گۇلميرا
كوگدا ۋجە وچەن دالەكو ۋيدەش پو جيزنەننومۋ پۋتي، تو زامەچاەش، چتو پوپال نە نا تۋ دوروگۋ.
پ. بۋاست
...وتىز ءۇش جىل ءوتىپتى. ورگە شىعامىز دەپ ەدىك، ىلديدا سەكىلدىمىز. بەل اسامىز دەپ ەدىك، بەتكەيلەپ كەلە جاتقاندايمىز ءالى.
ون بەستە ەدىم. اڭعال ەدىم. پاك ەدىم.
ءيا، قۇم قاماعان بۇيىعى اۋىلدىڭ موماقان بالاسى، ون بەستە ەدىڭ سەن. «اقىن بالا» دەگەن اتاعىڭ اۋدان الابىنا ايان. «سەن دە ون بەستە، قۇرالاي، مەن دە ون بەستە...» نەمەسە «ول كەزدە سەن دە ون بەستە، مەن دە ون بەستە...» دەپ كەلەتىن ولەڭدەر بار ءبىزدىڭ جاقتا. ەكەۋىن دە سەنىكى دەۋگە بولادى. ءبىراق، ون بەس جاسىڭ وزىڭدىكى ەمەس ەكەن...
تىراۋ-تىراۋ تىرنالار بۇلتتى ويعاندا اۋىلعا كەلدى گۇلميرا. ءقازىر سونى ەسكە العاندا، اڭگىمەلەگەندە «اۋىلعا سيۆيليزاسيا كەلگەندەي بوپ ەدى» دەپ قوياسىڭ كەيدە. ايتقانداي، ءبىزدىڭ بالا باستان كەشكەن كەپ تۋرالى ەل جاقتاعى جازۋشى كوكەم دە ءتامسىل تارتقان. ءبىراق، ناقتى بولعان جايدى كەيىپكەردىڭ وزىنەن تىڭداعان ابزال بولار.
ءاۋىل-ۇي اراسىندا كورىكتى قىز از ەمەس. گۇلميرا سولاردىڭ بارىنەن بولەك. ءۇلبىر جۇزىنە قاراقات جانارى، بۇلدىرگەن ەرىنى، جايباراقات اڭتارىلعان كىرپىكتەرى شاقتاپ تارتىلعان. ءاۋىل-ۇيدىڭ ءتۇبىت مۇرتتارىنا قىردان قاشقان تۇلكىدەي بولدى گۇلميرا. قىران قايدا شۇيەتىن؟ اۋىل جىگىتتەرى قىزدارىمەن ارازداسىپ قالا بەردى-اۋ ءجيى. موماقان اقىن بالا ونشاقتى ءۇيلى ورتانىڭ «باس اقىنىنا» اينالعان سول جىلى. گۇلميرا ءۇشىن، گۇلميرا دەپ. اۋەلى ءوز قاتارى قولقالاعان: «گۇلميراعا حات جازىپ بەر. ولەڭمەن». اقىن اتاۋلى ساۋداعا شورقاق – قيىلعان دوستى كوپ قيناماي جازادى. تەگىن. راحمەتىن الادى. ەرتەڭىنە كەلەسى عاشىق. اقىن بالا دا ءبىر جازعان ولەڭدى قايتالاي المايتىن دەرتكە شالدىققان ەكەن. جۇرەگىن قوس قولىنا ۇستاپ، شىعىرشىعىن جۇلىپ العان جارىلعىش گرانات ۋىستاعانداي بوپ، ءسال بوساتسا، اتىلىپ كەتەتىندەي، بوزارا، سول جۇرەكپەن بىرگە ءدىر قاققان ماجنۇنگە – جاڭا جىر. ءماجنۇن – ءماز. گۇلميرانى ۇمىتىپ، ولەڭگە، حاتقا، سونى اپاراتىن وزىنە عاشىق بوپ ءماز. اقىن بالانىڭ جۇرەگىنە تۇسكەن قارا باس ولەڭ قۇرتى اۋىلدىڭ الپىس عاشىعىنىڭ قۇسنيحاتىنان ءنار الىپ، ءوسىپ كەلەدى. اقىرى، اياماي شاققان. ماجنۇندەردىڭ تاپسىرىسىنان بوساپ، وڭاشا ويعا قالعان كۇنى شاققان. تاپ قولقادان. كۇرەتامىر بۋىلىپ قالىپ، جۇرەك بايعۇس اتقاقتايدى. جۇزدەگەن عاسىر جاسىرىنىپ كەلگەن جانارتاۋ دەرلىك. تاۋ قىرتىسىن جامىلعان قاتپار-قاتپار قالىڭ قوز لىقسىپ شىقپاققا اۋرە.
