InfoHub Logo

جامبىلدىڭ كوپ ازىلدەسىپ، اسا جاقسى كورگەن كىسىسى شاپىراشتىنىڭ، ونىڭ ىشىندە ەسقوجا رۋىنىڭ ىشىندەگى جاپەك دەگەن از اتاسىنىڭ بالاسىنان شىققان قوساي اجىباي بالاسى دەگەن شەشەن بولعان. قوسايدىڭ اكەسى اجىباي مومىن عانا، جاي شارۋا كىسى ەكەن. قوساي جاستايىنان ەل اۋزىنا ىلىنگەن شەشەن ادام بولىپتى. جەتىسۋ اتىرابىنداعى شاپىراشتى، دۋلاتتىڭ ءوز تۇسىنداعى ادامدارى قوسايدىڭ شەشەندىگىن اسا جوعارى باعالاعان.

ءبىز جوعارىدا قوسايدىڭ اتاسى جاپەك ەسقوجا رۋىنىڭ ىشىندە از اتانىڭ بالاسى دەدىك. قازاقتىڭ ماقالى بار، «اسپاندا ۇشىپ جۇرگەن قاز بالاسى، اتانىڭ تاياق جەيدى از بالاسى» دەگەندەي، ەسقوجانىڭ وسكەن جۋان اۋىلى مىرزابەك، كاشكەنىڭ تۇقىمدارى جاپەك تۇقىمىنا كوپ زورلىق ىستەيدى. سونىڭ ءبىرى سۇرانشىنىڭ اتقا مىنگەن باتىر بولعان كەزىندە جاپەك تۇقىمىنا اسا ءبىر ورەسكەل زورلىق ىستەيدى. سوعان وكپەلەپ جاپەك تۇقىمى قارقارا تەكەس جاقتاعى البان ىشىنە كوشىپ كەتەدى. ول كەزدە جاس بالا ەكەن.

جاپەك تۇقىمىنىڭ قارقارا، تەكەس بويىنا قاراي اۋعانى سۇرانشىنىڭ باتىر اتى شىعىپ، قاتارعا كىرگەن كەزى دەدىك. ەسقوجا ىشىندە وسكەن جەر تۇرىكپەننىڭ ءتورت بالاسى بولىپ تابىلادى. بۇلار ءارى باي، ءارى ازاماتتى بولادى. سول تۇرىكپەننىڭ ءتورت بالاسىنان شىققان جىگىتتەردى باستاپ تۋ كوتەرىپ، سۇرانشى قىرعىز ەلىنەن بارىپ كەپ مال الادى. مالدى اكەلىپ ۇلەسكەندە، سۇرانشى: «كاشكەنىڭ تۋىنىڭ سىباعاسى»، — دەپ، تاڭداۋلى ءبىر اتتى ونى الادى. ەكىنشى «قول باستاعان ءوز سىباعام» دەپ، ءبىر ايعىر ءۇيىر قىسىراقتى جانە الادى. سۇرانشىنىڭ بۇل وكتەمدىگىن جاپەك تۇقىمىنىڭ ءبىر جىگىتى كوتەرە المايدى. جىگىتتىڭ اتى وشپىر ەكەن: «ەي، سۇرانشى، اتامنىڭ تۋى دەپ ءبىر جاپىراق شۇبەرەكتى اعاشقا بايلاپ الىپ، الدىمەن ونى الاسىڭ. اق نايزامنىڭ سىباعاسى دەپ، ونان كەيىن تاعى الاسىڭ. ءبىزدىڭ جاپەكتىڭ دە بىرەۋى اقساقال بولىپ، ءبىر قارا السا قايتەدى؟» — دەپ سۇرانشىعا قارسى كەلەدى.

