InfoHub Logo

— سارىوزەككە باراتىن كىم بار؟.. سارىوزەككە باراتىن كىم بار؟..

جەر تۇبىنەن شىققانداي قۇمىعىپ ەستىلگەن داۋىس جولاۋشىلاردى ەرىكسىز جالت قاراتتى. الدىمەن ۆاگون جاعالاپ ءىلبىپ كەلە جاتقان كەڭ-مول ەتەكتى ورىس كەمپىر كورىندى. ودان سوڭ كىشكەنە دوڭگەلەكتەرى ۇرشىقتاي زىرقىراعان قولاربا كوزگە شالىندى. اربا ۇستىندەگى قۇنداقتاۋلى قازاقتىڭ ەكى اياق، ەكى قولى جوق ەكەنىن دە جۇرت سودان سوڭ بارىپ بايقادى. ۆاگون تەرەزەلەرىنە ۇمىتتەنە تەسىلگەن ءمۇساپىر جاننىڭ داۋىسى توبە-قۇيقانى شىمىر ەتكىزەرلىكتەي جالبارىنىشتى ەدى.

— سارىوزەككە باراتىن كىم بار؟.. سارىوزەككە باراتىن كىم بار؟..

كەمپىر بەلىن جازۋعا توقتاپ، ءبىر كۇرسىنىپ الدى دا، يىعىنا باتقان ءجىپتى تولعاي تارتىپ، ىلگەرى قوزعالدى. جۇرتتىڭ وزدەرىنە اياۋشىلىق تانىتقانىنا ەتى ۇيرەنىپ كەتكەن ءتارىزدى. ىعىسىپ جول بەرگەندەردى ەلەڭ قىلعان جوق. قولتىعىنان دەمەپ جىبەرگىسى كەلىپ ۇمسىنعاندارعا بۇرىلىپ قاراپ تا قويمايدى. ءوزى ىڭعاي بىلدىرسە، شالدى ارباسىمەن قوسا پويىزدىڭ مىنا باسىنان انا باسىنا دەيىن تىك كوتەرىپ اپارىپ تاستاۋ بۇلارعا تۇك ەمەس. ويتسە شالىنىڭ كوڭىلى جاسىپ قالاتىنىن اۋەلدەن-اق سەزگەن. وتىنعا بارىپ كەلگەندەي، ءشانيىپ جاتىسىن قاراشى، ءتىپتى. ايعايلاۋعا دا ەرىنەدى، و، قۇرعان.

بۇل ەندى شالىن ەركەلەتكەن ءتۇرى. ايتپەسە، ول سورلىنىڭ پويىز توقتاپ تۇرعالى بەرى جاعى سەمگەن جوق. سارىوزەككە باراتىن بىرەۋ تابىلسا، بىرگە ىلەسە كەتەتىندەي جانىعادى. كوزىنىڭ الدىنداعى كۇلتىلدەگەن ىسىگى تارقاپ، سارعايعان وڭىنە ەپتەپ قان جۇگىرىپ قالىپتى. كەسكەن تومارداي كەسپەلتەك دەنە داۋىستاپ ءۇن قاتقان سايىن ءزىلسىز تالپىنادى.

— وۋ، جۇرتىم، ارالارىڭدا سارىوزەككە باراتىن ەشكىم جوق پا؟ تۇكىرسەڭ تۇكىرىگىڭ جەتەتىن جەردەن ءارى اسپاي، قادامى قاتىپ قالعان بۇل نەعىلعان ەل؟!