سول كۇنى بۇل دا كورگەن گۇلميرانى. بۇرىن دا كوردى عوي. ءبىر سىنىپ تومەن وقيدى. ىشتەي ىنتىق. سەزىمىن وزگە ماجنۇندەردىڭ اتىنان تىزگەن حاتقا مورلەگەن. ءبىر كۇنى اسكەردەن سول كۇزدە ورالعان نوقاي (شىن ەسىمى جادىدان وشكەن) وتىنىشپەن كەلدى. نوقاڭ دا ماجنۇندەر اسكەرىنە قوسىلىپتى. «سەن ماعان گۇلميراعا ارناپ حات جازىپ بەرەسىڭ. اۋىلدىڭ كۇللى بوقمۇرىنىنا جازىپسىڭ عوي. ماعان جازاتىنىڭ ولاردىڭ بارىنىكىنەن ارتىق بولۋى كەرەك. «اۆيا» كونۆەرت ساتىپ العانمىن. ءقازىر وتىر دا جاز. ايتپەسە...» ءوتىنىشى – وكتەم، ءوزى – وزبىر. اتىلايىن دەپ جاتقان جانارتاۋدان اۋىر ءبىر ىڭىرانىس لىقسىعان. ابدەن پىسىپ-جەتىلگەن تاۋ جاراسى سىزداپ سىر بەرەردە، ەتەگىندەگى بۇلاق-قاينارلاردىڭ كوزىنەن بۇرقاقتار سۋى ۋلى سىلتىگە اينالىپ، قايناپ كەتەتىن. مۇنىڭ دا جانارىنا جاس كەپتەلدى. ىزا مەن شاراسىزدىق. «ماحاببات عاداۋاتپەن مايدانداسقان، قايران مەنىڭ جۇرەگىم مۇز بولماي ما...» دەگەن اقىندى تۇسىنە كەتكەن. مۇز باسىپ جاتقان جانارتاۋلار دا بولادى. ول اتىلسا، سەل باسار بولار ماڭايدى. بۇل دا سەلدەتسىن ولەڭدى. جو-جوق، جانارتاۋى اتىلماعان – العاشقى ءزىلدى كۇرسىنىسىنىڭ ءوزى كوركەم جىرعا اينالعان.
ءار جولىنىڭ سوڭى «گۇلميرا» دەپ اياقتالاتىن، سيقىرلى نازىك نوتالارمەن ويناقشىعان مۋزىكا ەدى ول ولەڭ. نوقايدان مۇنداي سەزىمدى گۇلميرا كۇتپەسى انىق. تاسىن قانشاما عاسىر قىنا جەپ، ءمۇجىپ، مورىپ كەتكەن تاۋ دا ءبىر – نوقايدىڭ جۇرەگى، سەزىمى دە ءبىر. ونداي تاۋدىڭ باسىنا قىلتاناق تا تۇراقتاماس بولار. اقىرى، حات تۇيىقتالعان. «ۇزدىگە حابار كۇتۋشى نوقاي. م.س.س.» دەگەن اببريەۆياتۋرامەن. «مەن ءسىزدى، جو-جوق، نوقايدىڭ اتىنان بولسا، سەنى ...سۇيەمىن» دەگەن. اڭگىمەنىڭ كوكەسى حات جازىلىپ بىتكەن سوڭ باستالدى. «ەندى وسى حاتتى مىنا كونۆەرتكە سال. سىلەكەيىڭدى شۇبىرتپاي، بايقاپ جەلىمدە. تۇرا-تۇر» نوقاي قالتاسىنان كىشكەنە قۇتى الىپ شىعىپ، كونۆەرتتىڭ ىشىنە قاراتا «پىش» ەتكىزدى. ودەكولون. «قۋ قىزدىڭ تاناۋىن قىتىقتاسىن. ال، ەندى ىسكە كىرىس». كونۆەرت جەلىمدەنگەسىن، نوقاڭ سەزىم ارقالاعان جۇپ-جۇقا حاتتى الاقانىنا سالىپ، سالماقتاپ بايقادى. جۇزىندە ابىرجۋ بار. ءتىلىنىپ كەتكەن ەرىنىن جالاپ، مۇرنىنا تاقادى. «مۇنى ەندى ءوزىڭ اپاراسىڭ. «سىي قىلساڭ سىپىرا قىل، جازعىشبەك! اعاسىمەن دوسسىڭ عوي. سەنەن ەش كۇمان تۋمايدى. مەنىڭ ۇلكەن باسىممەن شۇيكەدەي شيبوربايعا بارىپ تۇرعانىم ىڭعايسىز ەمەس پە، ا؟!» اتىلارمان جانارتاۋدىڭ ءبىر بۇيىرىنەن اق بۇلت تۇستەس بۋ سىزدىقتاپ شىعا باستايتىنى بار عوي. سول ىسپەتتى، دەمى جيىلەپ، القىنا باستاعان اقىن بالا. «ءجۇر، كەتتىك». كونبەسكە، شارا كانە؟ گۇلميرانىڭ ءۇيى اۋىلداعى جالعىز پروجەكتوردىڭ تۇبىندە ەدى. نوقاي ءسۇت جارىق اقتارىلعان باعاننىڭ تۇبىندە قالدى. «كەشىكپەي شىق. مىلجىپ، وتىرىپ الما. مەن كۇتەم. جاۋابىن دەرەۋ ايتسىن!» الگىندە نوقاي سالماقتايتىنداي-اق ەكەن، كونۆەرت – ءزىل باتپان. ءتوسقالتاعا تىققان اقىن بالانىڭ جۇرەگىنىڭ سىزداعان جارالى اۋىزىنا، قولقا تامىرىنا باتىپ بارادى. ەڭكىش تارتىپ ۇيگە كىرگەن. جەر استى ءدۇمپۋى بولار قارساڭدا قاتپارداعى قالىڭ قوزدىڭ قىزۋى تاۋ باۋىرىنىڭ توپىراعىن دۋلاتىپ، قىزدىرىپ، ەرەكشە كۇيگە بولەر ەدى. مۇنىڭ الاقانى دۋىلداپ، وت شالىپ، كۇيمەگەندەي قالىپتا. ىستىق ءوتىپ، تەر قۇرساپ، بۋلىققان ءتارىزدى. اۋزىن اشسا، جالىن قۇسارمان، شوق شاشىپ، دەمىمەن قاريتىنداي. قىز اعاسى – دوسىمەن اڭگىمە قۇرعان بوپ وتىرىپ، قاعابەرىستە بۇعان جۇعىسىپ، از-كەم سۇحباتتاسۋعا ىقتيار گۇلميراعا حاتتى ۇسىندى. «سەنىڭ وزىڭنەن بە؟» دەدى جانارى جالت ويناتقان «وزگە سيۆيليزاسيا وكىلى». «نوقاي بەرىپ جىبەردى. جاۋابىن كۇتىپ، ەسىك الدىندا تۇر». جالقىن نۇر شاشقان جانار وتى وشكەندەي بولدى قىزدىڭ. «ونداي بولسا، المايمىن. وزىنە اپارىپ بەر، پوشتاباي!» جالت-جۇلت ەتكەن جانارىنىڭ گاۋھار تاستارى مىڭ قۇبىلىپ، وكپەشىل قىز ءوز بولمەسىنە كەتتى. بۇعان دا ايال جوق ەندى. اپ-ساتتە بار سالماعىنان ايىرىلىپ، قاۋىرسىنداي بوپ قالعان «اۆيانى» جان قالتاسىنا جىتىرا ساپ، ۇيدەن شىققان. نوقاي شام تۇبىندەگى ءتۇننىڭ ءبىر ۋىس جىرتىعىندا جاربيىپ، شىلىم شەگىپ وتىر. «ءيا، پوشتاباي، نە بولدى؟» نوقايدىڭ اۋزىنا اۋىسقان قىزدىڭ ءسوزى نامىسىن شاباقتاعان بۇل ودان ارمەن تۇنەردى. «كەرەگى جوق حاتىڭنىڭ. اۋرە بولماسىن!» دەدى». «سەن دۇرىس بەرمەگەنسىڭ عوي. قىزبەن سويلەسۋ بىلمەيتىن بوقمۇرىن نەمە!» «مىقتى بولساڭ، ءوزىڭ بارمادىڭ با؟» «نە دەيسىڭ، ەي؟ مەنىڭ سەندەي «دۋحتارمەن» كىسىشە سويلەسكەنىمە سەمىرگەن ەكەنسىڭ!» ومىردەن سوققى جەمەيتىن اقىن جوق. اسىرەسە، نوقاي سىندى دۇلەي دۇمبىلەزدەر دارىن اتاۋلىعا ءوش كەلەدى عوي. ونى اقىن بالا بىلمەيدى، ارينە. بوكتەرىن ءاۋىل-ۇي كۇرەسىن قىلاتىن قوتىر توبەشىكتەردىڭ جەلدى كۇنى كەنەت شاڭىتىپ، ىعىنداعى جازيرانى ساسىتاتىنى بار. نوقايدىكى سول ەدى.
