InfoHub Logo

مادينا وماروۆانىڭ شىعارمالارىن قازاق ادەبيەتىندەگى گوتيكالىق پروزانىڭ باسى دەسەم قاتەلەسپەس ەدىم. سول سەبەپتى ونىڭ ءار كەزدە جازىلعان، ءار تاقىرىپتى قامتىعان شىعارمالارىنىڭ ىشىنەن وسى گوتيكالىق سارىنداعى ەكى اڭگىمەسىن تاڭداپ الىپ وتىرمىن.

جاس قالامگەردىڭ ءبىر اڭگىمەسى «جۇمباق» دەپ اتالادى. وقيعانىڭ ۇزىنىرعاسى: تۇنگى ساعات ون ەكىنىڭ شاماسىندا ءوز ۇيىندە تەليەۆيزور كورىپ وتىرعان الدەبىر ادامعا سىرتتان دوستارى تەلەفون شالىپ، وزدەرىنىڭ جول اپاتىنا ۇشىراعاندارىن ايتادى. دوستارىن قۇتقارماق بولعان كەيىپكەر جەدەل جاردەمدى شاقىرتىپ، اپات بولعان جەرگە ءوزى دە تاكسيمەن جەتەدى. جەتكەندە كورگەنى — دوستارى، تاڭەرتەڭ، ياعني جارتى كۇن بۇرىن قايتىس بولىپ كەتكەن ەكەن. كەيىپكەرگە تەلەفون شالعان ءتىرى ادام ەمەس، دوسىنىڭ ارۋاعى ەكەنىنە كوزىڭىز جەتكەننەن كەيىن اڭگىمەنىڭ باسىنا ءتۇسىپ قايتادان وقيسىز. وقيسىز دا تۇرشىگەسىز. ارينە، ءبارى دە ادامنىڭ قابىلداۋىنا بايلانىستى. مىسالى، بۇگىنگى وقىرمان نەمەسە كورەرمەن تريللەردى كورگەندە پسيحولوگيالىق دەپرەسسياعا ۇشىراۋى مۇمكىن، سەبەبى قازىرگى پسيحولوگيا تريللەردىڭ سانانى ەزگىگە سالاتىنىن دالەلدەپ وتىر. الايدا، تريللەر اسپاننان تۇسكەن جوق قوي. الەم حالىقتارىنىڭ دەمونولوگياسى — تريللەر. بۇگىنگى ۇرەيلى فيلمدەر، روماندار سول دەمونولوگيانىڭ جەتىلگەن ءتۇرى عانا. ءداستۇرلى مادەنيەتتەردە تريللەر كاتارسيستىك جانرعا جاتقان. ياعني، تريللەردى كورگەن، ميستەرياعا قاتىسقان ادام، سول كورگەندەرىنە كوزى ۇيرەنەدى، رۋحاني ساۋىعىپ شىعادى. باسقانى قايدام، ماعان وسى اڭگىمەنىڭ ءتۇيىنى ە.حەمينگۋەيدىڭ «ۆايومينگ شارابى» («ۆينو «ۆايومينگا») اڭگىمەسىنىڭ كونسەپسياسىن ەسىمە سالدى.

م.وماروۆانىڭ ەكىنشى اڭگىمەسى «جول ۇستىندە» دەپ اتالادى. اڭگىمەنى ءبىرىنشى جاقتان بايانداپ وتىرعان كەيىپكەر تۇندە، الدەبىر اداممەن جول ءجۇرىپ سەرىكتەس بولادى. ول جولاۋشى كەيىپكەرمەن ءبىر اۋىلدان، يت اسىراپ اتى شىققان المابەك دەگەن كىسىنىڭ بالاسى بولىپ شىعادى. اۋىلداعى ۇيىنە جەتىپ، اپاسىمەن اڭگىمەلەسكەن قىز ءوزىنىڭ ون جىل بۇرىن ولگەن اداممەن جولسەرىك بولعانىنا كوزى جەتەدى. اڭگىمە «ۋاقىتىندا كەلىپ جەتپىس جىل كەشىككەن اجال تۋرالى» دەپ اتالاتىن، زامانىندا قازاق ىشىنە كەڭ تاراعان اڭىز-اڭگىمەنىڭ وقيعاسىن ەلەستەدى. مادينانىڭ جازۋ مانەرىندە مىنانداي بەلگىلەر بار: ول ءومىر شىندىعىنا ماتاسۋ. ارينە، اتالمىش اڭگىمەلەردەگى جايتتار جازۋشىنىڭ ءوز باسىنان ءوتتى دەۋدەن اۋلاقپىن. ءبارى دە ويدان شىعارىلعان، كوركەمدىك زاڭدلىقتارعا سايكەس، ومىردە بولعانداي ەتىپ قيىستىرىلعان. الايدا، اڭگىمەدەگى سويلەمدەردىڭ اراسى اۋىر قيىسادى. وسىعان قاراپ وتىرىپ، جازۋشىنىڭ ءوزى ويلاپ شىعارعان سيۋجەتتىڭ اسەرىنەن، ماگياسىنان ارىلا المايتىنىن سەزەسىز. مادينانىڭ وسى اڭگىمەلەرىن وقىعاندا جاك كازوت، شارل نودە، پەترۋس بورەل سياقتى گوتيكالىق جانردا جازعان جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارى ەلەستەيدى. بۇگىندە كورشىلەس رەسەيدە بۇل جانردا لاريسا پەترۋشيەۆسكايا قالام تارتىپ جۇرگەنى بەلگىلى.

ريەۆوليۋسيا، بۇلعاق، سوعىس كەزىندە حالىقتىق «تومەن» دەمونولوگيا ەتەك الدى. مىسالى، وتان سوعىسى كەزىندە كەڭەس يمپەرياسىنىڭ ءار جەرىندە ادامدارعا ايەل بەينەسىندە جولىعىپ، سوعىستىڭ جەڭىسپەن اياقتالاتىنىن ايتىپ كەتكەن ارۋاقتار جايلى اڭگىمەلەر ورىستەدى. جانر، جاڭا فورما جازۋشىنىڭ ينتۋيسياسىنان، سانادان تىس پايدا بولادى. ويىمشا، مادينا ءوزىنىڭ اتالمىش اڭگىمەلەرىندە ەگەمەندىكتىڭ العاشقى قيىن جىلدارىن بەينەلەۋگە تىرىسقان.

تالاسبەك اسەمقۇلوۆ

جازۋشى، سىنشى، مادەنيەتتانۋشى

---