ەرلىك داڭقى ماڭگىلىك
وقو، شىمكەنت قالاسى،
كوزى ناشار كورەتىن ءۇمىت مەكتەپ - ينتەرناتىندا تاربيەشى
اليمبەكوۆا قارلىعاش كاريمبەكوۆنا
اشىق تاربيە ساعاتى
تاقىرىبى: «ەرلىك داڭقى ماڭگىلىك»
ماقساتى: ۇلى وتان سوعىسى، ونىڭ زارداپتارى، ۇلى جەڭىس تۋرالى ماعۇلمات بەرۋ. وتان ءۇشىن جان قيعان اتالار مەن اپالاردىڭ، سوعىستان ورالعان، قازىرگى كەزدە ارامىزدا جۇرگەن ارداگەرلەرىمىزدىڭ ەرلىگىن ۇلگى ەتە وتىرىپ، ولاردى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
سىنىبى: 9 «ق»، 10 «ق»، 11 - 12 «ق»
بارىسى:
ۇلى وتان سوعىسىندا قازا بولعانداردى ەسكە تۇسىرۋگە ارنالعان 1 مينۋتتىق ۇنسىزدىك.
بەينەكورىنىس (سوعىس باستالۋى)
كورىنىس: «21 يۋن 1941 جىل»
21 ماۋسىم كۇنى وقۋشىلاردىڭ مەكتەپ ءبىتىرۋ كەشىنەن قايتىپ كەلە جاتقان ءساتى. كەنەت راديودان:»تىڭداڭىزدار، تىڭداڭىزدار! سويلەپ تۇرعان موسكۆا! 1941 جىلى 22 ماۋسىم فاشيستىك گەرمانيا تۇتقيىلدان سوعىس جاريالاپ، ەلىمىزگە باسىپ كىردى.»
1 ايەل: «سوعىس، سوعىس دەيدى، ەستىدىڭدەر مە؟ سۇمدىق - اي ەندى قايتتىق؟ كۇنىمىز نە بولار ەكەن؟»
2 ايەل: «قويىڭدار جاماندىق شاقىرماي. ەل شەتىنە جاۋ تيسە، ارقا سۇيەر ازاماتتار بار ەمەس پە؟»
1 ازامات:
ات باسىنا كۇن تۋسا،
اۋىزدىقپەن سۋ ىشەر
ەر باسىنا كۇن تۋسا، ەتىگىمەن سۋ كەشەر – دەگەن بار ەمەس پە، جىلاماڭدار، جاستارىڭدى تيىڭدار؟
ءبارى: وتان ءۇشىن اتتانايىق!
ۋا، حالقىم!
كۇن تۋدى سەنىڭ باسىڭا،
جاۋ كىردى سەنىڭ جەرىڭە،
سۇم فاشيستەن قورعاۋعا،
اتتان، حالقىم مايدانعا!
«الار جاۋ سىباعاسىن وڭباي بىزدەن»،
شىعامىز
سوڭعى كۇشپەن،
سوڭعى ايبىنمەن،
قورعايمىز بايتاق ەلدى،
ويتكەنى ونى
ءار ۇرپاق ءوز تۇسىندا قورعاي بىلگەن.
ساحناعا ەكى جۇرگىزۋشى شىعادى.
1 - جۇرگىزۋشى: ەلباسىمىزدىڭ «نۇرلى جول – بولاشاققا باستاۋ جول» اتتى جولداۋىندا «2015 جىل - ۇلتتىق تاريحىمىزدى ۇلىقتاۋ جانە بۇگىنگى بيىكتەرىمىزدى باعالاۋ تۇرعىسىنان مەرەيلى بەلەستەر جىلى» دەپ اتاپ وتكەن بولاتىن. قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى مەن كونستيتۋسيامىزدىڭ 20 جىلدىعىن، ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىن ەرەكشە اتاپ وتكەن بولاتىن. ۇلى جەڭىسكە بيىل 70 جىل تولىپ وتىر. جەڭىس! 1945 جىلدىڭ 9 - مامىرى كۇنى ءدال وسى شاتتىق حاباردى ەستىپ تۇرىپ، بۇكىل الەم تەڭسەلىپ كەتتى. جەر ءجۇزى حالىقتارىنىڭ جۇرەكتەرى قۋانىشتان ءلۇپىل قاقتى... كەڭەس وداعىنىڭ تۇرعىندارى 5 جىل بويى كۇندەي كۇركىرەگەن سوعىستا – 1418 كۇن مەن تۇندەردە، بۇكىل جىگەرىمەن جەڭىسكە ۇمتىلعان...