ءۇش كۇن ۇيدەن شىقپادى تاعدىردىڭ العاش سوققىسى نوقاي بوپ تيگەن اقىن. ءبىر جاعىنان، قىز الدىندا بەتىمەن جەر سۇزگەن نامىسى، نوقايدىڭ كۇرزى جۇدىرىعى دومبىققان بىتەۋ جاراعا اينالدىرعان ءجۇزى، ەكىنشى جاعىنان، اۋىلدا ەشكىم تىك كەلە المايتىن دوكىردى سوزدەن جىققاندىعى، ءام قىزدىڭ «حات سەنەن بە؟» دەپ قۋانىپ كەلىپ، بۇدان ەمەس ەكەندىگىن سەزگەندە جابىرقاعانى مۇنىڭ اساۋ، دەلى جۇرەگىن ساپ-ساپ سابىرعا كەلتىرىپ، ساباسىنا ءتۇسىرىپ، سايابىر تاپتىرعان. «ماحاببات عاداۋاتپەن مايدانداسقان...» دەيدى ىڭىلداپ.
ءۇش كۇن گۇلميرانى ويلادى. ماجنۇندەر تايپاسىنىڭ اتىنان جولدانعان حاتتارىن ويشا ءتىزىپ، بۇكىل ولەڭدى قايىرا جازىپ شىقتى. ەڭ جوبالىسى، نوقايدىڭ قولى قويىلعانى ەكەن. «كۇللى ەل قوزعالىپ جاتقاندا، مەنىڭ تىرشىلىك جاساماعانىم ابەستىك ەكەن» دەگەن ىشىنەن. اقىرى نوقايدىڭ حاتىن قايىرا جازىپ، وڭدەپ، باسقا كونۆەرتكە سالىپ، قىز ۇيىنە قادام تۋرالادى. «وزىمنەن! شىن نيەتىممەن» دەگەن. وزگە ايتقانى ەسىندە جوق. ءسىرا، جارىتىپ، سويلەم قۇراستىرا الماعان. جانارتاۋدىڭ ءزىل كۇرسىنىستەرى جيىلەپ، اۋا شىتىناپ، اتتاس زاريادتار تەبىسە باستاعان. مۇندايدا تاۋ قويناۋىن ارالار جاڭعىرىقتار دا تىيىلىپ، اۋە اۋىر ىرعاقتا لىقسىپ، جەرگە جابىسارمان بولار ەدى.
«جاۋابىن ەرتەڭ ايتامىن. كەشكە. بيگە بارعاندا». ءبىر جارىم تاۋلىك – «عاسىردان دا ۇزاق كۇن». بالكىم، داۋىل الدىنداعى تىلسىم تىنىشتىق. ءۇمىت پەن كۇدىك كەزەك سۇيگەن جارالى جۇرەك قاعاز جايىلعان داستارقان باسىنا قاراي تارتا بەرگەن. جۇرەك تۇبىندەگى قارا باس قۇرت قولقاسىن سولقىلداتا سورىپ، جۇدىرىقتاي ەت سازىپ، بەيمالىم سازدار سىڭسي بەرەدى قۇلاعىندا. «اي القالى، كۇن سىرعالى گۇلميرا!» ءبىر تاۋلىك – جيىرما ءتورت ساعاتتا قىزدىڭ سيقىرلى اۋەزدى ەسىمىن مىڭ قايتالادى. ەرتەڭىندە ماتەماتيكادان «ەكى» الدى.
ءالقيسسا، بي كەشى. گۇلميرا جوق. سوڭعى كلاستا وقيتىن بۇلارعا ەسىگى ايقارا اشىق سوۆحوز كلۋبىنا تومەن كلاسس بالالارىن كىرگىزبەگەن. توپتى ءماجنۇن مۇنى اڭدىپ اۋرە. ءبىرى – تىلەكتەس، ءبىرى – باسەكەلەس. اقىرى، قىز ءۇيىنىڭ ماڭىنا بارىپ، اۋەزدى ىسقىرىعىن سالعان. جارتى ساعاتتان استام ۋاقىتتان سوڭ، كىرەبەرىستىڭ تەرەزەسىنەن شام ساۋلەسى ءبىلىنىپ، سىرتقى ەسىك ءسال اشىلىپ، قىزدىڭ باسى كورىندى. «ە-ھەي، ەسەنين! قايداسىڭ؟» دەدى قىز. «باسقا بىرەۋى بار ەكەن عوي؟! زالىم قىز!» اشۋعا بۋلىققان بۇل كەتىپ بارا جاتقاندا، تاعى دا «ەي، قيالي اقىن! قايدا قاشىپ باراسىڭ؟» دەگەن قىز داۋىسى جەتسىن قۇلاعىنا. قۇستاي ۇشىپ جەتكەنىن بىلەدى. «ەسەن» دەدىڭ عوي ءوزىڭ» دەگەن. «ەسەنين» دەدىم. سونداي اقىن بولعان ورىستا. قىزدارعا ولەڭ جازۋدىڭ ماستەرى – سەن سەكىلدى. ءما، بارلىق شىعارماشىلىعىڭ» دەپ، ماجنۇندەردىڭ اتىنان كەلىپ، سول كۇيى اشىلماعان حاتتاردى قولىنا ۇستاتا سالدى. سەرگەي ەسەنين دەگەن اقىندى وقىماپتى بۇل. شالعايداعى اۋىلدا ورىس ءتىلى، ادەبيەتىنىڭ ءمۇعالىمى جوق ەدى. «مەنىڭ جاۋابىم – وسى. ال سەنىڭ حاتىڭدى البومىما فلوماستەرمەن كوشىرىپ جازىپ قويدىم. ەسەنيندى وقىعان سوڭ كەلەسىڭ» دەگەن.
