بۇگىن جانىم ورتكە ورانعان جانعا ۇقساپ،
بۇگىن جانىم تىم اڭسادى وت قۇشاق.
جىندى جۇرەك تىعىلادى اۋزىما،
ءتىلىم-تىلىم تىلسە كەلىپ ۋ پىشاق...
بۇگىن جۇرەك وتتى قاراق ىزدەيدى،
بۇگىن جۇرەك كۇشتى اراق ىزدەيدى.
قۇشار ەدىم... ىشەر ەدىم... جىلار ەم...
«سەن» دەۋشى جوق، ءبارى دە شەت: «ءسىز» دەيدى...
الاسۇراد، جىندانادى جاس جۇرەك،
قاراق كەرەك. اراق كەرەك! He كەرەك!
ءبارى دە جوق، جالعىز جولداس - قيالىم،
جۇباتادى ايتىپ ماعان تاتگى ەرتەك...
ەرتەك، ەرتەك، ەرتەك، ەرتەك - ەرتە ەكەن،
ەرتە كۇندە ەشكى ءجۇنى بورتە ەكەن...
حان ابىلاي نەمەرەسى كەنە حان
اسپانعا ورلەپ زاۋلاپ جانعان ءورت ەكەن.
ەرتەدەگى ادامداردىڭ ءبارى دە ەر،
ءتۇن جاعىندا ەل بار ەكەن ورىس دەر.
ورىس ەلى ارقاعا قول سالعان سوڭ،
جاس كەنەنىڭ جۇرەگىندە قالىڭ شەر.
ەلىم دەيدى، جەرىم دەيدى، جانادى،
جەتكىنشەگى ەر ناۋرىزباي بالانى
ەرتىپ الىپ، قورعاماق بوپ قازاعىن،
ابىلايدىڭ الا تۋىن الادى.
تۋ الادى، ورىس ەلىن شابادى،
ەر تالمايدى، استا تۇلپار تالادى.
ەل-جۇرت ىزدەپ الاتاۋعا بارعاندا
ءوز باۋىرى قىرعىزدان قازا تابادى...
ەرتەك، ەرتەك، ەرتەك، ەرتەك - ەرتە ەكەن،
ەسىل كەنە زاۋلاپ جانعان ءورت ەكەن.
جاس بورىدەن، سول ەرىنەن ايرىلىپ،
التى الاشتىڭ جۇرەگىندە دەرت ەكەن.
ەرتەك، ەرتەك، ەرتەك، ەرتەك - ەرتە ەكەن،
حان كەنە ءولدى، ناۋان دا ءولدى اقبوكەن.
تۇلپار ولسە، قالماي ما ونىڭ تۇياعى،
تارتىپ تۋعان ارتىندا ۇلى جوق پا ەكەن؟!
كەنە ارتىندا جاس ارىستان سىزدىق بار،
ءتوس ۇستىندە جەلكىلدەگەن قارا جال.
ەردەن تۋعان ەردىڭ جولىن قۋادى:
ەر يمانى - ەل، اينىمايتىن ەلىم - جار.
جاپ-جاس سىزدىق قورعاماق بوپ قازاعىن،
تۋ كوتەرىپ، قارعا ءىلدى ساداعىن.
بالاۋساسىڭ قاندى مايدان كورمەگەن،
قۇتتى قادام بولعاي ەدى، قاراعىم!
سىزدىق باتىر تۇلپار اتىن ەرتتەگەن،
«التى الاشىم، ەندى ماعان ەر!»- دەگەن.
كوپ سوققى جەپ، سۇلە بولعان سورلى الاش،
التى الاشتان التى ادام دا ەرمەگەن.
التى الاشتان التى ادام دا ەرمەگەن...
الاش سورلى كەلەشەگىن كورمەگەن.
ورىس الدى، قيمىلداعان قازاق جوق،
قايران سىزدىق قۇسا بولدى شەرمەنەن.
قايران سىزدىق ەلدەن ءۇمىت ۇزەدى،
جاپ-جاس سىزدىق ەلدەن، ۇيدەن بەزەدى.
جاتىپ ولمەي، جورتىپ ءجۇرىپ ولەم دەپ،
تۇركىستاننىڭ بەتپاق ءشولىن كەزەدى...
ەرتەك، ەرتەك، ەرتەك، ەرتەك - ەرتە ەكەن،
سىزدىق ەردىڭ جۇرەگى شەر، دەرت ەكەن...
