ەرتەڭىڭدى ويلاساڭ - ەسىرتكىگە جولاما
تاقىرىبى: «ەرتەڭىڭدى ويلاساڭ - ەسىرتكىگە جولاما»
ماقساتى: سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاي وتىرىپ، تابيعاتتىڭ ادام بالاسىنا سىيلاعان باستى بايلىعى دەنساۋلىقتى ساقتاۋدىڭ باستى قاعيدالارى: وقۋشىلاردى زياندى ادەتتەردەن بويلارىن اۋلاق ۇستاۋعا، الەم دەرتى ناشاقورلىق اۋرۋىنان ساقتانۋعا، وقۋشىلاردىڭ بويىندا ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى قالىپتاستىرۋعا، دەنساۋلىقتىڭ ءقادىرىن ءتۇسىنىپ، ساقتاي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: اشىق تاربيە ساعاتى
تاربيەلىك باعىتى: سالاۋاتتى ءومىر سالتى
جوسپار: ءى. كىرىسپە.
ەسىرتكى جاس ءومىردى ۋلايدى
ءىى. «اجالىڭمەن ويناما، اينالايىن» (كورىنىس)
ءىىى. دارىگەر كەڭەسى
ءىV. ەرتەڭىڭدى ويلاساڭ – ەسىرتكىگە جولاما
V. قورىتىندى
جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا - انالار، وقۋشىلار!
بۇگىنگى وسى سىنىپ وقۋشىلارى وتكىزگەلى وتىرعان «ەرتەڭىڭدى ويلاساڭ - ەسىرتكىگە جولاما» اتتى تاربيە ساعاتىمىزدى باستايمىز. ناشاقورلىق - عاسىرىمىزدىڭ دەرتى. ۇلتىمىزدى ازعىنداتىپ، ادامدى كىسىلىك قاسيەتىنەن ايىراتىن تاجال دەرتىنە قارسى كۇرەس وتباسىنان، مەكتەپتەن باستالۋى ءتيىس. سوندىقتان بىزدەر زامانىمىزدىڭ قاسىرەتىنە اينالىپ وتىرعان ەسىرتكىگە قارسى تاربيە ساعاتىن وتكىزگەلى وتىرمىز. وسى شارامىزعا مەكتەپ مەدبيكەلەرى دە قاتىناسىپ وتىر.
ءى. ەسىرتكى – جاس ءومىردى ۋلايدى
ايالا: ەسىرتكى - عاسىر تاجالى. ونىمەن ءقازىر بۇكىل الەم بولىپ كۇرەسۋدە. ءبىراق ول وڭاي الدىرار جاۋ ەمەس ەكەن. كۇن وتكەن سايىن شىرمالىپ، اۋرۋدى اۋىزدىقتاۋعا قانشا كۇش سالسا دا، ونىڭ جاراسى اسقىنىپ بارا جاتقان سەكىلدى. ەسىرتكى ادامزات بالاسىنا قۇمارلىق ءۇشىن ەجەلگى زاماننان تانىس. عالىمدار سوزىمەن ايتقاندا، ەسىرتكىنى العاش رەت جەرورتا تەڭىزىن مەكەندەگەن حالىقتار پايدالانعان ەكەن. كوكنار، زىعىر ت. ب. قۇرامىندا ەسىرتكى زاتتارى بار وسىمدىكتەر دۇنيەجۇزىنىڭ كەز - كەلگەن تۇكپىرىندە وسىرىلەدى. ەسىرتكىنىڭ تۇرلەرى: گاشيش، مورفين، وپيي، كوكاين، اپيىن، گەروين. وسىلاردىڭ بارلىعى دا اسا كۇشتى ناركوتيكالىق اسەرى بار زاتتار بولىپ تابىلادى.
