Excel - ءدىڭ گرافيكالىق مۇمكىندىكتەرى
7 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: Excel - ءدىڭ گرافيكالىق مۇمكىندىكتەرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردى Excel - ءدىڭ نەگىزگى گرافيكالىق مۇمكىندىكتەرىمەن تانىستىرۋ جانە قۇرىلعان كەستەگە دياگرامما تۇرعىزۋدى ۇيرەتۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ءبىلىمي بەلسەندىلىككە، Excel باعدارلاماسىن ساۋاتتى پايدالانۋعا تاربيەلەۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ كومپيۋتەرلىك باعدارلامالار تۋرالى تۇسىنىكتەرىن، ەلەكتروندى كەستەنى قولدانۋ داعدىلارىن دامىتۋ؛
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، پلاكاتتار، كومپيۋتەر، سۇراق - جاۋاپ كارتالارى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. سالەمدەسۋ، تۇگەلدەۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ قۇرال - جابدىعىن تەكسەرۋ؛
3. ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ؛
ءىى. ءۇي تاپسىرماسى: 3 مين
وقۋشىلاردى وتكەن تاقىرىپ «MS Excel» باعدارلاماسى بويىنشا بىلىمدەرىن سىناۋ ماقساتىندا سۇراقتار قويىلادى.
1. MS Excel باعدارلاماسى قانداي جۇمىس جاساۋعا ارنالعان؟( ساندىق كەستەلەرمەن جۇمىس ىستەۋگە ارنالعان MS Office – ءتىڭ قۇرامىنا كىرەتىن پروگرامما)
2. ەلەكتروندىق كەستەنى كىم ويلاپ تاپتى؟( 1979 2 ەكونوميست ستۋدەنت ءدان بريكلين جانە بوب فرەنكستون ءۇي تاپسىرماسىن تەز ورىنداۋعا كومەكتەسەتىن جانە ۋاقىتتى ۇنەمدەيتىن ءادىس ويلاپ تابۋدى شەشتى.)
3. Excel ەلەكتروندىق كەستەسى ىسكە قوسىلعاننان كەيىن اۆتوماتتى تۇردە نەشە پاراق اشىلادى؟(1، پاراق، 2 پاراق، 3 پاراق دەگەن اتپەن جاڭا قۇجات اشىلادى)
4. باعان قانداي ارىپتەرمەن بەلگىلەنەدى، جانە نەشە ارىپتەن تۇرادى؟(لاتىن ارىپتەرىمەن
بەلگىلەنگەن، 256 لاتىن ارىپتەرىنەن تۇرادى)
5. جولدىڭ قاتارى نەشەۋ؟(65536 عا تەڭ، ياعني شەكسىز دەپ ايتۋعا بولادى)
6. ۇياشىقتاعى سانداردى باسقا فورماتتاردا بەينەلەۋگە بولاما؟(ءار ءتۇرلى فورماتتاردا جازۋعا بولادى، مىسالى: تەنگە، پروسەنتتىك تۇردە، عىلىمي تۇردە)
7. MS Excel ءدىڭ تاعى قانداي ەرەكشەلىگى بار؟(كەستەنى قاعازعا شىعارماس بۇرىن، الدىن - الا
قاراپ شىعۋ باتىرماسى ارقىلى پاراق پارامەترلەرىن، شەتىندەگى بوس ورىندارىن انىقتاي
الامىز)
8. بلوك دەگەنىمىز نە؟( تىركەسە ورنالاسقان ۇياشىقتاردىڭ ايماعى).
9. MS Excel مۇمكىندىكتەرى؟ (فورمۋلا جازۋ، ەكونوميكالىق ەسەپتەۋلەردى جەڭىلدەتۋ)
رەبۋس شەشۋ(جاڭا تاقىرىپتى اشۋ) 1 مين
Iءىى. جاڭا ساباق 13 مين
بۇگىن ءبىز MS Excel پروگرامماسىنىڭ تاعى ءبىر مۇمكىندىگىمەن تانىسقاندا ونى ءىس جۇزىندە دە پايدالانا وتىرىپ، مۇمكىندىگىنشە وزىمىزگە تۇسىنىكتى دارەجەدە
ۇعىنۋعا تىرىسىپ كورەيىك. وقۋشىلار جاڭا تاقىرىپتىڭ ءماتىنىڭ ءوز - ارا ءبولىپ الادى.
1 - توپ دياگرامما جاسالۋ جولدارى (كوك ءتۇس)
تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن دياگراممانى قۇرۋ جولدارىن رەت - رەتىمەن قاراستىرىپ، ولاردىڭ تيپتەرىمەن دە تانىسىپ وتەيىك.
MS Excel پروگرامماسىندا دياگرامما قۇراستىرۋدى وعان قاجەتتى مالىمەتتەردى بەلگىلەپ الىپ ۆستاۆكا(ەنگىزۋ) >دياگرامما… ارەكەتتەرىن ورىنداۋ ارقىلى نەمەسە سايماندار تاقتاسىنداعى دياگراممالار شەبەرىن قوسۋ ارقىلى ورىنداۋعا بولادى.
