ەتىستىك
شىعارماشىلىق تاقىرىبى:
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى پاندەرى ساباعىندا وقۋشىلاردىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ
“عىلىمنىڭ اپاتى – ەستەن شىعارۋ جانە عىلىمعا قىزىعۋشىلىعى جوق ادامدارعا ۇيرەتىپ ۋاقىتىڭدى بوسقا كەتكىزۋ” / حاديستەن /
پەداگوگيكالىق ۇستانىم:
اعىلشىن اعارتۋشىسى ۋيليام ۋوردتىڭ
"جاي ءمۇعالىم حابارلايدى؛
جاقسى ءمۇعالىم تۇسىندىرەدى؛
كەرەمەت ءمۇعالىم كورسەتەدى؛
ۇلى ءمۇعالىم شابىتتاندىرادى"
پىكىر
«قوس - قورعان» جالپى ورتا مەكتەبىنىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى جاپپاروۆ شاريپجان راحيم ۇلى قازىرگى تاڭدا « قازاق ءتىلى جانە ادەبيەتى ساباقتارىندا جاڭا تەحنولوگيا ەلەمەنتتەرىنەن جانە حالىقتىق پەداگوگيكادان ءتيىمدى پايدالانىپ، وقۋشىلاردىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ» شىعارماشىلىق تاقىرىبى بويىنشا جۇمىس ىستەپ، زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ كەلەدى. ءمۇعالىم كەمبريدج ءتاسىلى بويىنشا ءىىى دەڭگەيدى ءبىتىرىپ، ءوزىنىڭ بىلىكتىلىگىن ارتىرعان بولاتىن. بۇل ىزدەنۋلەر ءمۇعالىمنىڭ شەبەرلىگىن جانە وقۋشىلاردىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرى مەن قوسا قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋعا بولاتىنىن كورسەتىپ وتىر. جاڭا يدەيالار فەستيۆالىندە ءوزىنىڭ بايانداماسىندا قورعاعان تاقىرىبىنىڭ ءتيىمدى تاراپتارىن كورسەتىپ، «ەستە ساقتاۋ - ءبىلىمدى اپاتتان ساقتايدى»- دەگەن ءسوزدى دالەلدەپ بەردى.
(ءۇرىموۆا راحيلا
قالالىق ءبىلىم ءبولىمىنىڭ ادىسكەرى
فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى)
ساباق تاقىرىبى: ەتىستىك
ا) بىلىمدىلىك: جاڭا تاقىرىپتى تولىق مەڭگەرتۋ
ءا) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلىردىڭ وي - ءورىسىن، دۇنيەتانىمىن، ءتىلىن، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ
ب) تاربيەلىك: ءار ءبىر ءىستى سانالى تۇردە ىستەۋگە، اقىلدى مەن اقىماقتى ايىرا بىلۋگە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ەرتەگى ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، ساحنالىق قويىلىم، اڭگىمەلەسۋ، جاتتىعۋ ورىنداۋ، پىسىقتاۋ، توپتاستىرۋ،
سالىستىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، پىسىقتاۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: وقۋلىق، ينتەربەلسەندى تاقتا، كەستە پلاكاتتار، شارلار، ەرتەگى قاھارماندارىنىڭ كيىمدەرى، ۇلەستىرمەلى كەسپەلەر، ويىندار،
DVD.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. وقۋشىلىرمەن سالەمدەسۋ، ساباققا قاتىسۋلارىن، ساباققا دايىندىقتارىن، سىنىپ بولمەسىنىڭ تازالىعىن اناقتاپ، ۇيگە تاپسىرمانى سۇراۋ، وقۋشىلارعا ساباقتىڭ ۇرانىن ايتقىزۋ
ساباقتىڭ ۇرانى: بال اراشا تىنبايمىز
ءبىلىم بالىن جينايمىز
مەكتەپ انا وزىڭە ءبىز
بەستىكتەردى سىيلايمىز
2. ۇيگە تاپسىرما:
ا) 61 - جاتتىعۋدى ورىنداۋ
ءا) «جاقسىلىق» تاقىرىبىندا ءماتىن قۇراۋ
ب) وتكەندى قايتالاۋ
3. وتىلگەن تاقىرىپتاردى قانشالىقتى مەڭگەرگەندىكتەرىن انىقتاۋ ءۇشىن ۇلەستىرمەلى كەسپەلەرمەن، لوتو ويىنىمەن انىقتاپ، وتىلگەنگە قىسقاشا شولۋ جاساپ ءوتۋ.
