InfoHub Logo

جاز ەل جايلاۋدا وتىرعان وتە ءبىر كوڭىلدى كەز بولادى. بۇدان كوپ جىلدارى بۇرىن ارقادان اقىن شوجە كەلىپ كوپ ۇلگىلى جىرلار ايتىپ، وزىنە جاڭا جول كورسەتكەندەي بولىپ، ۇلكەن وزەكتى جىر، ۇتىمدى ءسوزدى اڭساعان جامبىل ۇيىندە وتىرعاندا، ءۇيسىن ماناق اقىن كەلەدى. بۇل — جامبىل جاسى كىشى بولعانىمەن، كوپ كەزدەسىپ، ارىپتەس بولعان اقىن.

جامبىلعا سالەم بەرە كەلىپ، شاپىراشتىنىڭ قالىڭ جايلاۋىندا ايتىپ جۇرگەن ولەڭىن ايتىپ وتىرىپ، ول جاڭالىق ايتادى.

— باياعى شوجە اقىن كەلەتىن كوكشەتاۋدان تاعى ءبىر اقىن كەلدى. سۇيەگى ءبىزدىڭ ءۇيسىن ەكەن، ءوزى ادام سىرتتانى، ءارى بالۋان، ءارى ءانشىل، سارى ءۇيسىن قالي اۋىلىن دا جاتىر، — دەيدى.

ماناق اقىننىڭ ايتىپ كەلگەن اقىنى، ءانشىسى قاراوتكەلدەن كەلگەن بالۋان شولاق بولادى. ەل اۋزىنا سول كەزدىڭ وزىندە-اق بالۋاننىڭ مىقتىلىعى تارالا باستايدى. بىرەۋلەر جولبارىس سوعىپتى، بىرەۋلەر جاندارالدى ءولتىرىپ قاشىپتى. بىرەۋلەر اباقتىنى قيراتىپ، كوپتەگەن سولداتتى قيراتىپ كەتىپتى دەگەن ءار ءتۇرلى لاقاپ تاراپ قالعان كەز بولادى.

جامبىل ماناقتان بالۋاننىڭ ءتۇرىن، كۇشىڭ سۇرايدى. ماناق: «مەن وزگە كۇشىن قايدان بىلەيىن، ءوزىم كورگەندە ونداي تۇلعاسى بار ادام كورگەنىم جوق. جانە سارى ءۇيسىن قاليدى ەكى قولىنىڭ ۇشىمەن بالاشا كوتەرگەنىن كوزىم كوردى»، — دەيدى. ءبىر ىشكەندە ءبىر سابا ىركىت ىشەتىن، ارباعا مىنگەندە جەكە اتى تارتا المايتىن قاليدى بالاشا كوتەردى دەگەن ماقتاۋ جامبىلعا قاتتى اسەر ەتەدى.

قاليدىڭ ءوزى جاسىندا ءىرى بالۋان بولعان. ۇيىنە كەلگەن كىسىنى، اسىرەسە ءبىر كىسىلىك كۇشى بار كىسىنى كورگەندە، ەكى قولىنىڭ ۇشىمەن قاقباقىل تاسشا بىرەسە ول جاعىنا، بىرەسە بۇل جاعىنا قويىپ ويناتىپ وتىراتىن. قاليدى ولايشا كوتەرۋ كىمنىڭ قولىنان كەلەدى. ول ەرەكشە ەردىڭ عانا قولىنان كەلەدى. ءارى ءانىن، اقىندىعىن ەستىپ قىزىققان ءارى بالۋاندىعىنا قىزىققان جامبىل بالۋان شولاقتى كوتەرۋگە اتقا مىنەدى. جامبىلدىڭ قاسىنا ءارى سايىسكەر، ءارى بالۋان ماقىش اقىن، سادىبەك اقىندار ەرەدى. توپار بويىنداعى سارى ۇيسىنگە كەلگەندە، بالۋان شولاققا كەزدەسەدى.

كوپتەن بەرى ولەڭىن دە توقتاتىپ، جاتىپ قالعان قارت اقىننىڭ ويى تاعى ەلەس العانداي بولادى. اسىرەسە شولاقتىڭ Fاليانى ساعىنىپ ايتقان ءانى مەن ولەڭى:

«ايىم دا سەن، عاليا، كۇنىم دە سەن
وڭ قاباعىم تارتادى كۇلىمدەسەڭ.
كەلمەيدى دەپ، عاليا، قاپالانبا،
امال قانشا ءبىر ءمينوت كىدىرمەس ەم.
اپپاق قارداي ەتىڭنەن عالياجان، بەتىڭنەن»، —

دەگەندى ەستىگەندە، جامبىلدىڭ دا:

«ايرىلدىم قاپيادا، قايران بۇرىم،
ايداي eد تولىقسىعان اپپاق ءتۇرىڭ.
الداندىم، اياعىمدى شالىس باستىم،
بىلمەدىم جان اشىماس اعا سىرىن»، —