ارىپ-اشىپ ءبىر قوپانىڭ بويىنا
كەلگەن كەزدە - قاس قارايعان، ىمىرت ەكەن.
قاراڭعى ءتۇن جەرگە كەبىن توسەدى،
قونايىن دەپ سىزدىق اتتان تۇسەدى.
قورەكتەنبەك بولىپ جاتار الدىندا،
قانجىعادان قوس قورجىنىن شەشەدى.
قورجىن ءىشى بولەك-بولەك قالتا بار،
قالتا تولعان مەيىزدەيىن مالتا بار.
«ءشول دالادا جالعىز وتىر ەر بالاڭ،
جەل-اۋ، جەل-اۋ، التى الاشقا ايتا بار!»
مويىنعا السا، ادام كونبەك قيىنعا،
جالعىز ءوزى قالىڭ قوپا بويىندا
شاقپاق شاعىپ، وت تۇتاتىپ سىزدىق ەر
وتىر ەدى، ەشنارسە جوق ويىندا.
تۇكتى قاباق جاۋىپ تۇسكەن كوزىنە،
ۇشقىن شاشىپ، وت ويناپ تۇر كوزىندە.
قىرلى مۇرىن، قىرمىزى ەرىن، قاپ-قارا
تىكەنەكتەي تۇك شىعىپ تۇر جۇزىنە.
قول - يەكتە، باسى تومەن يىلگەن،
تەگى، ويدا عوي باتىر جانى كۇيىنگەن...
ءبىر مەزگىلدە... سىلدىر-سىلدىر... قامىستار،
جەل مە الدە قامىستى قۇشىپ يىرگەن...
جەل بىلىنبەيد، سىلدىر... سىلدىر... كوپ قامىس.
سىلدىر... سىلدىر... جاقىندادى جات دىبىس.
دىبىس تىندى. بۇ نە بولدى؟ He ەكەن؟
الدە ەرگە شاپقالى تۇر جولبارىس؟
سول مەزەتتە قامىس اقىرىن اشىلدى،
الدەكىمگە ءتاجىم قىلىپ، باس ۇردى.
اي مەن كۇندەي ءبىر كەلىنشەك سىلانعان
شىعا كەلدى، بالقىپ نۇرى شاشىلدى.
سىزدىق وتىر وي ۇشىنا شىعا الماي،
كىم ەكەنىن، نە بولعانىن ۇعا الماي.
سىلاڭداعان سۇلۋ كەلىنشەك كەلدى دە،
امانداستى قولىن جەڭنەن شىعارماي.
جەڭىن بەرىپ سۇلۋ كەلىنشەك سىلاڭداپ،
تال شىبىقتاي جۇزگە ءيىلىپ بۇراڭداپ،
سىزىلىپ قانا جانعان وتتىڭ باسىنا
وتىردى اقىرىن جۇلدىزدايىن جىمىڭداپ.
سىزدىق سوندا كارمەن قاباق تۇيەدى،
سۇلۋ كەلىنشەك بوساتپادى جۇيەنى.
كوزىنەن وت، قاباعىنان قار جاۋدى،
ءبىر كوز سالىپ، كىم ەكەنىن تۇيەدى.
حاس باتىر عوي، قىسىلمادى، ساسپادى،
سىناماققا ءبىر مالتا الىپ تاستادى.
سۇلۋ كەلىنشەك بىلق-سىلق ەتىپ قىلمىڭداپ،
مالتانى الدى، جەڭىن تاعى اشپادى.
كوڭىل تۇيگەن نارسە ەندى بولدى انىق،
سىزدىق باتىر قاباعىنان قار جاۋىپ،
كەلىنشەككە قاھارمەنەن: «كەت!»- دەدى،
بەلىندەگى ساداعىن شەشىپ قولعا الىپ.
سۇلۋ كەلىنشەك «حي-حي-حي» دەپ كۇلگەندەي،
دىبىسى شىقپاي، ىشەگى قاتىپ ولگەندەي،
بىلق-سىلق ەتىپ تۇرەگەلدى سۋدىراپ،
سۋدىر-سۋدىر جانسىز جىبەك جۇرگەندەي.
سىلدىر-سىلدىر سىبىرلاستى كوپ قامىس،
تەك تۇرمايتىن، جىبىرلايتىن جەلاۋىز.
سىلاڭ-سىلاڭ سۇلۋ كەلىنشەك جوق بولدى،
سىبىر تىندى. جىبىر قالدى. جوق دىبىس...