دياگرامما شەبەرىنىڭ جۇمىسى ءتورت قادامنان تۇرادى، باتىرمانى شەرتكەننەن كەيىن ونىڭ ءبىرىنشى قادامى ەكرانعا شىعادى:
ستاندارتتىىشكى بەتىندەگى تيپورىسىنەن قاجەتتى دياگرامما ءتيپىن، ال ۆيد(ءتۇر) ورىسىنەن ءتۇرىن تاڭدايمىز جانە ونى ناتيجەنى كورۋ (پروسموتر رەزۋلتاتا) باتىرماسى باسۋلى كۇيدە قاراۋعا بولادى. مىسالى ءبىز دياگرامما قۇراتىن بولساق، ءبۇتىن نارسەنىڭ بولىكتەرگە ءبولىنۋىن كورنەكى كورسەتەتىن بولعاندىقتان جانە ءار بولىك ءبۇتىننىڭ قانداي بولىگىن قۇرايتىنى انىق كورىنەتىندىكتەن دوڭگەلەك دياگراممانى تاڭدايمىز.
دياگرامما قۇرۋدىڭ ەكىنشى قادامى – مالىمەتتەر ارالىعىن ەنگىزۋ. ءبىزدىڭ مىسالىمىزدا مالىمەتتەردى تاڭداۋ ارەكەتى ولاردى بەلگىلەۋ ارقىلى ورىندالعان ەدى.
دياگرامما شەبەرىنىڭ ءۇشىنشى قادامىندا وعان ءتۇرلى تۇسىنىكتەمەلەر (لەگەندا) ەنگىزىپ، وستەردى بەلگىلەۋگە، دياگراممانىڭ تاقىرىبىن جازۋعا، مالىمەتتەردى دياگراممادا كورسەتىپ جازىپ قويۋعا، ت. ب. ارەكەتتەر ورىنداۋعا بولادى.
ەگەر دياگرامما دۇرىس قۇرىلعان بولسا، ونىڭ قانداي ماقساتقا ارنالعانىن انىقتاۋ وڭاي بولادى. ول ءۇشىن وعان بەرىلگەن، ەنگىزىلگەن مالىمەتتەر انىق ءارى تۇسىنىكتى بولۋى كەرەك.
دياگراممانىڭ ورنالاسۋىن تاڭداۋ ءۇشىن ءتورتىنشى قادامدى پايدالانامىز. دياگراممانى ورنالاستىرۋدىڭ ەكى مۇمكىندىگى بار: ءبىرىنشىسى – جەكە بەتكە ورنالاستىرۋ، ەكىنشىسى – كەستە تۇرعان بەتكە قاتار ورنالاستىرۋ.
ءبىزدىڭ مىسالىمىزدا كورنەكىلىگى ءۇشىن قاتار ورنالاستىرۋ مۇمكىندىگىن تاڭدايمىز.
دياگرامما قۇرۋ بارىسىندا كەرى (دالەە)، سوڭىنان دايىن (گوتوۆو) باتىرماسىن باسۋ ارقىلى جاساپ وتىرعان دياگراممامىزدى الامىز.
2 - توپ دياگرامما تۇرلەرى (سارعىش ءتۇس)
ءاربىر ەنگىزىلەتىن مالىمەتتەرگە قۇرىلاتىن دياگراممانىڭ ءتۇرىن تاڭداۋ وتە ماڭىزدى.
دوڭگەلەك دياگراممادان باسقا بارلىق دياگراممالاردىڭ ەكى ءوسى بار: گوريزونتال نەمەسە ساناتتار ءوسى جانە ۆەرتيكال نەمەسە ماندەر ءوسى. كولەمدىك دياگراممالاردى ازىرلەۋ كەزىندە ءۇشىنشى وس – قاتارلار ءوسى ۇستەمەلەنەدى. دياگراممالاردىڭ تور، تاقىرىپتار جانە اڭىز (لەگەندا) سياقتى ەلەمەنتتەرى بار. قاندايدا ءبىر مالىمەتتەردىڭ (باعانداردىڭ نەمەسە جولداردىڭ ماندەرى) نەگىزىندە دياگراممانى قۇرۋ ءۇشىن دياگراممانىڭ تاڭدالىنعان ءتيپىن قۇرۋعا تالاپ ەتىلەتىن ۇياشىقتاردىڭ اۋقىمىن كورسەتۋ قاجەت. ال سودان كەيىن كەستەلىك پروسەسسوردا بار دياگراممالار شەبەرىمەن دياگراممانى قۇرۋ كەرەك.
دوڭگەلەك دياگراممالار
دوڭگەلەك دياگرامماعا تەك جۇمىس پاراعىنداعى ءبىر باعانعا نەمەسە جولعا رەتتەلگەن دەرەكتەردى بەينەلەۋگە بولادى. دوڭگەلەك دياگراممالار ءبىر دەرەكتەر قاتارى ەلەمەنتتەردىڭ ولشەمىن ەلەمەنتتەردىڭ قوسىندىسىنا شامالاس تۇردە كورسەتەدى. دوڭگەلەك دياگرامماداعى دەرەكتەر نۇكتەلەرى تۇتاس دوڭگەلەكتىڭ پروسەنتتىك قاتىناسى تۇرىندە كورسەتىلەدى.