سۇرانشى ماعان قارسى ءسوز ايتتى دەپ، وشپىردى ۇستاتىپ الىپ، سول جەردە قانجارمەن باسىن كەسىپ الادى. وشپىردىڭ سۇيەگىن ۇيىنە الىپ كەلگەندە، سۇرانشى ءوزى وي باۋىرىمداپ ات قويىپ كەلىپ، وشپىردىڭ اكەسى شاڭقانعا كەرىسەدى. جانە «باۋىرىمنىڭ سۇيەگىن وزىمە بەر، اشۋ جەڭدى، قازاسى وزىمنەن بولدى. قۇنعا جىعىندى ەتىپ مەنى قۇرتپا. ات شاپتىرىپ اسىن ءوزىم بەرەيىن، سۇيەگىن ءوز قولىمنان كۇتىپ جونەلتەيىن»، — دەيدى سۇرانشى. وعان جالعىز ازامات بالاسىنان ايىرىلىپ، سۇرانشىنىڭ قاھارلى قانجارىنان وكتەمدىك كورىپ وتىرعان شاڭقان ىرزالىعىن بەرمەدى. وعان سۇرانشى دا قايتادان ءسوز قايىرماي، اتتانىپ كەتىپ قالادى. جاپەك رۋىنىڭ كۇش قىلىپ، سۇرانشىدان قۇن الۋعا شاماسى كەلمەي وكپەلەپ كوشىپ كەتكەنى سول ەكەن.

شاڭقان قارتايادى. جاپەك تۇقىمى قارقارا، تەكەستەگى البان ىشىندە كىرمە بولىپ ءبىراز وتىرادى. ءبىرازدان كەيىن ەلدى، جەردى ساعىنىپ تەكەستەن قايتا كەشىپ الماتى اينالاسىنا كەلەدى. شاڭقان ءوزىنىڭ جالعىز بالاسىنا ەسەلى قۇن، ەلەۋلى كەك الماعانىن ارمان ەتىپ وتىرىپ، جاس قوسايدى تۋىسقاندارىنا كورسەتىپ وتىرىپ ايتىپتى. «وشپىردىڭ قۇنىن مىرزابەك، كاشكەنىڭ تۇقىمىنان سۇراسا، ءتۇبى وسى سۇراپ الادى. وسىنىڭ بەتىن قايتارماي، ەركىن ءوسىرىپ، ەركەلەتە بەرىڭدەر»، — دەپتى. بۇل جەردە ءبىرتالاي ۋاقىت وتەدى. قوساي ەر جەتەدى. جەتىسۋ ەلى ورىس پاتشالىعىنا قاراعاننان كەيىن بارلىق داۋ شارى ورىس ۇلىقتارىنىڭ الدىنا بارىپ، زاڭعا تىرەلەتىن كۇن جەتەدى. سول كەزدە جەتىسۋ ەلىنە ءتورت كىسىدەن قازى سايلانادى. بىرەۋى ەكەي سارىباي، ەكىنشىسى اجىكە سمايىل (بۇل — ماڭكەنىڭ اكەسى)، ءۇشىنشىسى جالايىر بالپىق، ءتورتىنشىسى تىلەنشى دەگەن كىسى بولادى.

وسىلار ەلدىڭ داۋىن بىتىرەتىن زاڭدى ادامدار بولادى. ءبىراق بۇلارعا ۇلىقتار ايداپ سالىپ تاپسىرعان عانا داۋ بولماسا، ءوز بەتتەرىمەن بيلىك ەتۋ، ەر قۇنى، جەسىر داۋى سياقتى ۇلكەن جۇمىستارعا قول سۇعا المايدى. قوسايدىڭ العاشقى اتقا مىنگەن، ەل سوزىنە ارالاسقان كەزىندە، الباننىڭ ەڭ ءبىر اتالى جۋان جەرىنەن، اجىباي تۇقىمىنان شىققان ماقسۇت بولىستى باقتيار دەگەن بايدىڭ بالاسى كۇرجىباي ءولتىرىپ، سونان ۇلكەن داۋ بولادى. ماقسۇت تۋرالى قۇلمامبەتپەن ايتىسقاندا جامبىلدىڭ ايتقان مىنا تومەندەگى ولەڭى وسىنىڭ بولعانىنا دالەل.

