گونكونگتاعى وقۋى مەن ءومىرى، ونداعى قيىندىقتارى جايلى قازاق جىگىتىنىڭ اڭگىمەسى
دارحان ءدىلداحان — الماتىداعى اقساي ءبىلىم-يننوۆاسيا ليسەيىنىڭ (قازاق-تۇرىك ليسەيى) تۇلەگى. ليسەيدى بىتىرگەننەن كەيىن ءوز كۇشىمەن گونكونگكە وقۋعا تۇسكەن. ول قازىرگى ۋاقىتتا Chinese University of Hong Kong-تا computer science ماماندىعىندا وقيدى. بۇل ۋنيۆەرسيتەتتى بىرنەشە سەبەپتەرگە بايلانىستى تاڭداعان. سونىڭ ءبىرى — ءبىلىم ساپاسى مەن ۋنيۆەرسيتەتتىڭ رەيتينگى. ول شەتەلدىك ۇزدىك وقۋ ورنىنا قالاي تۇسكەنى، ونداعى ءومىرى جايلى تولىققاندى اقپاراتپەن ءبولىستى.
شەتەلگە وقۋعا تاپسىرۋ پروسەسى
شەتەلگە وقۋعا تۇسسەم دەگەن وي وقۋشى كەزىمدە كەلدى. دەگەنمەن، ناقتى ىس-ارەكەتكە 11-سىنىپتىڭ ورتاسىنان باستاپ كىرىستىم. قازان ايىنان باستاپ IELTS تەستىنە دايىندالدىم.
قۇجاتتارعا كەلەتىن بولسام، كوپتەگەن ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ ءوزىنىڭ ستاندارتتارى بار. ءبىرىنشى، جاڭا جىلدان كەيىن IELTS تاپسىردىم. ەكىنشى، مەكتەپتەگى تابەلدەرىمدى (9 سىنىپتان باستاپ)، اتەستات جانە ۇبت ناتيجەسىن وتكىزدىم. ءۇشىنشى — ەگەر بار بولسا گراموتالار. مەن مەكتەپتە وقىپ جۇرگەندە بەلسەندى وقۋشى بولدىم. حيميا پانىنەن وليمپيادالارعا بارىپ، ورىن الدىم. مانەرلەپ ولەڭ وقۋدان جانە سپورت جاعىنان جارىستارعا قاتىستىم. وسىلاردان العان گراموتالارىمدى وتكىزدىم. سونداي-اق مەكتەپكە پرەزيدەنتتىك پارتيانىڭ مۇشەسى بولدىم. ونى دا اتاپ ءوتتىم. سەبەبى ولار تەك ءبىلىم جاعىنان ەمەس، مەكتەپتەگى بەلسەندىلىگىڭە دە نازار اۋدارادى. ءتورتىنشى — موتيۆاسيالىق حات جازدىم. قۇجاتتاردى وتكىزگەندە وسىلاردىڭ ءبارىن اعىلشىن تىلىنە اۋدارىپ، جىبەردىم. ارادا ءبىر نەمەسە ەكى اپتا وتكەننەن كەيىن وزدەرى ينتەرۆيۋعا شاقىردى. مەندە ينتەرۆيۋ Skype-پەن بولدى. ينتەرۆيۋدە بىرنەشە ادام قاتىسادى: فاكۋلتەت باستىعى، international Students Officeء-تىڭ باسشىسى جانە پروفەسسورلار. ولار تاپسىرعان قۇجاتتارىڭا بايلانىستى سۇراقتار قويادى. اسا قيىن سۇراقتار ەمەس. ولار سۇراقتى تانىسۋ ءۇشىن، اعىلشىن دەڭگەيىڭدى تەكسەرۋ ءۇشىن قويادى دەپ ويلايمىن.
