جاڭا وقۋ جىلى: وقۋشى مەن اتا-انا نەنى ءبىلۋى ءتيىس
ساناۋلى كۇندەردەن كەيىن باستالاتىن جاڭا وقۋ جىلى قارساڭىندا وقۋشىلاردى دا، اتا-انالاردى دا وقۋ پروسەسىنىڭ قالاي جۇرگىزىلەتىندىگى الاڭداتقانى بەلگىلى. بۇگىن ورتالىق كوممۋنيكاسيالار قىزمەتىندە وتكەن باسپا ءسوز ءماسليحاتى بارىسىندا ەلىمىزدىڭ ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ وسى جانە وزگە دە كوپتەگەن ماسەلەگە قاتىستى ناقتى مالىمەتتەرمەن ءبولىستى.
الدىمەن 1 قىركۇيەك — ءبىلىم كۇنىندە وقۋشىلاردىڭ سالتاناتتى ساپ تۇزەۋى بولمايتىندىعىن بىردەن ايتا كەتكەن ءجون. بۇل كوروناۆيرۋس ىندەتىنىڭ تارالۋ ءقاۋپى سەيىلمەۋىنە بايلانىستى بالا دەنساۋلىعىن قورعاۋ ءۇشىن قابىلدانىپ وتىرعان ءماجبۇرلى شارا ەكەندىگى انىق. جالپى، وقۋشىلاردىڭ باسىم بولىگى قاشىقتان ءبىلىم العانىمەن، مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتايتىندارى دا بار.
ناقتى دەرەكتەرگە جۇگىنسەك، ەلىمىزدەگى جالپى مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ 80 پايىزى نەمەسە 2،6 ملن بالا قاشىقتان وقۋىن جالعاستىرادى. ال باستاۋىش سىنىپتا ءبىلىم الاتىن بالالاردىڭ 15 پايىزى نەمەسە 530 مىڭ وقۋشى اتا-انالاردىڭ وتىنىشىمەن مەكتەپكە كەلىپ، كەزەكشى سىنىپتاردا ءبىلىم الادى.
شالعاي اۋىلدارداعى شاعىن جيناقتى مەكتەپتەردىڭ وقۋشىلارى — 5 پايىز. بۇل وقۋشىلار ەلدى مەكەندەگى كوروناۆيرۋس ىندەتىنە قاتىستى احۋال وڭ بولسا، وندا مەكتەپكە بارىپ ءداستۇرلى فورماتتا وقي بەرەدى. مۇنداي بالالاردىڭ سانى — 202 مىڭ.
باسپا ءسوز ءماسليحاتى بارىسىندا اسحات ايماعامبەتوۆ بالالاردىڭ 80 پايىزى ءبىلىم الاتىن قاشىقتان وقىتۋ فورماتى نەگىزگى 2 باعىتتا جۇرگىزىلەتىندىگىن ايتتى.
«ارينە، قاشىقتان وقىتۋ بويىنشا ەكى نەگىزگى باعىت بار. ءبىرىنشى باعىت — ينتەرنەت ارقىلى وقىتۋ. ينتەرنەت ارقىلى وقىتۋ بويىنشا بىزدە ارنايى بىرنەشە ينتەرنەت پلاتفورما بار. جالپى، وتكەن وقۋ جىلىنىڭ 4-توقسانىندا بىزدە ەكى نەگىزگى 2 ينتەرنەت پلاتفورما بولسا، وسى ۋاقىتتا وعان تاعى 6 ينتەرنەت پلاتفورما قوسىلىپ، 8-گە جەتتى»، — دەدى ول.
ونىڭ اتاپ وتۋىنشە، وسى پلاتفورمالاردىڭ ىڭعايىنا، بەرىپ وتىرعان مۇمكىندىگىنە بايلانىستى مەكتەپتەر، قالالىق، اۋداندىق ءبىلىم بولىمدەرى شەشىم قابىلداپ، كەلىسىمشارتقا قول قويادى جانە سول پلاتفورمامەن جۇمىس ىستەيدى.