ەسەنين شىنىندا مىقتى ەكەن. سۇلۋ جىردىڭ سەرىسى ەكەن. كەيىن سول ەسەنين اتىنداعى مەدالدى كەۋدەسىنە قادايتىنىن ويلادى ما ەكەن؟! ال، گۇلميرا ەكەۋى سول كەشتەن سوڭ جۇپتارىن جازباعان. ون جىلدىق بىتىرگەن اقىن بالا جىلقىشى بوپ كەتتى.
«بوزكولدىڭ جىلقى جايدىم جازىعىنا،
بايلاندىم ءبىر سەزىمنىڭ قازىعىنا...» دەپ، دالانى جاڭعىرتا ءان سالاتىندى شىعارعان. گۇلميرا مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ، ياعني، كەلەر جىلى وقۋعا بىرگە اتتانباق. الماتىعا. الماتىدا اقىندار ورتاسىنا بارىپ، ارقادان كەپ، اق شاتىرىن اسپانعا تىكپەك ارمانى بار بالانىڭ.
تاعى دا كوكتەم كەلىپ، تىراۋ-تىراۋ تىرنالار كوككە سىنا قاققان. گۇلميرا مەكتەپ بىتىرەر كەش تە تاياۋ. جالپاق جازيرالى دالانى ەركىن كەزگەن قيالشىل بوزبالانىڭ كەۋدەسى دە سولىعى باسىلىپ، قايىرا ۇيقىعا كەتكەن جانارتاۋداي بولادى. «جۇرەگىم مەنىڭ – جانارتاۋ» دەگەن اتايى اقىندى جاتتاعان جىلدار ەدى. جايساڭ جاز جادىراتقان كۇندەردىڭ بىرىندە مەكتەپ بىتىرۋشىلەر كەشىنە دايىندالىپ جاتتى بۇيىعى اۋىل. قىرسىق قىلعانداي، سول كۇنى الاساپىران داۋىل، اعىل-تەگىل نوسەر ويناعان دالا ساحناسىندا. ىققان جىلقى، ىدىراعان ءۇيىر. داۋىلسۇيگىش اقىن بالا كەتتى بوزكول اينالىپ. ەكى كۇن، ەكى ءتۇن الالى ءۇيىردىڭ سوڭىندا اتتان تۇسپەگەن جىلقىشىلار دۇيسەنبى كۇنى كەڭ قاقتى كوكتەي ءوتىپ، اۋىلعا كەپ جىعىلدى. جىلقى جايلاۋعا ورالعان. تۇياق سەرىپپەي ۇيىقتاپتى. ەكى كەشتىڭ اراسىندا ەكى كلاستاسى كەلدى. جۇرىستەرى سۋىت، جۇزدەرى سۋىق ەدى. «گۇلميرانى نوقاي الىپ قاشىپ، قالاداعى اپايىنىڭ ۇيىنە ءتۇسىرىپتى. سول كۇنى ءوزىڭ كەلمەي قالدىڭ. كەشتەن كەيىن جالعىز ۇيىنە كەتىپ بارا جاتقاندا «موسكۆيچىنە» سالىپ اپ، قالاعا تارتىپ وتىرىپتى. كونبەگەن سوڭ، جولدا قول جۇمساپتى. كەشە اعا-جەڭگەسى قۋىپ بارىپ كەلدى. شىمىلدىق ىشىندە جىلاپ وتىر ەكەن. بەكەم بول!»
قانشاما عاسىر سامارقاۋ تارتىپ، ۇيىقتاپ جاتاتىن جانارتاۋ اتىلعاندا...
قول ۇستاسىپ، ارمانعا اتتانباق ساپار كەنەت ۇزىلگەندە...
اسپاندى قارا بۇلت قاپتار ەدى. قاپ-قارا بۇلتتار شەكە تۇيىستىرگەندە اسپان تىتىرەپ، قارا جەر اۋناي كەتىپ، ءتۇپسىز تۇنەككە قۇلاپ بارا جاتقانداي الاپات بولار ەدى. نوسەر سەلدەتىپ، نۇق پايعامبار كەمە سوعىپ، ءتىرى قالعان توپاننىڭ ەلەسى كەلەر ەدى قايىرا جەر بەتىنە.