لوتو ويىنى وتىلگەن تاقىرىپتار بويىنشا 30 سۇراقتان تۇرادى،
ءار ءبىر سۇراق نومىرلەنگەن:
وسىنداي كەسپەلەردەن التى داناسى وقۋشىلارعا ۇلەستىرىلەدى، ءار ءبىر كەسپەدەگى نومىرلەر قايتا قايتالانبايدى، كىم ءبىرىنشى بولىپ دايىن بولسا، سول وقۋشى جاۋاپ بەرەدى، جاۋابىنا قاراي باعا ورنىنا
جۇلدىز بەرىلەدى، ساباقتاردا قولدانىلا كەلىپ توقسان اياعىندا وقۋشىنىڭ قانشا جۇلدىز جيناعانى انىقتالادى، جانە ونىڭ وتىلگەندى قانشالىقتى مەڭگەرگەندىكتەرىن انىقتاۋعا بولادى.
وتىلگەن تاقىرىپتاردى ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن انىقتاۋ كەستەسىمەن جۇمىس:
ءىى نەگىزگى ءبولىم:
1. جاڭا تاقىرىپ: ەتىستىك
ەپيگراف: اقىلدى ادام ايتقىزباي بىلەدى،
اقسۇڭقار قاققىزباي ىلەدى.(ماقال)
ماقالدى وقىپ، مازمۇنىن ءتۇسىندىرۋ، ساباق بارىسىندا ماقال ەستەرىندە قانشالىقتى قالعانى انىقتالىپ، ەتىستىكتەردى تابۋ.
ەرتەگى:
ەرتە، ەرتە، ەرتەدە مورفولوگيا پاتشالىعىندا «ءسوز تاپتارى» نا يەلىك جاساعان «سويلەم» دەگەن حان بولىپتى، بۇل حان بارلىق مال - دۇنيەسىن جيناپ، ۇلدارىن جيناپ، توعىزعا ءبولىپ، ۇلدارىنا ەنشىلەس بەرمەك بولىپتى. قارتايعان حان ۇلكەن ۇلدارىن الدىنا شاقىرىپ ءار بىرىنە وزىنە ءتيىستى ەنشىلەسىن بەرمەكشى بولىپتى:
- ءاي، ۇلدارىم، بەرى كەلىڭدەر، مەن قارتايدىم، ەندى سەندەرگە ەنشىلەستەرىڭدى ءبولىپ بەرەيىن،- دەپتى.
- مەن، اكە ۇلكەن ۇلىڭىز، بارلىق زاتتىڭ اتاۋى مەنىمەن اتالادى سوندىقتان ماعان زات ەسىمدى بەرسەڭىز.
- مەن، اكە ۇلكەن، كۇشتى، كوركەم، ءدامدى، جاقسى نارسەلەردى ۇناتامىن، سوندىقتان ماعان سىن ەسىمدى بەرسەڭىز، وتە جاقسى بولار ەدى.
- ءبىر، ەكى، ءۇش، ءتورت، بەس. اكە، مەن ساناعاندى وتە جاقسى كورەمىن، سوندىقتان ماعان مىڭداعان، شەكسىز سان ەسىمدەردى بەرسەڭىز جاقسى بولار ەدى.
- ءاي، ەتىستىك قايدا ءجۇر ءوزى؟ ول نەگە كەلمەدى، شاقىرىڭدار! - دەدى حان
- وي، اكە، ول ىلعي ءىس - ارەكەتپەن اينالىسىپ جۇرەدى، قازىردە ءبىر نارسەمەن شۇعىلدانىپ جاتقان شىعار،- دەپتى ۇلدارى.
