تاۋەلسىزدىك تۋرالى وي-تولعاۋ
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆتىڭ «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە جاريالانعان «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» اتتى ماقالاسىن زور قىزىعۋشىلىقپەن وقىپ شىقتىم. ەگەمەن ەل بولعاننان بۇگىنگى كۇنگە دەيىنگى ءجۇرىپ وتكەن جولىمىزعا تەرەڭ وي جۇگىرتىپ، تالداۋ جاساپ، كەزەڭدەۋ ارقىلى ءار بەلەسىمىزدىڭ قازىرگى تاريحىمىزداعى ورنى مەن ەرەكشەلىكتەرى جان-جاقتى ايشىقتالعان ەكەن. جەتىستىكتەرىمىز بەن كەمشىلىكتەرىمىز وي ەلەگىنەن وتكىزىلىپتى.
كسرو ىدىراپ، تاۋەلسىزدىككە اياق باسقان شاقتاعى وتپەلى كەزەڭ وتە قيىن بولدى. جاس، بۋىنى قاتپاعان مەملەكەتتىڭ الدىندا الىنباس قامالداي بولىپ، وراسان زور پروبلەمالار تۇردى. دەگەنمەن، «اسۋ بەرمەس اسقار جوق» دەگەن ءبىز تاۋەلسىزدىك جىلدارى الدىمىزدا تۇرعان نەبىر بوگەتتەر مەن ۇلكەن بەلەستەردەن وتتىك، كوپتەگەن قيىنشىلىقتاردى ەڭسەردىك.
مەملەكەت باسشىسى بۇل باعدارلامالىق ماقالاسىندا ايتقانداي: «تاريحقا كوز جۇگىرتسەك، ءار بۋىن بەلگىلى ءبىر سىناقتى باسىنان وتكەرەدى. ءبىزدىڭ بابالارىمىز «اقتابان شۇبىرىندى، القاكول سۇلامانى»، اتالارىمىز الاپات اشارشىلىقتى، قۋعىن-سۇرگىندى، دۇنيەجۇزىلىك سوعىستى كوردى. توتاليتارلىق كەزەڭدە ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدان، تىلىمىزدەن، ءدىلىمىز بەن دىنىمىزدەن ايىرىلىپ قالا جازدادىق. ونىڭ ءبارى تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا حالقىمىزعا قايتا ورالدى. ءبىراق، ۇلت پەن ەل رەتىندە ساقتالىپ قالۋ ءۇشىن بۇگىنگى جانە بولاشاق ۇرپاق جاڭا سىن-قاتەرلەرگە دايىن بولۋى كەرەك». تاۋەلسىزدىك – ەڭ باستى قۇندىلىعىمىز. ونى كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي قورعاۋىمىز، ساقتاۋىمىز جانە ودان ءارى نىعايتۋىمىز كەرەك.
بوستاندىق بىزگە وڭايلىقپەن كەلگەن جوق. اتا-بابالارىمىز ازاتتىق جولىندا ارپالىستى. تالاي زۇلمات زاماندار مەن ناۋبەتتەردى باستان وتكەردى. وسىنىڭ ءبارى حالىقتىڭ ەسىندە ساقتالىپ، ۇرپاقتان ۇرپاققا بەرىلۋگە ءتيىس. ازاتتىق تاڭىن ءوز كوزىمەن كورگەن الدىڭعى بۋىن بولماسا، كەيىنگى جاستار وتكەن عاسىردىڭ 90-جىلدارىنداعى تاريحي وقيعالاردىڭ تەرەڭىنە بويلاپ، ءمانىن جەتە تۇسىنە بەرمەيدى. تاۋەلسىزدىككە تاعدىردىڭ بەرە سالعان سىيى رەتىندە قارايدى. شىن مانىندەگى احۋال ولاي ەمەس.