«ەكىنشى باعىتتا بالالارعا تەلەارنا ارقىلى ساباق بەرىلەدى. «ەل ارنا» جانە «بالاپان» تەلەارنالارى تەلەساباققا تاۋلىگىنە 9 ساعاتقا دەيىن ەفير ءبولىپ وتىر. تەلەساباققا كەلەر بولساق، ءتۇسىرىلىم «حابار» اگەنتتىگىندە جۇرگىزىلىپ جاتىر. جالپى تەلەساباقتار 1 قىركۇيەككە دەيىن دايىن بولادى دەپ ويلايمىز. ءقازىردىڭ وزىندە ءتيىستى دەڭگەيدە، جەتكىلىكتى ساباقتار دايىندالدى»، — دەدى مينيستر.
جالپى مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ 15 پايىزى ءداستۇرلى فورماتتا مەكتەپكە كەلىپ، كەزەكشى سىنىپتاردا ءبىلىم الاتىندىعىن جوعارىدا ايتتىق. ءبىراق، بۇل رەتتە ەڭ باستى ماسەلە — بالانىڭ دەنساۋلىعى مەن قاۋىپسىزدىگى بولعاندىقتان مەكتەپ اكىمشىلىگىنە قاتاڭ تالاپتار قويىلادى. ماسەلەن، ءار كەزەكشى سىنىپ ءۇشىن ءۇزىلىس ءارتۇرلى ۋاقىتقا سوزىلادى. ءتىپتى ساباقتىڭ باستالۋ ۋاقىتى دا ءبىر سىنىپ پەن ەكىنشى سىنىپتا بىردەي بولمايدى. ال ءبىر ساباقتىڭ ۇزاقتىعى 40 مينۋتپەن شەكتەلەدى. كەزەكشى سىنىپتاردا سانيتارلىق تالاپتار قاتاڭ ساقتالادى.
بۇعان قوسا، ساباقتىڭ ۇزاقتىعىن قىسقارتىپ، 1 ساعاتتىڭ ىشىندە اپىر-توپىر بالالاردى وقىتىپ، ۇيىنە جىبەرە سالۋعا دا جول بەرىلمەيدى. مۇنى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى باستاپ، جەرگىلىكتى ءبىلىم باسقارمالارى ءجىتى باقىلاۋدا ۇستاپ وتىرادى.
«بالالار ءبىر كابينەتتە عانا وقيدى. ادەتتەگىدەي ءبىر كابينەتتەن ەكىنشى كابينەتكە كوشىپ وقۋعا جول بەرمەيمىز دەپ شەشتىك. ءار كۇن سايىن تەرمومەتريا جۇرگىزىلەدى. جۋۋ، جەلدەتۋ رەجيمى بويىنشا ءتيىستى تالاپتار قولدانىلادى. شاعىن جيناقتالعان مەكتەپتەردە ءداستۇرلى ءبىلىم بەرۋ بارىسىنا دا وسى تالاپتار قويىلىپ وتىر. بۇعان قوسا، ءبىر سىنىپتا 25-30 بالا بولسا، وندا ولاردى 15 بالادان اسپايتىن توپقا ءبولۋ كەرەك دەگەن شەشىم قابىلدادىق. وسى شەشىم اياسىندا جۇمىس جۇرگىزىلەدى»، — دەدى مينيستر.
وسى ورايدا ايتا كەتەرلىگى، كەزەكشى سىنىپقا ساباق بەرگەن ءمۇعالىمنىڭ قاشىقتان وقىتۋعا دا قۇقىعى بار. ونىڭ مۇنداي قۇقىعىنا مەكتەپ اكىمشىلىگى توسقاۋىل قويماۋى قاجەت. ويتكەنى، ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، بۇعان دەيىن باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمدەرىندە ءبىر ستاۆكاعا ساعات جەتپەي قالۋ پروبلەماسى بولعان.
ماسەلەن، ۇلگىلىك وقۋ جوسپارىنا سايكەس ءبىرىنشى سىنىپتاردا اپتاسىنا 24 ساعات بەرىلەدى. الايدا اعىلشىن ءتىلى، دەنە شىنىقتىرۋ سىندى ساباقتاردى باسقا مۇعالىمدەردىڭ بەرۋىنە بايلانىستى باستاۋىش سىنىپ ۇستازىنىڭ ورتاشا جۇكتەمەسى 15-16 ساعاتتى قۇراپ، 18 ساعاتقا، 1 ستاۆكاعا دا جەتپەگەن. ال ءقازىر جاعداي وزگەرىپ وتىر.