ءمولدىر: ەسىرتكى تۇرلەرىنىڭ ءارقايسىسىنىڭ اسەرى ءار ءتۇرلى. اسەتون جانە جەلىم سەكىلدى ءتۇرلى ەرىتكىشتەردى يىسكەپ ءلاززات الاتىندار دا بار، ناشاقورلىقتىڭ بۇل ءتۇرىن «توكسيكومانيا» دەپ اتايدى. توكسيكومانياعا اينالعان بالانىڭ قيمىل - قوزعالىسى بوساڭداۋ، ارەكەتتەرى باياۋ بولادى، ورىنسىز كۇلە بەرەدى. ءجيى يىسكەۋ سالدارىنان ەسكە ساقتاۋ قابىلەتى بۇزىلىپ، ىزاقور بولىپ كەتەدى. ترانكۆيليزاتورلاردى، ياعني تىنىشتاندىرعىش ءدارى - دارمەكتەردى پايدالانسا، بالانىڭ ءوڭى قاشىپ، سويلەۋ مانەرى وزگەرىپ، دورەكىلىك تانىتا باستايدى. اتاقتى گاشيش پەن قارا سورا بالا پسيحيكاسىنا العاشىندا قوزدىرعىشتىق سيپاتتا اسەر ەتەدى: كۇتپەگەن جەردەن كۇلكى قىسادى، قيسىنسىز نارسەلەردى ايتىپ ساندىراقتاي باستايدى. بۇل جاعداي ءبىراز ۋاقىتتان سوڭ تۇنەرىڭكى كوڭىل - كۇيگە ۇلاسادى، كوزىنىڭ كورۋى كۇرت ناشارلايدى. اپيىن تەكتەس زاتتاردى پايدالانسا بالا السىرەپ، باسى اۋىرىپ، قۇسقىسى كەلەدى. ەسىرتكىنىڭ اسەر ەتۋى كەزىندە كوز قاراشىعى كىشىرەيە ءتۇسىپ، جارىقتى اجىراتا المايدى. ال ەسىرتكى تىلەپ، بۋىن - بۋىندارى سىنىپ اۋىرعاندا كوز قاراشىعى ۇلعايا تۇسەدى. ەگۋ جولىمەن پايدالاناتىندار ۇنەمى، ءتىپتى اپتاپ ىستىقتا دا ۇزىن جەڭدى كيىم كيىپ جۇرەدى. جالعىزدىقتى ۇناتادى، دوستارىمەن كەزدەسۋدەن باس تارتادى. ناشاقورلاردى وسى بەلگىلەرى ارقىلى انىقتاۋعا بولادى.
ايجان: جاسوسپىرىمدەردىڭ وسى جولعا ءتۇسىپ، تىعىرىققا تىرەلۋىنىڭ سەبەبى نەدە؟ قاتىگەز الەمدە پانا ىزدەگەن بالا اقشا تابۋ ماقساتىندا ەسىرتكى ساتىپ كۇنەلتكەندەردىڭ قۇرىعىنا وپ - وڭاي - اق تۇسەدى. بالا ءىشى - باۋىرىنا ەنىپ، جىلى سويلەيتىن جىلپوستارعا باۋىر باسىپ، دەگەنىنە كونە بەرەدى. جەتكىنشەكتەر ۇنەمى ءار نارسەگە، اركىم - گە ەلىكتەگىش. جۇلدىزداردىڭ ىشىنەن وزىنە ۇناعانىن ءپىر تۇتادى. ەگەر ونىڭ جۇلدىزى ەسىرتكىنىڭ ءدامىن تارتىپ كورگەنىن بىلسە، ول دا قالىسپاۋعا تىرىسادى. ەلىكتەۋدىڭ دە ءجونى بار، قازاق «جاقسىدان ۇيرەن، جاماننان جيرەن» دەپ بەكەر ايتپاعان. ونەرىنە تابىنامىن دەپ، ومىرىنەن ۇلگى الۋدىڭ قاجەتى جوق. ونەرىمەن كوپشىلىكتى ءتانتى ەتىپ جۇرگەن، ۇلگىلى جانۇيانىڭ مۇشەلەرى دە ەسىرتكىنىڭ جەتەگىندە كەتە بارادى. ناشاقورلىق ومىردەگى قيىندىققا شىداماعان، ساتسىزدىككە توزە الماعان ادامنان شىعادى. ناشاقورلار ءبىر مەزەتتىك راحات ءۇشىن بۇكىل ءومىرىن سارپ ەتۋگە دايىن. ءبىر رەت شەگىپ نەمەسە يىسكەپ كورگەن ادامنىڭ ناشانى ءوز ەركىمەن تاستاپ كەتۋى مۇڭ. سوندىقتان وسى باستان ەسىرتكىدەن بويىمىزدى اۋلاق ۇستايىق!