باتىر ساۋرىق، سۇرانشى جاۋدان ولگەن،
حالىق ءۇشىن شاھيت بولىپ جانىن بەرگەن.
ەلدى قورعاپ ولگەننىڭ ارمانى نە،
قالىڭ قازاق قۇرمەتتەپ سوڭىنا ەرگەن.
قوجالىق قىپ كەتتى مە ماقسۇت اعاڭ،
اعايىنمەن ۇرىسىپ داۋدان ولگەن.
شاپىراشتى، دۋلاتتىڭ ءبارى كۋا،
شىتىر جەگەن وگىزدەي اۋناپ ولگەن، —

دەيتىنى وسى ماقسۇت ءولىمى. ماقسۇتتى ولتىرگەن باقتيار بالاسى الماتى قالاسىنداعى اپسەمەت دەگەن شالا قازاقپەن جالعاسىپ، ءامىر امزە دەگەن زاكۇنشىك ارقىلى ۇيەزگە كوپ پارا بەرىپ، ماقسۇتتىڭ ءوزىنىڭ ءولىمىن اياقسىز كەتىرەتىن بولادى. ماقسۇتتىڭ ءوز ءولىمى بىلاي تۇرسىن، ونىڭ ارتىنداعى بالاسى ءماسىمحاندى جانە اجىباي تۇقىمىنان 12 ادامدى جەر اۋدارماق بولادى. وسى ۋلان اسىر داۋدا سارىباي دا، قوساي دا بولعان.

— جىگىتتەر، ءبىر ءىس زيان، ءبىر ءىس پايدا،
ءبىر قىرسىق پايدا بولدى اجىبايعا،
قيىن كۇن اجىبايعا بولىپ كەتتى،
قوسەكە، ءماسىمحاندى مىقتاپ ويلا.
اسپانعا الىپ قارا قۇستاي الىپ ۇشقان
كەشەگى ەر ماقسۇتتىڭ قۇنى قايدا؟ —