ءعارىپ شال ونبەس تىرلىگىنەن تۇڭىلگەندەي كۇڭىرەنىپ كەتتى. وعان دا قۇلاق اسار جان بولماعان سوڭ، ءۇنىن جۇتىپ، امالسىز اۋىز جاپتى. قايتىپ جاق اشپاي، ءتۇپسىز اسپانعا تەسىرەيىپ، ءجۇزى سۇرلانىپ، بەزەرىپ جاتىپ الدى. ماناعى ءوز سوزدەرىن قايتالاپ: "سارىوزەككە باراتىن كىم بار؟.." — دەپ سارناعان كەمپىردىڭ داۋىسىن دا ەستىگىسى كەلگەن جوق. كوكەيىندە ەسەيگەن شاعىنان بەرگى بار عۇمىرىن بىرگە وتكىزگەن كەمپىرىن بوتەنسىگەندەي، سونشاما جىل ءجىپسىز بايلاعان سۋىق ولكەنى جاتسىراعانداي توساڭداۋ ءبىر سەزىم پايدا بولدى. بۇدان قىرىق-ەلۋ جىل بۇرىن ءولىم جازاسىنا كەسىلگەن ون ادامنىڭ ءتۇن ىشىندە تاپ وسى ستانساعا جەتكىزىلگەنى دە قوس قابات ەسىنە ورالعان. ۇكىم ورىنداۋشىلاردىڭ وزدەرىن ۆاگوننان جەلكەلەپ تۇسىرگەنى، تاباندارى جەرگە تيىسىمەن ورمانعا قاراتا شۇبىرتىپ اكەتكەنى كۇنى بۇگىنگىدەي كوز الدىندا. قاشان ستانسادان الىستاپ كەتكەنشە اسىقتىرىپ، مىلتىق ۇشىندا ۇستاپ ەدى. ۇڭىرەيگەن ۇڭعىنى سۇرىنگەن جەردە جاۋىرىنعا تىرەپ، زارەلەرىن ۇشىرعان. مىڭ ءولىپ، مىڭ ءتىرىلىپ، قالىڭ قاراعايلى ورمانعا جەتكەن سوڭ دا جەتىسكەندەرى شامالى. اجال اۋزىندا جاندارىن شۇبەرەككە ءتۇيىپ، قالىڭ ورماندى تۇكپىرلەپ ۇزاي بەرگەن. ماڭداي تۇستان اعارىپ اتار تاڭدى عانا مەدەۋ تۇتقان، ءۇمىت ەتكەن.

ءدام-تۇزى تاۋسىلۋعا تايانعان ادامنىڭ ارايلى تاڭ شاپاعىن ءبىر كورىپ قالعىسى كەلەتىنى نەسى؟! ءتۇن قاراڭعىلىعىن سەرپىپ تاستاپ، الىس كوكجيەكتەن ساۋمالداپ قۇيىلار ىزگىلىك نۇرىن اڭساي ما، الدە. ايتەۋىر مىنا جارىق دۇنيەدە قارا كۇش پەن قاسكويلىكتەن باسقا قايىرىمدىلىقتىڭ بارىنا دا كوزدەرى جەتسە، كوڭىلدەرى تىنشىعارداي بولادى. ءوزىنىڭ ارتىندا قالىپ بارا جاتقان قيماس تىرشىلىكتە ىزگىلىك نۇرىنىڭ سونبەۋىن تىلەيدى. سول كەزدەگى ونىڭ ومىرگە دەگەن جۇرەك قانىنداي ىپ-ىستىق ماحابباتىن تىلمەن ايتىپ جەتكىزۋ قيىن. ول ءۇشىن ەندى جان دۇنيەسىن ساۋلەلەندىرگەن ىزگىلىك نۇرىنان قىمبات ەشتەڭە جوق سەكىلدى. ەتىگىنە جابىسقان مي بالشىقتان اياعىن ارەڭ سۋىرىپ، جەلەڭ كويلەگىن سۇپ-سۋىق جەل كەرنەپ، ولىمگە بەت الىپ بارا جاتقان ادامنىڭ ىزگىلىك نۇرىنا سوڭعى رەت تابىنۋى شىعار، بالكىم، بۇل.