- ءاي، ەتىستىك، كەل مۇندا، سەنى اكەم شاقىرىپ جاتىر
قولىندا دومبىراسىمەن ەتىستىك كىرىپ كەلەدى:
- اسسالاۋماعالايكۋم، حان اكە ماعان قانداي جۇمىسىڭىز بار؟
اكە، ماعان ەنشىلەس بەرمەسەڭىز دە بولادى، مەن ءسىزدىڭ قىزمەتىڭىزدە بولامىن.
حان اكەسى ۇلدارىنا سۇراعاندارىن بەرىپ، سودان باستاپ ەتىستىكتى ءوز قولىندا الىپ قالىپتى، سويلەم ەتىستىكسىز اياقتالماس تا، باياندالماس تا ەكەن.
ەتىستىك – ءىس - ارەكەت، قيمىلدى ءبىلدىرىپ، نە قىلدى؟، نە ىستەدى؟، ءقايتتى؟ دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەتىن ءسوز تابى.
ەتىستىك قۇرامىنا قاراي ەكى تۇرگە بولىنەدى:
1. دارا ەتىستىك – تەك قانا ءبىر سوزدەن جاسالادى
مىسالى: باردى، الدى، جازدى ت. ب
2. كۇردەلى ەتىستىك - بىرنەشە سوزدەن جاسالىپ، ءبىر سۇراققا جاۋاپ بەرەدى
مىسالى: الىپ باردى، جۇلىپ الدى، جازىپ تاستادى ت. ب
ەتىستىكتىڭ ءۇش شاعى بار:
1. وتكەن شاق – ءىس - ارەكەتتىڭ بولىپ وتكەنىن بىلدىرەدى
2. وسى شاق - ءىس - ارەكەتتىڭ تاپ سول ۋاقىتتا ورىندالىپ جاتقانىن بىلدىرەدى
3. كەلەر شاق - ءىس - ارەكەتتىڭ ەندى بولاتىنىن بىلدىرەدى
ءىىى. جاتتىعۋ ورىنداۋ ءساتى:
جانۋارلار قالاي دىبىستايدى؟، نە ىستەيدى؟ دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرەدى:
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى پاندەرى ساباعىندا وقۋشىلاردىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ
“عىلىمنىڭ اپاتى – ەستەن شىعارۋ جانە عىلىمعا قىزىعۋشىلىعى جوق ادامدارعا ۇيرەتىپ ۋاقىتىڭدى بوسقا كەتكىزۋ” / حاديستەن /
پەداگوگيكالىق ۇستانىم:
اعىلشىن اعارتۋشىسى ۋيليام ۋوردتىڭ
"جاي ءمۇعالىم حابارلايدى؛
جاقسى ءمۇعالىم تۇسىندىرەدى؛
كەرەمەت ءمۇعالىم كورسەتەدى؛
ۇلى ءمۇعالىم شابىتتاندىرادى"
پىكىر
«قوس - قورعان» جالپى ورتا مەكتەبىنىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى جاپپاروۆ شاريپجان راحيم ۇلى قازىرگى تاڭدا « قازاق ءتىلى جانە ادەبيەتى ساباقتارىندا جاڭا تەحنولوگيا ەلەمەنتتەرىنەن جانە حالىقتىق پەداگوگيكادان ءتيىمدى پايدالانىپ، وقۋشىلاردىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ» شىعارماشىلىق تاقىرىبى بويىنشا جۇمىس ىستەپ، زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ كەلەدى. ءمۇعالىم كەمبريدج ءتاسىلى بويىنشا ءىىى دەڭگەيدى ءبىتىرىپ، ءوزىنىڭ بىلىكتىلىگىن ارتىرعان بولاتىن. بۇل ىزدەنۋلەر ءمۇعالىمنىڭ شەبەرلىگىن جانە وقۋشىلاردىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرى مەن قوسا قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋعا بولاتىنىن كورسەتىپ وتىر. جاڭا يدەيالار فەستيۆالىندە ءوزىنىڭ بايانداماسىندا قورعاعان تاقىرىبىنىڭ ءتيىمدى تاراپتارىن كورسەتىپ، «ەستە ساقتاۋ - ءبىلىمدى اپاتتان ساقتايدى»- دەگەن ءسوزدى دالەلدەپ بەردى.
