ەسەپتەۋىش تەحنيكاسىنىڭ دامۋ تاريحى
ينفورماتيكا 7 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەسەپتەۋىش تەحنيكاسىنىڭ دامۋ تاريحى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى ەت - ڭ دامۋ تاريحىمەن ونىڭ قۇرىلۋىنىڭ نەگىزگى پرينسيپتەرىمەن تانىستىرۋ، ەەم - ءنىڭ قوعام ومىرىندەگى ءرولىن ءتۇسىندىرۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، لوگيكالىق - ابستراكسياسىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ تاربيەلىلىككە ۇقىپتىلىققا، تياناقتىلىققا ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتا قولدانىلاتىن كورنەكتى قۇرالدار: كومپيۋتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، ەلەكتروندى وقۋلىق، ساباقتىڭ كەزەڭدەرى:
1. ۇيىمداستىرۋ / ترەنينگ، توپقا ءبولۋ /
2. ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى تەكسەرۋ
3. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ
4. ساباقتى بەكىتۋ
5. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
ساباقتىڭ بارىسى.
1. ۇيىمداستىرۋ
ترەنينگ «عاجايىپ» وقۋشىلارمەن شاتتىق شەڭبەر قۇرۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ەسىمىنىڭ باستاپقى ارپىنەن وقۋشى ءوزىنىڭ جاقسى قاسيەتىن ايتادى.
مىسالى: مەن جانار – جايدارلىمىن.
توپقا ءبولۋ ا. قۇنانبايەۆتىڭ قيىلعان ولەڭ جولدارىن بىرىكتىرىپ، قاي ولەڭى ەكەنىن تابۋ / سىنىپتاعى 12 وقۋشى 3 توپقا بولىنەدى /
وقۋشىلار تاقپاقتى داۋىستاپ وقيدى، جاۋاپتارى ينتەراكتيۆتى تاقتادان شىعادى.
جاۋابى: 1. «سەگىزاياق»، 2. «قىس»، 3. «ولەڭ - ءسوزدىڭ پاتشاسى»
2. وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋ. / «سۇراقتى ۇستاپ ال» ينتەربەلسەندى ءادىسى/
تاراۋ بويىنشا اۋىزشا سۇراقتار:
1. «اقپارات» لاتىننىڭ قانداي سوزىنەن شىققان؟ / information/
2. «اقپارات» ءسوزى قانداي ۇعىمدى بىلدىرەدى؟ /ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ، مالىمەت/
3. ادام اقپاراتپەن نە ىستەيدى؟ / قابىلدايدى، ساقتايدى، وڭدەيدى، جەتكىزەدى/
4. ادام اقپاراتتى قالاي قابىلدايدى؟ /كورۋ، ەستۋ/
5. اقپاراتتى بەلگىلى ءبىر الفاۆيت ارقىلى قۇپيالاپ جازۋ؟ /كودتاۋ/
6. كوزبەن ەكراننىڭ اراقاشىقتىعى؟ / 60 - 70 سم/
7. دەكودتاۋ دەگەنىمىز نە؟ / كەرى كودتاۋ/
8. كوبىنەسە قاي كودتاۋدىڭ ءتۇرىن پايدالانامىز؟ /ASCII/
پراكتيكالىق جۇمىس:
جوعارىدا وقىلعان ولەڭدەردىڭ اتاۋلارىن وقۋشىلار 3 تىلدە ايتىلۋىن كورسەتۋ.
«اياق»، «قىس»، «ءسوز» سوزدەرى ۇسىنىلادى.
جاۋابى: اياق ----- نوگا ---- Foot
قىس ----- زيما ----- Winter
ءسوز ---- سلوۆو ----- Word
«نوگا»، «زيما»، «سلوۆا» سوزدەرىن ASCII كودى مەن ەكىلىك ساناۋ جۇيەسىمەن تۇرلەندىرۋ. / وقۋلىقپەن جۇمىس، توپ ءبىر - ءبىرىن باعالايدى /
3. جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرۋ
وقۋشىلار داپتەردى اشىپ بۇگىنگى كۇندى جانە تاقىرىپتى جازادى
- بۇگىنگى وتەتىن تاقىرىبىمىز «كومپيۋتەر – اقپاراتتى وڭدەۋ قۇرالى» تاراۋىنان «ەسەپتەۋىش تەحنيكاسىنىڭ دامۋ تاريحى»
ەلەكتروندى وقۋلىق: «ينفورماتيكا عىلىم رەتىندە» ءبولىمىن دىبىستاۋ
وقۋشىلارعا جاڭا تاقىرىپ بويىنشا مالىمەتتەر، ءماتىن تاراتىلادى. وقۋشىلار ءبولىپ وقيدى.
