ەلگە كەسىرى تيەدى
(گۋبەرنيالارداعى ءام ۋەزدەگى جولداستاردىڭ قۇلاعىنا)
ءار جەردەن العان حابارلارعا قاراعاندا، قازاقستاننىڭ كەيبىر جەرلەرىندە بۇرىنعى ەل-ەلدىڭ ارالارىنداعى ۇرلىق، بارىمتا دەگەن تەرىس-بۇزىق ادەتتەر قازىرگى ۋاقىتتا ۇلعايىپ، شابىنشىلىققا اينالعان. «ەڭبەكشى قازاق» گازەتىنىڭ وتكەن نومىرىندە بۇل تۋرالى «ارعىن» دەگەن جولداس قىسقاشا جازىپ ءوتتى. بۇل بۇزىقتىق اسىرەسە قازاقستاننىڭ كۇنشىعىس جاعىنداعى سەمەي، اقمولا، تورعاي گۋبەرنيالارىندا باسىم بولىپ بارا جاتقان ءتۇرى بار. ارينە، قىسى-جازى كيىز ۇيدە كوشىپ جۇرگەن اداي ۋەزى ءتارىزدى جەرلەردە دە بۇل بۇزىقتىق ءالى قويىلماي كەلە جاتىر. ءقازىر ورىنبورعا اتباسار ۋەزىنەن (اقمولا گۋبەرنياسىنىڭ قالاسى)، ەلدەن كىسىلەر كەلىپ وتىر. بۇلاردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ءام بۇلاردىڭ سول ەل جاققا كوميسسيا شىقسا ەكەن دەگەن تىلەكتەرىنە قاراعاندا، اتباسار ۋەزىمەن جاپسارلاس تورعاي ۋەزىنىڭ قازاقتارىنىڭ اراسىنداعى بارىمتا كۇشەيە-كۇشەيە ەل شابۋعا بەت العان ىڭعايى بار كورىنەدى. ەكىنشى، اتباسار ۋەزى مەن اقمولا ۋەزىنىڭ جاپسار قازاقتارىنىڭ ءوز ارالارىندا دا جۇگەنسىزدىك، جولسىزدىق، توپ-توپ جىلقى ايدايتىن بارىمتا ەلدىڭ بەرەكەسىن العان ءتۇرى بار كورىنەدى. ءبىراق بۇل ەكى اراعا اقمولانىڭ گۋبەرنيالىق يسپولكومىنىڭ ءتوراعاسى جولداس سابىر ءشارىپ ۇلى شىعىپ ازىرگە جايلاستىرسا كەرەك. اقىرى نە بولارىن ءالى كورەرمىز. ءۇشىنشى، اقمولا ۋەزى مەن سەمەي گۋبەرنياسىنىڭ قارقارالى ۋەزىنىڭ جاپسارىنداعى قازاقتاردىڭ اراسىنداعى بۇرىنعى ۇرلىق، بارىمتا دەگەن پالە ءقازىر وتە زورايىپ، اقمولا مەن قارقارالى قازاقتارى جىلقىنى ۇيىر-ۇيىرىمەن ايداسىپ، ەكى ەلدىڭ ءحالى جاۋگەرشىلىك زامانداعى جايعا ءتۇسىپ، بەرەكەسى كەتە باستاعان كورىنەدى. ءقازىر بۇل جاپساردان دا تىنىشى كەتكەن ەلدەن كىسىلەر ورىنبورعا كەلىپ تۇر. قولدارىنا ۆينتوۆكا العان ارامتاماق قۋلار وتىزدان، قىرىقتان، ەلۋدەن، جۇزدەن ءجۇرىپ اقمولا مەن قارقارالى اراسىندا الدىنا تۇسكەن مالدى قىزىل جول قىلىپ ايداپ، ەل شاباتىن بولىپتى. بۇل جەردەن الىپ وتىرعان حابارلارىمىز انىق حابارلار. ءام بۇل ەلۋدەن، جۇزدەن «كىسى اتتاندىراتىن» مىرزالاردىڭ ات-جوندەرى دە ءقازىر بەلگىلى بولىپ وتىر. ءۇش-تورت جىلدان بەرى ىلعي جۇتقا، اشتىققا شالدىعىپ، مالىنىڭ جۇزىنەن جيىرماسى ياكي جيىرما بەسى عانا قالىپ، كەدەيلىككە اينالىپ وتىرعان ەلدى بۇل ۇرلىقشى زالىمدار تاعى دا قۇرتۋعا اينالعان. ەندى ونىڭ ۇستىنە تاعى ۇلكەن كەساپاتتارى، كەسىرلەرى تيەيىن دەپ وتىر.
