گۇل اپا
ادەتتە حالىق اقىن-جازۋشىنى شىعارمالارى ارقىلى تانيدى. ونى جاقسى بىلمەسە دە، بەتپە-بەت كورمەسە دە وقىرمان وزىنە ۇناعان شىعارماسى ارقىلى جاقىن سىرلاسىنا، ەتەنە تانىسىنا بالايدى. سوعان قاراپ قالام يەسى تەككە تەر توكپەگەندەي ءبىر جاساپ قالاتىنى بار...
مەن اقىن گۇلجاۋھار سەيىتجاندى ءوزىن كورىپ، تانىسقاننان دا ون جىل بۇرىن بىلەتىنمىن دەسەم ارتىق ايتقاندىق ەمەس. 1974 جىلى قازمۋ-دىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىندە وقىپ جۇرگەنىمدە سەمەيدىڭ اياگوزىنەن كەلگەن، الاسا بويلى، قاعىلەز، ءوزى تاس قايناتاتىنداي العىر دا پىسىق جىگىت، قازىردە ون شاقتى كىتابى شىققان ساتيريك جازۋشى قازىحان اشەنوۆ ءبىزدىڭ ستاروستىمىز بولدى. سول بىردە توبەدەن تۇسكەندەي:
— سەن اداي ەكەنسىڭ عوي، ءبىزدىڭ ءبىر اپكەمىز ءسىزدىڭ جاققا تۇرمىسقا شىعىپ كەتكەن-دى، — دەپ قويىپ قالدى. مەن ول كەزدە تۇرىكمەنستاننىڭ كراسنوۆودسك اۋدانىندا تۇراتىنمىن، سونى ايتقالى ىڭعايلانا بەرىپ ەم، ول ءسوز تىڭدايتىنداي بولمادى. دەگەنمەن سول ەسىم جادىمدا قالدى دا گۇلجاۋھار سەيىتجاننىڭ قولعا تۇسكەن ولەڭدەرىن اڭگىمەلەرى مەن ماقالالارىن جىبەرمەي وقيتىن بولدىم. ال، قازىحان ەكەۋمىزدىڭ ارامىز كۋرستاس جولداستىقتان دوستىققا اينالدى. بىرەر جىلدان كەيىن ونىڭ وتباسى اياگوزدەن الماتىعا كوشىپ كەلدى. قالا شەتىندە تۇراتىن ون بالالى، قاشاندا بازارلى بۇل شاڭىراقتا ءجيى بولىپ، داستارحانىنان سان رەت ءدام تاتقان ەدىم. قازىحاننىڭ اتا-اناسى قاراپايىم، وتە جايلى كىسىلەر ەدى. ول كەزدە الماتىعا كوشىپ بارۋ، ورنالاسىپ كەتۋ قيىن بولاتىن، ءبىراق ولار قانداي قيىندىقتان دا قايىسپاي ءوز بالالارىنىڭ بولاشاعىن ويلاپ، وقىتۋ ءۇشىن سونداي قادامعا باردى. اتا-انانىڭ — ماقساتتارى ورىندالىپ بالالارىنىڭ بارلىعى دا بۇگىندە جوعارى ءبىلىمدى، بىلىكتى دە تاربيەلى ازاماتتارى، سان الۋان ماماندىق يەلەرى. ايتايىن دەگەنىم، قازىحاننىڭ ۇيىندە دە جاقىن تۋىستارىنىڭ سوناۋ قيانداعى ماڭعىستاۋدىڭ ادايىنا كەلىن بولىپ كەتكەن سۇيىكتى قىزى گۇلجاۋھار جايىندا ساعىنىشپەن ايتىپ وتىراتىن-دى...
1971 جىلى قازمۋ-دىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن بىتىرگەن گۋلجاۋھار ارنايى جولدامامەن ماڭعىستاۋعا كەلىپ، سول جىلى وڭىردەگى العاشقى كاسىبي تەلەجۋرناليست رەتىندە اقتاۋ تەلەستۋدياسىندا ەڭبەك جولىن باستايدى. 1973 جىلى وسىنداعى وبلىستىق گازەتكە اۋىسىپ، اعا ادەبي قىزمەتكەر، ادەبيەت جانە مادەنيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولادى. اقىن رەتىندە كوپكە تانىلىپ، ولەڭ-جىرلارى رەسپۋبليكالىق باسىلىمداردا ءجيى كورىنىپ جۇرگەن گۇلجاۋھاردىڭ 1978 جىلى "جالىن" باسپاسىنان "تۇڭعىش" اتتى ولەڭدەر جيناعى جارىققا شىقتى. ونىڭ تۋىندىلارى سىرشىل كوڭىلدىڭ تۇپ-تۇنىق، ءمولدىر سىرلارىنداي اسەرلى. ماسەلەن، "ادامدار" دەگەن ولەڭىندە مىناداي جولدار بار:
...قاسيەتتەر قانشاما سىيلادىڭدار، ءبارىن الدىم سەندەردەن يلانىڭدار! سەندەر سالعان سوقپاقتان جوقتى تاپتىم،—
بولماسا ەگەر دەم بەرەر دارقان ءانىڭ،
بورىش جۇگىن مەن قالاي تارتا الامىن؟!