(ءۇرىموۆا راحيلا
قالالىق ءبىلىم ءبولىمىنىڭ ادىسكەرى
فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى)
ساباق تاقىرىبى: ەتىستىك
ا) بىلىمدىلىك: جاڭا تاقىرىپتى تولىق مەڭگەرتۋ
ءا) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلىردىڭ وي - ءورىسىن، دۇنيەتانىمىن، ءتىلىن، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ
ب) تاربيەلىك: ءار ءبىر ءىستى سانالى تۇردە ىستەۋگە، اقىلدى مەن اقىماقتى ايىرا بىلۋگە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ەرتەگى ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، ساحنالىق قويىلىم، اڭگىمەلەسۋ، جاتتىعۋ ورىنداۋ، پىسىقتاۋ، توپتاستىرۋ،
سالىستىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، پىسىقتاۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: وقۋلىق، ينتەربەلسەندى تاقتا، كەستە پلاكاتتار، شارلار، ەرتەگى قاھارماندارىنىڭ كيىمدەرى، ۇلەستىرمەلى كەسپەلەر، ويىندار،
DVD.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. وقۋشىلىرمەن سالەمدەسۋ، ساباققا قاتىسۋلارىن، ساباققا دايىندىقتارىن، سىنىپ بولمەسىنىڭ تازالىعىن اناقتاپ، ۇيگە تاپسىرمانى سۇراۋ، وقۋشىلارعا ساباقتىڭ ۇرانىن ايتقىزۋ
ساباقتىڭ ۇرانى: بال اراشا تىنبايمىز
ءبىلىم بالىن جينايمىز
مەكتەپ انا وزىڭە ءبىز
بەستىكتەردى سىيلايمىز
2. ۇيگە تاپسىرما:
ا) 61 - جاتتىعۋدى ورىنداۋ
ءا) «جاقسىلىق» تاقىرىبىندا ءماتىن قۇراۋ
ب) وتكەندى قايتالاۋ
3. وتىلگەن تاقىرىپتاردى قانشالىقتى مەڭگەرگەندىكتەرىن انىقتاۋ ءۇشىن ۇلەستىرمەلى كەسپەلەرمەن، لوتو ويىنىمەن انىقتاپ، وتىلگەنگە قىسقاشا شولۋ جاساپ ءوتۋ.
لوتو ويىنى وتىلگەن تاقىرىپتار بويىنشا 30 سۇراقتان تۇرادى،
ءار ءبىر سۇراق نومىرلەنگەن:
وسىنداي كەسپەلەردەن التى داناسى وقۋشىلارعا ۇلەستىرىلەدى، ءار ءبىر كەسپەدەگى نومىرلەر قايتا قايتالانبايدى، كىم ءبىرىنشى بولىپ دايىن بولسا، سول وقۋشى جاۋاپ بەرەدى، جاۋابىنا قاراي باعا ورنىنا
جۇلدىز بەرىلەدى، ساباقتاردا قولدانىلا كەلىپ توقسان اياعىندا وقۋشىنىڭ قانشا جۇلدىز جيناعانى انىقتالادى، جانە ونىڭ وتىلگەندى قانشالىقتى مەڭگەرگەندىكتەرىن انىقتاۋعا بولادى.
وتىلگەن تاقىرىپتاردى ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن انىقتاۋ كەستەسىمەن جۇمىس:
ءىى نەگىزگى ءبولىم:
1. جاڭا تاقىرىپ: ەتىستىك
ەپيگراف: اقىلدى ادام ايتقىزباي بىلەدى،
اقسۇڭقار قاققىزباي ىلەدى.(ماقال)
ماقالدى وقىپ، مازمۇنىن ءتۇسىندىرۋ، ساباق بارىسىندا ماقال ەستەرىندە قانشالىقتى قالعانى انىقتالىپ، ەتىستىكتەردى تابۋ.
