سالاۋاتتى تاماقتانۋ
وقو، شىمكەنت قالاسى،
كوزى ناشار كورەتىن ءۇمىت مەكتەپ-ينتەرناتىندا تاربيەشى
اليمبەكوۆا قارلىعاش كاريمبەكوۆنا
تاقىرىبى: «سالاۋاتتى تاماقتانۋ»
ماقساتى:
بىلىمدىلىك – وقۋشىلارعا دۇرىس تاماقتانۋ مادەنيەتى مەن تاماقتانۋدىڭ دەنساۋلىق ءۇشىن ماڭىزى زور ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق - تاماقتانۋدى دۇرىس ۇيىمداستىرۋ مەن تاماقتانۋ گيگيەناسى جايىندا بىلىمدەرىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك – سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋعا باۋلۋ.
سالاۋاتتى تاماقتانۋ - حالىق دەنساۋلىعىن، بالالاردىڭ دۇرىس ءوسۋى مەن دامۋىن قامتاماسىز ەتەتىن، فيزيكالىق جانە اقىل – ويدىڭ دۇرىس دامۋىن، جۇمىسقا قابىلەتتىلىكتى نىعايتاتىن، اليمەنتارلىق اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ، الەۋمەتتىك – ەكونوميكالىق دامۋدى، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىن انىقتايتىن بىردەن - ءبىر جانە باستى فاكتورلارى بولىپ تابىلادى.
تاماقتانۋ ساۋاتتىلىعىنىڭ بەس نەگىزى بار:
1) تاماق قۇرامىندا نەگىزگى قورەكتىك زاتتاردىڭ بولۋى (بەلوك، ماي، كومىرسۋ)؛
2) تاماق راسيونىندا قوسىمشا زاتتاردىڭ بولۋى (ۆيتاميندەر، ميكروەلەمەنتتەر)؛
3) تاماق نارلىگى ادام جاسىنا، دەنساۋلىق كۇيىنە، تابيعات كليماتىنا بايلانىستى؛
4) تاۋلىك بويىنشا تاماقتانۋ ءتارتىبىنىڭ مولشەرىن ساقتاۋ؛
5) تاماقتانۋدىڭ سانيتارلىق – گيگيەنالىق نورماعا ساي بولۋى.
ءبىزدىڭ اعزامىزعا تاعاممەن بىرگە كوپ مولشەردە مىناداي زاتتەكتەر ءتۇسىپ وتىرۋ قاجەت: بەلوك، ماي، كومىرسۋ، دارۋمەندەر، ميكروەلەمەنتتەر، مينەرالدى زاتتەكتەر. ول ءوز كەزەگىندە اعزامىزداعى تىندەر مەن جاسۋشالاردىڭ ۇنەمى جاڭارىپ، دامۋىن قامتاماسىز ەتەدى جانە دە ەنەرگيا كوزى بولىپ تابىلادى. ادامنىڭ تۇتىناتىن تاماعى، ياعني ىشەتىن اسى ونىڭ جۇمسايتىن ەنەرگياسىمەن سايكەسۋ كەرەك.
دۇرىس تاماقتانۋدىڭ نەگىزگى ۇسىنىستارى
1. ءبىر عانا ازىق - تۇلىك اعزانىڭ قاجەتتىلىگىن وتەي المايدى، سوندىقتان دا تاعامنىڭ ارتۇرلىلىگى وتە ماڭىزدى. تاماق ءار ءتۇرلى بولۋى ءۇشىن ازىق - تۇلىكتىڭ ءتۇرىن كوبەيتىپ قانا قويماي، سونداي - اق ولاردان تۇرلىشە تاعامدار دايىنداۋ قاجەت؛
2. ءبىر رەت قابىلداعان اس مولشەرى 300 - 500 گر جەتكىلىكتى، ال ءبىر كۇندىك تاعامنىڭ كالورياسى 1600 - 1800 ككال - نى قۇراۋى كەرەك ( ال اۋىر جۇمىس ىستەيتىندەر ءۇشىن 2400 - 2800 ككال)؛
3. مىندەتتى تۇردە تاعام راسيونىنان تەز دايىندالاتىن تاعامداردى (فاست - فۋد)، قويىتىلعان ءسۇت (سگۋششەنكا)، قانت، شۇجىق، جانە ت. ب ءارتۇرلى قىتىرلاقتاردى الىپ تاستاۋ كەرەك؛
4. كوكونىستەر مەن جەمىستەردى تاۋلىگىنە بىرنەشە رەت تۇتىنۋ كەرەك (400 گر - نان كوپ). كوكونىستەر مەن جەمىستەر – انتيوكسيدانتتاردىڭ، فوليي قىشقىلىنىڭ، تەمىر، دارۋمەن جانە مينەرالدى زاتتەكتەردىڭ كوزى جانە دە جوعارعى قان قىسىمىنىڭ، اتەروسكلەروز جانە ت. ب جۇرەك - قان تامىر اۋرۋلارىنىڭ دامۋ ءقاۋىپىن تومەندەتەدى؛
5. ورتا ەسەپپەن كۇندەلىكتى 1، 5 - 2 ليتر تازا، فيلترلەگەن، گازدالماعان سۋ ءىشۋ ۇسىنىلادى. سۋدىڭ جەتكىلىكسىزدىگىنەن قان تامىرلارىندا وزگەرىستەر بولادى، ولار تارىلادى دا ارتەريالىق قىسىمنىڭ جوعارىلاۋىنا اكەلەدى. ال ەگەر سۋ جەتكىلىكتى مولشەردە تۇسسە، وندا قان تامىرلارى كەڭەيىپ، قىسىم ورنىنا كەلەدى جانە دە اعزانى جاسارتادى. سۋدى قابىلداۋ ارقىلى، مي قىزمەتىنىڭ، اقىل - وي مەن ەستە ساقتاۋ قابىلەتىنىڭ جاقسارۋىنا اسەر ەتەدى. سوندىقتان، سۋدىڭ تاپشىلىعى باس ميىنىڭ بەلسەندىلىگىن تومەندەتەدى.