جول باستاۋشى ومىراۋىن قىمتانىپ، موينىن ىشىنە تارتتى. ۇستىندەگى قارا كيىمدى وسى جولعا ادەيى تاڭداپ كيگەنگە ۇقسايدى. تۇتقىندار ونىڭ ءتۇرىن ءالى انىقتاپ كورگەن جوق. بەلى قىندىرداي، يىعى قۋشيعان ارىق كىسى. ەكى قولىن قالتاسىنان شىعارماعان كۇيى، شالشىق سۋدى شالپىلداتا كەشىپ بارادى. ەكپىندەپ، ارشىنداي ادىمداعان جۇرىسىنەن جاڭىلاتىن ەمەس. قالاي قاراي بۇرىلاتىنىن، قاشان، قايدا توقتايتىنىن ءوزى عانا بىلەدى. ونىڭ تابان تىرەگەن جەرى كىسەندەرى شىلدىرلاعان اق كەبىندى بەيباقتارعا دۇنيەنىڭ شەتىمەن بىردەي. بۇلار وزدەرىنەن بۇرىن اتىلعانداردىڭ رۋحىمەن سول جەردە قاۋىشادى.

قارا كيىمدىنى وكشەلەپ كەلە جاتقان جاۋىرىنى قاقپاقتاي شويقارا جىگىتتىڭ ۇلتى قازاق. وڭگەلەرىنەن دەنەسى ءىرى بولعان سوڭ، كوگەنقوساقتىڭ الدىنا ادەيى شىعارعان. ماڭدايى جارىق ازامات بىلايعى ومىردە دە توپ باستايتىن سەركەدەي ەدى. كولەڭكەسىندە قالعان بىرەۋ سىرتىنان ساۋساعىن شوشايتىپ جىبەردى. ساۋساعى سىڭعىردىڭ ساۋساعىن نەگە سىندىرمادى ءبىر تالداپ؟! ءبۇيتىپ يتجەككەنگە سۇيرەتىلگەنشە، سول جەردە جاستىعىن نەگە الا جاتپادى؟!

ول قولىنداعى كىسەنىن شىقىرلاتا جۇلقىپ قالدى. قارا كيىمدى جول باستاۋشىنىڭ جاۋىرى ءدىر ەتە تۇسكەندەي بولدى. ەكەۋى الدەنەنى ىشتەي ۇعىستى. ءبىراق، وسى قيمىلىمەن بۇل نە ايتتى، اناۋ قالاي قابىلدادى، اناۋ نە ايتتى، بۇل قالاي قابىلدادى، ونى ەكەۋى دە انىق بولجاي العان جوق. تەك قارا كيىمدى وقىس قيمىلدان تىكسىنگەندەي، اياعىن تەز-تەز باسىپ ىلگەرى كەتتى. تىزەسىنەن تومەن تۇسكەن ۇزىن قارا سۋلىعىنان سورايعان بويى ودان سايىن ۇزارىپ كورىندى. شويقارا قازاق ونى وسى جولى ارتىنا قارار دەپ كۇتكەن. جول باستاۋشى يىعىن ماناعىدان بەتەر قۋشيتىپ، جاعاسىن كوتەرىپ الدى.

شويقارا تۋ سىرتىنان بىرەۋدىڭ كۇبىرلەپ سويلەگەن داۋىسىن ەستىدى. ءوزىن قولداپ، تاعى بىرەۋ قولىنداعى كىسەنىن شىلدىرلاتتى. وعان تاعى بىرەۋ قوسىلىپ، باسقالارى ونى ءىلىپ اكەتتى. ارتىنا جالت قاراپ، ارىپ-اشقان تۇتقىنداردىڭ اراسىنان شاتتانا شامىرقانعان بىرەۋدىڭ اقسارى ءجۇزىن كوردى. ءبىر كوزى شىتىناعان ويماقتاي كوزىلدىرىكتىڭ ار جاعىنان وتتى جانارلار جالت ەتە قالعانعا ۇقسادى. اقىرىن، ءبىراق ءبىرقالىپتى ەستىلگەن كىسەن شىلدىرى كوگەنقوساقتى بويلاپ، ۇندەسە، جالعاسا بارىپ، قاراۋىتقان ورمان اراسىنا، ءتۇن قويناۋىنا جۇتىلىپ كەتىپ جاتتى.