دەپ، البان ودامان اقىننىڭ قوسايعا ايتقانى بۇل وقيعانىڭ بولعانىنا دالەل. جانە قوسايدىڭ وسى داۋدا ەرەكشە وزىپ شىعىپ، ەل كوزىنە تۇسكەنىنە دە بۇل دالەل. پارانى كوپ الىپ، اپسەمەت ءامىر، امزە ارقىلى باقتيار جاعىنا بولىسىپ، وياز ەلگە جاۋاپ بەرمەي قويادى. سوندا قوساي وتىرىپ: «ۇلىق اشۋلانعانشا كىسى ايتاتىن ءسوزىن ايتىپ بولماي ما؟» — دەيدى. سوندا سارىباي وتىرىپ: «وڭاي بولسا، ءوزىڭ بارىپ ايتساڭشى»، — دەيدى قوسايعا. قوساي ورنىنان ۇشىپ تۇرىپ ويازدىڭ قاسىنا كەلىپ: «ارىز»، — دەپتى. ءسوزىن تىڭداماي قىرىستاپ، وياز جۇرە بەرەدى. قوساي داۋسىن قاتتىراق شىعارىپ: «توقتا، ۇلىعىم، وزىڭە جالعىز تارانشى كەرەك پە، جوق، مىنا تۇرعان جۇرت كەرەك پە؟ مىنا جۇرت شىنداسا، ءوزىڭدى دە اۋرەلەمەي مە؟» — دەگەندە، وياز تۋرا قالادى. قوسايعا اتپاعان قاباقپەن قاراپ: «ە، نەعىل دەيسىڭ؟» — دەپتى. قوساي يمەنبەستەن: «مەنىڭ ايتقانىم — مىنا وتىرعان ەلدىڭ ارىزى. ەل كەرەك بولسا، ەلدىڭ ارىزىن تىڭدايتىن بولساڭىز، مىنا شالا قازاقتىڭ كوزىن جوعالت»، — دەپ، قولىمەن ءامىر، امزەنى كورسەتىپتى. وياز ويلانىپ تۇرىپ-تۇرىپ: «بۇل ەل ءسوزى مە، جوق، سەنىڭ ءوز ءسوزىڭ بە؟» — دەپتى. قوساي: «بۇل ەلدىڭ دە ءسوزى، مەنىڭ دە ءسوزىم، سەنبەسەڭىز، مىنا تۇرعان ەلدەن سۇرا»، — دەپتى. جۇرت: «ءبارىمىزدىڭ ءسوزىمىز»، — دەپ شۋ ەتە ءتۇسىپتى. سونان وياز ءوزىنىڭ ويلانىپ قويعان تەرىس بەتىنەن توقتالادى. «ولاي بولسا، جۇمىستىڭ ءبىتىمىن قازىلار ايتسىن»، — دەپ، بيلىكتى ەلدىڭ وزىنە بەرەدى. قوساي كەلىپ قايتادان ورنىنا وتىرا بەرگەندە، سارىباي ايدوس بالاسى: «قوسايىم، قوساي-اق ەكەنسىڭ عوي»، — دەپتى. قوساي: «سارەكە، مەنى نەسىن سالماقتايسىڭ، مەن ەسەيسىن دەسەڭ، ەسەسىز كەتكەن ەرىمنىڭ قۇنىن اپەرسەڭشى»، — دەپتى. سارىباي: «قوسايىم، سولاي ما ەدى، جارايدى. سەن داۋلا، مەن باۋلايىن»، — دەگەن ەكەن. سونان كەيىن تاعى ءبىر جيىندا قوساي وشپىردىڭ قۇنىن سۇراي-سۇراي سۇرانشىنىڭ ءىنىسى انداس داتقا مەن قازىلار الدىنا جۇگىنىسكە كەلىپتى. انداس جۇگىنەر الدىندا، وزىنەن قۇن سۇراپ، داۋعا تۇسكەلى وتىرعان قوسايعا قاراپ: «وسپەس ۇل ونبەس داۋ قۋادى دەپ، شىرىگەن داۋدى شىت جاڭا عىپ قايتەسىڭ؟ اعايىنبىز، الدىمەن قونىسىڭا كەل. وشپىردى ولتىرگەن سۇرانشى دا جوق، ولتىرىسكەن جولداسى دا جوق. ارتىندا قالعان اعايىنمەن ارازدىق تۇتىپ قايتەسىڭ؟» — دەپتى. قوساي جۇلىپ العانداي: «جەتپەگەن داۋ — جەتى كەسىمدى، قولىم جەتپەسە، ءالى دە جەتى رەت كەستىرەمىن. قاندى قول جوق بولعانىمەن، قانىن ۇرتتاسقان سەن بارسىڭ»، — دەپ اۋزىن اشتىرمايدى. سارىباي وشپىردىڭ قۇنىن كەسىپ، قوساي كاشكە تۇقىمىنان ۇلكەن تەڭدىك الادى: وسى ەكى بولەڭدە قوسايدىڭ اتى بۇكىل جەتىسۋ ەلىنە جايىلىپ، بەلگىلى شەشەندىگى ەل اۋزىندا تارالىپ كەتىپتى. جامبىلدىڭ:

قىزعالداقتاي ءجۇزى بار سايماسايدىڭ،
كەسىرلى قاتىنى بار الماسايدىڭ.
قىرعىز، قازاق باس قوسسا، توپ جارادى
جيرەنشەدەي ءتىلى بار ەر قوسايدىڭ، —