جاقسىلىقتان ءبىر نىشان بولسا مەندە،
و دا، ادامدار، سەندەردىڭ ارقالارىڭ.
اعىنان جارىلىپ ايتىلعان وسىناۋ ولەڭ جولدارىن اقىننىڭ ازاماتتىق ۇستانىمى دەرسىز! "ولەڭ دەگەن وسەكشى جۇرتقا جايار"، دەپ ۇلى اباي ايتقانداي، ول كەيبىرەۋلەرشە، ءوزىم بولدىم، ءوزىم تولدىمنان اۋلاق بار سىرىن شىنايى قالپىندا جايىپ سالىپ وتىر. "تۇڭعيىقتاعى" نازىك تە، قايرات پەن قايسارلىققا تولى جىرلاردىڭ قاي-قايسى دا وقىرمانىن بەيجاي قالدىرمايدى.
گۇلجاۋھاردىڭ 1981 جىلى الماتىداعى "جالىن" باسپاسىنان "اقەركە" دەپ اتالاتىن جىر جيناعى جارىق كوردى. بۇل جيناقتان دا كىتاپتىڭ العى سوزىندە ورىندى ايتىلعانداي، سىرشىل اقىننىڭ ءار ولەڭىنەن نازىكتىك، بيازىلىقتىڭ لەبى ەسىپ تۇرعانداي اسەر قالدىرادى...
گۇلەكەڭمەن جۇزبە-جۇز كەزدەسۋدىڭ ءساتى 1985 جىلى ءتۇستى. ماڭعىستاۋ وبلىستىق "كوممۋنيستىك جول" گازەتىنە ءتىلشى بولىپ قىزمەتكە تۇرعانىمدا ول رەداكسيانىڭ مادەنيەت جانە ادەبيەت ءبولىمىن باسقاردى. سول جىلى "جالىن" باسپاسىنان قازاقستان جاس اقىندارىنىڭ "قارلىعاش" دەپ اتالاتىن جىر جيناعى جارىققا شىعىپ، وعان ماڭعىستاۋلىق جۋرناليست — اقىن عالىم ءارىپ ەكەۋمىزدىڭ توپتاما ولەڭدەرىمىز ەنگەن بولاتىن. مۇنى كورگەن اقىن اپامىز قۋانىپ قالدى. گازەتتىڭ باس رەداكتورى كيىكباي مىرزاعۇلوۆقا ايتىپ، ءوزى ءالعىسوز جازىپ، ەكەۋمىزدىڭ بىرنەشە ولەڭدەرىمىزدى جاريالاعانى ەسىمدە. بۇل دا ونىڭ وزىنەن كەيىنگى، جاسى كىشى ىنىلەرىنە دەگەن قامقور كوزقاراسىن كورسەتسە كەرەك. كەيىننەن گۇلەكەڭ حاتتار بولىمىنە اۋىسىپ، مادەنيەت ءبولىمىن باسقارۋ مەنىڭ ەنشىمە تيگەندە دە ول ءوز كومەگىن اياعان ەمەس.
1988 جىلى وبلىسىمىز تاراتىلىپ، "كوممۋنيستىك جول" گازەتى جابىلدى دا "بالاپان باسىنا، تۇرىمتاي تۇسىنا" دەگەندەي، ونىڭ جۋرناليستەرى جان-جاققا كەتتى.
ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى قازاق ءتىلىنىڭ ماسەلەسى العا شىقتى. گۇلجاۋھار 1990 جىلدان باستاپ "قازاق ءتىلى" قوعامى اقتاۋ قالالىق ۇيىمىنىڭ ءتورايىمى، "قازاق ءتىلى" قوعامى وبلىستىق ۇيىمى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى، وبلىستىق اكىمشىلىكتە كەڭسە مەڭگەرۋشىسى قىزمەتتەرىن اتقارادى. 1998 جىلعى تامىز ايىندا مەن وتباسىلىق جاعدايىممەن جاڭاوزەننەن اقتاۋعا قايتا كوشىپ كەلدىم. قىزمەت ىزدەپ، سول جىلدىڭ باسىندا اشىلعان وبلىستىق اقپارات جانە قوعامدىق كەلىسىم باسقارماسىنا باردىم. الدىمنان گۇلەكەڭ اپامىز شىعا كەلدى. جاعدايىمدى بىلگەننەن كەيىن باسقارما باستىعى اسقار كيىكباي ۇلى رزاحانوۆقا ەرتىپ اپارىپ، ءوز بولىمىنە الاتىنىن ايتتى. سودان اپامىزبەن ءبىر جىلداي بىرگە قىزمەت ىستەدىك. كولىك جوق، وبلىس ورتالىعىنىڭ مەكەمە-كاسىپورىندارى مەن ۇيىمدارىن جاياۋ ارالاپ، ءىس-قاعازدارىنىڭ مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزىلۋ بارىسىن تەكسەردىك. وسىنداي ءاربىر تەكسەرۋ رەيدىنەن كەيىن ەكەۋمىز دە كوزگە تۇسكەن كەمشىلىكتەر جونىندە گازەتتەرگە ماقالالار جازىپ، راديو، تەلەديداردان ايتىپ وتىراتىنبىز. سونىمەن قاتار اقتاۋداعى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ جاعدايىن، ق ر "ءتىل تۋرالى" زاڭىنىڭ ورىندالسىن 1999 جىلى وبلىس اكىمدىگىنىڭ القا ماجىلىسىنە شىعاردىق. مۇنىڭ وبلىس ورتالىعىندا ەرەكشە ءبىر سەرپىلىس تۋعىزعانىن ايتا كەتكەن ءجون.
كوپ ۇزاماي گۇلەكەڭ ءوزىنىڭ شىعارماشىلىق جۇمىسقا كەتەتىنىن ايتىپ، ءبولىم باستىعى مىندەتىن ماعان تابىستادى.
1997 جىلى گۇلجاۋھاردىڭ "ماڭعىستاۋىم — عۇمىرىمنىڭ ارناسى" دەپ اتالاتىن ولەڭدەر مەن باللادالار جيناعى جارىق كوردى. جالپى ادام ومىرىندە، سونىمەن قاتار ءبىزدىڭ وڭىرىمىزدەگى وقيعالارعا نەگىزدەلىپ جازىلعان بۇل جيناقتى وقىرمان قاۋىم جىلى قابىلدادى. وسىنداي ءبىر عانا "ەمشى ەكەن بىر-بىرىنە ادام دەگەن..." ولەڭدى وقىپ قاراڭىز، كوڭىلدەگى ايتىلماي جۇرگەن ويىڭىزدى ءدوپ باسادى.
قانداي كۇش بار، ءبىلدىڭ بە، عالامدا ەكەن،
دۇنيە، بار تۇسىڭا حابار بەرەم —
ەمدەيدى ەكەن ءبىزدى ىزگى تىلەك،
ەمشى ەكەن بىر-بىرىنە ادام دەگەن.
ءتاتتى ءسوز، كوزقاراسىڭ، جاقسى اڭگىمەڭ
ءدارى ەكەن تاپتىرمايتىن، باقسام كىلەڭ.
ءىش قۇسا كەلىنشەكتەر باياعىدا
ەمدەلگەن شىعار بالكىم باستاڭعىمەن.
ءبىلدىڭ بە، قانداي كۇش بار ومىردە بۇل،
سەبەتىن جانىڭا — نۇر، كوڭىلگە — گۇل،
سىمىرسەڭ جاقسىلاردىڭ شاراپاتىن
سەرگىرسىڭ، ويىڭ ءوسىپ، تەرىڭ كەڭىر...
ال، بۇل جيناقتاعى باللادالار ادامدى جاماننان جيرەندىرىپ، جاقسىلىققا، ادامگەرشىلىككە، ىزگى قاسيەتتەرگە ۇندەيتىن تاقىرىپتارعا قۇرىلعان. ماسەلەن، "انا، نارەستە جانە حرۋستال" دەگەن باللادا دۇنيەقوڭىزدىق قاناعاتسىزدىقتىڭ سوڭى تراگەدياعا اينالىپ، قوس عۇمىر — قىزى مەن اناسىنىڭ ومىردەن كوشكەن ايانىشتى حالى سۋرەتتەلەدى.
...ەڭ باستىسى كوزىڭدى شەل باسپاسىن،
كوتەرە الماي باقىت پەنەن بارلىقتى... —
دەپ تۇيىندەيدى اۆتور.
