InfoHub Logo

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆتىڭ «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە جاريالانعان «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» دەپ اتالاتىن، قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعىنا ارنالعان ماقالاسىندا ەلىمىزدىڭ ءۇش ونجىلدىقتاعى قالىپتاسۋى مەن دامۋىنىڭ نەگىزگى كەزەڭدەرى اتالىپ، الداعى ءتورتىنشى ونجىلدىقتىڭ بىزگە جۇكتەيتىن مىندەتتەرى ايقىندالدى. ماقالانىڭ تاريحي ماڭىزدىلىعى – ەلباسى وتكەننىڭ تاعىلىمىنا ۇڭىلەدى، قازاق حالقىنىڭ ەجەلگى زاماننان بۇگىنگە دەيىنگى تاريحي جولىندا، وزىمىزگە ءتان داستۇرلەرىمىز بەن مادەنيەتىمىزدىڭ ورىستەۋى، دامۋى جونىندە سىر شەرتەدى. 

ءوزىنىڭ جەكە ماقسات-مۇددەلەرى قوعام يگىلىگىمەن ۇندەسىپ، ەلىنىڭ وركەندەۋىنە ۇلكەن ۇلەس قوسىپ جاتقانىن جۇرەگىمەن سەزىنە بىلگەن ادام ناعىز باقىتقا كەنەلەدى. «ۇلتقا قىزمەت ەتۋ بىلىمنەن ەمەس، مىنەزدەن» دەگەن بولاتىن الاش ارداقتىسى ءاليحان بوكەيحانوۆ. ءبىز قاسيەتتى تاۋەلسىزدىگىمىزدى ودان ءارى نىعايتا ءتۇسۋ ءۇشىن بىرلەسە جۇمىس جاساۋىمىز كەرەك. پرەزيدەنت بۇل جايىندا: «ءبىزدىڭ ماقساتىمىز – كەلەر ۇرپاققا قازاقستاندى تۇعىرى مىعىم، ەكونوميكاسى قۋاتتى، رۋحى اسقاق مەملەكەت رەتىندە تابىستاۋ جانە ەلدىك ىستەردى شاشاۋ شىعارماي لايىقتى جالعاستىراتىن جاسامپاز ۇرپاق تاربيەلەۋ» دەگەن ەدى. 

«تانىم مەن تاعىلىم» تاراۋىندا جاس ۇرپاقتىڭ تاريحي ساناسى ايقىن، ءارى بەرىك بولۋىنا باسا نازار اۋدارادى. دەرەكتى جانە كوركەم كينو تۋىندىلاردا مەملەكەتتىلىك جانە مەملەكەتشىلدىك يدەياسى ءاردايىم كورىنىس تابۋى قاجەت دەپ باعالادى. وتاندىق تەلەارنالار مەن قۇزىرلى ورگاندارعا مەملەكەتتىك تاپسىرىستىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىن مىندەتتى تۇردە تاريحي تاقىرىپتارعا باعىتتاۋدى تاپسىرعان بولاتىن. سونىمەن قاتار، شەتەل اۋديتورياسىنا ارنالعان قازاقستاننىڭ قىسقاشا تاريحىن جازىپ، الەمنىڭ نەگىزگى تىلدەرىنە اۋدارۋدى ۇسىندى. ءاربىر حالىق ءوزىنىڭ تاريحىن ءوزى جازۋعا ءتيىس. ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان جازىلعان شەجىرە ۇرپاقتىڭ ساناسىن وياتىپ، ۇلتتىڭ جادىن جاڭعىرتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. مەملەكەت باسشىسى 1921-1922 جىلدارداعى اشارشىلىققا ءجۇز جىل بولعانىن، جەلتوقسان وقيعاسىنا 35 جىل تولاتىنىن، قازاقستاننىڭ اكادەميالىق ۇلگىدەگى جاڭا تاريحىن جازۋ تۋرالى ءسوز قوزعادى. «...قازاقتىڭ جەرى ەشبىر شەتەلدىكتىڭ مەنشىگىنە بەرىلمەيدى، ەشقاشان ساتىلمايدى» - دەپ، شەگەلەپ ايتتى. 