* * *

ول پويىز دوڭعالاقتارىنىڭ ءدۇرسىلىن ەلدەن بۇرىن ەستىدى. اياق-قولدان ايىرىلعالى بەرى قۇلاعى ساق. ۇيدە جاتىپ تۇزدەن دىبىس اڭدىتىپ قويعان قۇسالى ءومىردىڭ مازاعى بولار. ايتەۋىر، تىقىر ەتكەنگە الدىمەن ءوزى باس كوتەرەتىن. كەلگەندى كۇتىپ، كەتكەندى شىعارىپ سالۋعا دارمەنى جوق. ونداي ولشەۋسىز باقىتتى تاعدىر ماڭدايعا جازباعان. جۇرت جاپىرىلا قاراعان جاققا ول دا مويىن بۇردى. شويىن جولعا تاس كەنەدەي جابىسىپ العان جىلانقۇرت شۇباتىلىپ جاقىنداي بەردى.

جەر تىتىرەپ، شالدىڭ قولارباسى دا ءدىر-دىر ەتىپ بارىپ باسىلدى. اتام زامانعى ەسكى پويىز الىس جولدان ارىعاڭداي، ارسا-ارساسى شىعىپ، سوڭعى كۇشىن سارقا يتىڭدەپ كەلىپ، ءيتيىپ توقتادى.

— ءاي، تارت!.. تارتساڭشى!..

شال پويىز ءجۇرىپ كەتەتىندەي تالپىنىپ، ايعايلاپ جىبەردى. كەمپىر قاپىلىپ، ورنىنان ەكى ۇمتىلىپ ازەر تۇردى. بيىلعى كوكتەم ونى جىلداعىدان كوپ السىرەتىپ تاستاعانى ەكەن. ءسىرا، ەندى وعان دا دۇنيەنىڭ شەتى كورىنىپ قالعان شىعار. بويىنا شاقتاپ جيناعان كور-جەرىن اندا-مۇندا تىقپىشتاپ جۇرگەنى تەگىن بولمادى. ادىلەتىنە جۇگىنسە، ودان بۇرىن ءوزىنىڭ جامباسى جەرگە ءتيۋى كەرەك. ايتپەسە، ءعارىپ شالدىڭ كۇنى قاراڭ. قىل اياعى سالەمىڭە دەيىن ساتۋلى ءقازىر. كەمپىر ولسە، بۇعان قارايتىن باسقا كىم بار.

— مىنا نەمەنىڭ ءۇنى نەگە ءوشتى؟ ءتىرى مە ءوزى؟

كەمپىر بۇگەجەكتەپ، ارتىنا قايىرىلامىن دەگەنشە ءبىراز جۇرت پويىزعا دا ءمىنىپ بولىپ قالدى. اقىرىن جىلجىپ كەلىپ، تىلەرسەگىنەن قاعا توقتاعان قولاربا ونسىز دا ارەڭ تۇرعان بايعۇستى جالپاسىنان تۇسىرە جازدادى. شال دەگبىرسىزدەنە، ارباسىن سەلكىلدەتە بۇلقىنىپ، كەمپىردىڭ ەكى اياعىن ءبىر ەتىككە تىققانداي قىلدى. ول شالىنا الارا ءبىر قاراپ الدى دا، قولاربانى جۇلقا تارتىپ، ۆاگون جاعالاتىپ سۇيرەي جونەلدى.
— قايىرىمدى جولاۋشىلار، ماعان سارىوزەككە باراتىن بىرەۋدى تاۋىپ بەرىڭدەر. ەشكىمنىڭ اقىسىن جەمەيمىن. جۇگىمدى ارقالاتىپ اۋرەگە دە سالمايمىن. قايىرىمدى جولاۋشىلار...

جوق قوي، بۇلاردىڭ اراسىندا سارىوزەككە باراتىن ەشكىم جوق. بولماسا، ءعارىپ شالدان اقى دامەتپەي-اق، قولىن بەرۋگە اركىم دايىن. انە، انا بىرەۋى قايىر-ساداقا تاستاپ كەتكىسى كەلىپ، قالتاسىنىڭ ءتۇبىن قاقتى. اربا سۇيرەگەن بۇكىر كەمپىردىڭ قايىر سۇراپ جۇرمەگەنىن بايقاپ، قولىن تەز تارتىپ الدى. شالدى مۇسىركەگەندەي، جانىنان ءوتىپ بارا جاتىپ، بەتىنە سونشا تەسىلدى.