ەسەپتەۋىش تەحنيكانىڭ دامۋ تاريحى
ەسەپتەۋىش تەحنيكا دامىماي تۇرىپ ادامدار قول ساۋساقتارىن، تاستاردى، اعاش تاياقشالاردى پايدالاندى.
ەسەپشوتتىڭ پايدا بولۋى دەرەكتەرگە قاراعاندا جۇڭگو نەمەسە ەگيپەتتە 2000 - 5000 جىلدار شاماسىندا بولعان.
ەسەپشوت رەسەي دە 16 - 17 عاسىرلاردا پايدا بولعان
17 عاسىردىڭ اياعىندا شوتلانديالىق دجون نەپەر لوگوريفم تۇسىنىگىن ەنگىزدى. لوگوريفم كەستەسىن قۇردى.
1761 ج. اعىلشىن د. روبەرتسون لوگاريفم سىزعىشىن جاسادى. مۇنداي يدەيانى يسااك نيۋتون ۇسىنعان.
1642 جىلى فرانسۋز ماتەماتيگى بلەز پاسكال 19 جاسىندا دۇنيە جۇزىندە ءبىرىنشى رەت قوسۋ ماشيناسىن جاسادى.
1694 ج نەمىس ماتەماتيگى لەيبنيس پاسكال مەحانيكالىق ەسەپتەۋ ماشيناسىن اريفمومەترى قۇردى. ەسەپتەۋىش تەحنيكانىڭ XIX عاسىردان قارقىنداپ دامي باستادى.
1833 جىلى العاشقى ەسەپتەۋىش اۆتوماتتىڭ اۆتورى چارلز بەببيدج اناليتيكالىق ماشينانىڭ جوباسىن جاسادى. ون كازىرگى كەزدە كومپيۋتەردىڭ اتاسى دەپ اتايدى.
دۇنيە ءجۇزى بويىنشا العاشقى 1846 جىلى بەيببيدج ماشيناسىنا باعدارلاما جاساۋشى ادا لاۆلەيس ءبىرىنشى باعدارلامالاۋشى دەپ اتالىنعان.
XIX عاسىردىڭ سوڭىندا امەريكاندىق گەرمان حوللەريت ەسەپشى پەرفارسيالىق ماشيناسىن قۇردى. حوللەريت 7 جىل بويى پايدالانىلدى. حوللەريت ەسەپشى - پەرفوراسيالىق ماشينانى جاسايتىن فيرمانىڭ نەگىزىن قالادى. 1944 امەريكان ماتەماتيگى گوۆارد ايكەن گورۆارد مارك - 1 اۆتوماتتى ەسەپتەۋىش ماشيناسىن قۇردى. ءبىرىنشى ەلەكتروندى ماشينالار 1946 جىلى پەنسيلۆان ۋنيۆەرسيتەتىندە ENIAC دەپ اتالدى، 1949 جىلى EDSAC ماشيناسى قۇراستىرىلدى.
ەەم بۋىندارى:
ءبىرىنشى بۋىندا – ءبىرىنشى ەلەكتروندىق ماشينالار 1940 - 1955 جىلدار
ەكىنشى بۋىنعا 1955 جىلدان باستاپ، جارتىلاي وتكىزگىشتەر، ترانزيستورلار پايدا بولا باستادى.
ءۇشىنشى بۋىنعا – ينتەگرالدىق نەگىزىندە قۇرىلعان ەەم - دەر. قازىرگى كەزدەگى كومپيۋتەرلەر ءتورتىنشى بۋىنعا جاتادى.
ءتورتىنشى بۋىنعا - ەەم – لار قولدانىلۋدا.
بەسىنشى بۋىنداعى كومپيۋتەرلەر ءالى شىققان جوق. ەەم - ءدى جاساۋ ءىسى قولعا الىنۋدا.