6. مايلىلىعى از ءسۇت ونىمدەرىن كۇندەلىكتى قولدانۋ كەرەك (كەفير، ىرىمشىك، سۇزبە، يوگۋرت جانە ت. ب). ءسۇت ونىمدەرى سۇيەكتەر مەن تىستەردى نىعايتۋ ءۇشىن كالسييدىڭ نەگىزگى كوزى بولىپ تابىلادى؛
7. مايلى ەتتەردى مايسىز ەتتەرگە الماستىرۋ. بالىقتى اپتاسىنا 2 رەت قولدانۋ كەرەك. بالىق قۇرامىندا جۇرەك - قان تامىر جۇيەسىنە پايدالى قانىقپاعان ماي قىشقىلدارى جانە دارۋمەندەر بار. سونداي - اق بەلوكتىڭ كوزى رەتىندە اس بۇرشاقتارىن قولدانۋ؛
8. نان، كونسەرۆىلەنگەن جانە باسقا دا ازىق - تۇلىكتەر قۇرامىنداعى تۇزدى قوسا ەسەپتەگەندە تاۋلىگىنە تۇزدىڭ مولشەرى 6 گر-نان اسپاۋى كەرەك. كونسەرۆىلەر، تۇزدى، تۇزعا كەپتىرىلگەن ازىق - تۇلىكتەردى كۇن سايىن قولدانۋعا بولمايدى. تاعامداردى از تۇزداۋ كەرەك جانە يودتالعان تۇزدى قولدانۋ قاجەت؛
كوزى ناشار كورەتىن ءۇمىت مەكتەپ-ينتەرناتىندا تاربيەشى
اليمبەكوۆا قارلىعاش كاريمبەكوۆنا
تاقىرىبى: «سالاۋاتتى تاماقتانۋ»
ماقساتى:
بىلىمدىلىك – وقۋشىلارعا دۇرىس تاماقتانۋ مادەنيەتى مەن تاماقتانۋدىڭ دەنساۋلىق ءۇشىن ماڭىزى زور ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق - تاماقتانۋدى دۇرىس ۇيىمداستىرۋ مەن تاماقتانۋ گيگيەناسى جايىندا بىلىمدەرىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك – سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋعا باۋلۋ.
سالاۋاتتى تاماقتانۋ - حالىق دەنساۋلىعىن، بالالاردىڭ دۇرىس ءوسۋى مەن دامۋىن قامتاماسىز ەتەتىن، فيزيكالىق جانە اقىل – ويدىڭ دۇرىس دامۋىن، جۇمىسقا قابىلەتتىلىكتى نىعايتاتىن، اليمەنتارلىق اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ، الەۋمەتتىك – ەكونوميكالىق دامۋدى، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىن انىقتايتىن بىردەن - ءبىر جانە باستى فاكتورلارى بولىپ تابىلادى.
تاماقتانۋ ساۋاتتىلىعىنىڭ بەس نەگىزى بار:
1) تاماق قۇرامىندا نەگىزگى قورەكتىك زاتتاردىڭ بولۋى (بەلوك، ماي، كومىرسۋ)؛
2) تاماق راسيونىندا قوسىمشا زاتتاردىڭ بولۋى (ۆيتاميندەر، ميكروەلەمەنتتەر)؛
3) تاماق نارلىگى ادام جاسىنا، دەنساۋلىق كۇيىنە، تابيعات كليماتىنا بايلانىستى؛
4) تاۋلىك بويىنشا تاماقتانۋ ءتارتىبىنىڭ مولشەرىن ساقتاۋ؛
5) تاماقتانۋدىڭ سانيتارلىق – گيگيەنالىق نورماعا ساي بولۋى.