دەپ جىرلاعان، ەرتەدەگى قاپىدا ايرىلعان عاشىق جارى ەسىنە تۇسەدى. «ءسىرا، وسى بالۋان شولاقتىڭ عالياسى قارا قاتىن عوي دەيمىن. «اپپاق قارداي تاماعىڭ، كۇلىمدەيدى قاباعىڭ»، — دەيدى. مەن بۇرىمدى قۇتىرعاننىڭ سۋىنان الدىما الىپ وتكەندە، اي جارىق ەدى. اياق كيىم سۋ بولادى دەپ، كەبىس-ماسىنى شەشىپ ەكەۋىمىز دە بالاقتى ءتۇرىپ الدىق. سوندا بۇرىمنىڭ بالتىرىنىڭ اقتىعى سونداي، ايعا شاعىلىسىپ ەدى»، — دەپ كۇلەدى ەكەن. ەل اۋزىنداعى سوزدەن جامبىل بالۋان شولاقپەن ءبىراز بىرگە بولىپ، انىنە قانىپ، كۇشىن دە كورەدى. ءوز كوزىمەن قىرعىز، قازاقتىڭ سان باتىر بالۋانىن كورگەن، كەنەسارىنىڭ سىزدىعىن كورگەن جامبىلعا بالۋان شولاق ولاردان گورى كوبىرەك وي، ەرەكشە كورنەك قالدىرادى.

اسىرەسە بالۋان شولاقتىڭ ءوز باسىنان كەشكەن اڭگىمەلەرى ەرەكشە ەرلىك بولىپ اسەر ەتەدى.

«ولەڭگە جامبىل جۇيرىك، انگە — كەنەن،
سەگىز ايعاق شىقپاي ما ءبىر دەنەڭنەن.
ساندالتىپ ۇلى ءجۇزدى انىمەن ايداپ،
سونىمەن دە كۇن كورىپ ءجۇر كەنەن دەگەن»، —

دەپ، كەنەندى انگە باعىستاعان جامبىل كەيىننەن بالۋان شولاق ءانىن كەنەننەن تىڭداپ، قايتا-قايتا ايتقىزاتىن بولادى.

سول كەزدىڭ وزىندە ۇلعايىپ، كوپ اقىنعا اعا بولىپ قالعان جامبىل. ولار: ءۇيسىن ماناق اقىن، شاعاتاي شارعىن اقىن، شاپىراشتىنىڭ تولەمىس رۋىنان ءىزباسار اقىن، سارى ءۇيسىن بايبۋرىل اقىن، تولەمىس، جالىمبەك اقىن، دۋلات ىشىندە قورالاس رۋىنان شىققان قوجانتاي اقىن، ىستى رۋىنان شىققان بەگالى، بەكتۇرسىن دەگەن ەكى اعايىندى اقىن، كوكىرەك (دۋلات) قاراقباي اقىن، جانىس رۋىنان سادىبەك اقىن، سامبەت رۋىنان بارماق اقىن. جانە سول رۋدان شىققان قۇرما اقىن. شاپىراشتىنىڭ ءوز ىشىنەن ارعىنباي، قارابەك (وسى كۇندە بار)، بايسالماق قوساي رۋىنان سۇلەيمەن اقىن، سامبەت رۋىنان قۋاندىق اقىن. مىنە، وسى اقىننىڭ ءبارى — جامبىلدان جاستارى كىشى، زامانى ءبىر اقىندار. بۇلاردىڭ قايسى بىرىمەن جامبىل ايتىسىپ تا قالعان، ءبىراق ولاردىڭ كوبى ساقتالماعان.

جامبىل بۇلاردىڭ ءبىرسىپىراسىن اقىندىق ءورىسى از، سوزدەرى وتكىر ەمەس دەپ مىنەپ وتىرادى ەكەن. جامبىلدىڭ ءوز تۇسىندا ءوزى قاتتى ەلەگەن اقىندارى دۋلات سارباس اقىن، سامبەت قۋاندىق اقىن، تىلەۋقابىل ىشىنەن شىققان ءارىم اقىن، كەنەن — قاسقاراۋ رۋىنان، ۇمبەتالى — ايقىم رۋىنان. وزگەلەرىن ۇساق دەپ، كەلەتىن ءسوزدى نوسەرلەتە جاقسى ۇنمەن ايتقاندى جاقسى كورگەن.

جامبىل اسىرەسە اقىندارعا ءوز ەلىنىڭ اتا-تەگىن، سونىڭ شەجىرەسىن ءبىلىپ، ەلىنىڭ شەشەن، بي، شەجىرە اقىنىن جاقسىلاپ ءىلىپ الۋدى ۇلگى ەتىپ ايتادى ەكەن. بۇل تۋراسىندا جامبىلدىڭ ءوزى دە سالەم بەرە كەلگەن ءۇيسىننىڭ ءبىر اقىنىنا ولەڭىن ايتقىزىپ تىڭداپ، سونان سوڭ اتا-تەگىن سۇرايدى، الگى اقىن بىلمەي قالعاندا، وعان ۇرسىپ، سەنىڭ اتاڭ جونىندە ەل اۋزىندا مىناداي اڭگىمە بار دەپ، ءوزى ۇزاق اڭگىمە ايتتى، سونان سوڭ وعان: «بۇدان بىلاي وسىلاردى انىقتاپ ءبىلىپ الماي، ولەڭ ايتام دەمە دەپ اقىن ايتتى»، — دەيدى بىلۋشىلەر.

---