«ءقازىر ءبىز سىنىپتى بولەتىن بولامىز. ايتالىق، سىنىپتا 30 وقۋشى بار. بۇگىنگى جاعدايدا كەزەكشى سىنىپتا وقىتۋ بارىسىندا ولار اتالعان سىنىپتى 15 بالادان ەكى شاعىن توپقا بولۋگە مىندەتتى. سوعان وراي پەداگوگكە جۇكتەمە دە ارتادى. دەگەنمەن، پەداگوگ قوسىمشا جۇمىسى ءۇشىن قوسىمشا اقى دا الادى. ياعني، ەگەر ءقازىر وندا 28 ساعات بولسا، پەداگوگ بارلىق 28 ساعات ءۇشىن جالاقى الادى»، — دەدى اسحات ايماعامبەتوۆ.
ەسكەرتە كەتەرلىگى، ەگەر وسى كەزەكشى سىنىپتاردا نە بولماسا ساباق بەرەتىن مۇعالىمدەردە كوروناۆيرۋس ىندەتى انىقتالاتىن بولسا، وندا مەكتەپ جابىلۋى دا مۇمكىن. مۇنى اتالعان باسپا ءسوز ءماسليحاتىنا قاتىسقان ەلىمىزدىڭ باس مەملەكەتتىك سانيتار دارىگەرى ايجان ەسماعامبەتوۆا ايتتى.
«ەگەر سىنىپتا ءبىر وقۋشىدان كوروناۆيرۋس ينفەكسياسى انىقتالسا، ماماندار ەپيدەميولوگيالىق تەكسەرىس جۇرگىزەدى. سول سىنىپتىڭ وقۋشىلارى، ساباق بەرەتىن مۇعالىمدەر جانە ينكۋباسيالىق كەزەڭدە تىعىز قارىم-قاتىناستا بولعاندار وقشاۋلانادى. زەرتحانالىق تەكسەرۋ جۇرگىزىلەدى. ەگەر اۋرۋ بىرنەشە سىنىپتا نەمەسە ءارتۇرلى سىنىپقا ساباق بەرگەن مۇعالىمدەردەن انىقتالسا، وندا اۋرۋدىڭ ودان ارى تارالۋىنا جول بەرمەۋ ماقساتىندا مەكتەپ تولىق جابىلۋى مۇمكىن»، — دەدى ايجان ەسماعامبەتوۆ.
اسحات ايماعامبەتوۆ مەكتەپ وقۋلىقتارىنداعى ولقىلىقتارعا قاتىستى دا ويىمەن ءبولىسىپ، الداعى ۋاقىتتا كەمشىلىكتەردىڭ تولىق جويىلاتىنىن ايتىپ سەندىردى.
«وقۋلىق ماسەلەسى وتە ماڭىزدى. بۇل باياعىدان كەلە جاتقان، حالىقتىڭ كوكەيىندە جۇرگەن ەڭ باستى ماسەلەنىڭ ءبىرى. بىزدە كەيبىر ارىپتەستەرىمىز «وقۋلىق — قوسىمشا قۇرال» دەپ ايتادى. مەن ونىمەن كەلىسپەيتىندىگىمدى ءارقاشان ايتامىن. وقۋلىق - بالا ءۇشىن ەڭ نەگىزگى قۇرالدىڭ ءبىرى. بالا وقۋلىققا سۇيەنىپ وقيدى. وقۋلىقتا بولعان اقپاراتتى بويىنا سىڭىرەدى. سوندىقتان وقۋلىققا ءبىز وتە ۇلكەن نازار اۋدارىپ جاتىرمىز. ءبىز وقۋلىقتىڭ جالپى دايىندالۋ پروسەسىن وزگەرتتىك. جالپى، اۆتورلاردى الىپ، بۇل سولاردىڭ عانا پروبلەماسى دەسەك دۇرىس ەمەس. نە باسپالاردىڭ پروبلەماسى دەپ، باسپاعا اۋدارساق تا دۇرىس بولمايدى. قوعامدا سونداي وي قالىپتاسقان. ءبىز مينيسترلىك رەتىندە جاۋاپكەرشىلىكتى وزىمىزگە الۋىمىز كەرەك. ويتكەنى، جالپى وسى ساياساتتى جۇرگىزىپ وتىرعان مينيسترلىك. ارينە، بۇل جەردە باسپالاردىڭ، اۆتورلاردىڭ جىبەرگەن قاتەلىكتەر بار. ءبىراق، نەگىزىندە وسى ساياساتتى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى جۇرگىزىپ وتىر. سوندىقتان ءبىز وسى ساياساتتى كۇرت وزگەرتتىك»، — دەدى مينيستر.