— كورمەگە قويۋعا الىپ شىقتى ما ەكەن... وبال-اي تەگى...

مۇندايدا بۇكىر كەمپىر ەشتەڭە ەستىمەگەندەي قالىپ تانىتىپ، ۇندەمەي قۇتىلاتىن. كەمپىرى ەستىمەگەن نارسەمەن شالدىڭ دا جۇمىسى جوق. اياق-قولىنىڭ ساۋلىعىن مالدانعان اقىلى كەم يتكە ءسوز شىعىنداپ قايتەدى. ءتارت-اي، كەمپىر، تارت. تەزدەتسەڭشى كىشكەنە، قۇداي-اۋ. ءوزىڭ تىلەپ العان ازاپتان قايدا قاشاسىڭ ەندى. قىرىق جىل سۇيرەدىڭ عوي. تاعى سۇيرە!..

— سارىوزەككە كىمنىڭ جولى تۇسەدى؟ جوندەرىڭدى ايتىڭدار. اقىسىن تولەيمىن. قانشا سۇرايسىڭدار، ال. ءبىر ادامنىڭ جولپۇلىن تولەۋگە شامام جەتەدى. ءاي، كەمپىر، سولاي دەپ ايتساڭشى مىنالارعا. سارىوزەككە دەيىن دە. سارىوزەككە دەيىن.

— نەسىنە قايتالاي بەرەم ونىڭ. قۇلاعى بار ەل ەستىگەن دە.

— ءوي، قاقپاس، بۇدان كەيىن پويىز جوعىن بىلەمىسىڭ.

— تۇندە تاعى بىرەۋى جۇرەدى.

— تۇنگە دەيىن توسارسىڭ، اتاڭنىڭ باسى.

— ە، توسپاعاندا...

— سارىوزەككە باراتىن كىم بار؟.. سارىوزەككە باراتىن كىم بار؟..

ەسكى پويىز سىلكىنىپ قالىپ، ورنىنان تەبىنە قوزعالدى. قوس ءبۇيىرىن تەپكىلەپ، ءجۇرىسىن جىلدامداتا ءتۇستى. ەكپىنىنەن جەل تۇرىپ، دوڭعالاقتارى ءدۇرسىل قاعىپ، جاندارىنان شۇباتىلىپ ءوتتى. ءۇمىتى ءبىرجولا ۇزىلگەندەي، داۋىستاپ جىلاپ جىبەردى.

* * *

كوكجيەكتى البا-جۇلبا بۇلت جاۋلاپ الىپتى. اربايعان-جاربايعان ءبىر پالە كوزگە ەلەستەيدى. اتىپ كەلە جاتقان تاڭ دا الا-قۇلا. ول تاڭ شاپاعىن كورە الماعانىنا كادىمگىدەي قاپا بولىپ قالدى. ەندىگى ءومىرىنىڭ ءبارى وسىنداي سۇرقاي دۇنيە قۇشاعىندا وتەتىندەي كورىنىپ كەتتى. قالعاندارىنىڭ ويىڭدا نە بارى بەيمالىم. قوساقتاعى سەرىگىنىڭ جيرەن مۇرتى، سارى شاشى ءۇرپى-تۇرپى. ءتىرى ولىكتەي ءتۇسى سۋىق، قورقىنىشتى. جاعى سۋالىپ، كوزى شۇڭىرەيىپ ىشىنە كىرىپ كەتكەن. ودان كەيىنگى تۇتقىننىڭ دا ءوڭى ءقان-سولسىز سۇپ-سۇر. كوگەنقوساقتى ۇزارتقان وڭگە تۇتقىندار دا كاردەن تۇرىپ كەلگەندەي جان شوشىرلىق كەيىپتە. ارىعان، ازعان ادامداردىڭ جۇزىنەن وسى ءتۇنى شەكسىز ازاپتى باستان وتكەرگەندەرى اڭعارىلادى. قاباقتارىنا قايعى قاتىپ، قاسىرەت قان جۇتتىرعانداي تۇنەرەدى.

