InfoHub Logo

وڭتۇستىك قازاقستان وبىلىسى
شاردارا اۋدانى
№ 16 كوللەدج ستۋدەنتى   
ورىنداعان: ە-45 توپ ستۋدەنتى جولدىباي وتەمۇرات مۇرات ۇلى

 

قىشقىلداردىڭ سۋداعى ەرىتىندىسىندە ولاردىڭ يونعا ىدىرايتىندىعى بەلگىلى، ياعني

HAn⇒H⁺+An^-

لە-شاتەلە شارتى بويىنشا ەرىتىندىدە سۋتەك يوندارىنىڭ ارتۋى، تەپە-تەڭدىكتى سول باعىتقا قاراي ىعىستىرادى. دەمەك، ەرىتىندىدەگى رن كورسەتكىشىنىڭ كىشىرەيۋى، ديسسوسياسياعا ۇشىراماعان قىشقىلدار شاماسىن ارتتىرۋى ءتيىس. وسى شامالاردى ساندىق تۇرعىدا سيپاتتاۋ ءۇشىن، قىشقىلداردىڭ يونعا ىدىراعان جانە ىدىراماعان بولشەكتەرىن پايدالانىپ ەسەپتەۋلەر جۇرگىزەدى.

كىشقىلدىڭ يونعا ىدىراماعانىن [ناn]، ال باستاپقى كونسەنتراسياسىن س_HAn دەپ بەلگىلەسەك، وندا ديسسوسياسياعا ۇشىراماعان بولىگىن α₀-دەپ ەسەپتەۋگە بولادى، ياعني:

α₀= [ناn]/س_HAn

ال، يونعا ىدىراعان بولىگىن تۇزىلگەن انيوندار مولشەرىن جالپى كونسەنتراسياعا ءبولۋ ارقىلى انىقتايدى:

α₁= [اn^-]/س_HAn

كەلتىرىلگەن ەكى شامانىڭ قوسىندىسى بىرگە تەڭەلەتىنى ءمالىم، ياعني:

α₀₊α₁=1 جانە [ناn]+[اn^-]=س_HAn

ولاي بولسا

α₀= [ناn]/ [ناn]+[اn^-]

α₁= [اn^-]/ [ناn]+[اn^-]

تەڭدىكتىڭ وڭ جاعىنىڭ الىمىن دا ءبولىمىن دە مۇشەلىگىنە كوبەيتىپ جىبەرسەك، تومەندەگىدەي ورنەكتەر الامىز:

α₀= [ن⁺]/ [ن⁺]+K_HAn

α₁= K_HAn/ [ن⁺]+K_HAn

بۇل تەڭدىكتەردەن شىعاتىن تۇجىرىم: ا) ەگەر، [ن⁺] >> ك_ناn بولسا، α=1، ياعني قىشقىل ديسسوسياسيالانباعان تۇرىندە ۇشىراسادى.

ءا) [ن⁺] << ك_ناn، ياعني  α=1، قىشقىل تولىق يونعا ىدىراعان.

6) α₀=α₁=0.5. بۇل جاعدايدا [ن⁺] = ك_ناn. ؛ رن = ر ك_ناn.

7ء-دارىس كوپ نەگىزدى قىشقىلداردىڭ رن - ءمانى جانە قىشقىل ديسسوسياسنياسىنا اسەرى

ءالسىز كوپ نەگىزدى قىشقىلدار سۋدا ساتىلاپ ديسسوسياسيالانادى. مىسالى، ەكى نەگىزدى قىشقىل ءۇشىن يونعا ىدىراۋ ەكى ساتىدا جۇرەدى:

H₂An⇔ن⁺+HAn^-    ءى- ساتىسى؛

HAn^- ⇔ ن⁺+An^2-    ءىى -ساتىسى.