ءىى. «اجالىڭمەن ويناما، اينالايىن» كورىنىس
ءى - جۇرگىزۋشى: ەسىرتكى - عاسىر تاجالى. ونىمەن ءقازىر بۇكىل الەم بولىپ كۇرەسۋدە. ءبىراق ول وڭاي الدىرار جاۋ ەمەس ەكەن. ەسىرتكى - ءبىر باسىن كەسسەڭ، ەكىنشى باسى شىعا كەلەتىن جەتى باستى جالماۋىز سياقتى.
ءىى - جۇرگىزۋشى: ەسىرتكى بار جەردە ەسىرتكىنى تاراتۋشىلار دا بار. ولار - كىسىنىڭ كوز جاسىنان، قايعى - قاسىرەتىنەن التىن اقشا ساۋىپ وتىرعان قانىپەزەرلەر.
ءى - جۇرگىزۋشى: سول قانىپەزەرلەردىڭ ەڭ الدىمەن اينالدىراتىنى - ءوسىپ كەلە جاتقان كوك ءورىم جاستار.
ءىى - جۇرگىزۋشى: كوكنار دەگەن ءشوپ بولادى. ەسىرتكىنىڭ ءبىرازىن وسى شوپتەن جاسايدى. «كوكناردىڭ كوز جاسىن ىشكەن ادام ءومىر بويى جىلاپ وتەدى» دەگەن ءسوز بار حالىقتا.
ماقساتى: سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاي وتىرىپ، تابيعاتتىڭ ادام بالاسىنا سىيلاعان باستى بايلىعى دەنساۋلىقتى ساقتاۋدىڭ باستى قاعيدالارى: وقۋشىلاردى زياندى ادەتتەردەن بويلارىن اۋلاق ۇستاۋعا، الەم دەرتى ناشاقورلىق اۋرۋىنان ساقتانۋعا، وقۋشىلاردىڭ بويىندا ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى قالىپتاستىرۋعا، دەنساۋلىقتىڭ ءقادىرىن ءتۇسىنىپ، ساقتاي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: اشىق تاربيە ساعاتى
تاربيەلىك باعىتى: سالاۋاتتى ءومىر سالتى
جوسپار: ءى. كىرىسپە.
ەسىرتكى جاس ءومىردى ۋلايدى
ءىى. «اجالىڭمەن ويناما، اينالايىن» (كورىنىس)
ءىىى. دارىگەر كەڭەسى
ءىV. ەرتەڭىڭدى ويلاساڭ – ەسىرتكىگە جولاما
V. قورىتىندى
جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا - انالار، وقۋشىلار!
بۇگىنگى وسى سىنىپ وقۋشىلارى وتكىزگەلى وتىرعان «ەرتەڭىڭدى ويلاساڭ - ەسىرتكىگە جولاما» اتتى تاربيە ساعاتىمىزدى باستايمىز. ناشاقورلىق - عاسىرىمىزدىڭ دەرتى. ۇلتىمىزدى ازعىنداتىپ، ادامدى كىسىلىك قاسيەتىنەن ايىراتىن تاجال دەرتىنە قارسى كۇرەس وتباسىنان، مەكتەپتەن باستالۋى ءتيىس. سوندىقتان بىزدەر زامانىمىزدىڭ قاسىرەتىنە اينالىپ وتىرعان ەسىرتكىگە قارسى تاربيە ساعاتىن وتكىزگەلى وتىرمىز. وسى شارامىزعا مەكتەپ مەدبيكەلەرى دە قاتىناسىپ وتىر.