ەلباسى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ءالى كۇنگە دەيىن تورگە شىعا الماي وتىرعانىنا الاڭدايتىنىن ايرىقشا جەتكىزدى. تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى – قازاق ءتىلى ەكەنىن نازارعا الىپ، مەملەكەت باسشىسى: «مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ - قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ پارىزى. مىندەتى دەپ تە ايتۋعا بولادى. وسى ورايدا مەن بارشا قازاقستاندىقتارعا، ونىڭ ىشىندە قازاق ءتىلىن ءالى جەتە مەڭگەرمەگەن وتانداستارىما ۇندەۋ تاستاعىم كەلەدى. جاستار اعىلشىن ءتىلىن نەمەسە باسقا تىلدەردى از عانا ۋاقىتتا مەڭگەرە الاتىنىن كورىپ وتىرمىز. تۇتاس بۋىن الماسقان وسى جىلداردا قازاق ءتىلىن ۇيرەنگىسى كەلگەن ادام ونى الدەقاشان ءبىلىپ شىعار ەدى. حالقىمىزدا «ەشتەن كەش جاقسى» دەگەن ءسوز بار. ەڭ باستىسى، ىنتا بولۋى كەرەك» دەي كەلە، ءاربىر ازاماتتىڭ قازاق ءتىلىن مەڭگەرەمىن دەگەن نيەتى بولسا، ول ءوز ماقساتىنا جەتەتىندىگىن تۇسىندىرگەن بولاتىن. قاسىم-جومارت توقايەۆ بۇل ماقالاسىندا ءبىزدىڭ كوپۇلتتى مەملەكەتىمىزدى ءبىر باعىتقا بىرىكتىرەتىن كۇش – مەملەكەتتىك ءتىل ەكەنىنە تاعى دا باسا نازار اۋدارعانىن اتاپ ءوتۋ كەرەك. قازاق جازۋشىلارىنىڭ التىن شىعارمالارىن جانە شەتەل قالامگەرلەرىنىڭ تاڭداۋلى تۋىندىلارىن اۋدارىپ، تاراتۋدى تاپسىردى. پرەزيدەنتىمىزدىڭ ماقالاسىندا ايتىلعان وسىنداي ماعىنالى ويلار جاستاردى ءعىلىم-بىلىم، ءتىل ۇيرەنۋگە شاقىرىپ، كوكجيەگىن كەڭەيتىپ، كوكىرەك كوزىن وياتۋعا جەتەلەيدى. 

بيىل، 2021 جىلى قازاق ەلى ءتاڭىرى بەرگەن تاۋەلسىزدىگىنىڭ، ارايلى ازاتتىعىنىڭ وتىزىنشى جىلىنا قادام باسىپ وتىر. ءتۇپ تامىرى سوناۋ ەجەلگى تۇركى زامانىنان باستاۋ الاتىن قازاق حالقى ىقىلىم زاماننان بەرى ءوزىنىڭ ىرگەلى ەل، قابىرعالى قالپىن، ساليقالى سالتىن ساقتاپ قالعانى – ەركىندىك سۇيگىشتىك جىگەرىنىڭ، اسقاق رۋحىنىڭ ارقاسى. «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە جاريالانعان «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» اتتى ماقالاسىندا ق ر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ: «بابالاردان مۇرا بولعان قاسيەتتى جەرىمىز – ەڭ باستى بايلىعىمىز. قازاققا وسىناۋ كەڭ بايتاق اۋماقتى سىرتتان ەشكىم سىيعا تارتقان جوق» - دەپ، جازعان بولاتىن. راسىمەن دە، ەڭسەمىزدى تىكتەپ، ەگەمەن ەل اتانىپ، ءوز الدىنا وتاۋ تىگىپ، دەربەس مەملەكەت اتانعان قازاقستان قانشاما قيىندىقتارعا جولىقسا دا، تاستاي بەرىك توزىمدىلىكتىڭ ارقاسىندا، جالپاق الەمگە ءوزىنىڭ ءورشىل ءۇنىن، وركەنيەتكە دەگەن ءۇمىتىن مويىنداتتى. ءبىزدىڭ تۇتاس ماقساتىمىز – تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ باياندى بولۋى ءۇشىن ماڭگىلىك ەل قۇندىلىقتارىن قاستەرلەپ، ونى بولاشاققا اماناتتاۋ. تۇعىرلى تاۋەلسىزدىگىمىز ماڭگىلىك، ىرگەمىز بەرىك بولسىن! تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تاڭى نۇرلى، ەگەمەن ەلىمىزدىڭ ۇرپاعىنىڭ ەڭسەسى بيىك بولىپ، كوك اسپاندا قاسيەتتى كوك تۋىمىز ماڭگى جەلبىرەسىن! 

بولات سايلان، ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ پروفەسسورى، ت.ع.د.

جالعاس توقتاروۆ، 1 كۋرس ستۋدەنتى

---