2 جۇرگىزۋشى: ءتورت جىل بويعى قاندى قىرعىننان كەيىن، قىرىق بەستىڭ كوكتەمىندە دۇنيە ءجۇزى حالقى بوستاندىق الدى. حالىق وتان ۇعىمىن تەرەڭ سەزىنە ءتۇستى. ەرلىك پەن ەڭبەك جەڭىپ شىقتى. «ەشكىم دە ۇمىتىلمايدى، ەشتەڭە دە ۇمىت قالعان جوق». وسىناۋ سوزدەر جەڭىس كۇنىن مەرەكەلەۋ كەزىندە ءجيى ايتىلادى. وسىناۋ سوزدەر سوعىستان قازا تاپقاندار ەسكەرتكىشىنە دە قاشالىپ جازىلعان.
1 جۇرگ: سوعىس جىلدارى قازاقستاندىق بەس اسكەري قۇرامعا گۆارديالىق دەگەن قۇرمەتتى اتاق بەرىلىپ، ولاردىڭ تۋلارىنا الدەنەشە وردەندەر قادالدى. ولاردىڭ جاۋىنگەرلەرىنىڭ ەرلىگى اڭىزعا اينالدى. سونىڭ ىشىندە اتاقتى پانفيلوۆشىلار ديۆيزياسى بار. ونىڭ قۇرامىنان شىققان باتالون، كەيىننەن ديۆيزيا كومانديرى بولعان باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ، مالىك ءعابدۋليننىڭ ەسىمدەرى سوعىس تاريحىنان ماڭگىلىك ورىن الادى.
كورىنىس: «وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس».
(شاعىن بولمەدە قابىرعاداعى كارتاعا مۇقيات قاراپ، گەنەرال تۇرادى).
گەنەرال: قاپ! مىنا فاشيست ءيتتىڭ تىكەندەي قادالىپ تۇرعانىن قاراشى! سوقىر ىشەكتەي سوزىلىپ تۇرعانىن لاعالەتتىڭ. (وسى كەزدە باۋىرجان كىرەدى)
باۋىرجان: بۇيرىعىڭىز بويىنشا كەلىپ تۇرمىن جولداس گەنەرال!
گەنەرال: اح، سوعىس، سوعىس! مايدان، قىرعىن ارپالىس، قىلشىلداعان اياز، قاسارىسقان دۇشپان. وسىنىڭ بارلىعىنا شىداۋ كەرەك.
باۋىرجان: تىزە بۇگىپ ءتىرى جۇرگەننەن، تىك تۇرىپ ولگەن ارتىق ەمەس پە؟! شىدايمىز، جەڭەمىز جاۋدى!
گەنەرال: كاپيتان مومىش ۇلى، سىزگە باتالونىڭىزبەن بىرگە موسكۆا ءتۇبىن جاۋدان ازات ەتۋدى بۇيىرامىن.
باۋىرجان: قۇپ بولادى جولداس گەنەرال.
بەينەۇزىندى (ب. مومىش ۇلى)
جاندوس:
ءاليا، مانشۇك قايسار گ ۇلى قازاقتىڭ،
ەرلىگىنە تاڭدانامىن عاجاپ تىم.
سولار توككەن قىزىل قاننىڭ ارقاسى،
قازاقستان اسپانىندا ازات كۇن.
جەلبىرەيدى بەيبىتشىلىك جالاۋى،
ورىندالىپ جاس ۇرپاقتىڭ قالاۋى.
ءاليا، مانشۇك جۇرەگى بوپ جانىپ تۇر،
ماڭگىلىك وت ەسكەرتكىشى الاۋى.
كوكتەم كەلىپ گۇلدەگەندە بار اسپان،
كەڭ جازيرا نۇرعا تۇنار عالامات.
ءاليا، مانشۇك بۇلدىرشىندەر ەسىمى،
بالاباقشا، مەكتەپتە ءجۇر ارالاپ.
ءاليا، مانشۇك ولمەگەنى سول بولار،
قوس قارلىعاش ارداقتالار قوراعالار،
ۇمىتپاسا قازاق وتكەن تاريحىن،
بولاشاققا داڭعىل سارا جول بولار.
بەينەۇزىندى (ءاليا مەن مانشۇك)
ءان: «انا تۋرالى باللادا»
2 جۇرگ: ەلەڭدەۋمەن، كەلەر دەۋمەن كۇندىز - ءتۇنى،
قايران شەشە، بىلسە ۋاقىت وزعانىن.
جىلدار بويى ءجۇردى - اۋ ۇزبەي ءۇمىتىن،
بوزاڭ بەلدەن كۇتىپ قىرشىن بوزداعىن.