سيليندرلىك، كونۋستىق جانە پيراميدالىق دياگرامما سيليندرلىك، كونۋستىق جانە پيراميدالىق دياگراممالاردى تىك بۇرىشتى گيستوگراممالار ءۇشىن كوزدەلگەن بىردەي توپتاستىرىلعان، جيناقتالعان، ۇلەستىك جانە ءۇش ولشەمدىك دياگرامما تۇرلەرىندە پايدالانۋعا بولادى، سونداي - اق، ول دەرەكتەردى بىردەي جولمەن كورسەتىپ، سالىستىرادى. جالعىز ايىرماشىلىعى دياگرامما تۇرلەرىن تىك بۇرىشتاردىڭ ورنىنا سيليندرلىك، كونۋستىق جانە پيراميدالىق پىشىندەردە كورسەتۋى.
سىزبالار «گرافيكالىق دياگرامما»
جۇمىس پاراعىنداعى باعاندارعا نەمەسە جولدارعا رەتتەلگەن دەرەكتەردى سىزبامەن بەينەلەۋگە بولادى. سىزبالار ۋاقىت وتكەن سايىنعى اعىمداعى دەرەكتەردى كورسەتۋى، جالپى شكالامەن سالىستىرىلۋى مۇمكىن جانە وسى سەبەپتەن تەڭ ۋاقىت ارالىقتارىنداعى دەرەكتەردەگى وزگەرىستەردى كورسەتۋ ءۇشىن پايدالانىلادى. سىزبادا سانات دەرەكتەرى كولدەنەڭ ءوسدىڭ بويىنا بىركەلكى ەتىپ ورنالاستىرىلادى جانە بارلىق ءمان دەرەكتەرى تىك ءوسدىڭ بويىنا بىركەلكى ۇلەستىرىلەدى. سانات بەلگىلەرى ءماتىن بولعان جاعدايدا جانە ولاردا ايلار، توقساندار نەمەسە قارجى جىلدارى سياقتى ارالىقتارى بىردەي ماندەر كورسەتىلگەن جاعدايدا سىزبانى پايدالانعان ءجون. بۇل اسىرەسە، بىرنەشە قاتار بولعان جاعدايدا كەرەك، ءبىر قاتار ءۇشىن سانات دياگرامماسىن قولدانعان ءجون.
3 - توپ دياگرامما (جاسىل)
دياگرامما – مالىمەتتەردى كورنەكى تۇردە كەسكىندەپ كورسەتۋدىڭ وتە ءبىر ادەمى ءتۇرى. مالىمەتتەر كەستە تۇرىندە بەرىلگەندە ولاردى سالىستىرۋ، تالداۋ وڭاي شارۋا ەمەس. ال دياگرامما ءوزىمىز ماتەماتيكا مەن سىزۋدان بىلەتىنىمىزدەي كوپتەگەن ناتيجەلەردى بىردەن اڭداپ، ءتىپتى ساندىق مولشەرلەرىنە قاراماي - اق نەنىڭ نە ەكەندىگىن تۇسىنۋىمىزگە مۇمكىندىك بەرەدى. قازىرگى زامانعى كەستەلىك پروسەسسورلار سۇرەڭسىز ستاتيستيكالىق مالىمەتتەردى بوياۋلى دياگراممالارمەن، گرافيكتەرمەن جانە گرافيكالىق وبەكتىلەرمەن (سەرۋتتەرمەن، سحەمالارمەن) تۇرلەندىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. دياگراممالار مالىمەتتەردى گرافيكالىق ۇسىنۋ ءۇشىن ارنالعان. دياگرامما – بۇل مالىمەتتەردى تالداۋ مەن سالىستىرۋ ىڭعايلى بولۋ ءۇشىن كەستەدەگى مالىمەتتەردىڭ كورنەكى گرافيكتىك تۇردە بەرىلۋى. دياگراممالار ءبىر ۇياشىقتا تۇرعان قاتەنى دە تەز كورسەتە الادى. دياگرامما – ساندىق مالىمەتتەردىڭ وزگەرۋىن ايقىنداپ كورسەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. كەستەلىك پروسەسسورلار ستاتيستيكالىق دەرەكتەردى ءتۇرلى ءتۇستى دياگراممالارمەن، گرافيكتەرمەن جانە گرافيكالىق سۋرەتتەرمەن، سحەمالارمەن اسەرلى كورسەتۋگە مۇمكىندىك بەردى
دياگرامما – بۇل مالىمەتتەردى تالداۋ مەن سالىستىرۋ ىڭعايلى بولۋ ءۇشىن كەستەدەگى مالىمەتتەردىڭ كورنەكتى گرافيكتىك تۇردە بەرىلۋى.
IV جاڭا ساباقتى تۇسىنگەنىن تەكسەرۋ
I “ماتىنمەن جۇمىس، ماعىنانى تانۋ”(جەكە جۇمىس) 1 مين
II “كورشىڭە اڭگىمەلە”(جۇپتىق جۇمىس) 2 مين 13 مين
III “ويلان، بىرىك، ءبولىس”(توپتىق جۇمىس) 4 مين
پوستەر قورعاۋ 6 مين.