نەگىزىندە مەن ءبىر ەمەس، بىردەن ءۇش ۋنيۆەرسيتەتكە تاپسىردىم. ەكى ينتەرۆيۋ بولدى. بىرەۋىنىڭ جاۋابى كەش كەلگەندىكتەن وعان اسا ءمان بەرگەن جوقپىن. گونكونگتەگى ۋنيۆەرسيتەتتەر جايلى كوپ بىلمەگەندىكتەن، ينتەرنەتتەن رەيتينگتەرىن قارادىم. سونداي-اق مەن كىشكەنە كەش تاپسىرعاننان كەيىن ءبىراز ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ تاپسىرۋ ۋاقىتى جابىلىپ قالعان ياعني مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن. سوندىقتان ءۇش ۋنيۆەرسيتەتكە عانا تاپسىردىم. بۇدان بولەك Chinese University of Hong Kong مەنىڭ ماماندىعىم computer science جاعىنان جاقسى كورسەتكىشتەرى بولدى. سوندىقتان ءدال وسى ۋنيۆەرسيتەتتكە تاپسىردىم.
Chinese University of Hong Kong
مەنىڭ ۋنيۆەرسيتەتىم Chinese University of Hong Kong دەپ اتالادى. 1963 جىلى نەگىزى قالانعان. قاتەلەسپەسەم، رەيتينگ جاعىنان الەمدىك توپ-50-گە كىرەدى. ال مەنىڭ فاكۋلتەتىم بويىنشا الەمدىك رەيتينگتە 22-26 — ورىندا. ۋنيۆەرسيتەت ۇلكەن. بىزدە باكلاۆيرات پەن ماگيسترانتتاردى قوسقاندا 24 مىڭداي ستۋدەنت ءبىلىم الادى. كامپۋسى دا ۇلكەن. ۇلكەندىگى سونشا باسقا فاكۋلتەتكە بارۋ ءۇشىن اۆتوبۋس قولدانامىز. ۋنيۆەرسيتەتىمىزدە كوللەدج جۇيەسى (college system) پايدالانىلادى. بۇل — كەمبريدج، وكسفورد ۋنيۆەرسيتەتتەرىندەگى جۇيەنى قولداناتىن گونكونگتاعى جالعىز ۋنيۆەرسيتەت. سولاي، بىزدە 9 كوللەدج، ولاردىڭ ءاربىرىنىڭ اسحاناسى، جاتاحاناسى بار.
وقۋ اقىسى جىلىنا 18-19 مىڭ دوللاردىڭ اينالاسىندا. مەن گرانتتا وقيمىن. سونىمەن قاتار، اي سايىن $400 جۋىق الاتىن ستيپەنديام بار.
ءبىر كۇندىك وقۋ كۇنى
كۇندەرىم بىردەي بولادى دەپ ايتا المايمىن. دەگەنمەن ءبىر كۇندىك وقۋ كۇنىمدى سيپاتتاپ كورەيىن. تاڭەرتەڭ 7:30-8:00 ارالىعىندا تاڭعى اس ىشەمىن. 8:30-9:00 — ارالىعىندا ۋنيۆەرسيتەتكە بارامىن. ەگەر ساباق بار بولسا، ساباققا بارامىن، بولماسا ساباق باستالعانشا كىتاپحانادا وتىرامىن. ءۇي جۇمىسىن ورىندايمىن، الداعى ەمتيحاندارعا دايىندالامىن نەمەسە دەمالامىن. كىتاپحانادا دەمالاتىن ارنايى جەرلەر بار. ودان كەيىن دوستارىممەن بىرگە تۇسكى اس ىشەمىن. تۇسكى استى كوبىنەسە ۇيدەن اكەلۋگە تىرىسامىن. سەبەبى ۋنيۆەرسيتەتتە 20-عا جۋىق اسحانا بولعانىمەن، بارىنەن تاماقتانا المايسىڭ. تاماقتارى جاقسى ەمەس... كەيبىر اسحانالار تاماققا شوشقانىڭ ەتىن دە قولدانادى. تەك