(مانشۇكتىڭ اناسىنا جازعان حاتى. مانشۇك
كوزى ناشار كورەتىن ءۇمىت مەكتەپ - ينتەرناتىندا تاربيەشى
اليمبەكوۆا قارلىعاش كاريمبەكوۆنا
اشىق تاربيە ساعاتى
تاقىرىبى: «ەرلىك داڭقى ماڭگىلىك»
ماقساتى: ۇلى وتان سوعىسى، ونىڭ زارداپتارى، ۇلى جەڭىس تۋرالى ماعۇلمات بەرۋ. وتان ءۇشىن جان قيعان اتالار مەن اپالاردىڭ، سوعىستان ورالعان، قازىرگى كەزدە ارامىزدا جۇرگەن ارداگەرلەرىمىزدىڭ ەرلىگىن ۇلگى ەتە وتىرىپ، ولاردى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
سىنىبى: 9 «ق»، 10 «ق»، 11 - 12 «ق»
بارىسى:
ۇلى وتان سوعىسىندا قازا بولعانداردى ەسكە تۇسىرۋگە ارنالعان 1 مينۋتتىق ۇنسىزدىك.
بەينەكورىنىس (سوعىس باستالۋى)
كورىنىس: «21 يۋن 1941 جىل»
21 ماۋسىم كۇنى وقۋشىلاردىڭ مەكتەپ ءبىتىرۋ كەشىنەن قايتىپ كەلە جاتقان ءساتى. كەنەت راديودان:»تىڭداڭىزدار، تىڭداڭىزدار! سويلەپ تۇرعان موسكۆا! 1941 جىلى 22 ماۋسىم فاشيستىك گەرمانيا تۇتقيىلدان سوعىس جاريالاپ، ەلىمىزگە باسىپ كىردى.»
1 ايەل: «سوعىس، سوعىس دەيدى، ەستىدىڭدەر مە؟ سۇمدىق - اي ەندى قايتتىق؟ كۇنىمىز نە بولار ەكەن؟»
2 ايەل: «قويىڭدار جاماندىق شاقىرماي. ەل شەتىنە جاۋ تيسە، ارقا سۇيەر ازاماتتار بار ەمەس پە؟»
1 ازامات:
ات باسىنا كۇن تۋسا،
اۋىزدىقپەن سۋ ىشەر
ەر باسىنا كۇن تۋسا، ەتىگىمەن سۋ كەشەر – دەگەن بار ەمەس پە، جىلاماڭدار، جاستارىڭدى تيىڭدار؟
ءبارى: وتان ءۇشىن اتتانايىق!
ۋا، حالقىم!
كۇن تۋدى سەنىڭ باسىڭا،
جاۋ كىردى سەنىڭ جەرىڭە،
سۇم فاشيستەن قورعاۋعا،
اتتان، حالقىم مايدانعا!
«الار جاۋ سىباعاسىن وڭباي بىزدەن»،
شىعامىز
سوڭعى كۇشپەن،
سوڭعى ايبىنمەن،
قورعايمىز بايتاق ەلدى،
ويتكەنى ونى
ءار ۇرپاق ءوز تۇسىندا قورعاي بىلگەن.
ساحناعا ەكى جۇرگىزۋشى شىعادى.
1 - جۇرگىزۋشى: ەلباسىمىزدىڭ «نۇرلى جول – بولاشاققا باستاۋ جول» اتتى جولداۋىندا «2015 جىل - ۇلتتىق تاريحىمىزدى ۇلىقتاۋ جانە بۇگىنگى بيىكتەرىمىزدى باعالاۋ تۇرعىسىنان مەرەيلى بەلەستەر جىلى» دەپ اتاپ وتكەن بولاتىن. قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى مەن كونستيتۋسيامىزدىڭ 20 جىلدىعىن، ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىن ەرەكشە اتاپ وتكەن بولاتىن. ۇلى جەڭىسكە بيىل 70 جىل تولىپ وتىر. جەڭىس! 1945 جىلدىڭ 9 - مامىرى كۇنى ءدال وسى شاتتىق حاباردى ەستىپ تۇرىپ، بۇكىل الەم تەڭسەلىپ كەتتى. جەر ءجۇزى حالىقتارىنىڭ جۇرەكتەرى قۋانىشتان ءلۇپىل قاقتى... كەڭەس وداعىنىڭ تۇرعىندارى 5 جىل بويى كۇندەي كۇركىرەگەن سوعىستا – 1418 كۇن مەن تۇندەردە، بۇكىل جىگەرىمەن جەڭىسكە ۇمتىلعان...