توت باسپايتىن التىن كەزدىك سياقتى جاقسى شىعارما دا جەردە قالمايدى. وقىرمانىن ويلاندىراتىن بۇل مازمۇندى ولەڭدى ۇزاقتىعىنا قاراماستان بىردە جاڭاوزەندىك ايتىسكەر اقىن، مارقۇم جەكسەن قوڭقاش قالالىق كوركەمسوز وقۋشىلار سايىسىندا جاتقا، مانەرلەپ وقىپ، جۇلدەنى جەڭىپ العاندى. جىرسۇيەر قاۋىم جاقسى باعالاعان بۇل كىتاپتاعى تاعى ءبىر جەتىستىك — "انا جىرلارى" توپتاماسى. ءبىر لەپپەن وقىلىپ، ءار جولىنان سابيگە دەگەن ماحاببات، جۇرەك ءلۇپىلى ەسىپ تۇرعان شۋماقتاردان انا بەينەسى جاقسى سومدالعان. اتتەڭ كەزىندە اقتاۋداعى وبلىستىق باسپاحانادان 1000 دانا تارالىممەن عانا شىققان بۇل كىتاپ كوپشىلىككە جەتپەي قالدى-اۋ...
گۇلجاۋھار نۇرساپا قىزى سەيىتجان پوەزيالىق عانا ەمەس پروزالىق شىعارمالار دا جازعان. جوعارىدا اتالعان كىتاپتارىنان باسقا ونىڭ 1985 جىلى "ءۇمىت جاعالاۋى"، 1986 جىلى "جولايىرىق"، 1987 جىلى "گۇلايىم" اتتى ولەڭدەر جانە اڭگىمەلەر كىتاپتارى شىقتى. قازىنالى تۇبەكتە 35 جىل ەڭبەك ەتكەن جازۋشى - جۋرناليست رەتىندە ايماقتىڭ ايگىلى ادامدارى، ەلدەگى ەلەۋلى وقيعالار تۋرالى دا قالام تارتتى. "ماڭعىستاۋ مۇنايشىلارى" (1999 جىل)، "جاڭاوزەن وتتارى" (2000 جىل) كىتاپتارى سونىڭ ايعاعى. ول ەل مەن جەر، وتان جايلى ونداعان اندەرگە ءسوز جازدى. كەزىندە وبلىستىڭ قوعامدىق ومىرىنە بەلسەنە قاتىسىپ، جاس قالامگەرلەرگە اقىلشى بولا ءبىلدى. بۇگىندە ولكەمىزگە بەلگىلى اقىن جۋرناليست، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى.
اقىن "ۇيلەنۋ تويىنداعى كوڭىلسىز وي" اتتى ولەڭىندە قالتارىسى مەن بۇرىلىسى كوپ ءومىر جولى تۋرالى جازادى:
...دۋىلىمەن الماسار كوكتەمدەگى تورعىن كۇن،
راحاتى ەمەس تەك قانا، ازابى بار جولدىڭ بۇل،
جۇرگەن سايىن ىلگەرى قارايلايسىڭ ارتىڭا،
بالعىن شاعىڭ جانىڭا ىستىق تارتىپ سولعۇرلىم.
تىرشىلىكتىڭ شىققان سوڭ جايداق ءمىنىپ كۇرەڭىن،
تاۋسىلمايدى-اۋ ءتىپتى دە...
تاۋسىلمايدى جىرى ونىڭ،
اق بوياۋىن جاعادى جاعالاسىپ سامايعا
قاتپار-قاتپار تەرىمەن شيماي بولىپ گۇل-وڭىڭ.
ەشتەڭە دە ۇناماي، كەي شاقتاردا ءبارى ۇناپ،
ءسال نارسەگە رەنجىپ، ءسال نارسەگە جادىراپ،
جۇرگەن شاقتا قۇزعا اكەپ قۇلاتقانشا توقتاماس
قۋ تىرشىلىك قيرالاڭ ارباسىنا سالىپ اپ... —
دەگەن جىر جولدارى كىم-كىمدى دە ويلاندىرارى حاق.
گۇلەكە، گۇل اپا...امان بول، جاسىڭا جاس قوسىلا بەرگەي!...
تەمىر مىڭجاس.
2007ج
You Might Also Like
-
اقىندىق، جازۋشىلىق — بۇل "كوش جۇرە تۇزەلەدىمەن" ءوزىڭدى جۇباتىپ، ولپى-سولپى تۇسىڭدى، كەرۋەن باسىن تارتپاستان، مەڭگەرە قويار ءىس ەمەس. ول ادامعا تۋا بىتەتىن قابىلەت، تالانت. ولار ۇلكەن ...
-
ونى تۇڭعىش رەت وبلىستىق اقىندار ايتىسىندا كوردى. العاشىندا كوزىنە حالەلىنىڭ ناق ءوزى سەكىلدەنىپ كەتكەن. ادامنىڭ ادامعا ەگىزدىڭ سىڭارىڭداي ۇقساي بەرەتىندىگىن ول وسى جولى ءبىلدى. ءبىراق ەسىن تەز جيدى. ءو...