پاكىستاندىق ءبىر اسحانا بار. سول جەردەن تۇسكى اس ىشەمىن. ءبىراق ءبىر جەردەن تاماقتانا بەرگەن دە كەيدە جالىقتىرادى. تۇستەن كەيىن ساباققا بارامىن. ءبىراق ءار كۇندە ساباق كەستەسى ءارتۇرلى. اپتاسىنا بەس كۇن تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن ەمەس، ءبىر كۇن ءبىر ساباق بولۋى مۇمكىن نەمەسە 2-3 ساباق قاتار بولۋى مۇمكىن. كەيدە تاڭەرتەڭ ءبىر ساباق بولسا، كەشكە ءبىر ساباق بولادى. كۇندىز بوس ۋاقىتىمدى ۋنيۆەرسيتەتتە ياعني كىتاپحانادا وتكىزەمىن. كىتاپحانادا جوعارىدا ايتىپ كەتكەنىمدەي، ساباق وقيمىن، ەمتيحاندارعا دايىندالامىن، دەمالامىن. كەشكە ساباقتار ەڭ كەش دەگەندە 18:30-دا بىتەدى. سودان كەيىن ۇيگە بارىپ، كەشكى اسىمدى ىشەمىن. ودان كەيىن قايتادان ساباق وقيمىن (كۇلدى). ساباق از سياقتى بولىپ كورىنگەنمەن، نەگىزىندە كوپ. ءۇي جۇمىستارىن ورىنداپ ۇلگەرمەيسىڭ. ەمتيحاندارعا دايىندالۋ كەرەك. ۋاقىتىم ساباق وقۋمەن وتەدى.
مەن جاتاقحانادا تۇرمايمىن. ۋنيۆەرسيتەتتە وقيتىن دوستارىممەن بىرگە پاتەر جالدايمىز. پاتەرىمىز ۋنيۆەرسيتەتكە جاقىن ورنالاسقان. ءوزىمىز كەزەكتەسىپ تاماق جاسايمىز، ءۇيدى دە كەزەكتەسىپ تازالايمىز. مۇندا پاتەر اقىسى دا، ازىق-تۇلىك تە قىمبات. ەندى ايتا بەرسەڭ ءبارى قىمبات.
وقىتۋشىلارى
وقىتۋشىلاردىڭ كوبىسى قىتايلار. جۇڭگو دەگەندە سول گونكونگتىڭ ءوزىنىڭ قىتايلارى. دەگەنمەن، شەتەلدەن وقىپ كەلگەن پروفەسسورلار دا وتە كوپ. ولار الەمدەگى گارۆارد، MIT، وكسفورد سياقتى مىقتى ۋنيۆەرسيتتەردەن ءبىلىم العان. شىنىمدى ايتسام، كەيبىر پروفەسسورلار اعىلشىن تىلىندە سويلەگەندە اكسەنتتەرى بايقالادى. سويلەگەندە جاعىمسىزداۋ بولادى نەمەسە كەيبىر سوزدەرىن تۇسىنبەي قالۋىڭ مۇمكىن. وسى جەردە وقىتۋشىلارمەن قارىم-قاتىناس جاساۋ وڭاي ەكەندىگىن اتاپ وتكىم كەلەدى. «مەن پروفەسسورمىن، سەن ستۋدەنتسىڭ» دەگەندەي بيۋروكراتيا جوق. جازساڭ، تەز جاۋاپ بەرەدى. ءتىپتى تۇندە جازساڭ دا، ساعان تەز جاۋاپ بەرۋگە تىرىسادى. پروبلەماڭ بولىپ قالسا، بارىپ سويلەسسەڭ كوبىنەسە قولۇشىن سوزادى. كەيدە پروفەسسورلاردىڭ وزدەرى «ەگەر تۇسىنبەسەڭدەر، تاعى ءبىر قوسىمشا ساباق جاسايىق، جينالىڭدار، مەن سەندەرگە قايتادان ءتۇسىندىرىپ بەرەيىن» دەيدى. بۇل جاعىنان وقىتۋشىلار وتە جاقسى. سونداي-اق پروفەسسورلاردىڭ اراسىندا نوبەل سىيلىعىن العاندار، زەرتتەۋ جاعىنان جاقسى جەتىستىكتەرگە جەتكەندەر از ەمەس.
قازاقستانداعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنەن ايىرماشىلىعى
گونكونگتا مەملەكەتتىك سەگىز ۋنيۆەرسيتەت بار، ونىڭ بەسەۋى الەمدىك رەيتينگتە TOP-100-گە كىرەدى. بۇل وقۋ ساپاسىنىڭ جوعارى بولعاندىعىن كورسەتەدى. ۋنيۆەرسيتەتتە ستۋدەنتتەرگە وتە كوپ جاعدايلار جاسالىنعان. سول جاعىنان بۇل جاقتا جاقسىراق دەپ ويلايمىن. بىزدە ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە باعا بەرۋ جاعى باسقاشا. بۇل باعالاۋ جۇيەسىن curve system دەپ اتايدى. قازاقستاندا 90-نان جوعارى «ا»، 80-90 اراسى «ۆ» دەپ ەسەپتەلىنسە، بىزدە ەڭ جوعارى بالل العان ستۋدەنتىكى «ا» بولىپ ەسەپتەلىنەدى. ال توپتىڭ تەك 10% عانا «ا» الا الادى. ەگەر باسقالاردىڭ ءبارى 100 بالل السا، سەن 100–دەن 90 بالل الىپ تا «ۆ-»، «س» الىپ قالۋىڭ مۇمكىن. توپتىڭ جارتىسى نەمەسە 20% «ا» الا الادى دەگەن جوق. سوندىقتان ستۋدەنتتەردىڭ اراسىندا باسەكەلەستىك جوعارى. بۇل وزىمە ۇنامايدى. گرانت ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ستۋدەنتتەرمەن باعا جاعىنان جارىسۋ قاجەت بولادى. ال بۇل جاقتا قىتايلار مەن ءۇندىستاننان كەلگەندەر بار. ولارمەن جارىسۋ قيىن. قازاقستاندا ناقتى ايتا المايمىن. سەبەبى ءوز باسىم ەشقانداي ۋنيۆەرسيتەتتە وقىعان جوقپىن. ءبىراق دوستارىم ايتۋىنشا ول جاقتا دا وقۋ قيىن. ءبىراق ءدال مىنا جاقتاعىداي قيىن دەپ ايتا المايمىن. مىنا جاقتا ستۋدەنتتەردى كىشكەنە قيناپ جىبەرەتىن سياقتى.
بوس ۋاقىتىندا نەمەن اينالاساتىندىعى جايلى
وقۋدان بولەك، سپورتپەن اينالىسامىن. فۋتبول ويناعاندى قاتتى جاقسى كورەمىن. اپتا سوڭىڭدا دوستارىممەن بىرگە فۋتبول وينايمىز. ءبىر رەت جارىسقا قاتىسىپ، چەمپيون دا بولدىق. جۇزۋگە قاتىسامىن. ۇستەل تەننيسىن وينايمىن. كىتاپ وقيمىن.
گونكونگكە ەڭ العاش كەلگەن كەزدە...
ەڭ العاش كەلگەن كەزدە بەس جىل بىرگە جۇرگەن ليسەيدەگى دوستارىمدى ساعىندىم. جالعىزدىقتى سەزىندىم. باسىندا ەشكىممەن سويلەسپەي ءجۇردىم. اعىلشىن جاعىنان سويلەسۋ پراكتيكاسى بولماعاندىقتان، سويلەۋگە كىشكەنە قينالدىم. ەگەر بىردەمەنى دۇرىس ەمەس ايتىپ قويام با دەپ ۇيالدىم. شىنىمدى ايتسام، باسىندا كوپ سويلەسە المادىم. سوندىقتان دا كوپ دوسىم بولمادى. بۇدان بولەك اۋا رايى بىزگە قاراعاندا وتە ىلعالدى ءارى ىستىق. سول قيىن بولدى. تاماق جاعىنان قينالدىم. سول كەزدە ۋنيۆەرسيتەتىمىزدە حالال اسحانا بولعان جوق. ءبىراق ءوزىمىز دايىندايتىنبىز. تاماق جاساۋدى ۇيرەندىم. كەيدە تۇسكى اس ىشپەي، دۇرىس تاماقتانا الماي جۇرگەن كەزدەرىم دە بولدى. بۇل جاقتا ليسەيدى مەنەن ەكى جىل بۇرىن بىتىرگەن قازاق دوسىم بولدى. قالاي، نە ىستەۋ كەرەك دەگەندەي سۇراقتاردى سودان سۇرايتىنمىن. ونىڭ كەڭەستەرىنىڭ كوپ كومەگى ءتيدى.