وتقا قاراپ وتىر سىزدىق، كوزى - وت،
قاراسادى، ارباسادى وت پەن وت.
اينالا ءولىم. قۇم جامىلعان ءۇنسىز ءشول،
كۇبىرلەيتىن، جىبىرلايتىن جەل دە جوق.
قۇم استىندا دەمى بىتكەن بەتپاق ءشول،
سۇلۋ كەلىنشەك - جەزتىرناق قوي قانىشەر.
«تىرناعىمدى كورسە، ءبىلىپ قالاد»،- دەپ،
جەڭنەن قولىن شىعارماعان ءمانى سول.
جەزتىرناقتىڭ تىرناعى بار وتكىر جەز،
الىپ، كۇشتى، جۇگىرىپ كەتسە، جەلدەن تەز.
پەرى مەنەن ديۋدىڭ ويناس بالاسى...
بولا الادى اڭ دا، قۇس تا، شال دا، قىز.
بۇگىن كەلىنشەك بولىپ كەپتى سىزدىققا،
الداپ-ارباپ باتپاقشى عوي قىزىققا.
جەمەكشى عوي ولتىرگەن سوڭ قىتىقتاپ،
ەر جۇرەگىن مالىپ-مالىپ تۇزدىققا.
قىرمىزى ەرنى قىبىرلادى باتىردىڭ:
«Heگe ءالى مەن «كەت!» دەپ سوعان اقىردىم؟
كۇلگەن بولىپ، كونگەن بولىپ، اۋرەلەپ،
ويىنىن كورۋ كەرەك ەدى پاقىردىڭ.
ءسوز جوق، ەندى ول نامىستانىپ، ارلانىپ،
كەتتى ىزا بوپ: «قاپ، بالەم!..»- دەپ قارعانىپ.
ءبىرازدان سوڭ، ءتۇن ورتاسى كەزىندە
كەلمەس پە ەكەن داۋىلدانىپ، كارلەنىپ»،-
دەدى-داعى ەر قاراڭدى جان-جاققا،
ماڭ-ماڭ باسىپ ءجۇرىپ ءبىراز ار جاقتا،
تاۋىپ الدى دوڭبەكتەي ءبىر قارا تاس،
ەر قولىنا دوڭبەك تاسىڭ قاڭباق تا!
دەم شىعارما، سالسا دا تاس سالماعىن،
قارى تۇگىل، اۋىرتادى بارماعىن.
وت باسىنا تاستادى دا، دوڭبەككە
سىزدىق باتىر جاپتى قارا قاپتالىن.
اتىن الىپ كەتتى ءوزى اناداي،
سەسكەنىپ ءبىر جان-جاعىنا قاراماي.
تۇساۋلى اتتىڭ تاساسىندا وتىردى،
بۇعىپ قانا قونعان قويشى بالاداي.
اشىققان ات ءۇزىپ جاتىر كۇرىس-كۇرىس،
ول ۇزگەنى تىربىق-تىربىق بايالىش.
اينالا - ءولىم، جىبىرلاعان جەل دە جوق،
ەستىلەدى جالعىز عانا دەم الىس.
ەستىمەيدى قۇلاق ەشبىر تىقىردى،
الدە پەرى ءاپسۇن وقىپ تۇكىردى؟
بەتپاق ءشولدىڭ كوگى دە ءبىر سۇر كەبىك،
ايى نۇرسىز، جۇلدىزى ءۇنسىز سىقىلدى.
تىم بولماسا، سىلدىرلاسا قامىستار!..
«الدەقايدا، قىردا، سىردا الاش بار...»
شۋلاعان اڭ، شۇبىرعان مال، شالقار كول،
مۇنارلى تاۋ، بالداي بۇلاق، اعاش بار.
سىزدىق مىناۋ ەلدەن بەزگەن ەل ءۇشىن...
سىزدىق مىناۋ شولگە كومگەن جاس كۇشىن...
بەتپاق شولدە سىزدىق ولەر، قۇم كوشەر...
جۇرەكتە ۋ... جارىپ قارار كىم ءىشىن...
ولەر باتىر... تاستار ونى قۇم كومىپ...
قارعا-قۇزعىن ۇستىندە جۇرەر ءۇڭىلىپ...
سىزدىق ولەر... الاش قۇرىر... ەسىل ەر...
ءبىر مەزگىلدە كەتتى مە كوزى ءىلىنىپ.