ارەكەتتەسۋشى ماسسالار زاڭى بويىنشا تەپە-تەڭدىك كونستانتاسىن جازالىق:

K_I=[ن⁺] [ناn^-]/[ن₂اn]؛    K_II=[ن⁺] [اn^2-]/[ناn^-]؛

كوپ جاعدايدا ەكى ساتىسىن بىرىكتىرىپ قارايدى، ياعني:

K=K_I=K_II=[ن⁺]² [اn^2-]/[ن₂اn]؛

مۇنداعى K_I - ديسسوسياسيالانۋدىڭ I - ساتىسىنىڭ كونستانتاسى؛

K_II - ديسسوسياسيالانۋدىڭ II- ساتىسىنىڭ كونستانتاسى؛

K - ديسسوسياسيالانۋ كونستانتاسى.

ەرىتىلگەن قىشقىل كونسەنتراسياسى يوندار كونسەنتراسيالارىنىڭ قوسىندىسىنا تەڭ

C_A=[ن₂اn]+[ناn^-]+[اn^2-]

ەندى، تەڭدەۋدەگى [ن₂اn] جانە [ناn^-] ورنىنا تەپە-تەڭدىك كونستانتاسى ارقىلى ورنەكتەلگەن ماندەرمەن الماستىرالىق. ول ءۇشىن جوعارىداعى تەڭدىكتەردەن [ن₂اn] جانە [ناn^-]-دى انىقتايمىز.

K_I*K_II=[ن⁺]² [اn^2-]/[ن₂اn]      [ن₂اn]=[ن⁺]² [اn^2-]/K_I*K_II

K_II=[ن⁺]² [اn^2-]/[ناn^-]       [ناn^-]=[ن⁺]² [اn^2-]/K_II

تەڭدىكتىڭ وڭ بولىگىن ورتاق بولىمگە كەلتىرىپ، جاقشا سىرتىنا [اn^2-] شىعارىپ جازساق، تومەندەگىدەي ورنەك الامىز:

ەرىتىندىدەگى قىشقىلدىڭ يونعا ىدىراماعان بولىگىنىڭ ۇلەسى α₀، [ناn^-] - ۇلەسى - α جانە [اn^2-] - ۇلەسى - α₂ مىنا قاتىناستان انىقتالادى:

نەگىزدىگى "n" - گە تەڭ قىشقىل ءۇشىن وسىنداي تەڭدىكتەردىڭ ورتاق ءبولىمىنىڭ (n +1) - گە تەڭ مۇشەلىگى بولادى. مىسالى، ءۇش نەگىزدى ن₃اn قىشقىلى ءۇشىن ورتاق بولىمىندەگى مۇشەلىك سانى تورتكە تەڭەلەدى، ياعني:

.

ال ءاربىرىنىڭ ۇلەسىن ەسەپتەۋدە ولاردىڭ وزدەرى الىمى بولىپ تابىلادى. مىسالى، جوعارىداعى ءۇش نەگىزدى قىشقىل ءۇشىن [ن₃اپ]،  [ن₂اn^-]  [ناn^2-] جانە [اn^3-]  ۇلەستەرى تومەندەگىشە انىقتالادى:

ءبىر قاراعاندا كۇردەلى بولىپ كورىنەتىن تەڭدىكتىڭ ءبولىمى بىردەي، ال الىمى جوعارىداعى مۇشەلىكتەر بولىپ تابىلادى. ايتقانىمىز تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن مىسال قاراستىرالىق.

1 - مىسال. 0،1 موليارلى كومىر قىشقىلى ءۇشىن ونىڭ سۋداعى ەرىتىندىسىندەگى رن ء-مانىن جۋىقتاپ ەسەپتە.

شەشىمى. كومىر قىشقىلى ءۇشىن

تەپە-تەڭدىك نەمەسە ديسسوسياسيالانۋ كونستانتا شامالارى:

 

دەمەك، قىشقىلدىڭ ەكىنشى ساتىسىنداعى ديسسوسياسيالانۋ بىرىنشىگە قاراعاندا 5000 ەسەدەي از. ولاي بولسا، سۋتەكتىك كورسەتكىش ءمانىن قىشقىلدىڭ ديسسوسياسيالانۋىنىڭ ءبىرىنشى ساتىسى بويىنشا جۇرگىزە بەرۋگە بولادى، ياعني:

---