قازاقستاندىق ستۋدەنتتەر كوبىنەسە نەدەن قينالادى؟
جاڭادان كەلگەن ستۋدەنتتەردە مادەني ەسەڭ (كۋلتۋرنىي شوك) بولۋى مۇمكىن. ويتكەنى مۇلدەم باسقاشا ورتاعا تاپ بولادى. كليمات جاعىنان باسقاشا، ادامدارى باسقاشا. ءبىراق اسا ءبىر قاتتى قينالادى دەپ ويلامايمىن. سوڭعى ءۇش جىلدا قازاق ستۋدەنتتەرىنىڭ سانى كوبەيدى. 3-4 جىل بۇرىن كەلگەندە قيىن بولاتىن ەدى. ول كەزدە قازاق ستۋدەنتتەرى از بولعاندىقتان جالعىزدىقتى سەزىنەسىڭ. ال ءقازىر بارلىق جەردە قازاقستاننان كەلگەن ستۋدەنتتەر بار. ۋنيۆەرسيتەتتەر الدىڭعى قاتارلى وزىق وقۋ ورىندارى بولعاندىقتان، ساباق جاعىنان قينالادى، ارينە. كوپتەگەن ستۋدەنتتەر گرانتقا ءتۇسىپ كەلەدى. ال گرانتتى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن بەلگىلى ءبىر GPAء-دى ۇستاپ تۇرۋ كەرەك. گرانتتى ساقتاپ قالۋ كەرەك، ستيپەنديادان ايىرىلىپ قالماۋ كەرەك دەگەن قىسىم تۇسەدى. ساباق قيىن. جوعارى بالل الۋ دا قيىن. سوندىقتان ستۋدەنتتەردىڭ اراسىندا باسەكەلەستىك جوعارى. كىم ەمتيحانداردى جاقسىراق تاپسىرادى، سول جوعارى بالل الادى. ال قىتايلارمەن، گونكونگ ستۋدەنتتەرىمەن وقۋ قيىن. سەبەبى ولاردا كىشكەنتايىنان باستاپ وقۋعا قاتتى كوڭىل بولگەن. ەگەر ستاتيستيكاعا قاراساق، دۇنيەجۇزىندە گونكونگ مەكتەپتەرى ساپاسى جاعىنان سينگاپۋردان كەيىن ەكىنشى ورىندا تۇر. سولارمەن جارىسۋ قيىن بولادى. ودان بولەك، ينجەنەريادا وقيمىن. ءۇندىستاننان كەلگەن جاقسى وقيتىن كوپتەگەن ستۋدەنتتەر بار. سولارمەن جارىسۋ كەرەك. سەبەبى اركىم ءوزىنىڭ گرانتىن ساقتاپ قالعىسى كەلەدى. باستاپقى كەزدە سول جاعىنان قيىنشىلىقتار بولادى. تاماق جاعىنان قينالۋى مۇمكىن. جاڭادان كەلگەن كەزدە باعا جاعىنان قينالۋى مۇمكىن. ترانسپورت، ازىق-تۇلىك بولسىن، ءبارى قىمبات. مىنا جاقتاعى باعانى تەڭگەگە اۋدارساق وتە قىمبات بولىپ كورىنەدى دە، العىڭ كەلمەي قالادى. نان — 500 تەڭگە، اۆتوبۋس — 300 تەڭگە، تاكسي — 3000-4000-5000 تەڭگە. بۇل ەڭ العاش كەلگەن كەزدە عانا. سودان كەيىن ۇيرەنىپ كەتەسىڭ. سوعان قاراماستان ماعان گونكونگ ۇنايدى. اسا ءبىر قاتتى قينالىپ جۇرگەنىن كورگەن جوقپىن. ءوزىم باسىندا قينالعانىممەن، ءقازىر ۇيرەنىپ كەتكەنمىن. ۇنايدى وزىمە.