ونىڭ ايتۋىنشا، كىتاپ دايىنداۋ بارىسىندا ەڭ الدىمەن باعدارلامالاردىڭ دۇرىس بولۋىنا باسا ءمان بەرىلەدى. سودان كەيىن عانا ساراپتاما جاسالىپ بارىپ وقۋلىققا ەنگىزىلەتىن بولادى.
«ساراپتاماعا ءمۇعالىمدى 7 كۇنگە شاقىرىپ، قانشاما كىتاپقا ساراپتاما جاسا دەگەن كەزدە ونىڭ ەش تيىمدىلىگى بولمايدى. ويتكەنى، جاقسى ءمۇعالىم كىتاپقا ساراپتاما جاسايتىن جاقسى مامان دەگەن ءسوز ەمەس. وقۋلىقتانۋ دەگەن بولەك عىلىم. ونىڭ وزىندىك زاڭدىلىقتارى بار. جالپى بيىل ءبىز وقۋلىقتارعا قاتىستى جاڭا ەرەجە قابىلدادىق. ەندى بۇدان كەيىن شىعاتىن وقۋلىقتار باسقا ساپادا جارىق كورەدى»، — دەدى اسحات ايماعامبەتوۆ.
سونداي-اق مينيستر دەرەگىنشە، كومپيۋتەر جەتكىزۋ جۇمىسى كۇندەلىكتى جۇرگىزىلىپ جاتىر. ول ءۇشىن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار قارجى بولگەن. بۇعان قوسا، رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن دە قوسىمشا قاراجات وڭىرلەرگە جىبەرىلىپ وتىر. كومپيۋتەرلەر ەڭ الدىمەن كوپبالالى جانە تابىسى از وتباسىلاردىڭ بالالارىنا بەرىلەدى.
بۇگىنگى كۇنگە دەيىن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار 200 مىڭعا جۋىق كومپيۋەر ساتىپ الىپ، ونى بالالارعا تاراتىپ بەرىپ ۇلگەردى. جالپى، جاڭا وقۋ جىلىنا دەيىن 400 مىڭنان استام وقۋشى قاجەتتى تەحنيكامەن قامتاماسىز ەتىلەدى.
ال وسى بالالاردىڭ قولىنا تيگەن مەملەكەتتىك مۇلىك بۇلىنگەن جاعدايدا بۇل ماسەلە «مەملەكەتتىك مۇلىك تۋرالى» زاڭنىڭ 72 جانە 76-باپتارى اياسىندا شەشىلەتىن بولادى.
جالپى وتكەن وقۋ جىلىنىڭ 4-توقسانىندا بالالارعا بەرىلگەن تەحنيكانىڭ ەشقايسىسى بۇلىنبەگەندىگى بەلگىلى. بۇل اتا-انالاردىڭ مەكتەپ مۇلكىنە زور جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايتىنىن بىلدىرسە كەرەك.
You Might Also Like
-
اعىباي وڭاشا بولمەدەن ەكى بەتى ۇيالعاننان ورتتەي قىزارىپ شىقتى. ءۇزىلىس ءالى بولماپتى، اشەيىندە وقۋشىلار قايشالىسىپ جاتاتىن دالىزدە ءدال ءقازىر ەشكىمنىڭ بولماعانىنا قۋاندى. ەسىن جيعان بەتتەگى ويلاعانى ب...
-
قازاقستاننىڭ ۇيالى بايلانىس وپەراتورلارى قاشىقتان وقۋ ءۇشىن ارناۋلى تاريف ازىرلەدى. بۇل تۋرالى «كۇندەلىك» ج ش س باس ديرەكتورى مۇحتار ءىلياسوۆ ايتتى.