«ەركىن ميكروفون» ءادىسى بويىنشا توپ ارالىق پوستەر باعالاۋ.
ال وقۋشىلار ءبىز استانا قالاسىنادا كەلىپ جەتتىك، ەحسپو كورمەسىنىڭ تاريحي مالىمەتتەرىن دياگرامما تۇرىندە كورسەتىپ بەرەيىك.
V. پراكتيكالىق جۇمىس: 5 مين
I توپ - 2012 جىلى 22 قاراشادا فرانسيانىڭ استاناسى پاريج قالاسىندا ەحرو حالىقارالىق بيۋروسى باس اسسامبلەياسىنىڭ 152 - ءشى سەسسياسى بارىسىندا، جاسىرىن داۋىس بەرۋ قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستان 103 داۋىسپەن، ال بەلگيالىق لەج قالاسى 44 داۋىس جينادى. وسى مالىمەتتەر ارقىلى «دوڭگەلەك دياگرامما» قۇرامىز.
II توپ - كورمەنى وتكىزۋدى قولعا العان مەملەكەتتەر ءتىزىمى. سوڭعى ءۇش جىلدىق. 2015 جىلى يتاليادا ميلان قالاسىندا «پلانەتانى قورەكتەندىرۋ، ءومىر ءۇشىن ەنەرگيا»، 2017 جىلى قازاقستاندا استانادا «بولاشاق ەنەرگياسى»، 2020 جىلى بىرىككەن اراب ەميراتىندا دۋبايدا «اقىلدى بىرىكتىرە وتىرىپ، بولاشاقتى قۇرامىز». وسى بەرىلگەن مالىمەتتەر بويىنشا «سيليندرلىك دياگرامما» قۇرامىز.
III توپ - بۇكىلالەمدىك ەحرو عا قاتىسقان سوڭعى ءۇش جىلدىق مەملەكەتتەردىڭ ەكسپورتتىق جاعدايى شامامەن يتاليا 60 - 65% عا، قازاقستان 44%، بىرىككەن اراب ەميراتى 50% ەكەن. «گرافيكالىق دياگرامما» قۇرامىز.
ءار توپ ءوز تاقىرىبى بويىنشا دياگرامما قۇراپ بەرەدى.
بەكىتۋ:“مەن ساعان - سەن ماعان”
(ءار توپ ءبىر - بىرىنە 2 سۇراقتان قويادى.)
“قۇپيالى جۇيەلىك بلوك”
ءۇىى. ساباقتى قورىتۋ
1. Excel پروگرامماسىن ىسكە قوسۋ ءۇشىن قانداي جولداردا ورىندالادى؟
ا) پروگراممالار – ىسكە قوسۋ
ءا) ىسكە قوسۋ – ستاندارتتى – Excel
ب) ىسكە قوسۋ – پروگراممالار – Excel
ۆ) ىسكە قوسۋ – پروگراممالار – Office - Excel
2. باعانا مەن قاتارلار قيىلىسۋ نۇكتەسى نە دەپ اتالادى؟
ا) ۇياشىق
ءا) ستاندارتتى ۇياشىق
ب) قاتارلار
ۆ) باعانالار
3. Excel ەلەكتروندىق كەستەسى نە ءۇشىن كەرەك؟
ا) ماتىندەردى ەنگىزۋ
ءا) سانداردى ەنگىزۋ
ب) ەسەپتەۋلەردى جۇرگىزۋ جانە دياگراممالاردى تۇرعىزۋ ءۇشىن
ۆ) ەكسپەريمەنت جۇرگىزۋ ءۇشىن
4. دياگرامما قۇرۋ نەشە قادامنان تۇرادى؟
ا) 3 ءا) 4 ب) 5 ۆ) 2
5. دياگرامما دەگەنىمىز؟
ا) مالىمەتتەردىڭ گرافيكتىك تۇردە بەرىلۋى
ءا) سانداردى ەنگىزۋ
ب) ەسەپتەۋلەردى جۇرگىزۋ ءۇشىن
ۆ) ەكسپەريمەنت جۇرگىزۋ ءۇشىن
1. ۆ
2. ا
3. ب
4. ءا
5. ا
ءۇي تاپسىرماسى:
Excel - ءدىڭ گرافيكالىق مۇمكىندىكتەرى جايلى وقۋ، «قازاقستاندا تۇراتىن ۇلت وكىلدەرىنىڭ سانىنا دياگرامما جاساۋ»
باعالاۋ 3 مين
رەفلەكسيا: جۇمىس كارتاسى 5 مين
وقۋشىنىڭ اتى - ءجونى
1. مەنىڭ كوڭىل - كۇيىم
2. ساباقتان بىلگەنىم
3. قيىندىق تۋعىزعان ماسەلە
4. ساباقتىڭ قىزىقتىرعانى
5. وزىمە تىلەگىم
6. وزىمە قوياتىن باعام
ساباقتىڭ تاقىرىبى: Excel - ءدىڭ گرافيكالىق مۇمكىندىكتەرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردى Excel - ءدىڭ نەگىزگى گرافيكالىق مۇمكىندىكتەرىمەن تانىستىرۋ جانە قۇرىلعان كەستەگە دياگرامما تۇرعىزۋدى ۇيرەتۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ءبىلىمي بەلسەندىلىككە، Excel باعدارلاماسىن ساۋاتتى پايدالانۋعا تاربيەلەۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ كومپيۋتەرلىك باعدارلامالار تۋرالى تۇسىنىكتەرىن، ەلەكتروندى كەستەنى قولدانۋ داعدىلارىن دامىتۋ؛
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، پلاكاتتار، كومپيۋتەر، سۇراق - جاۋاپ كارتالارى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. سالەمدەسۋ، تۇگەلدەۋ؛
2. وقۋشىلاردىڭ قۇرال - جابدىعىن تەكسەرۋ؛
3. ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ؛
ءىى. ءۇي تاپسىرماسى: 3 مين
وقۋشىلاردى وتكەن تاقىرىپ «MS Excel» باعدارلاماسى بويىنشا بىلىمدەرىن سىناۋ ماقساتىندا سۇراقتار قويىلادى.