ءبىر مەزگىلدە جىنداي ويناپ جەل شىقتى.
«فيۋ-فيۋ» دەدى. ءتىلىن كىم ۇقتى؟
سىبىرلادى، جىبىرلادى جورعالاپ،
ءشول شۋلاتىپ، قۇم اۋزىنا قۇم تىقتى.
«فيۋ-فيۋ، فيۋ-فيۋ» ەستى جەل.
بۇعىپ جاتقان بايالىشتى قۇشتى جەل.
«جىندى نەمە، مۇنىڭ نە؟»- دەپ، مىرسىلداپ،
سەلك-سەلك كۇلىپ، سەلكىلدەدى سەكسەۋىل.
سىلدىر-سىلدىر قامىس باستى سىلدىرعا،
جەل سۇيسە ونى، جان كىرەدى قۇرعىرعا.
جەل - جاس جىگىت، قامىس - قىز عوي كوڭىلشەك،
ەركى قالىپ، سالعان «قويشى، كۇرعىرعا».
ۋلەدى جەل، داۋىلعا ول اينالدى،
كوككە قويۋ قارا بۇلتتار بايلاندى.
قىبىرلادى تۇنشىعىپ جاتقان قۇمشىقتار،
سەرپىلدى دە، ەر ساداعىن قولعا الدى.
ءار دىبىسقا ەندى قۇلاق ءتۇرۋلى،
كوز تىگىلدى، قولدا ساداق قۇرۋى.
جەزتىرناق قوي كەلە جاتقان كارلەنىپ،
ديۋ اشۋلى، پەرى ءجۇرىس، جىن شۋلى.
سول سەكۋندتا جانشىپ جاپ-جاس قامىستى،
جىنداي، تۇندەي قاپ-قارا ءبىر الباستى
جىمىپ قانا كەلدى دوڭبەك جانىنا،
سول سەكۋندتا باتىر كوزىن قان باستى.
تارتايىن دەپ وڭتايلاندى ساداعىن،
سوندا الباستى: «ءا-ا، سىزدىق قاراعىم،
جاتىرمىسىڭ ۇيىقتاپ قاننەن-قاپەرسىز؟!
مىنا ماعان قالاي كارمەن قارادىڭ؟!
كەلدىم. كەتتىم. ورنىڭنان دا تۇرمادىڭ!
كىم ۇمىتار سەنىڭ تۇقىمىڭ قىلعانىن.
كەنە - اكەمدى، ابىلاي اعامدى ءولتىردى،
بالام، سەنىڭ قۇرىتايىن ۇرپاعىڭ!»-
دەدى دە ول، كوزى وتتاي جاينادى،
جەز تىرناعىن ءوز تىسىنە قايرادى.
قايرادى دا كومدى تاسقا تىرناعىن...
ەسسىز شىركىن قايدان ءبىلسىن ايلانى.
سول ارادا «تالداۋ جەردىڭ تۇسى» دەپ،
سول ارادا «ءدال جۇرەكتىڭ باسى» دەپ،
كوزى قان بوپ، قارت بۋراداي قالشىلداپ،
دالدەپ تۇرىپ تارتىپ قالدى ەر سىزدىق.
تىرناق ءتىلىپ تاس شىڭعىرىپ - «شاق!» دەدى،
سول سەكۋندتا تارتىلدى ساداق -«تاق!» دەدى.
تالتىرەكتەپ، اۋزىنان كەسەك قان اتىپ،
جەزتىرناعىم «اھ» دەدى دە، «قاپ!» دەدى.
«سىزدىق سۇم-اي، ورارىڭدى ءبىلىپ ەم،
وردىڭ دا سەن تىندىڭ. بولدى تىلەگىڭ.
ءبىر سۇراۋىم: تاعى دا اتار ەر بولساڭ،
ءبىر وعىڭمەن ازاپتانىپ ولەمىن».
ءسوز ورنىنا سىزدىق ساق-ساق كۇلەدى،
ەكى اتسا عوي تىرناققا قۇداي بەرەدى!
ءبىراز تۇرىپ، تالتىرەكتەپ جەزتىرناق،
سۇيرەتىلىپ قوپاعا قاراي جونەلدى.
جول بەردى وعان، قامىس تاعى اشىلدى،
نامىسى جوق قامىس تاعى باس ۇردى.
ءبىراز سىبىر. ءبىراز جىبىر. دىبىس جوق.
