ەرتە تەمىر داۋىرىندەگى ورتالىق قازاقستان
ەرتە تەمىر داۋىرىندەگى ورتالىق قازاقستان
كونسپەكت
گەرودوتتىڭ جازبالارىندا ورتالىق قازاقستاندى ارگيپپەيلەر مەن يسسەدوندار مەكەندەگەنى ايتىلعان. قازىرگى عالىمداردىڭ انىقتاۋىنشا، سارىارقانىڭ سولتۇستىك باتىسىندا ارگيپپەيلەر، ورتالىعىندا يسسەدوندار، شىعىسىندا اريماسپىلار تۇرعان.
كوشپەلىلەر قار ەرىگەن كەزدەن باستاپ كوكتەۋگە كوشكەن. قىستان ارىقتاپ شىققان مال وڭالۋى ءۇشىن كوكتەمدە اسىقپاي كوشكەن. ويتكەنى اقپان مەن ناۋرىز ايلارىندا مال تولدەپ، جىلدام جۇرۋگە مۇمكىندىك بەرمەگەن.
مالشىلار كۇن ىسىماي تۇرىپ، جازعى جايىلىمعا تەزىرەك جەتۋگە اسىققان. جازدا مالدى سەمىرتۋ ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋ قاجەت بولدى. جازعى تۇراق كۇن ىستىعىنا بايلانىستى ۇزاققا سوزىلدى. جازداعى نەگىزگى ماسەلە سۋ بولىپ تابىلعان. مال جايۋ 6 ايدان 9 ايعا دەيىن سوزىلعان.
سارىارقانىڭ ەرتە تەمىر ءداۋىرى ەسكەرتكىشتەرى "تاسمولا مادەنيەتى" دەپ اتالادى.
العاشقى ەسكەرتكىشتەرى تابىلعان جەر – پاۆلودار وبلىسىنىڭ ەكىباستۇز اۋدانىنداعى تاسمولا ءوڭىرى. بۇل مادەنيەتتى يسسەدون تايپالارى قالدىرعان.
تاسمولا مادەنيەتىنىڭ ەرەكشەلىگى – “مۇرتتى وبالار”. ول ەكى جەرلەۋ ورنىنان تۇرادى. وبالاردىڭ بىرەۋىنە ادامدى، ەكىنشىسىنە اتىن جەرلەگەن. وبالاردان شىعىسقا قاراي تاستان قالانعان مۇرتقا ۇقساس ەكى تاس قۇرىلىس تارتىلعان.
“مۇرتتى وبالاردىڭ” 4 ءتۇرى كەزدەسەدى. ءبىرىنشىسى – ۇلكەندەۋ وبانىڭ شىعىس جاعىنان سالىنعان كىشىلەۋ وبا. ەكىنشىسى – ەكى وبا وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە قاراي قاتار سالىنادى. ءۇشىنشىسى – الدىمەن ۇلكەن وبا سالىنادى، ونىڭ ۇستىنەن كىشى وبا تۇرعىزىلادى. ءتورتىنشىسى – ۇشىنشىگە ۇقساس، ءبىراق بۇل وبالاردىڭ ارا جىگىن قازبا بارىسىندا عانا انىقتاۋعا بولادى.
“مۇرتتى وبالار” باعدارشام ءرولىن اتقارعان. بەلگىلى بۇرىشپەن سالىنىپ، وڭتۇستىك، سولتۇستىك، باتىس، شىعىستى كورسەتكەن.
“مۇرتتى وبالار” ورتالىق قازاقستاننان باسقا سولتۇستىك، شىعىس قازاقستان جانە وڭتۇستىك وڭىرلەردەن دە تابىلعان.
كونسپەكت سۇراقتار
1. “مۇرتتى قورعانداردىڭ” اتقارعان ءرولى:
2. “مۇرتتى وبالاردىڭ” قانشا ءتۇرى بولعانىن اتاڭىز:
3. تاسمولا مادەنيەتىنىڭ ەرەكشەلىگى:
4. سارىارقا اۋماعىنداعى ەسكەرتكىشتەر اتالادى:
5. جازعى تۇراقتىڭ ۇزاققا سوزىلۋ سەبەبى:
6. كوكتەمگى كوش قاشان باستالدى:
7. ورتالىق قازاقستاننىڭ ەجەلگى تۇرعىندارى:
8. ەجەلگى زاماندا سارىارقانىڭ شىعىسىندا كىمدەر قونىستانعان:
9. «تاسمولا مادەنيەتى» قازاقستاننىڭ قاي ايماعىنان تابىلدى:
10. ەجەلگى زاماندا سارىارقانىڭ سولتۇستىك - باتىسىندا كىمدەر قونىستانعان:
تاقىرىپتىڭ تەستى
كونسپەكت
گەرودوتتىڭ جازبالارىندا ورتالىق قازاقستاندى ارگيپپەيلەر مەن يسسەدوندار مەكەندەگەنى ايتىلعان. قازىرگى عالىمداردىڭ انىقتاۋىنشا، سارىارقانىڭ سولتۇستىك باتىسىندا ارگيپپەيلەر، ورتالىعىندا يسسەدوندار، شىعىسىندا اريماسپىلار تۇرعان.
