InfoHub Logo

ول – قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى، عالىم، ۇلتتىق اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، “حالىقتار دوستىعى”، “قۇرمەت” وردەندەرىنىڭ يەگەرى، قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جانىنان اشىلعان قورقىت اتىنداعى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى. سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىققان قازاق رۋحانياتىنىڭ كورنەكتى وكىلى – مىرزاتاي جولداسبەكوۆ. 2007 جىلى ەلوردامىز – استانا قالاسىنىڭ قالىپتاسۋىنا، دامۋىنا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن «استانا قالاسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى» اتاعىنا، 2016 جىلى مىڭجىلدىق شاھاردىڭ وركەندەۋىنە ۇلەس قوسقانى ءۇشىن «الماتى قالاسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى» اتاعىنا يە بولدى. جامبىل وبلىسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى ەكەنى جالپاق جۇرتقا ءمالىم، ارينە. اعانىڭ جازۋشىلىعى مەن كومپوزيتورلىعى تاعى بار. ۇستىمىزدەگى جىلى، زامانداسى، كومپوزيتور ي.جاقانوۆتىڭ «دۇنيە شىركىن» اتتى كىتابىنىڭ تۇساۋى كەسىلدى. بىزدەر قاتىسىپ جانە اتسالىستىق. راسىندا دۇنيەنىڭ شىركىنىن-اي دەسەڭشى، اعامىزدىڭ كومپوزيتورلىق قىرى دا سىرى دا ي.جاقانوۆتىڭ قالامىنان تۋعان ەڭبەكتە كەرەمەت كورىنىس تاپتى. 

سونىمەن قاتار م.جولداسبەكوۆ – دراماتۋرگ. پروفەسسور ابەبيەتتىڭ كوركەم دە نازىك جانرى – دراماتۋرگياعا دا بەت بۇرىپ تۇرادى. استانادا قويىلعان «ۇلبيكە» پەساسىنىڭ قالىڭ جۇرتتىڭ تاڭدايىن قاقتىرعانى ەسىمدە. اعانىڭ قۇندى جانە ماڭگى ەل جادىندا قالاتىن ەڭبەكتەرىنەن ايتار بولساق، ول -  قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قورقىت اتىنداعى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ جيىرما بەس تومدىق «قازاق ونەرىنىڭ انتولوگياسى» جوباسى. جوبا ينستيتۋتتىڭ باسشىسى م.جولداسبەكوۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن ءوز دەڭگەيىندە جوسپارلى تۇردە جۇزەگە اسۋدا. سونىمەن قاتار، قازاق مادەنيەتىنىڭ تاريحى، ونەرى مەن ءداستۇرى ەگجەي-تەگجەي زەرتتەلىپ، عىلىمي اينالىمنىڭ اياسىندا كورىنىس تابۋدا.  

العاشقى «اقىندار ايتىسى» دەگەن جەتى تومدىق جيناعى شىعارىلىپ ءوز وقىرماندارىنا جول تاپتى. جيناققا ايتىس ونەرىنىڭ ەڭ ۇزدىك ۇلگىلەرى جيناستىرىلىپ ەنگىزىلدى. ارمەن قاراي قارا قىلدى قاق جاراتىن ءدىلمار شەشەندەرىمىزدىڭ شەشەندىك سوزدەرىمەن 25 تومدىق «قازاق ونەرىنىڭ انتولوگياسى» جوباسىنىڭ «شەشەندىك سوزدەر» جانرى بويىنشا بەس تومدىق جيناق بولىپ جالعاسىن تابۋدا. بۇگىندە وقىرمان قاۋمى شەشەندىك سوزدەرگە ارنالعان بەس تومدىق جيناقپەن تانىسقالى وتىر. 

توپتاستىرىپ، قۇراستىرىلىپ، حرونولوگيالىق تارتىپپەن قالىڭ كوپشىلىككە ۇسىنىپ وتىرعان جيناقتا اتالعان بي-شەشەندەرىمىزدىڭ بارلىعى دا ءسوز باستاعان شەشەندىگىمەن، ەل باستاعان كوسەمدىگىمەن، قيىننان قيىستىرا ۇتىمدى تاپقىرلىعىمەن ەل اراسىنداعى جەر، سۋ، قۇن، جايلاۋ، قىستاۋ، ەڭبەك جونىندەگى تالاس-تارتىستارعا ارالاسىپ، ءادىل تورەلىك ايتقان وزىندىك ورنى بار، قايتالانباس تاريحي تۇلعالار. 