كوك ايىقتى، جەل دە ەندى باسىلدى.
ەشبىر ءۇن جوق. ءۇنسىز ولىك - بەتپاق ءشول،
جىبىر-جىبىر. جانىن بەردى، ءولدى جەل.
تۇنشىققان قۇم. ماڭگى بۇققان بايالىش،
قاتىپ قالعان، سەلكىلدەمەيد سەكسەۋىل.
اينالا ءولىم، شەتى-شەكسىز ءشول دە ءشول...
ءشول مەن ءولىم اراسىندا ءبىر-اق جول.
ەر سىزدىقتى تاعى ويلار بيلەدى،
يەكتە تۇر جاڭا ساداق تارتقان قول.
الدەقايدا، قىردا، سىردا الاش بار...
مۇنارلى تاۋ، بالداي بۇلاق، اعاش بار...
ەسىل ەلدى، ەسىل جەردى جات الدى...
ويلى ۇلىنا بۇل كەڭ دۇنيە بولدى تار.
ويلار باستى، جۇيرىك جانعا وي باتتى...
ۇزامادى، اعارىپ اقىرىن تاڭ اتتى.
ۇرى ويلار جاندى جەدى، قاناتتى،
تارام-تارام الما بەتتەن جاس اقتى...
كۇنى كەشە ايبىندى ابىلاي باباسى،
اقىلى كەڭ، التى الاشتىڭ اعاسى،
شىن حان ەدى-اۋ، قورعانى ەدى-اۋ قازاقتىڭ،
ءولدى ابىلاي، سولدى قازاق دالاسى.
ءوز اكەسى كەنەسارى كىم ەدى؟
زاۋلاعان ءورت، ويناعان وت، كۇن ەدى.
الاش دەپ - ۋ، قازاعىم دەپ قان جۇتىپ،
قازا تاپتى، قازاعىم، كۇنىڭ ءتۇن ەدى!..
سىزدىق مىناۋ قايعى قۋىپ، ءشول بەزگەن،
كىم بىلەدى، كومەر ونى قۇم كەزگەن.
بۇيتكەنشە ول، نەگە ءجۇرىپ كەتپەيدى
كەنە، ناۋان سالىپ كەتكەن قاندى ىزبەن؟
ءولىم ىزدەپ ادام بەلىن بۋسىن دا،
ەردەن تۋعان ەردىڭ جولىن قۋسىن دا.
جولبارىس ەر جالعىز ءولسىن مايداندا،
جاسپەن ەمەس، قانمەن بەتىن جۋسىن دا!..
وسى ويلارمەن ەرتتەدى اتىن مىنگەلى،
شولدەن بەزىپ، قاندى جولعا كىرگەلى،
الاش ەلى، سارى سايران جەرى ءۇشىن،
جاپاندا ەمەس، جاۋ قولىندا ولگەلى.
وسى ويلارمەن سىزدىق اتىن ەرتتەگەن،
تاپ سول كەزدە ەر جۇرەگى ءورت ەكەن...
زامان وزدى، ادام توزدى، ەرلەر جوق...
زامان وزدى، ەر زامانى ەرتە ەكەن...
ەرتەك، ەرتەك، ەرتە، ەرتەك - ەرتە ەكەن،
ەرتە كۇندە ەرلەر ەكپىندى ءورت ەكەن.
حاندارىنان، ەرلەرىنەن ايرىلعان
التى الاشتىڭ جۇرەگىندە دەرت ەكەن!
ەرتەك، ەرتەك، ەرتەك، ەرتەك - ەرتە ەكەن،
حان زامانى، ەر زامانى ەرتە ەكەن.
ەرتە زامان، الاش امان - ايبىندى ەل...
ەرتە كۇندە ەشكى ءجۇنى بورتە ەكەن...
ەرتەك، ەرتەك، ەرتەك، ەرتەك - ەرتە ەكەن،
ەرتە كۇندە ەشكى ءجۇنى بورتە ەكەن.
كۇڭىرەنىپ كۇرسىن دە، الاش، تىڭداي بەر،
ەرتەگى ايتاد دەرتتى بالاڭ جوجەكەڭ.
ءبىتتى ەرتەگى. الاسۇراد جاس جۇرەك،
قاراق پا الدە؟ اراق پا الدە؟ He كەرەك؟
اراعى دا، قاراعى دا قۇرىسىن!
قيالتايىم، ايتشى تاعى، تاعى ەرتەك!..

---