپەراتورلارىن اتاپ بەر.
7. جىبەرۋ وپەراتورلارىن اتاپ بەر.
وقۋشىلارعا جاڭا تاقىرىپ بويىنشا كومپيۋتەردە تاپسىرمالاردى ورىنداتۋ.
تاپسىرما2.
ۇلگى بويىنشا ەسەپتەۋ كەستەسىن قۇرىڭدار.
D2، D3، E2، E3، F2، F3 ۇياشىقتارىنا تومەندەگى ماندەردى تابۋ ءۇشىن ستاتيستيكالىق فورمۋلانى ەنگىز:
• جولداعى مينيمال ەلەمەنتى
• جولداعى ماكسيمال ەلەمەنتى
• جولداعى بارلىق ەلەمەنتتەردىڭ ورتاشا ءمانىن
تاپسىرما3.
ۇلگى بويىنشا ەسەپتەۋ كەستەسىن قۇرىڭدار.
D2، D3، E2، E3، F2، F3 ۇياشىقتارىنا تومەندەگى ماندەردى تابۋ ءۇشىن ماتەماتيكالىق فورمۋلانى ەنگىز:
• ۇياشىقتاردىڭ قوسىندىسىن
• ۇياشىقتاردىڭ كوبەيتىندىسىن
• ۇياشىقتاردىڭ ايىرماسىن
تاپسىرما4.
كەستەنىڭ E1، E2، E3 ۇياشىقتارىنا ماتىندىك وپەراتوردى پايدالانىپ سوزدەردى بىرىكتىر.
تاپسىرما5.
D5 = (A1 + B1) - C1؛ E5 = A3 > C2؛ F = مين(A1: C4)
D5، E5، F5 ۇياشىقتارىنا جوعارىداعى فورمۋلالاردى ەنگىز.

تاپسىرما6.
ۇلگى بويىنشا ەسەپتەۋ كەستەسىن قۇرىڭدار.
D2، D3، E2، E3، F2، F3 ۇياشىقتارىنا تومەندەگى ماندەردى تابۋ ءۇشىن لوگيكالىق فورمۋلانى ەنگىز:
• ۇياشىقتاردىڭ سانداردى سالىستىر

ساباقتى قورىتىندىلاۋ
قاتىسقان وقۋشىلاردى باعالاۋ
ۇيگە تاپسىرما: پ. 8. 2 مازمۇنداۋ