/ ايالداما پلاكاتتارىن تولتىرۋ، وقۋلىقپەن جۇمىس، تولتىرىپ بولعان سوڭ ءار توپتان ءبىر وقۋشىدان شىعىپ وقۋ /
ەسەپشوت اريفمومەتر ENIAK
بۋىندار يسساك نيۋتون بلەز پاسكال
اقپارات كودتاۋ كومپيۋتەر
«پوستەر قۇرۋ»
وقۋشىلارعا تاراتىلعان ا3 فورماتتاعى ورتاسىندا كورسەتىلگەن سۋرەتكە مالىمەت بەرۋ. ولار: «ەسەپشوت»، «بەببيدج ماشيناسى»، «كومپيۋتەر»
4. ساباقتى بەكىتۋ
«تەست» (5 سۇراقتان تۇراتىن تەست)
1. ەسەپشوتتىڭ جاسى........... شاماسىندا،
ا) 1000 - 2000
ۆ) 2000 - 5000
س) 5000 - 6000
ونى جاپوندىقتار «...............................» دەپ اتاعان
2. اريفمومەتر قازىرگى وقۋشىلاردىڭ قولىندا جۇرگەن....................
ا) كالكۋلياتور
ۆ) ۇيالى تەلەفون
س) پلانشەت
ول......................... جىلى قۇراستىرىلدى.
3. ەەم............. دامۋ بۋىنى بار، ەكىنشى بۋىن..................... جىلى پايدا بولا باستادى.
4. ساباقتى قورىتىندىلاۋ. «كىر جايعىش» ستراتەگياسى
(ءار وقۋشى ساباقتا نە تۇسىنگەندىگى، نە تۇسىنبەگەندىگىن بەتتەرگە جازىپ كىر جايعىش جىپكە قىسقىشتارمەن ءىلىپ قويادى)
5. رەفلەكسيا
(وقۋشىلار ساباقتا قانداي اسەر العاندىعىن الما قاعازعا جازىپ، الما اعاشىنا جاپسىرادى)
6. باعالاۋ ( باعالاۋ پاراعىنان قورىتىندىلانىپ قويىلادى)
7. ءۇي تاپسىرماسى: 2. 1 تاقىرىپ، 34 بەتتەگى سۇراققا جاۋاپ بەرۋ، ءسوزجۇمباق قۇرۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەسەپتەۋىش تەحنيكاسىنىڭ دامۋ تاريحى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى ەت - ڭ دامۋ تاريحىمەن ونىڭ قۇرىلۋىنىڭ نەگىزگى پرينسيپتەرىمەن تانىستىرۋ، ەەم - ءنىڭ قوعام ومىرىندەگى ءرولىن ءتۇسىندىرۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، لوگيكالىق - ابستراكسياسىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ تاربيەلىلىككە ۇقىپتىلىققا، تياناقتىلىققا ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتا قولدانىلاتىن كورنەكتى قۇرالدار: كومپيۋتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، ەلەكتروندى وقۋلىق، ساباقتىڭ كەزەڭدەرى:
1. ۇيىمداستىرۋ / ترەنينگ، توپقا ءبولۋ /
2. ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى تەكسەرۋ
3. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ
4. ساباقتى بەكىتۋ
5. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ.
ساباقتىڭ بارىسى.
1. ۇيىمداستىرۋ
ترەنينگ «عاجايىپ» وقۋشىلارمەن شاتتىق شەڭبەر قۇرۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ەسىمىنىڭ باستاپقى ارپىنەن وقۋشى ءوزىنىڭ جاقسى قاسيەتىن ايتادى.
مىسالى: مەن جانار – جايدارلىمىن.
توپقا ءبولۋ ا. قۇنانبايەۆتىڭ قيىلعان ولەڭ جولدارىن بىرىكتىرىپ، قاي ولەڭى ەكەنىن تابۋ / سىنىپتاعى 12 وقۋشى 3 توپقا بولىنەدى /
وقۋشىلار تاقپاقتى داۋىستاپ وقيدى، جاۋاپتارى ينتەراكتيۆتى تاقتادان شىعادى.