قازاق تاريحىنداعى، قازاق ادەبيەتىندەگى بي-شەشەندەرىمىزدىڭ شەشەندىك سوزدەرى قازاقتار اراسىندا عانا ەمەس، قىرعىز، وزبەكتەرگە دە بەلگىلى. جۇڭگو، موڭعوليا ەلدەرىندە قونىس تەپكەن قازاقتار دا شەشەندىك سوزدەرىمىزدى جاتتاپ، جازىپ، وقىپ سۋسىنداپ ءجۇر. 

مۇندا وقىرمان نازارىنا كەشەگى كۇنىمىزدىڭ كەلبەتىن كوز الدىمىزعا اكەلەتىن قۇندى شىعارمالار ۇسىنىلماق.
جالپى جوبانىڭ باستى ماقساتى: ەلىمىزدىڭ تاريح قويناۋىنا كەتكەن كەزەڭدەرىنە، قوعامدىق ومىرىنە قايتا ءۇڭىلۋ، سول ارقىلى جاس ۇرپاققا بۇگىنگى جارقىن تاۋەلسىزدىكتىڭ ءقادىرىن سەزىندىرۋ، ماڭىزىن ۇعىندىرۋ، سونىمەن بىرگە قازىرگى اقپاراتتىق زاماندا قۇندى شىعارمالاردى وقىرمانىمەن قايتا قاۋىشتىرۋ. 

ماسەلەن، شەشەندىك سوزدەردىڭ بارلىعىندا دەرلىك تاربيەلىك ءمانى وتە زور دەسەك قاتەلەسپەيمىز. بي-شەشەندەرىمىزدىڭ بەدەلى جانە دە ءدىلمار سوزدەرى ءبىز ءۇشىن قاشاندا بيىك، اسقاق. بۇگىنگى تاڭدا ءاربىر سانالى، ءبىلىمدى قازاق ازاماتى حالقىمىزدىڭ ءجۇرىپ وتكەن سارا جولىنان شەشەندەرىمىزدىڭ تۇلعالارىن تانىپ قانا قويماي، ولاردىڭ ءسوز ساراپتاۋلارىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، وزدەرى دە ويلى، ادەمى، شەشەن سويلەۋلەرى قاجەت ەكەنى داۋسىز. 

ەندىگى كەزەكتە ينستيتۋت، م.جولداسبەكوۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن جىراۋلىق ونەرگە، جىرشى-تەرمەشىلەرگە، حالىق اقىندارىنىڭ شىعارمالارىنا، انشى-كومپوزيتورلارعا، ءداستۇرلى انشىلەر مەن كۇيشىلەردىڭ شىعارماشىلىعىنا ارناپ توم-توم ەڭبەكتەردى شىعارۋ جۇمىستارىمەن تىڭعىلىقتى اينالىسىپ، جوبانى ارمەن قاراي جالعاستىرۋدا.

ءداستۇرلى ونەرىمىزدىڭ باستاۋى بولىپ تابىلاتىن اقىندىق پەن شەشەندىك ونەردىڭ جەمىسى ىسپەتتەس جىرشىلىق ونەر قازاق ۇلتى قونىستانعان كەز كەلگەن ايماقتا كەزىندە دۇرىلدەپ تۇرعانىمەن بۇگىنگى تاڭدا دىرىلدەپ تۇر. سىر وڭىرىنەن باسقا جەرلەردە جىردىڭ ءحالى مۇشكىل. كەيبىر ايماقتاردا جوعالعان، نەمەسە جوعالۋ، جويىلۋ الدىندا. ەندى سولاردىڭ بارىنا قاناعات قىلىپ، قايتا جانداندىرۋدى قولعا الۋ – ۋاقىت تالابى. اياق جەتكەن جەرگە بارىپ، ءسوز جەتكەن جەردەن الىپ، كوز جەتكەندەردى كورىپ، ەنشىمىزگە تيگەنىن الىپ-بەرىپ، ەل يگىلىگىنە جاراتۋ باستى مىندەت دەپ بىلەمىز. 

بيمىرزايەۆا ايكەرىم ماحانبەت قىزى
تۇركىستان وبلىسى، تۇركىستان قالاسى
«كەرەمەت» باستاۋىش مەكتەپ-بالاباقشا كەشەنى ءمۇعالىمى

---