ءى. ەسىرتكى – جاس ءومىردى ۋلايدى
ايالا: ەسىرتكى - عاسىر تاجالى. ونىمەن ءقازىر بۇكىل الەم بولىپ كۇرەسۋدە. ءبىراق ول وڭاي الدىرار جاۋ ەمەس ەكەن. كۇن وتكەن سايىن شىرمالىپ، اۋرۋدى اۋىزدىقتاۋعا قانشا كۇش سالسا دا، ونىڭ جاراسى اسقىنىپ بارا جاتقان سەكىلدى. ەسىرتكى ادامزات بالاسىنا قۇمارلىق ءۇشىن ەجەلگى زاماننان تانىس. عالىمدار سوزىمەن ايتقاندا، ەسىرتكىنى العاش رەت جەرورتا تەڭىزىن مەكەندەگەن حالىقتار پايدالانعان ەكەن. كوكنار، زىعىر ت. ب. قۇرامىندا ەسىرتكى زاتتارى بار وسىمدىكتەر دۇنيەجۇزىنىڭ كەز - كەلگەن تۇكپىرىندە وسىرىلەدى. ەسىرتكىنىڭ تۇرلەرى: گاشيش، مورفين، وپيي، كوكاين، اپيىن، گەروين. وسىلاردىڭ بارلىعى دا اسا كۇشتى ناركوتيكالىق اسەرى بار زاتتار بولىپ تابىلادى.
ءمولدىر: ەسىرتكى تۇرلەرىنىڭ ءارقايسىسىنىڭ اسەرى ءار ءتۇرلى. اسەتون جانە جەلىم سەكىلدى ءتۇرلى ەرىتكىشتەردى يىسكەپ ءلاززات الاتىندار دا بار، ناشاقورلىقتىڭ بۇل ءتۇرىن «توكسيكومانيا» دەپ اتايدى. توكسيكومانياعا اينالعان بالانىڭ قيمىل - قوزعالىسى بوساڭداۋ، ارەكەتتەرى باياۋ بولادى، ورىنسىز كۇلە بەرەدى. ءجيى يىسكەۋ سالدارىنان ەسكە ساقتاۋ قابىلەتى بۇزىلىپ، ىزاقور بولىپ كەتەدى. ترانكۆيليزاتورلاردى، ياعني تىنىشتاندىرعىش ءدارى - دارمەكتەردى پايدالانسا، بالانىڭ ءوڭى قاشىپ، سويلەۋ مانەرى وزگەرىپ، دورەكىلىك تانىتا باستايدى. اتاقتى گاشيش پەن قارا سورا بالا پسيحيكاسىنا العاشىندا قوزدىرعىشتىق سيپاتتا اسەر ەتەدى: كۇتپەگەن جەردەن كۇلكى قىسادى، قيسىنسىز نارسەلەردى ايتىپ ساندىراقتاي باستايدى. بۇل جاعداي ءبىراز ۋاقىتتان سوڭ تۇنەرىڭكى كوڭىل - كۇيگە ۇلاسادى، كوزىنىڭ كورۋى كۇرت ناشارلايدى. اپيىن تەكتەس زاتتاردى پايدالانسا بالا السىرەپ، باسى اۋىرىپ، قۇسقىسى كەلەدى. ەسىرتكىنىڭ اسەر ەتۋى كەزىندە كوز قاراشىعى كىشىرەيە ءتۇسىپ، جارىقتى اجىراتا المايدى. ال ەسىرتكى تىلەپ، بۋىن - بۋىندارى سىنىپ اۋىرعاندا كوز قاراشىعى ۇلعايا تۇسەدى. ەگۋ جولىمەن پايدالاناتىندار ۇنەمى، ءتىپتى اپتاپ ىستىقتا دا ۇزىن جەڭدى كيىم كيىپ جۇرەدى. جالعىزدىقتى ۇناتادى، دوستارىمەن كەزدەسۋدەن باس تارتادى. ناشاقورلاردى وسى بەلگىلەرى ارقىلى انىقتاۋعا بولادى.