دەيتىنى — قوسايدىڭ شەشەندىگىنە تولىق دالەل. جامبىل بىردە قوسايدىڭ ۇيىنە كەلسە، قوساي ۇيىندە جوق ەكەن. ايەلى ساراڭداۋ كىسى بولسا كەرەك، جاكەڭدى اسا ۇناتا قويماپتى. جاكەڭ دە ايەلگە قىرىستانىپ جانتايىپ جاتسا، دالادان قوساي كەلىپ: «جامبىل، نەعىپ جاتىرسىڭ؟ مىنا كىسى تاماق ءىشتى مە؟» — دەپ ايەلىنەن سۇراپتى. جانتايىپ جاتقان جامبىل باسىن كوتەرىپ الىپ:

— قوسەكە، قاتىنىڭنىڭ ءتىلى جامان،
ايتجان، دوسجان، ماقاشىڭ بولسىن امان.
ەلگە قىرسىق قاتىننان دەگەن بار عوي،
ءوزىڭ ويلان، قالعانىن ايتتىم ساعان، —

دەپتى. «اپىراي، جامبىلىم، سولاي ما. ولاي بولسا، ويلانا جۇرەتىن بولدىق. ال ءوزىڭ دە ماعان جاراستىقتى زامانداستى قاراستىرا ءجۇر»، — دەپتى.

قوساي 1894-95 جىلداردىڭ شاماسىندا ءوز اعالارىنا وكپەلەپ ءبىر ستارشينا ەلىمەن الماتى قالاسىنان كوشىپ ۇزىناعاش بولىسىنا بارادى. وسى كوشىپ بارعاندا جامبىل اۋىلدارىنىڭ قونىستارىنا جاز جايلاپ، قىس قىستاپ ەكى جىلداي وتىرادى. قوسايدىڭ جىلقىسى قىستى كۇنى قۇمعا جامبىلدىڭ جىلقىسىمەن بىرگە قىستاپ شىعادى. قۇم مۇزداق بولىپ، جامبىل مەن قوسايدىڭ جىلقىلارى قايتادان تاۋعا قاراي سەرپىلىپ قوپا دەگەن جەرگە كەلەدى (قوپا دەگەن جەر وسى كۇنگى تۇركىسيب جولىنىڭ ۇزىناعاش ستانسياسى مەن وتار ستانسياسىنىڭ ارالىعىنداعى كەڭ شيلەۋىت جازىق). سوندا كەلىپ جاتقاندا جىلقىشىنىڭ ازىعى ءبىتىپ جانە جىلقىدان ارىق - تۇراق شىقتى دەگەن حاباردى ەستىپ، جامبىل مەن قوساي ەكەۋى جىلقىعا كەلەدى. كەلسە، جىلقىشىلاردىڭ ازىعى بىتكەنى راس ەكەن. پىشاققا جارارلىق جىلقى بولمايدى. ەكەۋى جىلقىشىعا ازىق الىپ كەلەمىز دەپ، قوپاعا تاياۋ بوزارماق دەگەن جەردى قىستاعان كيىكباي دەگەن بايعا بارىپ قونىپ، جىلقىشىعا ازىققا ءبىر ەركەك قوي ايداۋعا جۇرمەيدى. جامبىلعا قوساي: «مىنا قويدى سەن وڭگەر»، — دەيدى. جامبىل: «قوسەكە، قوي، الماتىداعى جاپەككە بارعاندا قويدى مەن وڭگەرەرمىن. كاستەكتەگى ەكەيگە كەلگەندە ءسىز وڭگەرىڭىز»، — دەيدى. قوساي كۇلىپ: «سەن مەنى كىرمە قىلايىن دەدىڭ - اۋ، جامبىل. ەندەشە، مەن جەتەكتەيىن، سەن ايدا؛ مەن باستايىن، سەن ەرىپ وتىر»، — دەپتى. جاكەڭ وسى ءسوزدى ءوزى اۋزىنان ايتىپ وتىرادى ەكەن.