كوشپەلىلەر قار ەرىگەن كەزدەن باستاپ كوكتەۋگە كوشكەن. قىستان ارىقتاپ شىققان مال وڭالۋى ءۇشىن كوكتەمدە اسىقپاي كوشكەن. ويتكەنى اقپان مەن ناۋرىز ايلارىندا مال تولدەپ، جىلدام جۇرۋگە مۇمكىندىك بەرمەگەن.
مالشىلار كۇن ىسىماي تۇرىپ، جازعى جايىلىمعا تەزىرەك جەتۋگە اسىققان. جازدا مالدى سەمىرتۋ ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋ قاجەت بولدى. جازعى تۇراق كۇن ىستىعىنا بايلانىستى ۇزاققا سوزىلدى. جازداعى نەگىزگى ماسەلە سۋ بولىپ تابىلعان. مال جايۋ 6 ايدان 9 ايعا دەيىن سوزىلعان.
سارىارقانىڭ ەرتە تەمىر ءداۋىرى ەسكەرتكىشتەرى "تاسمولا مادەنيەتى" دەپ اتالادى.
العاشقى ەسكەرتكىشتەرى تابىلعان جەر – پاۆلودار وبلىسىنىڭ ەكىباستۇز اۋدانىنداعى تاسمولا ءوڭىرى. بۇل مادەنيەتتى يسسەدون تايپالارى قالدىرعان.
تاسمولا مادەنيەتىنىڭ ەرەكشەلىگى – “مۇرتتى وبالار”. ول ەكى جەرلەۋ ورنىنان تۇرادى. وبالاردىڭ بىرەۋىنە ادامدى، ەكىنشىسىنە اتىن جەرلەگەن. وبالاردان شىعىسقا قاراي تاستان قالانعان مۇرتقا ۇقساس ەكى تاس قۇرىلىس تارتىلعان.
“مۇرتتى وبالاردىڭ” 4 ءتۇرى كەزدەسەدى. ءبىرىنشىسى – ۇلكەندەۋ وبانىڭ شىعىس جاعىنان سالىنعان كىشىلەۋ وبا. ەكىنشىسى – ەكى وبا وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە قاراي قاتار سالىنادى. ءۇشىنشىسى – الدىمەن ۇلكەن وبا سالىنادى، ونىڭ ۇستىنەن كىشى وبا تۇرعىزىلادى. ءتورتىنشىسى – ۇشىنشىگە ۇقساس، ءبىراق بۇل وبالاردىڭ ارا جىگىن قازبا بارىسىندا عانا انىقتاۋعا بولادى.
“مۇرتتى وبالار” باعدارشام ءرولىن اتقارعان. بەلگىلى بۇرىشپەن سالىنىپ، وڭتۇستىك، سولتۇستىك، باتىس، شىعىستى كورسەتكەن.
“مۇرتتى وبالار” ورتالىق قازاقستاننان باسقا سولتۇستىك، شىعىس قازاقستان جانە وڭتۇستىك وڭىرلەردەن دە تابىلعان.
كونسپەكت سۇراقتار
1. “مۇرتتى قورعانداردىڭ” اتقارعان ءرولى:
2. “مۇرتتى وبالاردىڭ” قانشا ءتۇرى بولعانىن اتاڭىز:
3. تاسمولا مادەنيەتىنىڭ ەرەكشەلىگى:
4. سارىارقا اۋماعىنداعى ەسكەرتكىشتەر اتالادى:
5. جازعى تۇراقتىڭ ۇزاققا سوزىلۋ سەبەبى:
6. كوكتەمگى كوش قاشان باستالدى:
7. ورتالىق قازاقستاننىڭ ەجەلگى تۇرعىندارى:
8. ەجەلگى زاماندا سارىارقانىڭ شىعىسىندا كىمدەر قونىستانعان:
9. «تاسمولا مادەنيەتى» قازاقستاننىڭ قاي ايماعىنان تابىلدى:
10. ەجەلگى زاماندا سارىارقانىڭ سولتۇستىك - باتىسىندا كىمدەر قونىستانعان:
تاقىرىپتىڭ تەستى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
اۆتورلىق باعدارلاما "بالالار ءۇيى تاربيەلەنۋشىلەرىنىڭ وتباسىلىق قۇندىلىقتارعا دەگەن جاعىمدى كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ".