ايجان: جاسوسپىرىمدەردىڭ وسى جولعا ءتۇسىپ، تىعىرىققا تىرەلۋىنىڭ سەبەبى نەدە؟ قاتىگەز الەمدە پانا ىزدەگەن بالا اقشا تابۋ ماقساتىندا ەسىرتكى ساتىپ كۇنەلتكەندەردىڭ قۇرىعىنا وپ - وڭاي - اق تۇسەدى. بالا ءىشى - باۋىرىنا ەنىپ، جىلى سويلەيتىن جىلپوستارعا باۋىر باسىپ، دەگەنىنە كونە بەرەدى. جەتكىنشەكتەر ۇنەمى ءار نارسەگە، اركىم - گە ەلىكتەگىش. جۇلدىزداردىڭ ىشىنەن وزىنە ۇناعانىن ءپىر تۇتادى. ەگەر ونىڭ جۇلدىزى ەسىرتكىنىڭ ءدامىن تارتىپ كورگەنىن بىلسە، ول دا قالىسپاۋعا تىرىسادى. ەلىكتەۋدىڭ دە ءجونى بار، قازاق «جاقسىدان ۇيرەن، جاماننان جيرەن» دەپ بەكەر ايتپاعان. ونەرىنە تابىنامىن دەپ، ومىرىنەن ۇلگى الۋدىڭ قاجەتى جوق. ونەرىمەن كوپشىلىكتى ءتانتى ەتىپ جۇرگەن، ۇلگىلى جانۇيانىڭ مۇشەلەرى دە ەسىرتكىنىڭ جەتەگىندە كەتە بارادى. ناشاقورلىق ومىردەگى قيىندىققا شىداماعان، ساتسىزدىككە توزە الماعان ادامنان شىعادى. ناشاقورلار ءبىر مەزەتتىك راحات ءۇشىن بۇكىل ءومىرىن سارپ ەتۋگە دايىن. ءبىر رەت شەگىپ نەمەسە يىسكەپ كورگەن ادامنىڭ ناشانى ءوز ەركىمەن تاستاپ كەتۋى مۇڭ. سوندىقتان وسى باستان ەسىرتكىدەن بويىمىزدى اۋلاق ۇستايىق!
ءىى. «اجالىڭمەن ويناما، اينالايىن» كورىنىس
ءى - جۇرگىزۋشى: ەسىرتكى - عاسىر تاجالى. ونىمەن ءقازىر بۇكىل الەم بولىپ كۇرەسۋدە. ءبىراق ول وڭاي الدىرار جاۋ ەمەس ەكەن. ەسىرتكى - ءبىر باسىن كەسسەڭ، ەكىنشى باسى شىعا كەلەتىن جەتى باستى جالماۋىز سياقتى.
ءىى - جۇرگىزۋشى: ەسىرتكى بار جەردە ەسىرتكىنى تاراتۋشىلار دا بار. ولار - كىسىنىڭ كوز جاسىنان، قايعى - قاسىرەتىنەن التىن اقشا ساۋىپ وتىرعان قانىپەزەرلەر.
ءى - جۇرگىزۋشى: سول قانىپەزەرلەردىڭ ەڭ الدىمەن اينالدىراتىنى - ءوسىپ كەلە جاتقان كوك ءورىم جاستار.
ءىى - جۇرگىزۋشى: كوكنار دەگەن ءشوپ بولادى. ەسىرتكىنىڭ ءبىرازىن وسى شوپتەن جاسايدى. «كوكناردىڭ كوز جاسىن ىشكەن ادام ءومىر بويى جىلاپ وتەدى» دەگەن ءسوز بار حالىقتا.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