1. MS Excel باعدارلاماسى قانداي جۇمىس جاساۋعا ارنالعان؟( ساندىق كەستەلەرمەن جۇمىس ىستەۋگە ارنالعان MS Office – ءتىڭ قۇرامىنا كىرەتىن پروگرامما)
2. ەلەكتروندىق كەستەنى كىم ويلاپ تاپتى؟( 1979 2 ەكونوميست ستۋدەنت ءدان بريكلين جانە بوب فرەنكستون ءۇي تاپسىرماسىن تەز ورىنداۋعا كومەكتەسەتىن جانە ۋاقىتتى ۇنەمدەيتىن ءادىس ويلاپ تابۋدى شەشتى.)
3. Excel ەلەكتروندىق كەستەسى ىسكە قوسىلعاننان كەيىن اۆتوماتتى تۇردە نەشە پاراق اشىلادى؟(1، پاراق، 2 پاراق، 3 پاراق دەگەن اتپەن جاڭا قۇجات اشىلادى)
4. باعان قانداي ارىپتەرمەن بەلگىلەنەدى، جانە نەشە ارىپتەن تۇرادى؟(لاتىن ارىپتەرىمەن
بەلگىلەنگەن، 256 لاتىن ارىپتەرىنەن تۇرادى)
5. جولدىڭ قاتارى نەشەۋ؟(65536 عا تەڭ، ياعني شەكسىز دەپ ايتۋعا بولادى)
6. ۇياشىقتاعى سانداردى باسقا فورماتتاردا بەينەلەۋگە بولاما؟(ءار ءتۇرلى فورماتتاردا جازۋعا بولادى، مىسالى: تەنگە، پروسەنتتىك تۇردە، عىلىمي تۇردە)
7. MS Excel ءدىڭ تاعى قانداي ەرەكشەلىگى بار؟(كەستەنى قاعازعا شىعارماس بۇرىن، الدىن - الا
قاراپ شىعۋ باتىرماسى ارقىلى پاراق پارامەترلەرىن، شەتىندەگى بوس ورىندارىن انىقتاي
الامىز)
8. بلوك دەگەنىمىز نە؟( تىركەسە ورنالاسقان ۇياشىقتاردىڭ ايماعى).
9. MS Excel مۇمكىندىكتەرى؟ (فورمۋلا جازۋ، ەكونوميكالىق ەسەپتەۋلەردى جەڭىلدەتۋ)
رەبۋس شەشۋ(جاڭا تاقىرىپتى اشۋ) 1 مين
Iءىى. جاڭا ساباق 13 مين
بۇگىن ءبىز MS Excel پروگرامماسىنىڭ تاعى ءبىر مۇمكىندىگىمەن تانىسقاندا ونى ءىس جۇزىندە دە پايدالانا وتىرىپ، مۇمكىندىگىنشە وزىمىزگە تۇسىنىكتى دارەجەدە
ۇعىنۋعا تىرىسىپ كورەيىك. وقۋشىلار جاڭا تاقىرىپتىڭ ءماتىنىڭ ءوز - ارا ءبولىپ الادى.
1 - توپ دياگرامما جاسالۋ جولدارى (كوك ءتۇس)
تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن دياگراممانى قۇرۋ جولدارىن رەت - رەتىمەن قاراستىرىپ، ولاردىڭ تيپتەرىمەن دە تانىسىپ وتەيىك.
MS Excel پروگرامماسىندا دياگرامما قۇراستىرۋدى وعان قاجەتتى مالىمەتتەردى بەلگىلەپ الىپ ۆستاۆكا(ەنگىزۋ) >دياگرامما… ارەكەتتەرىن ورىنداۋ ارقىلى نەمەسە سايماندار تاقتاسىنداعى دياگراممالار شەبەرىن قوسۋ ارقىلى ورىنداۋعا بولادى.