گونكونگ نە ۇيرەتتى؟
ەڭ العاش گونكونگتى كورگەندە ءبىزدىڭ ەلدىڭ ءالى قانشالىقتى دامۋى كەرەكتىگىن اڭعاردىم. ەكىنشى ءبىر جاعىنان شۇكىر ەتۋدى ۇيرەندىم. تاماق جاعىنان بولسىن، ۇيلەر جاعىنان بولسىن... سەبەبى مىنا جاقتا اقشاڭ، دۇرىس جۇمىسىڭ بولماسا، ءومىر ءسۇرۋ قيىن. سول سەبەپتى ءۇيسىز ادامدار كوپ. وتە بايلار دا، وتە كەدەيلەر دە بار. سوعان قاراپ شۇكىر ەتۋدى ۇيرەندىم. بىلاي بۇل جاقتاعى ءومىر جاقسى جاعىنان اسەر ەتتى. كوزقاراستارىم وزگەردى. ەگەر قالاساڭ ءار نارسەگە جەتۋگە بولاتىندىعىن ۇيرەندىم. قيىن بولسا دا، الدىما ۇلكەن ماقساتتار قويا الاتىن بولدىم. وزىمە دەگەن سەنىمىم ارتتى.
گونكونگ تۇرعىندارى قازاقستاندى دۇرىس بىلمەيدى. مەن ولارعا جەر كولەمى جاعىنان 9-ورىنداعى مەملەكەت، قىتايعا كورشى، وسىنداي دا وسىنداي دەپ تۇسىندىرەمىن. ولارعا جىلقى ەتىن جەيتىنىمىزدى ايتقاندا تاڭ قالادى.
الداعى جوسپارلارى جايلى
وقۋ بىتىرگەن سوڭ، 1-2 جىل جۇمىس ىستەپ، ءوزىمدى وسى سالادان كورگىم كەلەدى. سوسىن ماگيستراتۋراعا تاپسىرسام دەگەن وي بار. ەگەر دە جۇمىس تابىلىپ جاتسا، امەريكادا دا جۇمىس ىستەۋ ويىمدا بار. ويتكەنى ءبىراز تاجىريبە جيناۋ كەرەك. سونداي-اق بىتىرە سالا ەلگە قايتسام، كىشكەنە قيىنداۋ بولادى. سەبەبى تاجىريبەڭ بولماسا، جۇمىس تابۋ دا قيىن.
شەتەلدە وقىعىسى كەلگەن ستۋدەنتتەرگە ايتارىم...
شەتەلدە وقىعىسى كەلگەن ستۋدەنتتەرگە بەرەر كەڭەسىم: بىرىنشىدەن، اعىلشىن ءتىلىن جاقسى مەڭگەرۋ. ەكىنشىدەن، بەلسەندى بولۋ. سپورت جاعىنان بولسىن، باسقا سالادان بولسىن، بەلسەندى بولىپ، ءىس-شارالارعا قاتىسۋعا كەڭەس بەرەمىن. سەبەبى ۋنيۆەرسيتەتتەر تەك ءبىلىم جاعىنان ەمەس، كۇندەلىكتى ومىردەگى بەلسەندىلىگىڭە دە نازار اۋدارادى. وقۋشىنىڭ قانشالىقتى جان-جاقتى ەكەندىگى ولار ءۇشىن دە ماڭىزدى. تاعى دا ايتارىم، ەشقاشان ارتقا شەگىنبەۋ كەرەك، قورىقپاۋ كەرەك. مۇمكىندىكتەر وتە كوپ. تەك ءوزىمىز ىزدەنىپ قارامايتىن سياقتىمىز. ىزدەنىپ قاراساق، كوپتەگەن جەرلەردە ءبىراز مۇمكىندىكتەر بار.
قانيا تابىس
You Might Also Like