جاۋابى: 1. «سەگىزاياق»، 2. «قىس»، 3. «ولەڭ - ءسوزدىڭ پاتشاسى»
2. وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋ. / «سۇراقتى ۇستاپ ال» ينتەربەلسەندى ءادىسى/
تاراۋ بويىنشا اۋىزشا سۇراقتار:
1. «اقپارات» لاتىننىڭ قانداي سوزىنەن شىققان؟ / information/
2. «اقپارات» ءسوزى قانداي ۇعىمدى بىلدىرەدى؟ /ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ، مالىمەت/
3. ادام اقپاراتپەن نە ىستەيدى؟ / قابىلدايدى، ساقتايدى، وڭدەيدى، جەتكىزەدى/
4. ادام اقپاراتتى قالاي قابىلدايدى؟ /كورۋ، ەستۋ/
5. اقپاراتتى بەلگىلى ءبىر الفاۆيت ارقىلى قۇپيالاپ جازۋ؟ /كودتاۋ/
6. كوزبەن ەكراننىڭ اراقاشىقتىعى؟ / 60 - 70 سم/
7. دەكودتاۋ دەگەنىمىز نە؟ / كەرى كودتاۋ/
8. كوبىنەسە قاي كودتاۋدىڭ ءتۇرىن پايدالانامىز؟ /ASCII/
پراكتيكالىق جۇمىس:
جوعارىدا وقىلعان ولەڭدەردىڭ اتاۋلارىن وقۋشىلار 3 تىلدە ايتىلۋىن كورسەتۋ.
«اياق»، «قىس»، «ءسوز» سوزدەرى ۇسىنىلادى.
جاۋابى: اياق ----- نوگا ---- Foot
قىس ----- زيما ----- Winter
ءسوز ---- سلوۆو ----- Word
«نوگا»، «زيما»، «سلوۆا» سوزدەرىن ASCII كودى مەن ەكىلىك ساناۋ جۇيەسىمەن تۇرلەندىرۋ. / وقۋلىقپەن جۇمىس، توپ ءبىر - ءبىرىن باعالايدى /
3. جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرۋ
وقۋشىلار داپتەردى اشىپ بۇگىنگى كۇندى جانە تاقىرىپتى جازادى
- بۇگىنگى وتەتىن تاقىرىبىمىز «كومپيۋتەر – اقپاراتتى وڭدەۋ قۇرالى» تاراۋىنان «ەسەپتەۋىش تەحنيكاسىنىڭ دامۋ تاريحى»
ەلەكتروندى وقۋلىق: «ينفورماتيكا عىلىم رەتىندە» ءبولىمىن دىبىستاۋ
وقۋشىلارعا جاڭا تاقىرىپ بويىنشا مالىمەتتەر، ءماتىن تاراتىلادى. وقۋشىلار ءبولىپ وقيدى.
ەسەپتەۋىش تەحنيكانىڭ دامۋ تاريحى
ەسەپتەۋىش تەحنيكا دامىماي تۇرىپ ادامدار قول ساۋساقتارىن، تاستاردى، اعاش تاياقشالاردى پايدالاندى.
ەسەپشوتتىڭ پايدا بولۋى دەرەكتەرگە قاراعاندا جۇڭگو نەمەسە ەگيپەتتە 2000 - 5000 جىلدار شاماسىندا بولعان.
ەسەپشوت رەسەي دە 16 - 17 عاسىرلاردا پايدا بولعان
17 عاسىردىڭ اياعىندا شوتلانديالىق دجون نەپەر لوگوريفم تۇسىنىگىن ەنگىزدى. لوگوريفم كەستەسىن قۇردى.
1761 ج. اعىلشىن د. روبەرتسون لوگاريفم سىزعىشىن جاسادى. مۇنداي يدەيانى يسااك نيۋتون ۇسىنعان.
1642 جىلى فرانسۋز ماتەماتيگى بلەز پاسكال 19 جاسىندا دۇنيە جۇزىندە ءبىرىنشى رەت قوسۋ ماشيناسىن جاسادى.
1694 ج نەمىس ماتەماتيگى لەيبنيس پاسكال مەحانيكالىق ەسەپتەۋ ماشيناسىن اريفمومەترى قۇردى. ەسەپتەۋىش تەحنيكانىڭ XIX عاسىردان قارقىنداپ دامي باستادى.
1833 جىلى العاشقى ەسەپتەۋىش اۆتوماتتىڭ اۆتورى چارلز بەببيدج اناليتيكالىق ماشينانىڭ جوباسىن جاسادى. ون كازىرگى كەزدە كومپيۋتەردىڭ اتاسى دەپ اتايدى.