دياگرامما شەبەرىنىڭ جۇمىسى ءتورت قادامنان تۇرادى، باتىرمانى شەرتكەننەن كەيىن ونىڭ ءبىرىنشى قادامى ەكرانعا شىعادى:
ستاندارتتىىشكى بەتىندەگى تيپورىسىنەن قاجەتتى دياگرامما ءتيپىن، ال ۆيد(ءتۇر) ورىسىنەن ءتۇرىن تاڭدايمىز جانە ونى ناتيجەنى كورۋ (پروسموتر رەزۋلتاتا) باتىرماسى باسۋلى كۇيدە قاراۋعا بولادى. مىسالى ءبىز دياگرامما قۇراتىن بولساق، ءبۇتىن نارسەنىڭ بولىكتەرگە ءبولىنۋىن كورنەكى كورسەتەتىن بولعاندىقتان جانە ءار بولىك ءبۇتىننىڭ قانداي بولىگىن قۇرايتىنى انىق كورىنەتىندىكتەن دوڭگەلەك دياگراممانى تاڭدايمىز.
دياگرامما قۇرۋدىڭ ەكىنشى قادامى – مالىمەتتەر ارالىعىن ەنگىزۋ. ءبىزدىڭ مىسالىمىزدا مالىمەتتەردى تاڭداۋ ارەكەتى ولاردى بەلگىلەۋ ارقىلى ورىندالعان ەدى.
دياگرامما شەبەرىنىڭ ءۇشىنشى قادامىندا وعان ءتۇرلى تۇسىنىكتەمەلەر (لەگەندا) ەنگىزىپ، وستەردى بەلگىلەۋگە، دياگراممانىڭ تاقىرىبىن جازۋعا، مالىمەتتەردى دياگراممادا كورسەتىپ جازىپ قويۋعا، ت. ب. ارەكەتتەر ورىنداۋعا بولادى.
ەگەر دياگرامما دۇرىس قۇرىلعان بولسا، ونىڭ قانداي ماقساتقا ارنالعانىن انىقتاۋ وڭاي بولادى. ول ءۇشىن وعان بەرىلگەن، ەنگىزىلگەن مالىمەتتەر انىق ءارى تۇسىنىكتى بولۋى كەرەك.
دياگراممانىڭ ورنالاسۋىن تاڭداۋ ءۇشىن ءتورتىنشى قادامدى پايدالانامىز. دياگراممانى ورنالاستىرۋدىڭ ەكى مۇمكىندىگى بار: ءبىرىنشىسى – جەكە بەتكە ورنالاستىرۋ، ەكىنشىسى – كەستە تۇرعان بەتكە قاتار ورنالاستىرۋ.
ءبىزدىڭ مىسالىمىزدا كورنەكىلىگى ءۇشىن قاتار ورنالاستىرۋ مۇمكىندىگىن تاڭدايمىز.
دياگرامما قۇرۋ بارىسىندا كەرى (دالەە)، سوڭىنان دايىن (گوتوۆو) باتىرماسىن باسۋ ارقىلى جاساپ وتىرعان دياگراممامىزدى الامىز.
2 - توپ دياگرامما تۇرلەرى (سارعىش ءتۇس)
ءاربىر ەنگىزىلەتىن مالىمەتتەرگە قۇرىلاتىن دياگراممانىڭ ءتۇرىن تاڭداۋ وتە ماڭىزدى.
دوڭگەلەك دياگراممادان باسقا بارلىق دياگراممالاردىڭ ەكى ءوسى بار: گوريزونتال نەمەسە ساناتتار ءوسى جانە ۆەرتيكال نەمەسە ماندەر ءوسى. كولەمدىك دياگراممالاردى ازىرلەۋ كەزىندە ءۇشىنشى وس – قاتارلار ءوسى ۇستەمەلەنەدى. دياگراممالاردىڭ تور، تاقىرىپتار جانە اڭىز (لەگەندا) سياقتى ەلەمەنتتەرى بار. قاندايدا ءبىر مالىمەتتەردىڭ (باعانداردىڭ نەمەسە جولداردىڭ ماندەرى) نەگىزىندە دياگراممانى قۇرۋ ءۇشىن دياگراممانىڭ تاڭدالىنعان ءتيپىن قۇرۋعا تالاپ ەتىلەتىن ۇياشىقتاردىڭ اۋقىمىن كورسەتۋ قاجەت. ال سودان كەيىن كەستەلىك پروسەسسوردا بار دياگراممالار شەبەرىمەن دياگراممانى قۇرۋ كەرەك.
دوڭگەلەك دياگراممالار
دوڭگەلەك دياگرامماعا تەك جۇمىس پاراعىنداعى ءبىر باعانعا نەمەسە جولعا رەتتەلگەن دەرەكتەردى بەينەلەۋگە بولادى. دوڭگەلەك دياگراممالار ءبىر دەرەكتەر قاتارى ەلەمەنتتەردىڭ ولشەمىن ەلەمەنتتەردىڭ قوسىندىسىنا شامالاس تۇردە كورسەتەدى. دوڭگەلەك دياگرامماداعى دەرەكتەر نۇكتەلەرى تۇتاس دوڭگەلەكتىڭ پروسەنتتىك قاتىناسى تۇرىندە كورسەتىلەدى.