جۇرەك كەنەت توقتاپ، كىدى كىدىرىسى كەلەر ءسات تولاسسىز دۇمپۋگە اينالىپ، ءتوستى جارارمان بوپ اتىلار ەدى.
«گۇلميرا جوق! بولعان، ەندى جوق!» اقىن اتاۋلى تاعدىردان تاياق جەۋگە جارالعان حالىق. اسىرەسە، نوقاي سىندى نويىستاردان نۇق پايعامبار زامانىنان بەرى، جەر بەتىندە العاش ولەڭ دەگەن ماحاببات كەمەسى جاسالعاننان بەرى تاياق جەپ كەلەدى. اقىن بالانىڭ جۇرەگى العاشقى دۇمپۋدە-اق اتىلىپ، اينالا بۇلاق باسى تەڭ الاپتى كومكەرىپ كەتكەن. زارلى، ءزارلى جىرىمەن. كەيىن جانارتاۋ دامىل تابار، جۇرەك تە بەرىش جامار. ۋاقىت بارىنە ەمشى...
سودان بەرى وتىز ءۇش جىل ءوتىپتى...
سول گۇلميرا كەشە تەلەفون سوقتى. الماتىنىڭ تورىندەگى ايماعىنا تانىمال اقىننىڭ قىزمەت كەڭسەسىنە. كۇندەلىكتى قاربالاس، قىم-قۋىت جۇمىس، سابىلىس، كىرگەن-شىققان قاعازدار، شىلدىرلاعان تەلەفوندار. ءبىراق، وسى تەلەفون ەرەكشە شىرىلداعان ءتارىزدى. جايلاۋداعى قۇلىنشاقتىڭ داۋسىنداي شىڭعىر-شىلدىر كىسىنەي شىقتى. «اللو!» دەدى بۇل قوڭىر داۋىسىنا اۋىر ىرعاقتى ماڭىز بەرە. «اللو! سالەمەتسىز بە؟ ماعان بالەنشە تۇگەنبايەۆيچ كەرەك ەدى.» «سالەمەتپىز. مەن ءسىزدى تىڭداپ تۇرمىن». «...» «اللو! ايتا بەرىڭىز. تىڭداپ تۇرمىن...» داۋىسىن ءسال جۇمسارتقان. جەلىنىڭ ارعى باسىنداعى داۋىستىڭ ىرعاعى دىرىلگە ۇلاسقانداي بولدى: «ا-ا. سالەمەتسىز بە؟ مەن... مەنى ءسىز تانىماسسىز... جو-جوق، ۇمىتىپ قالعان شىعارسىز. مەن ءسىزدى ىلعي كورىپ، تو ەست، ولەڭدەرىڭىزدى ىلعي گازەتتەردەن وقىپ، تەلەديداردان...» «راحمەت. كىم بولاسىز؟» «مەن... مۇمكىن ءسىزدىڭ ويىڭىزدا بار شىعارمىن. مەن – گۇلميرامىن عوي...» «گۇلميرا؟!. ...» «ءيا، گۇلميرا. باياعىداعى، اۋىلداعى...» قايدان ۇمىتسىن! وتىز ءۇش جىل تۇسىنە كىرىپ، ويىنان كەتپەگەن. ارەدىك، جىلىسقان جىلداردىڭ جالىندا كەتكەن جاستىعىن ەسكە العاندا، گۇلميرا مىنگەن قۇلا تايدىڭ تاستاققا تۇسكەن تۇياق ءىزىن دە اڭعارىپ وتىرار ەدى عوي. بىرەر سەكۋندتا كۇللى ءومىرى كوز الدىنان زۋ-ۋ ەتىپ ءوتىپ، ميىنا شانشىلعان. كەيدە، ءتاڭىردىڭ بەيمالىم امىرىمەن ۇيقىداعى جانارتاۋ ءبىر بۇلك ەتىپ، قاتپار-قاتپار جىنىستى جاقپار اراسىنداعى بولماشى سىزاتتاردان بوزامىق بۇلت ءتۇستى بۋ اتاتىن. ويانايىن دەگەنى مە؟ زەرتحانالارداعى سەيسموقۇرىلعىلاردىڭ شكالاسى سەكىرىپ-سەكىرىپ كەتەتىن. مۇنىڭ قولى دىرىلدەپ، تەلەفوندى وڭ قۇلاعىنا اۋىستىردى. «اللو! وي، گۇلميرا! حالىڭىز قالاي؟ قايدان تەلەفون شالىپ تۇرسىز؟» دەگەن ءسوز بولدى العاش اۋزىنا تۇسكەنى. «وسىندا كەلگەم. ءبىر شارۋالارمەن. كىشى قىز اۋرۋحاناعا ءتۇسىپ قالىپ، سونىڭ جايىمەن...» «اۋىلدا دارىگەر بولمادى ما؟» دەدى دە، ءتىلىن تىستەپ الدى. «جو-جوق...» جەلىنىڭ ارعى جاعىنداعى ءۇن دە ابىرجىڭقى شىقتى. «پروستو... اۋىلداعى دارىگەرلەردىڭ شاماسى كەلمەي تۇر» «نەندەي كومەك كەرەك؟ قاي جەردە جاتىر؟» جاسىنان ەلگەزەك باسى جارتى عاسىرعا جۋىق جىرلاپ كەلە جاتقان ارمانى الدىنا كەپ تۇرعاندا ءوز جانى تارازىعا تارتىلعانداي تىزاقتاپ كەتكەن. اقىرى، گۇلميرانىڭ بار شارۋاسىن ورايلاستىرعان. تەلەفون ارقىلى. ەندى ءوزى بۇگىن پويىزعا مىنبەكشى. «بارسام با، بارماسام با؟ كورسەم بە، كورمەسەم بە؟» وسى ساۋالدى مىڭ قايتالادى. وسىنداعى اقىنداردىڭ العاشقى ماحابباتتارىن اراعا جىلدار سالىپ كەزىكتىرگەنى ەسىنە تۇسەدى. اۋىلداعى ارىپتەس اعاسىنىڭ «يدەالى ولگەن كۇن» تۋرالى اڭگىمەسى ويىنا ورالادى. «ون بەستەگى قۇلىنشاق ەدىك. ءقازىر قىرىق سەگىزدەمىز. ادام قىزىعاتىن كورىك قالدى ما بىزدە؟» كورىكتەي كەۋدەسى كوتەرىلىپ-باسىلىپ، كەڭ ساباداي تولىسقان تۇلعاسىنا اينادان كوز تاستادى. بۇعاق سالبىراڭقى. جۇزىنە شالبار ءاجىم ءتۇسىپتى. قاس-قاباعى بۇيرات قۇمعا بىتكەن بۇيىعى بايالىشتاي – ويقى-تويقى. «جوق. بولماس! ون بەستەگى قالپىمىزدا قالايىق...» جىلدار بويى تىنشىعان جانارتاۋ ءبىر زاماندا تاۋ توبەسىنە كوتەرىلگەن الدەبىر گەولوگ نەمەسە ءالپينيستىڭ جاقپارعا قاققان شاپقى تەمىرىنەن دە ويانىپ كەتەر ەدى. اۋەلى جەردىڭ ءتىنىن تىتىرەتىپ گۋىل جۇگىرەتىن. مۇنىڭ كەۋدەسى دە كەشەگى تەلەفون شىلدىرىنان كەيىن وزگەشە كۇرسىنىسكە تولعان. ءتۇن بالاسى دوڭبەكشىپ شىقتى. تاڭنان بەرى جۇمىسى جۇرمەدى. اقىرى، جۇرگىزۋشىسىن شاقىرىپ الىپ، جۇمساعان. «جىلدام بار. مىنە، تەلەفونى. بار كەرەگىن اپەر. ورتالىق دۇكەننەن سىي-سياپات ال. پويىزعا مىنگىزىپ سالعان سوڭ بىردەن وسىندا كەل. حابارىن ايت. الىس اۋىلدان كەلگەن تۋىس ەدى». ەندى سول شوپىرىن كۇتىپ، تاعات تاپپاي وتىر. اقىرى كەلدى-اۋ. ءوزى سەكىلدى اۋىلدا تۋعان مومىن، تىندىرىمدى، جاۋاپتى جىگىت. ونى-مۇنى سۇراعىشتاپ وتىر. ول ەسەپ بەرىپ، بۇل ساۋال تاستاپ، ءبىراز وتىرعان. حاتشى قىز ەسىكتەن سىعالاعىشتاپ قويادى، قابىلداۋ بولمەسىنە ءبىراز ەل جيىلىپ قالعان سىڭايلى. «مىناۋ دۇكەننەن قالعان اقشا ەدى». جۇرگىزۋشىسى 100 دوللارلىق جاسىل قاعازداردى ۇستەلگە قويا بەرگەن. بۇل شىدامادى اقىرى «ءوڭى قالاي ەكەن؟ جۇدەمەپ پە؟» دەدى. «وي، اعا! مۇنداي كەلبەتتى، كەلىستى ايەل بالاسىن ءالى كورمەپپىن. ءسىزدى قايتا-قايتا سۇرادى: «نەگە كەلمەدى؟» دەپ» دەدى شوپىر جىگىت. «اپىراي، ءا! انا اقشانى ءوزىڭ الا بەر. ءبىر كادەڭە جاراتارسىڭ...» دەگەن تولقىپ كەتكەن بۇل. «و، گۇلميرا! سول قالپىڭدا بولماساڭ دا، ءالى كەرىم ەكەنسىڭ-اۋ! مەنىڭ كەلمەگەنىمدى نەگە جورىدى ەكەن؟ «مەنسىنبەدى» دەدى مە ەكەن؟»
وتىز ءۇش جىل. ارقانىڭ جازىعىندا جانىما ەرگەن قۇرالايدىڭ لاعىنداي جانىم ەدى، گۇلميرا!