دۇنيە ءجۇزى بويىنشا العاشقى 1846 جىلى بەيببيدج ماشيناسىنا باعدارلاما جاساۋشى ادا لاۆلەيس ءبىرىنشى باعدارلامالاۋشى دەپ اتالىنعان.
XIX عاسىردىڭ سوڭىندا امەريكاندىق گەرمان حوللەريت ەسەپشى پەرفارسيالىق ماشيناسىن قۇردى. حوللەريت 7 جىل بويى پايدالانىلدى. حوللەريت ەسەپشى - پەرفوراسيالىق ماشينانى جاسايتىن فيرمانىڭ نەگىزىن قالادى. 1944 امەريكان ماتەماتيگى گوۆارد ايكەن گورۆارد مارك - 1 اۆتوماتتى ەسەپتەۋىش ماشيناسىن قۇردى. ءبىرىنشى ەلەكتروندى ماشينالار 1946 جىلى پەنسيلۆان ۋنيۆەرسيتەتىندە ENIAC دەپ اتالدى، 1949 جىلى EDSAC ماشيناسى قۇراستىرىلدى.
ەەم بۋىندارى:
ءبىرىنشى بۋىندا – ءبىرىنشى ەلەكتروندىق ماشينالار 1940 - 1955 جىلدار
ەكىنشى بۋىنعا 1955 جىلدان باستاپ، جارتىلاي وتكىزگىشتەر، ترانزيستورلار پايدا بولا باستادى.
ءۇشىنشى بۋىنعا – ينتەگرالدىق نەگىزىندە قۇرىلعان ەەم - دەر. قازىرگى كەزدەگى كومپيۋتەرلەر ءتورتىنشى بۋىنعا جاتادى.
ءتورتىنشى بۋىنعا - ەەم – لار قولدانىلۋدا.
بەسىنشى بۋىنداعى كومپيۋتەرلەر ءالى شىققان جوق. ەەم - ءدى جاساۋ ءىسى قولعا الىنۋدا.
/ ايالداما پلاكاتتارىن تولتىرۋ، وقۋلىقپەن جۇمىس، تولتىرىپ بولعان سوڭ ءار توپتان ءبىر وقۋشىدان شىعىپ وقۋ /
ەسەپشوت اريفمومەتر ENIAK
بۋىندار يسساك نيۋتون بلەز پاسكال
اقپارات كودتاۋ كومپيۋتەر
«پوستەر قۇرۋ»
وقۋشىلارعا تاراتىلعان ا3 فورماتتاعى ورتاسىندا كورسەتىلگەن سۋرەتكە مالىمەت بەرۋ. ولار: «ەسەپشوت»، «بەببيدج ماشيناسى»، «كومپيۋتەر»
4. ساباقتى بەكىتۋ
«تەست» (5 سۇراقتان تۇراتىن تەست)
1. ەسەپشوتتىڭ جاسى........... شاماسىندا،
ا) 1000 - 2000
ۆ) 2000 - 5000
س) 5000 - 6000
ونى جاپوندىقتار «...............................» دەپ اتاعان
2. اريفمومەتر قازىرگى وقۋشىلاردىڭ قولىندا جۇرگەن....................
ا) كالكۋلياتور
ۆ) ۇيالى تەلەفون
س) پلانشەت
ول......................... جىلى قۇراستىرىلدى.
3. ەەم............. دامۋ بۋىنى بار، ەكىنشى بۋىن..................... جىلى پايدا بولا باستادى.
4. ساباقتى قورىتىندىلاۋ. «كىر جايعىش» ستراتەگياسى
(ءار وقۋشى ساباقتا نە تۇسىنگەندىگى، نە تۇسىنبەگەندىگىن بەتتەرگە جازىپ كىر جايعىش جىپكە قىسقىشتارمەن ءىلىپ قويادى)
5. رەفلەكسيا
(وقۋشىلار ساباقتا قانداي اسەر العاندىعىن الما قاعازعا جازىپ، الما اعاشىنا جاپسىرادى)
6. باعالاۋ ( باعالاۋ پاراعىنان قورىتىندىلانىپ قويىلادى)
7. ءۇي تاپسىرماسى: 2. 1 تاقىرىپ، 34 بەتتەگى سۇراققا جاۋاپ بەرۋ، ءسوزجۇمباق قۇرۋ
You Might Also Like