سيليندرلىك، كونۋستىق جانە پيراميدالىق دياگرامما سيليندرلىك، كونۋستىق جانە پيراميدالىق دياگراممالاردى تىك بۇرىشتى گيستوگراممالار ءۇشىن كوزدەلگەن بىردەي توپتاستىرىلعان، جيناقتالعان، ۇلەستىك جانە ءۇش ولشەمدىك دياگرامما تۇرلەرىندە پايدالانۋعا بولادى، سونداي - اق، ول دەرەكتەردى بىردەي جولمەن كورسەتىپ، سالىستىرادى. جالعىز ايىرماشىلىعى دياگرامما تۇرلەرىن تىك بۇرىشتاردىڭ ورنىنا سيليندرلىك، كونۋستىق جانە پيراميدالىق پىشىندەردە كورسەتۋى.
سىزبالار «گرافيكالىق دياگرامما»
جۇمىس پاراعىنداعى باعاندارعا نەمەسە جولدارعا رەتتەلگەن دەرەكتەردى سىزبامەن بەينەلەۋگە بولادى. سىزبالار ۋاقىت وتكەن سايىنعى اعىمداعى دەرەكتەردى كورسەتۋى، جالپى شكالامەن سالىستىرىلۋى مۇمكىن جانە وسى سەبەپتەن تەڭ ۋاقىت ارالىقتارىنداعى دەرەكتەردەگى وزگەرىستەردى كورسەتۋ ءۇشىن پايدالانىلادى. سىزبادا سانات دەرەكتەرى كولدەنەڭ ءوسدىڭ بويىنا بىركەلكى ەتىپ ورنالاستىرىلادى جانە بارلىق ءمان دەرەكتەرى تىك ءوسدىڭ بويىنا بىركەلكى ۇلەستىرىلەدى. سانات بەلگىلەرى ءماتىن بولعان جاعدايدا جانە ولاردا ايلار، توقساندار نەمەسە قارجى جىلدارى سياقتى ارالىقتارى بىردەي ماندەر كورسەتىلگەن جاعدايدا سىزبانى پايدالانعان ءجون. بۇل اسىرەسە، بىرنەشە قاتار بولعان جاعدايدا كەرەك، ءبىر قاتار ءۇشىن سانات دياگرامماسىن قولدانعان ءجون.
3 - توپ دياگرامما (جاسىل)
دياگرامما – مالىمەتتەردى كورنەكى تۇردە كەسكىندەپ كورسەتۋدىڭ وتە ءبىر ادەمى ءتۇرى. مالىمەتتەر كەستە تۇرىندە بەرىلگەندە ولاردى سالىستىرۋ، تالداۋ وڭاي شارۋا ەمەس. ال دياگرامما ءوزىمىز ماتەماتيكا مەن سىزۋدان بىلەتىنىمىزدەي كوپتەگەن ناتيجەلەردى بىردەن اڭداپ، ءتىپتى ساندىق مولشەرلەرىنە قاراماي - اق نەنىڭ نە ەكەندىگىن تۇسىنۋىمىزگە مۇمكىندىك بەرەدى. قازىرگى زامانعى كەستەلىك پروسەسسورلار سۇرەڭسىز ستاتيستيكالىق مالىمەتتەردى بوياۋلى دياگراممالارمەن، گرافيكتەرمەن جانە گرافيكالىق وبەكتىلەرمەن (سەرۋتتەرمەن، سحەمالارمەن) تۇرلەندىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. دياگراممالار مالىمەتتەردى گرافيكالىق ۇسىنۋ ءۇشىن ارنالعان. دياگرامما – بۇل مالىمەتتەردى تالداۋ مەن سالىستىرۋ ىڭعايلى بولۋ ءۇشىن كەستەدەگى مالىمەتتەردىڭ كورنەكى گرافيكتىك تۇردە بەرىلۋى. دياگراممالار ءبىر ۇياشىقتا تۇرعان قاتەنى دە تەز كورسەتە الادى. دياگرامما – ساندىق مالىمەتتەردىڭ وزگەرۋىن ايقىنداپ كورسەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. كەستەلىك پروسەسسورلار ستاتيستيكالىق دەرەكتەردى ءتۇرلى ءتۇستى دياگراممالارمەن، گرافيكتەرمەن جانە گرافيكالىق سۋرەتتەرمەن، سحەمالارمەن اسەرلى كورسەتۋگە مۇمكىندىك بەردى
دياگرامما – بۇل مالىمەتتەردى تالداۋ مەن سالىستىرۋ ىڭعايلى بولۋ ءۇشىن كەستەدەگى مالىمەتتەردىڭ كورنەكتى گرافيكتىك تۇردە بەرىلۋى.
IV جاڭا ساباقتى تۇسىنگەنىن تەكسەرۋ
I “ماتىنمەن جۇمىس، ماعىنانى تانۋ”(جەكە جۇمىس) 1 مين
II “كورشىڭە اڭگىمەلە”(جۇپتىق جۇمىس) 2 مين 13 مين
III “ويلان، بىرىك، ءبولىس”(توپتىق جۇمىس) 4 مين
پوستەر قورعاۋ 6 مين.