جامبىل قوسايمەن وسى جولعى بىرگە جۇرگەنىن ءوز ومىرىندەگى ءبىر جاقسى كۇندەرىنىڭ ءبىرى دەپ ايتىپ وتىرادى ەكەن: «سول جولى جىلقىنىڭ قوسىنا بارىپ قونعان كۇنى ءبىر جاقسى ءتۇس كوردىم. ۇيقتاپ جاتىر ەدىم، قاسىما بىرەۋ كەلدى. «جامبىل، ساعان ساقتاۋلى تۇرعان قانت بار، قارعالىنى ورلەسەڭ، ءوزىن دە تاباسىڭ، بولماسا، مەن ەرتىپ بارىپ كورسەتەيىن، ءجۇر»، — دەدى. ارتىنان ەرىپ ءجۇردىم، قارعالىنى ورلەپ وتىرىپ ءبىر سايعا كەلدىك، ۇلكەن ءبىر مايا قانت ءۇيۋلى تۇر ەكەن، «مىناۋ ساعان قويعان قانت وسى»، — دەدى الگى كىسى كورسەتىپ. مەن مۇنى قالاي الىپ كەتەمىن، كولىگىم جانە ىدىسىم جوق دەپ ويلانىپ تۇرىپ، ءبارىن الماسام دا بالالارىما ءبىرازىن الا بارايىن دەپ، ولجاشىل باسىم قانجىعامداعى قورجىنعا سالۋعا ىڭعايلاندىم. الگى ادام: «ءازىر الۋىڭا بولمايدى، قاشان بەرىلسىن دەگەندە، ءبىز اپارىپ بەرەمىز»، — دەپ قورجىنىما سالعىزبادى. ءسويتىپ جاتىپ ويانىپ كەتىپ ەدىم. سونداعى كورگەن ءتۇسىمنىڭ تاجىريبەسى مەنىڭ بۇگىنگى ومىرىمە كەلىپ تۇر-اۋ!» — دەيدى ەكەن ءوزىنىڭ وسىنداي سىرلارىن ايتقاندا جاكەڭ.

قوساي تۋرالى جاكەڭ اسا قۇرمەتپەن، ونىڭ شەشەن سوزدەرىن كوپ ايتىپ وتىرادى ەكەن. قاسقاراۋ نوعايباي

— قوسايمەن ءارى زامانداس ءارى ازىلدەس بولعان كىسىنىڭ ءبىرى. قوسايدىڭ اعايىنىنا وكپەلەپ، ۇزىناعاش ەلىنە كوشىپ كەلگەنىن ەستىپتى. سول كەزدە قوسايمەن ءبىر جيىندا كەزدەسىپ: «قوسەكە، ۇزىناعاشقا قانشا ۇيمەن كوشىپ كەلدىڭ؟» — دەپتى نوعايباي. قوساي جۇلىپ العانداي: «ۋا، نوعايجان، ەكەۋمىز اعايىندى قايتەمىز، توعان - موعان ساتىپ جۇرەمىز دە»، — دەپتى. نوعايباي ۇندەمەي توقتالىپ قالىپتى. ويتكەنى نوعايباي ءوزىنىڭ ءبىر جاقىن اعايىنىنىڭ توعانىن ساتىپ جىبەرىپ، سول اعايىندارى وكپەلەپ باسقا جەرگە كوشىپ كەتكەن ەكەن.

