InfoHub Logo

جامبىلدىڭ بۇدان كەيىن اتىن كوتەرىپ كەتكەن سارىباي اسىنداعى جىر بولدى. سارىبايعا اس بەرگەندە جامبىل وتىزدىڭ ىشىنە كىرىپ قالعان كەزى ەكەن (ءومىرزاق ايتۋىنان).

جامبىل ءارى اعايىن، ءارى كوتەرمەشى جىرشى جىگىت رەتىندە سارىبايدىڭ ءىنىسى سارجاننىڭ قاسىندا بولادى.

سارجان كەلگەن ەلدىڭ كوڭىل ايتۋىنا بەلگىلى بولامىن دەپ، قويانداي بوز اتتىڭ جال-قۇيرىعىن قىزىل بوياۋمەن بوياتىپ ءمىنىپتى. قاسىندا جامبىل دا اق بوز ات ءمىنىپ جىرلاپتى:

— ۇلكەن سازدىڭ باسىندا
كىشى سازدىڭ قاسىندا،
سارەكەمنىڭ اسىندا،
قامباردىڭ قارا قىسقا اتىنداي،
مەن سالامىن جەلىسكە.
قۇيرىعىمدى تۇيگەن سوڭ،
قاناتىمدى سۇزگەن سوڭ،
جەل اۋدارعان قاڭباقتاي،
سەل اۋدارعان دوڭبەكتەي،
كەلدى سويلەر كەزىمە،
ۇلكەن اعا، كىشى ءىنى،
سويلەپ ءبىر ەندى بەرەيىن،
قوس جۇيرىكتى ايتايىن،
شاپقان سايىن ۇدەگەن.
قوس سۇڭقاردى ايتايىن،
الىستان تويات تىلەگەن، —

دەپ، سارىبايدى جوقتاپ جىرلاعان. بۇلاي جوقتاۋ قىرعىزبەن كورشىلەس ۇلى ءجۇز ەلىندە ادەت بولعان. اس بەرگەن ادامنىڭ جانكۇيەر جاقىنىنىڭ قاسىندا وتىرىپ، قارالى ۇيدە وتىرىپ كەلگەنگە اس بەرگەن كىسىنى جىرلاپ تانىستىرۋ. ءسۇيىنبايدىڭ ورماننىڭ اسىندا قارالى ۇيدە وتىرىپ جوقتاعانى، ءومىرزاقتىڭ شابداننىڭ اسىندا اتقا ءمىنىپ كەلگەن ەلگە الدىنان شىعىپ جىرلاعانى سياقتى جامبىل دا سارىبايدى سارجاننىڭ قاسىنا ەرىپ جوقتايدى. ءبىراق بۇل ولەڭنىڭ ءبارى ساقتالماعان. مىنا جوعارىداعى كىشكەنە ءۇزىندىنى بىزگە ايتقان — «قىزىل اسكەر» كولحوزىنداعى بەيسىمباي سەيىت ۇلى.

جامبىلدىڭ ەل الدىندا ءبىر كورىنگەن جەرى وسى بولادى. سارىبايدىڭ وسى اسىنا ۇلى ءجۇز، قىرعىز تەگىس شاقىرىلعان. مۇمكىن، ىرگەلەس سادىر، ماتاي، قاراكەرەي دە شاقىرىلعان بولار. بۇل اسقا مەركە بويىنان ىستى رۋىنان شىققان اتاقتى مايكوت اقىن كەلەدى. بۇل استا ءسۇيىنباي اقىن دا بار. ءبىراق ءسۇيىنباي اس يەسى سارىبايدىڭ جانكۇيەرى بولىپ، استىڭ ۇلكەن جىرىن ايتۋدى جەتىسۋ بويىنداعى شاپىراشتى، دۋلات بولىپ مايكوتكە بايلايدى. مايكوت ۇزاق جىر ايتادى. بۇل جىردا جەتىسۋداعى دۋلات، شاپىراشتىنىڭ سول كۇندەگى ەلەۋلى ادامدارىنىڭ ءبارىن اتاپ، امانداسادى. وسى ۇزاق جىردى دامەلى اقىنداردىڭ ءبارى جاتتاپ اكەتەدى. سونى جاتتاۋشىنىڭ ءبىرى جامبىل. ءومىرزاق اقىن (جامبىلدىڭ زامانداسى): «وسى جىردى جامبىلدان جاقسى ايتاتىن كىسى جوق ەدى»، — دەيدى.

مايكوت وسى استا وراسان ۇلكەن ولجا الادى. ونىڭ ۇستىنە ءارى جىرىنا رازى بولعان، ءارى ءتۇبى بىرگە ءبارىبىر بايدىبەكتىڭ بالاسى، ءبىر جىلدان اسا جىبەرمەي باسىنا ءۇي كوتەرىپ، الدىنا مال سالىپ، اسا قۇرمەتتەيدى. مايكوت وسى ەلدە تۇرعان ۋاقىتتا جامبىل مايكوتتەن كوپ ۇلگى الادى. مايكوتتىڭ ايتۋىنان شورا باتىردىڭ جىرىن ۇعىپ ايتادى. ءبىراق كەيىننەن شورانى ايتۋشىلار كوبەيگەن سوڭ، جامبىل ونى ايتپاي تاستاپ كەتەدى. سول سياقتى ايتپاي كەتكەن جىرلارى كوپ شىعار.