وق وتىندە تۇرعانداي، تىزەسى دىرىلدەدى. جانارىنىڭ وتىن شوشىنا جالت ەتكىزدى. ءداپ ءقازىر بۇعان مىلتىق كەزەنگەن ەشكىم جوق. ورمان اراسىنداعى شاعىن ەلدىمەكەنگە جاناسا توقتاپتى. قارا كيىمدى جول باستاۋشى ءجۇزىن كورسەتۋگە جاسقانعانداي ءالى سىرتىن بەرىپ تۇر. شەتكى ۇيدەن باسىنا قىزىل ورامال تارتقان كەلىنشەك شىعىپ، وسىلاي قاراي ءجۇردى. ساندەنگەنى مە، بويىن تۇزەپ، اياعىن قايشىلاپ باسادى. ەسكى تانىستارىن كورگەندەي، ەركەلەگەندەي، تىم جايباراقات، سىلقىم. قولداعى شىلدىرلاعان كىسەننەن تۇك تە تىكسىنبەيدى. ونىڭ دا ەتى ۇيرەنىپ كەتكەن بولدى.
ءماسساعان!.. قانشاۋىن اكەلگەن؟!. ءبىز ەركەك كورمەگەلى قاشان. ءبارىڭدى بىردەي الىپ قالايىن با وسى، ءا؟.. جەر جىرتقىزىپ، كارتوپ ەككىزەم... ءسىبىر دەگەن جەردىڭ قانداي ەكەنىن بىلەسىڭدەر مە؟.. مۇندا ءقازىر وڭكەي ەركەكسىرەگەن قاتىندار تۇرادى... ەركەكتەردىڭ ءبارى قىرىلىپ تاۋسىلىپ بولدى... سوعىسقاندار دا وسى جەرگە كەلەدى، قاشقان-پىسقاندار دا وسى جەرگە كەلەدى... ساموگونىمىزدى ءىشىپ، ۇزاق قىسقا ساقتاعان ازىق-تۇلىگىمىزدى جەپ، اقىر اياعىندا ەركەكتەرىمىزدى اتىپ كەتەدى...

جۇمىر يىعىنان جامىلعىسىن تومەن سىرعىتىپ جىبەرىپ، شويقارا قازاققا ادەيى سۇيكەنىپ ءوتتى. تۇنىمەن جول توسىپ، دالادا تۇرعانداي دەنەسى تاسكەسەك. وعان قاراعاندا ءوز بويىنىڭ كادىمگىدەي قىزىنعانى بىلىنەدى. تىنىمسىز ۇزاق جۇرگەندىكتەن ەپتەپ ماڭدايى تەرشىگەن. اتتاي جاراپ، جۇتىنا قالىپتى. الدە، ايەل بالاسى سۇيكەنىپ وتكەنگە قۋناق تارتتى ما. ايتەۋىر، جارىق دۇنيەدە اس ءىشىپ، اياق بوساتقاننان باسقا تاعى ءبىر قيماسىنىڭ بار ەكەنىن ءتۇيسىندى. ايدالادا كەزىككەن ايەل بالاسىنىڭ وقتاۋ جۇتقانداي قاقشيعان جول باستاۋشىمەن امپەي-جامپەي بولا قالعانىن كورىپ، ىشىنە شوق تۇسكەنى دە سودان.