جاقىن ارادا بۇل قارقارالى مەن اقمولانىڭ جاپسار جەرىنىڭ ءحالى اڭگىمە بولىپ، بۇل بۇزىقتى، بۇل پالەنى كۇش جۇمساماي جاي تىيۋعا كوميسسيا سايلاندى. كوميسسيانىڭ باستىعى وسى جەردە بەلگىلەندى. مۇشەلەرى بولىپ اقمولا مەن سەمەي گۋبەرنيالىق يسپولكومدارىنىڭ لايىقتاۋىمەن ەكى گۋبەرنيادان بىر-بىردەن كىسى كىرەدى. كوميسسيا جاي جازاسىز تۇرعان ەلگە ەشبىر زيان كەلتىرمەيتىن قىلىپ، ەكى ۋەزدىڭ جاپسارىنا تاياۋ بارىپ، ونسىز دا كەدەيلەنگەن، شارۋا باققان ەلدىڭ شارۋاسىن بۇلدىرگەن مۇنداي پالەنى باسىپ، قۇرتپاق.
بۇل ىسكە گۋبەرنيا-گۋبەرنيالاردا وتىرعان، ۋەزدەردە وتىرعان ءىس باستارىنداعى جىگىتتەر شىنداپ نازارلارىن سالا قاراپ، تەزىرەك ەلدى تىنىشتاندىرۋ قامدارىن جاساۋلارى كەرەك. ءقازىر كۇز. قىس كەلەدى، شارۋا باققان جالپى ەل قىستاۋلارىنا بارىپ وتىن، ءشوپ، پىشەن دەگەن نارسەلەرىن جيناپ الا الماي وتىر، ءۇي- قورالارىن جوندەي الماي وتىر. باعىپ وتىرعان ازىن-اۋلاق مالدارىن ەركىمەن، جايىمەن باعىپ جايا الماي وتىر. وتىزدان، قىرىقتان، ەلۋدەن، جۇزدەن قولدارىنا مىلتىق ۇستاپ، سىپىرا ەلدىڭ قىستاۋلارىندا ەل تالاعىش، جول اۋزىن كۇزەتكەن، وتكەن-كەتكەندى اڭدىعان، ەل شاپقىش، بارىمتاشىل-ۇرلىقشىل قۋلار ءجۇر. بۇلار تىيىلماسا قالىڭ ناحاق ەلگە بۇلاردىڭ كەساپاتتارى بۇدان دا باسىم تيەدى. گۋبەرنيالىق، ۋەزدىك يسپولكومدار تەزىنەن تىيا الماسا، كوميسسيا تىيا الماسا، بۇل توپتانىپ، قولدارىنا سايعاق ۇستاپ، مىلتىق ۇستاپ، ۇشىراسقان كىسىنى اتىپ كەتىپ جۇرگەن قۋلاردى اسكەردىڭ كۇشىمەن تىيۋعا تۋرا كەلەدى. اسكەر شىقسا بۇل ءىس وڭايلىقپەن تىنىش قانا وتپەيدى. وندا ۇرلىققا، ەل شابۋعا باس بولىپ جۇرگەن مىرزالار دا شىرەنىپ ۇيلەرىندە وتىرا المايدى.
مىنە، ءقازىر بۇل جۇمىستىڭ وسىنداي بولاشاعى كورىنىپ تۇر.
گۋبەرنيالارداعى، ۋەزدەردەگى ءىس باسىندا وتىرعان ازاماتتار، بۇل ءىستىڭ الدى-ارتىن ويلاڭدار! سەندەر تىيا الماساڭدار، ۆينتوۆكا ۇستاپ، ەل شاۋىپ، كىسى اتىپ جۇرگەن توپتاردى اسكەر تىيادى.
ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى مۇنداي شابىنشىلىق، بايلانىسىپ شيە بولىپ تۇيىلگەن تۇيىنشەك. مۇنى تەز ارادا وزدەرىن تەزىنەن شەشپەسەڭدەر، بۇل تۇيىنشەكتەر قىلىشتىڭ جۇزىمەن شابىلىپ شەشىلمەك. بۇزىقتار ءۇشىن مومىندار قاقساپ قالماسىن. ونىڭ جاۋابى سەندەردىڭ مويىندارىندا!
ۇرلىقتى تەز جۇمىلا قۇرتۋعا كىرىسىڭدەر! ەلگە كەسىرى تيەدى.
1923 جىل
You Might Also Like
-
قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاننىڭ ءار جەرىندە كەڭەس سايلاۋى باستالىپ جاتىر.
-
1923 جىلدىڭ 7-قاراشاسىندا ۇلى وكتيابر توڭكەرىسىنە 6 جىل تولادى. سول ۇلى توڭكەرىسكە، ۇلى وزگەرىسكە 6 جىل تولعان قارساڭىنداعى جەر ءجۇزىنىن جالپى ساياسي جايى، ونىڭ بەر جاعىندا ەۋروپانىڭ ساياسي جايى تاسىع...