وسىنىڭ ارتىنان جامبىل باسىنان تاعى ءبىر ءىرى ۋاقيعا كەزدەسەدى. بۇرىمدى قايتارىپ بەرىپ، ءوزىنىڭ ايتتىرىپ قويعان قالىڭدىعى مومىندى الىپ، بىردى-ەكىلى بالالى دا بولىپ قالادى. ءبىراق جامبىل ءتاۋىر ايەلگە كوز سالىپ، كوڭىل اۋدارۋىن قويماي جۇرەدى. ءسۇيىنباي اقىن ەرتە جاس كەزىندە كەسكەن كەكىل دەگەن ءبىر قىزبەن كوپ ايتىسىپ، سونان دوس بولىپ كەتىپتى. كەسكەن كەكىلدىڭ شەشەسىن ءسۇيىنباي ەنە ەسەبىندە قادىرلەپ، ۇنەمى بارىپ امانداسىپ قايتادى ەكەن. بىردە قىس ىشىندە جولبارىستى دەگەن جەردە وتىرعاندا، ءسۇيىنباي كەسكەن كەكىلدىڭ شەشەسىنە امانداسا بارادى، قاسىنا جامبىل ەرىپ بارادى. وسى جولى جامبىل امانجول قىزى (اتى بەلگىسىز — رەد.) دەگەن سۇلۋ كەلىنشەكپەن تانىسادى. كەلىنشەك ايقىم دەگەن ەلدىڭ قىزى، بارعان جەرى شىبىل دەگەن ەل بولادى. كەلىنشەك كۇيەۋىن مەنسىنبەيدى ەكەن. جامبىلمەن ءسوز بايلايدى، ەل جايلاۋعا بارا الىپ قاشپاق بولادى.

جاز شىعىپ قۇمنىڭ، قوپانىڭ بويىن قىستاعان ەل كوتەرىلە جايلاۋعا قاراي كوشكەندە، شىبىل رۋى دا جايلاۋعا كوشەدى. وسى كۇنگى «كاعانوۆيچ»، «كۋيبىشيەۆ» كولحوزدارى وتىرعان توڭىرەك، قۇرشىن دەگەن جەرگە شىبىل رۋى قونادى. سول جەردەن كىسى جىبەرىپ، كەلىنشەكتەن حابار الىپ، جامبىل كەلىنشەكتى الىپ قاشپاقشى بولادى. ءبىراق بۇل جولى جامبىل كورىنىپ بارا المايدى، كەلىنشەكپەن كەزدەسە الماي، اقىرىندا ءىڭىر اراسىندا الىپ قاشادى.

وسى كۇنگى جامبىل كولحوزىنىڭ جوعارعى تاۋ جاعىندا سۋ ديىرمەن بار، سول جەردە بۇرىن قالىڭ اعاش بار ەكەن. سول ارادا وتىراتىن الپىسباي دەگەننىڭ ۇيىنە اپارىپ تىعادى. كەلىنشەك جوعالىپ تابىلماي، بۇكىل ايقىم شىبىل بولىپ ىزدەيدى. جامبىلدان كورۋگە ول ۇيىندە. ءبىراق سەزىكتى كىسى جامبىل بولادى. جامبىل كۇندىز ۇيىندە بولىپ، كەشكە جوڭىشقا سۋارامىن دەپ كەتىپ، الپىسباي ۇيىنە بارىپ كەلىنشەكپەن جولىعادى ەكەن، سونى اۋىلىنىڭ كىسىلەرى سەزىپ قالىپ، ارتىنان تۇندە اڭدىپ ۇستايدى. ول كەزدەگى سادىبەك اۋىلىنان (بۇل جامبىل اۋىلدارىنىڭ اتاسى) اتقا مىنەر يە كىسىسى كۇرتىباي جانە ايداپ كەل بار، جامبىلدى كەلىنشەكتەن ايىرىپ شىبىلعا قايتارماقشى بولادى. وعان جامبىل كونبەي، ءسوزدىڭ ارتى ءسۇيىنبايعا سوعاتىن بولادى. سونان ءسۇيىنباي كىرىسىپ جامبىلدى ارەڭ كوندىرىپ، كەلىنشەكتى قايتارادى. جامبىلعا بۇل وتە وراسان سوققى بولادى. بۇل جامبىلدىڭ 35-36 جاسىنىڭ كەزى بولادى.

جامبىلدىڭ وزىنەن 13/VIII كۇنى 44 ج. ءسوز قوزعاپ، وسى اڭگىمەنى سۇراعاندا، ءوز ۇيىندە «امانجول قارانىڭ قىزىن ايتاسىڭدار ما، ول اپپاق سۇتتەي ەدى، ادامنىڭ اققۋى ەدى عوي»، — دەدى.

---