سارىبايدىڭ قيسىبايدى قاسقاراۋ ەلىنە ءبىر ۇلكەن تويعا ات قوسا بارادى. وسى ات قوساتىن توپقا قوساي دا بارادى. اتشابىستا قيسىبايدىڭ اتى جەكە قارا وزىپ بايگەدەن كەلەدى. اتتىڭ باس بايگەسىن الىپ تۇرعان قيسىبايعا كەلىپ نوعايباي: «قيسىجان، مىنا اتتى سەن دە بايگەگە بىرنەشە قوسىپ قىزىعىن كوردىڭ عوي، ەندىگى قالعان اياعىنىڭ جەلىن كورەيىن، اعاڭنان الىپ كەتىپ قايتەسىڭ، ماعان بايلاپ كەت»، — دەپتى. قيسىباي اتتى دا قيماي، نوعايبايدى دا اۋىرلاپ اشىپ جاۋاپ ايتا المايدى. كەشكە كەلىپ قونىپ وتىرعان جەردە: «قوسەكە، كوكەڭ اتتى سۇراپ قالدى، اقساقال ادام ەدى، نە ايتامىز» دەپ قيسىباي اقىلداسسا، قوساي ۇندەمەپتى. تاڭەرتەڭ قيسىبايلار تۇرىپ جۇرگەلى جاتقاندا، نوعايباي تاعى كەلىپتى. قيسىباي: «قوسەكە، قوقان تاعى كەلدى، نە ايتامىز؟» — دەسە، قوساي تاعى ۇندەمەپتى. نوعايباي كەيىپ وتىرىپ، جۇرتقا امانداسىپ بولىپ. «قيسىجان، كەشە ءبىر ءسوز ايتىپ ەدىم، مىنا بالالار سول اتتى اپەر دەگەن سوڭ، تاعى كەلىپ وتىرمىن»، — دەپتى. قيسىباي ۇندەمەي بوگەلىپ قالادى، جانتايىپ جاتقان قوساي باسىن جۇلىپ الىپ: «ءبىز ساعان اتتى بەردىك، ال سەن بىزگە نە بەرەسىڭ؟» — دەپتى. نوعايباي: «سەن ات بەرسەڭ، مەن قىز بەرەمىن» دەيدى. قوساي: «ول بىزگە بەرەتىن قىزىڭنىڭ بۇرىن نەشە بايى بار ەدى؟» — دەپتى. نوعايباي ۇندەمەي اتىنا ءمىنىپ ءجۇرىپ كەتكەن ەكەن. ويتكەنى نوعايباي ءوز قىزىنا بىرنەشە جەردە قۇدا بولىپ، قالىڭ مالدى بارىنەن دە الىپ، قاي كوپ بەرگەنىنە بەرەدى ەكەن دە، قالعاندارىنا قىز دا جوق، مال دا جوق، اياعى ۇلكەن داۋمەن تارايدى ەكەن.

قوساي ايتادى ەكەن: «ءوزىمنىڭ كىسىدەن سوزگە مۇدىرگەنىمدە، نوعايبايدىڭ ايەلى اسەلدەن عانا ءمۇدىردىم (اسەل — اتاقتى بايسەيىت باتىردىڭ قىزى، قويشىبەك باتىردىڭ نەمەرەسى، وتە شەشەن بولعان كىسى). بىردە نوعايبايدىڭ ۇيىنە كەلسەم، نوعايباي ۇيىندە جوق ەكەن. اسەلدەن ءوزىم دە ساقتانىپ-اق ءجۇرۋشى ەدىم، سويتسە دە وسى جەردە ءبىر مۇدىرتەرمىن دەگەندەي: «نوعايباي كەتكەلى كوپ بولدى ما؟» — دەپ سۇرادىم. اسەل: «سونى كىم ەسەپتەپتى»، — دەدى. ءسوزى قالجىڭ شالىستاۋ بولعان سوڭ: «نەمەنە، قوقاڭنان تۇڭىلەيىن دەگەنسىڭ بە؟» — دەپ ەدىم، «مەن ماسقارانىڭ بىرەۋىنە عانا قاتىنمىن با، مۇنداعىسى دا جەتەدى عوي»، — دەگەنى. اۋزىما قۇم قۇيىلعانداي بولدى. ويتكەنى اسەل جونىندە دۋلات ىشىندە ەرتەدەگى ءبىر اڭگىمەدەن وسەك بار ەدى. سونى ايتتى اسەل، ورنىمەن تاۋىپ ايتتى. «اتالى سوزگە ارسىز تالاسادى» دەپ، نەسىنە تالاسايىن، توقتادىم»، — دەيدى ەكەن قوساي.

---