ءبىزدىڭ اعزامىزعا تاعاممەن بىرگە كوپ مولشەردە مىناداي زاتتەكتەر ءتۇسىپ وتىرۋ قاجەت: بەلوك، ماي، كومىرسۋ، دارۋمەندەر، ميكروەلەمەنتتەر، مينەرالدى زاتتەكتەر. ول ءوز كەزەگىندە اعزامىزداعى تىندەر مەن جاسۋشالاردىڭ ۇنەمى جاڭارىپ، دامۋىن قامتاماسىز ەتەدى جانە دە ەنەرگيا كوزى بولىپ تابىلادى. ادامنىڭ تۇتىناتىن تاماعى، ياعني ىشەتىن اسى ونىڭ جۇمسايتىن ەنەرگياسىمەن سايكەسۋ كەرەك.
دۇرىس تاماقتانۋدىڭ نەگىزگى ۇسىنىستارى
1. ءبىر عانا ازىق - تۇلىك اعزانىڭ قاجەتتىلىگىن وتەي المايدى، سوندىقتان دا تاعامنىڭ ارتۇرلىلىگى وتە ماڭىزدى. تاماق ءار ءتۇرلى بولۋى ءۇشىن ازىق - تۇلىكتىڭ ءتۇرىن كوبەيتىپ قانا قويماي، سونداي - اق ولاردان تۇرلىشە تاعامدار دايىنداۋ قاجەت؛
2. ءبىر رەت قابىلداعان اس مولشەرى 300 - 500 گر جەتكىلىكتى، ال ءبىر كۇندىك تاعامنىڭ كالورياسى 1600 - 1800 ككال - نى قۇراۋى كەرەك ( ال اۋىر جۇمىس ىستەيتىندەر ءۇشىن 2400 - 2800 ككال)؛
3. مىندەتتى تۇردە تاعام راسيونىنان تەز دايىندالاتىن تاعامداردى (فاست - فۋد)، قويىتىلعان ءسۇت (سگۋششەنكا)، قانت، شۇجىق، جانە ت. ب ءارتۇرلى قىتىرلاقتاردى الىپ تاستاۋ كەرەك؛
4. كوكونىستەر مەن جەمىستەردى تاۋلىگىنە بىرنەشە رەت تۇتىنۋ كەرەك (400 گر - نان كوپ). كوكونىستەر مەن جەمىستەر – انتيوكسيدانتتاردىڭ، فوليي قىشقىلىنىڭ، تەمىر، دارۋمەن جانە مينەرالدى زاتتەكتەردىڭ كوزى جانە دە جوعارعى قان قىسىمىنىڭ، اتەروسكلەروز جانە ت. ب جۇرەك - قان تامىر اۋرۋلارىنىڭ دامۋ ءقاۋىپىن تومەندەتەدى؛
5. ورتا ەسەپپەن كۇندەلىكتى 1، 5 - 2 ليتر تازا، فيلترلەگەن، گازدالماعان سۋ ءىشۋ ۇسىنىلادى. سۋدىڭ جەتكىلىكسىزدىگىنەن قان تامىرلارىندا وزگەرىستەر بولادى، ولار تارىلادى دا ارتەريالىق قىسىمنىڭ جوعارىلاۋىنا اكەلەدى. ال ەگەر سۋ جەتكىلىكتى مولشەردە تۇسسە، وندا قان تامىرلارى كەڭەيىپ، قىسىم ورنىنا كەلەدى جانە دە اعزانى جاسارتادى. سۋدى قابىلداۋ ارقىلى، مي قىزمەتىنىڭ، اقىل - وي مەن ەستە ساقتاۋ قابىلەتىنىڭ جاقسارۋىنا اسەر ەتەدى. سوندىقتان، سۋدىڭ تاپشىلىعى باس ميىنىڭ بەلسەندىلىگىن تومەندەتەدى.
6. مايلىلىعى از ءسۇت ونىمدەرىن كۇندەلىكتى قولدانۋ كەرەك (كەفير، ىرىمشىك، سۇزبە، يوگۋرت جانە ت. ب). ءسۇت ونىمدەرى سۇيەكتەر مەن تىستەردى نىعايتۋ ءۇشىن كالسييدىڭ نەگىزگى كوزى بولىپ تابىلادى؛
7. مايلى ەتتەردى مايسىز ەتتەرگە الماستىرۋ. بالىقتى اپتاسىنا 2 رەت قولدانۋ كەرەك. بالىق قۇرامىندا جۇرەك - قان تامىر جۇيەسىنە پايدالى قانىقپاعان ماي قىشقىلدارى جانە دارۋمەندەر بار. سونداي - اق بەلوكتىڭ كوزى رەتىندە اس بۇرشاقتارىن قولدانۋ؛
8. نان، كونسەرۆىلەنگەن جانە باسقا دا ازىق - تۇلىكتەر قۇرامىنداعى تۇزدى قوسا ەسەپتەگەندە تاۋلىگىنە تۇزدىڭ مولشەرى 6 گر-نان اسپاۋى كەرەك. كونسەرۆىلەر، تۇزدى، تۇزعا كەپتىرىلگەن ازىق - تۇلىكتەردى كۇن سايىن قولدانۋعا بولمايدى. تاعامداردى از تۇزداۋ كەرەك جانە يودتالعان تۇزدى قولدانۋ قاجەت؛
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