اڭعال ەدىك. پاك ەدىك. ال، ءومىر... ءومىر – نوقاي ەكەن، نويىس ەكەن. ءاۋ باستا باعىت الىپ شىققان جولىڭنىڭ ورتاسىنان اسقان سوڭ، كەرى قايىرىلىپ قاراساڭ...
جەر جارالىپ، سۋ اققان العاشقى ءداۋىردى، مۇقىم جالعاننىڭ جاراتىلىسىن تۇسىندىرگىسى كەلەتىن عالىمدار جەر شارىنىڭ جازيرالى جۇماقتارى قاينارىندا ماڭگى لاۋلاپ جاتاتىن قىزۋى بار جانارتاۋلاردىڭ دەمىمەن جاسانىپ-جارانىپ تۇرا بەرەدى دەيدى. ال ءبىر كۇنى اتىلسا...
ءبىزدىڭ جاستىق شاعىمىز دا سول جازيرالى جۇماق ەكەن. تەك، ءوز دەگەنىن جاسايتىن ءماجنۇن ءومىر بولماسا...
سول كەزدەگى بالا اقىننىڭ جازعان ولەڭى قالاي ەدى؟ ول ءتامسىلدىڭ ەندىگى نۇسقاسى جازىلسا بىلاي بولۋى ءتيىس:
«كوكتەم كوزدىڭ جاسىنداي بوپ سىرعي ما؟
سىرعي-سىرعي بەت تۇزەدىك ىلديعا.
سارى بەلدەن ساعىم ۇشىپ جاتقاندا،
جانىما ەرگەن جانىم ەدىڭ، گۇلميرا.
كۇندەي كۇلگەن كوگىمدەگى گۇلميرا،
ۇسىنادى ءومىر نەنى گۇلميرا.
ون بەسىندە تولعان ايداي تولىسقان،
وتىز ءۇش جىل كورىنبەدى گۇلميرا.
جاقۇتتايسىڭ،
لاعىلدايسىڭ، گۇلميرا،
تۇنگى ۇيقىمدى تاعى ۇرلايسىڭ، گۇلميرا.
ساعىناسىڭ...
ساعىنبايسىڭ، گۇلميرا.
جاڭارقانىڭ جازىعىنان جوعالعان –
اقبوكەننىڭ لاعىندايسىڭ، گۇلميرا.
ءىسىم ونبەي،
ءىشىم ولگەن، گۇلميرا،
تۇسىنبەستى تۇسىنەر مە ەڭ، گۇلميرا.
دەرتىڭ مەڭدەپ...
ءىشىپ ولگەم، گۇلميرا،
وتىز ءۇش جىر ارناسام دا ۇمتىلماي،
وتىز ءۇش جىل تۇسىمە ەنگەن گۇلميرا.
كوكتەم كوزدىڭ جاسىنداي بوپ سىرعي ما،
سىرعي-سىرعي بەت تۇزەدىك ىلديعا.
وتكەن-وتتى...
قۇرىسىن ءبارى، گۇلميرا،
ەسىڭە الىپ جۇرەسىڭ بە ءالى، گۇلميرا،
اي القالى، كۇن سىرعالى گۇلميرا».
اقىن مەن ارۋ كەلىنشەك ءالى كەزدەسپەگەن دەسەدى. كەزدەسۋى كەرەك پە، الدە؟..
19.01.2009.
You Might Also Like
-
مىناۋ جارىق دۇنيەدەگى ىزگى دە شىنايى اسەم قۇبىلىستارعا كورگەنىن اينىتپاي قابىلدايتىن ءسابيدىڭ پاك كوڭىلىمەن، بوزبالانىڭ بۇلاقتاي ءمولدىر بۇلا سەزىمىمەن قاراعىم كەلەدى. بىلايىنشا دۇنيەنىڭ، وسىناۋ ءومىر...
-
اۋدان ورتالىعىنداعى اۋرۋحانانىڭ تراۆموتولوگيا بولىمىنە كوكەناي مەن باقان جەكسەنبى كۇنى ءتۇس اۋا جەتكىزىلدى. دەمالىس كۇنى قاي دارىگەر بالنىستە بولۋشى ەدى؟ ءارى ناۋقان — قىس قىرقا سىرتىندا قىلپىت...