2 جۇرگىزۋشى: ءتورت جىل بويعى قاندى قىرعىننان كەيىن، قىرىق بەستىڭ كوكتەمىندە دۇنيە ءجۇزى حالقى بوستاندىق الدى. حالىق وتان ۇعىمىن تەرەڭ سەزىنە ءتۇستى. ەرلىك پەن ەڭبەك جەڭىپ شىقتى. «ەشكىم دە ۇمىتىلمايدى، ەشتەڭە دە ۇمىت قالعان جوق». وسىناۋ سوزدەر جەڭىس كۇنىن مەرەكەلەۋ كەزىندە ءجيى ايتىلادى. وسىناۋ سوزدەر سوعىستان قازا تاپقاندار ەسكەرتكىشىنە دە قاشالىپ جازىلعان.
1 جۇرگ: سوعىس جىلدارى قازاقستاندىق بەس اسكەري قۇرامعا گۆارديالىق دەگەن قۇرمەتتى اتاق بەرىلىپ، ولاردىڭ تۋلارىنا الدەنەشە وردەندەر قادالدى. ولاردىڭ جاۋىنگەرلەرىنىڭ ەرلىگى اڭىزعا اينالدى. سونىڭ ىشىندە اتاقتى پانفيلوۆشىلار ديۆيزياسى بار. ونىڭ قۇرامىنان شىققان باتالون، كەيىننەن ديۆيزيا كومانديرى بولعان باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ، مالىك ءعابدۋليننىڭ ەسىمدەرى سوعىس تاريحىنان ماڭگىلىك ورىن الادى.
كورىنىس: «وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس».
(شاعىن بولمەدە قابىرعاداعى كارتاعا مۇقيات قاراپ، گەنەرال تۇرادى).
گەنەرال: قاپ! مىنا فاشيست ءيتتىڭ تىكەندەي قادالىپ تۇرعانىن قاراشى! سوقىر ىشەكتەي سوزىلىپ تۇرعانىن لاعالەتتىڭ. (وسى كەزدە باۋىرجان كىرەدى)
باۋىرجان: بۇيرىعىڭىز بويىنشا كەلىپ تۇرمىن جولداس گەنەرال!
گەنەرال: اح، سوعىس، سوعىس! مايدان، قىرعىن ارپالىس، قىلشىلداعان اياز، قاسارىسقان دۇشپان. وسىنىڭ بارلىعىنا شىداۋ كەرەك.
باۋىرجان: تىزە بۇگىپ ءتىرى جۇرگەننەن، تىك تۇرىپ ولگەن ارتىق ەمەس پە؟! شىدايمىز، جەڭەمىز جاۋدى!
گەنەرال: كاپيتان مومىش ۇلى، سىزگە باتالونىڭىزبەن بىرگە موسكۆا ءتۇبىن جاۋدان ازات ەتۋدى بۇيىرامىن.
باۋىرجان: قۇپ بولادى جولداس گەنەرال.
بەينەۇزىندى (ب. مومىش ۇلى)
جاندوس:
ءاليا، مانشۇك قايسار گ ۇلى قازاقتىڭ،
ەرلىگىنە تاڭدانامىن عاجاپ تىم.
سولار توككەن قىزىل قاننىڭ ارقاسى،
قازاقستان اسپانىندا ازات كۇن.
جەلبىرەيدى بەيبىتشىلىك جالاۋى،
ورىندالىپ جاس ۇرپاقتىڭ قالاۋى.
ءاليا، مانشۇك جۇرەگى بوپ جانىپ تۇر،
ماڭگىلىك وت ەسكەرتكىشى الاۋى.
كوكتەم كەلىپ گۇلدەگەندە بار اسپان،
كەڭ جازيرا نۇرعا تۇنار عالامات.
ءاليا، مانشۇك بۇلدىرشىندەر ەسىمى،
بالاباقشا، مەكتەپتە ءجۇر ارالاپ.
ءاليا، مانشۇك ولمەگەنى سول بولار،
قوس قارلىعاش ارداقتالار قوراعالار،
ۇمىتپاسا قازاق وتكەن تاريحىن،
بولاشاققا داڭعىل سارا جول بولار.
بەينەۇزىندى (ءاليا مەن مانشۇك)
ءان: «انا تۋرالى باللادا»
2 جۇرگ: ەلەڭدەۋمەن، كەلەر دەۋمەن كۇندىز - ءتۇنى،
قايران شەشە، بىلسە ۋاقىت وزعانىن.
جىلدار بويى ءجۇردى - اۋ ۇزبەي ءۇمىتىن،
بوزاڭ بەلدەن كۇتىپ قىرشىن بوزداعىن.
(مانشۇكتىڭ اناسىنا جازعان حاتى. مانشۇك
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