بۇل ءبىر، ەكىنشىدەن، مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا: «ەلباسى سول كەزدەگى ساياسي، ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك، دەموگرافيالىق جانە باسقا دا جاعدايلارعا بايلانىستى جەتى رەت ەمەس، جەتپىس رەت ولشەپ، ءبىر رەت كەسۋگە ءماجبۇر بولدى. ءبىز تىعىرىقتان شىعار جولدىڭ ساڭىلاۋى دا كورىنبەيتىن قيىن كۇندەردەن قاقتىعىس پەن قانتوگىسكە ۇرىنباي امان شىعىپ، ەشكىمگە ەسەمىزدى جىبەرمەي، جاڭا سيپاتتاعى قازاق مەملەكەتىن قۇردىق. بۇگىنگى جانە بولاشاق ۇرپاق مۇنى ءاردايىم ءبىلىپ وتىرۋى كەرەك».
يا، شىنىندا دا سولاي. سوندىقتان، قازىرگى جانە كەيىنگى ۇرپاققا تاۋەلسىزدىك ءداۋىرىنىڭ تاريحىن، ءمانىن، ماڭىزىن، بار شىندىعى مەن قىر-سىرىن جان-جاقتى اشىپ كورسەتۋ، ۇعىندىرۋ، ءتۇسىندىرۋ بۇگىنگى تاريحشى-ۇستاز، پەداگوگ جانە عالىمداردىڭ الدىندا تۇرعان ماڭىزدى مىندەت. سول ءۇشىن وتانىمىزدىڭ ەجەلگى جانە ورتاعاسىرلارداعى تاريحىمەن قاتار قازاقستاننىڭ جاڭا تاريحىن دا جۇيەلى زەرتتەگەن ءجون. وسى باعىتتا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تاريح، ارحەولوگيا جانە ەتنولوگيا فاكۋلتەتىندە وسىعان دەيىن دە ىرگەلى جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتسا، ەندى پروفەسسور-وقىتۋشىلار قۇرامى بۇل ماسەلەگە ەرەكشە نازار اۋدارىپ، ءبىلىم بەرۋ جانە زەرتتەۋ ارناسىن ودان ءارى كەڭەيتە تۇسەدى. بۇل – ۇلت تاريحىن دارىپتەۋ تۇرعىسىنان العاندا ستراتەگيالىق ماڭىزى بار ماسەلە جانە تاريحي سانانى جاڭعىرتۋ ماسەلەسىنىڭ ءتۇيىنى بولىپ تابىلادى. ءاربىر حالىق ءوزىنىڭ ارعى-بەرگى تاريحىن ءوزى جازۋى ءتيىس. پرەزيدەنت ايتقانداي، بوتەن يدەولوگيانىڭ جەتەگىمەن جۇرۋگە بولمايدى. الەمدى مۇددە بيلەيدى. ارينە، مۇددەنىڭ دەڭگەيى ءارتۇرلى: جەكە ادامنىڭ مۇددەسىنەن باستاپ، ۇجىمدىق، توپتىق جانە ۇلتتىق مۇددەگە دەيىن. سونىڭ ىشىندە، ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان جازىلعان تاريح ۇرپاقتىڭ ساناسىن وياتىپ، جادىن جاڭعىرتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونىمەن قاتار، قازاقتىڭ سان عاسىرلىق شىنايى تاريحىن شەت ەلدەرگە، بۇكىل الەمگە تانىتۋ قاجەت. مىنە، مەملەكەت باسشىسىنىڭ باعدارلامالىق ماقالاسىن وقىپ شىعىپ، سونىڭ ىشىندە، اسىرەسە، «باعدار مەن بەلەس» جانە «تانىم مەن تاعىلىم» اتتى بولىمدەرىمەن تانىسقاننان كەيىن وقىرماندارمەن وسىنداي وي-پىكىرىمىزبەن ءبولىسۋدى ءجون كوردىك.
سابىرحان سماعۇلوۆ، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى
You Might Also Like