ەرتەگى:
ەرتە، ەرتە، ەرتەدە مورفولوگيا پاتشالىعىندا «ءسوز تاپتارى» نا يەلىك جاساعان «سويلەم» دەگەن حان بولىپتى، بۇل حان بارلىق مال - دۇنيەسىن جيناپ، ۇلدارىن جيناپ، توعىزعا ءبولىپ، ۇلدارىنا ەنشىلەس بەرمەك بولىپتى. قارتايعان حان ۇلكەن ۇلدارىن الدىنا شاقىرىپ ءار بىرىنە وزىنە ءتيىستى ەنشىلەسىن بەرمەكشى بولىپتى:
- ءاي، ۇلدارىم، بەرى كەلىڭدەر، مەن قارتايدىم، ەندى سەندەرگە ەنشىلەستەرىڭدى ءبولىپ بەرەيىن،- دەپتى.
- مەن، اكە ۇلكەن ۇلىڭىز، بارلىق زاتتىڭ اتاۋى مەنىمەن اتالادى سوندىقتان ماعان زات ەسىمدى بەرسەڭىز.
- مەن، اكە ۇلكەن، كۇشتى، كوركەم، ءدامدى، جاقسى نارسەلەردى ۇناتامىن، سوندىقتان ماعان سىن ەسىمدى بەرسەڭىز، وتە جاقسى بولار ەدى.
- ءبىر، ەكى، ءۇش، ءتورت، بەس. اكە، مەن ساناعاندى وتە جاقسى كورەمىن، سوندىقتان ماعان مىڭداعان، شەكسىز سان ەسىمدەردى بەرسەڭىز جاقسى بولار ەدى.
- ءاي، ەتىستىك قايدا ءجۇر ءوزى؟ ول نەگە كەلمەدى، شاقىرىڭدار! - دەدى حان
- وي، اكە، ول ىلعي ءىس - ارەكەتپەن اينالىسىپ جۇرەدى، قازىردە ءبىر نارسەمەن شۇعىلدانىپ جاتقان شىعار،- دەپتى ۇلدارى.
- ءاي، ەتىستىك، كەل مۇندا، سەنى اكەم شاقىرىپ جاتىر
قولىندا دومبىراسىمەن ەتىستىك كىرىپ كەلەدى:
- اسسالاۋماعالايكۋم، حان اكە ماعان قانداي جۇمىسىڭىز بار؟
اكە، ماعان ەنشىلەس بەرمەسەڭىز دە بولادى، مەن ءسىزدىڭ قىزمەتىڭىزدە بولامىن.
حان اكەسى ۇلدارىنا سۇراعاندارىن بەرىپ، سودان باستاپ ەتىستىكتى ءوز قولىندا الىپ قالىپتى، سويلەم ەتىستىكسىز اياقتالماس تا، باياندالماس تا ەكەن.
ەتىستىك – ءىس - ارەكەت، قيمىلدى ءبىلدىرىپ، نە قىلدى؟، نە ىستەدى؟، ءقايتتى؟ دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەتىن ءسوز تابى.
ەتىستىك قۇرامىنا قاراي ەكى تۇرگە بولىنەدى:
1. دارا ەتىستىك – تەك قانا ءبىر سوزدەن جاسالادى
مىسالى: باردى، الدى، جازدى ت. ب
2. كۇردەلى ەتىستىك - بىرنەشە سوزدەن جاسالىپ، ءبىر سۇراققا جاۋاپ بەرەدى
مىسالى: الىپ باردى، جۇلىپ الدى، جازىپ تاستادى ت. ب
ەتىستىكتىڭ ءۇش شاعى بار:
1. وتكەن شاق – ءىس - ارەكەتتىڭ بولىپ وتكەنىن بىلدىرەدى
2. وسى شاق - ءىس - ارەكەتتىڭ تاپ سول ۋاقىتتا ورىندالىپ جاتقانىن بىلدىرەدى
3. كەلەر شاق - ءىس - ارەكەتتىڭ ەندى بولاتىنىن بىلدىرەدى
ءىىى. جاتتىعۋ ورىنداۋ ءساتى:
جانۋارلار قالاي دىبىستايدى؟، نە ىستەيدى؟ دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرەدى:
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: MS Word قۇجاتىمەن نەگىزگى وپەراسيالار جانە ءماتىن ەنگىزۋ