«ەركىن ميكروفون» ءادىسى بويىنشا توپ ارالىق پوستەر باعالاۋ.
ال وقۋشىلار ءبىز استانا قالاسىنادا كەلىپ جەتتىك، ەحسپو كورمەسىنىڭ تاريحي مالىمەتتەرىن دياگرامما تۇرىندە كورسەتىپ بەرەيىك.
V. پراكتيكالىق جۇمىس: 5 مين
I توپ - 2012 جىلى 22 قاراشادا فرانسيانىڭ استاناسى پاريج قالاسىندا ەحرو حالىقارالىق بيۋروسى باس اسسامبلەياسىنىڭ 152 - ءشى سەسسياسى بارىسىندا، جاسىرىن داۋىس بەرۋ قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستان 103 داۋىسپەن، ال بەلگيالىق لەج قالاسى 44 داۋىس جينادى. وسى مالىمەتتەر ارقىلى «دوڭگەلەك دياگرامما» قۇرامىز.
II توپ - كورمەنى وتكىزۋدى قولعا العان مەملەكەتتەر ءتىزىمى. سوڭعى ءۇش جىلدىق. 2015 جىلى يتاليادا ميلان قالاسىندا «پلانەتانى قورەكتەندىرۋ، ءومىر ءۇشىن ەنەرگيا»، 2017 جىلى قازاقستاندا استانادا «بولاشاق ەنەرگياسى»، 2020 جىلى بىرىككەن اراب ەميراتىندا دۋبايدا «اقىلدى بىرىكتىرە وتىرىپ، بولاشاقتى قۇرامىز». وسى بەرىلگەن مالىمەتتەر بويىنشا «سيليندرلىك دياگرامما» قۇرامىز.
III توپ - بۇكىلالەمدىك ەحرو عا قاتىسقان سوڭعى ءۇش جىلدىق مەملەكەتتەردىڭ ەكسپورتتىق جاعدايى شامامەن يتاليا 60 - 65% عا، قازاقستان 44%، بىرىككەن اراب ەميراتى 50% ەكەن. «گرافيكالىق دياگرامما» قۇرامىز.
ءار توپ ءوز تاقىرىبى بويىنشا دياگرامما قۇراپ بەرەدى.
بەكىتۋ:“مەن ساعان - سەن ماعان”
(ءار توپ ءبىر - بىرىنە 2 سۇراقتان قويادى.)
“قۇپيالى جۇيەلىك بلوك”
ءۇىى. ساباقتى قورىتۋ
1. Excel پروگرامماسىن ىسكە قوسۋ ءۇشىن قانداي جولداردا ورىندالادى؟
ا) پروگراممالار – ىسكە قوسۋ
ءا) ىسكە قوسۋ – ستاندارتتى – Excel
ب) ىسكە قوسۋ – پروگراممالار – Excel
ۆ) ىسكە قوسۋ – پروگراممالار – Office - Excel
2. باعانا مەن قاتارلار قيىلىسۋ نۇكتەسى نە دەپ اتالادى؟
ا) ۇياشىق
ءا) ستاندارتتى ۇياشىق
ب) قاتارلار
ۆ) باعانالار
3. Excel ەلەكتروندىق كەستەسى نە ءۇشىن كەرەك؟
ا) ماتىندەردى ەنگىزۋ
ءا) سانداردى ەنگىزۋ
ب) ەسەپتەۋلەردى جۇرگىزۋ جانە دياگراممالاردى تۇرعىزۋ ءۇشىن
ۆ) ەكسپەريمەنت جۇرگىزۋ ءۇشىن
4. دياگرامما قۇرۋ نەشە قادامنان تۇرادى؟
ا) 3 ءا) 4 ب) 5 ۆ) 2
5. دياگرامما دەگەنىمىز؟
ا) مالىمەتتەردىڭ گرافيكتىك تۇردە بەرىلۋى
ءا) سانداردى ەنگىزۋ
ب) ەسەپتەۋلەردى جۇرگىزۋ ءۇشىن
ۆ) ەكسپەريمەنت جۇرگىزۋ ءۇشىن
1. ۆ
2. ا
3. ب
4. ءا
5. ا
ءۇي تاپسىرماسى:
Excel - ءدىڭ گرافيكالىق مۇمكىندىكتەرى جايلى وقۋ، «قازاقستاندا تۇراتىن ۇلت وكىلدەرىنىڭ سانىنا دياگرامما جاساۋ»
باعالاۋ 3 مين
رەفلەكسيا: جۇمىس كارتاسى 5 مين
وقۋشىنىڭ اتى - ءجونى
1. مەنىڭ كوڭىل - كۇيىم
2. ساباقتان بىلگەنىم
3. قيىندىق تۋعىزعان ماسەلە
4. ساباقتىڭ قىزىقتىرعانى
5. وزىمە تىلەگىم
6. وزىمە قوياتىن باعام
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: ورگانيكالىق قوسىلىستاردىڭ حيميالىق قۇرىلىس تەورياسى جانە ونىڭ ماڭىزى. يزومەريا