ەكەۋى الدەنەگە كەلىسكەن سىڭايلى. ەجەلگى تانىستار عوي شاماسى. ءۇي يەسى جالعىز قايتقانمەن، قاباعى اشىق، كوڭىلدى. جول باستاۋشى ءبىر قىرىنداپ، تۇتقىنداردى الىستان وراعىتىپ بارادى. ءولىم جازاسىنا كەسىلگەندەرمەن جۇزدەسۋدەن ءالى دە تايساقتايتىن سەكىلدى. قارعىستان قورقا ما، ونىسى نەسى. ومىردە قايتىپ كەزدەسپەيتىندەرى دە انىق. قان ساسىعان قاراۋ تىرلىگىنەن جيىركەنەر، بالكىم. تۇتقىنداردىڭ وزىنە جەككورىنىشپەن قاراعانىن دا ۇناتا قويماس. ولىمگە باس تىككەن جانداردىڭ نۇرسىز سۋىق جانارلارىنان، قابارعان تۇرلەرىنەن شوشىپ، جۇرەگى شايلىقتى ما ەكەن.

جول باستاۋشى ەكى بۇكتەتىلە ەڭكەيىپ، ىشكە كىرىپ كەتتى. قىر جەلكەدەن ۇڭىرەيە تونگەن ۇڭعىلار تومەن ءتۇسىرىلىپ، تۇتقىنداردىڭ دا موينى بوسادى. اجالدىڭ ءجۇزى تايعانداي، ەڭسەلەرى كوتەرىلىپ قالدى. تورگى بولمەگە اياق جەتپەي، اۋىزعى ءۇيدىڭ ءدالىز جاق بۇرىشىنان ورىن ءتيدى. ۇيقىعا ماس بولعانداي، قوساق-قوساعىمەن جالاڭاش ەدەنگە ايقاسا قۇلاپ، قورىلعا باستى. جامباسىنا تاس باتقانداي دوڭبەكشىپ، كوز ىلمەگەن جالعىز ءوزى عانا. تۇپكى بولمەدەن ەستىلگەن كۇبىر-سىبىر ودان بەتەر ۇيقىسىن قاشىردى.

قۇلاعىنا سىڭق-سىڭق كۇلگەندەي، سىڭسىپ جىلاعانداي دا ءبىر ءۇن كەلەدى. وسى ءۇن اقىل-ەسىنەن ايىرعانداي، ءوز دەمىنە ءوزى تۇنشىعىپ، جۇدىرىعىن تىستەلەيدى. ەڭبەكتەپ بارىپ، تۇپكى بولمەنىڭ ەسىگىن تىرنالاعىسى بار، توقپاقتاپ ۇرعىسى بار. "قيناماشى!.. قيناماي اتىپ تاستاشى"، — دەگىسى بار. سونىمەن ءبارى دە ۇمىتىلار ەدى. تاڭ شاپاعىن ءبارىبىر كورە الماس. كۇن بۇلىڭعىر، اۋانى دىمقىل سىز جايلاعان. البا-جۇلبا بۇلت، الا-قۇلا تاڭ.
سىڭسىپ جىلاعان مىنا ءبىر ءۇن دە مازا بەرمەدى.

* * *

— اتاڭنىڭ كورى! سەن بولماعاندا، جاڭاعى پويىزدان قۇدايىنا قاراعان بىرەۋدى تاپپايمىن با! ەلگە سالەمىمدى جەتكىز دەمەيمىن بە!

— مەن نە كەسىر جاسادىم ساعان؟

— بىلەم مەن سەنى. سارىوزەككە باراتىندارعا ادەيى جولىقتىرعىڭ كەلمەي ءجۇر.

— ءيا، ىلەسىپ كەتەسىڭ بە دەپ قورقام.

— كەتسەم كەتە سالام.

ايتارعا ءسوز تاپپاي، اشۋعا بۋلىعىپ، دىمى ءوشتى. كوپكە دەيىن ءتىل قاتىسپادى. تۇنگى پويىز كەلگەنشە تالاي ۋاق. كەشتىڭ باتقانى جاڭا. ەل اياعى باسىلىپ، جىم-جىرت تىنىشتىق ورناعان. ءبىرلى-جارىم جولاۋشى ۋاقىت وتكىزە الماي بوس سەندەلەدى. بۇلار ۇيگە قايتسا، ستانساعا قايتىپ جول ءتۇسۋى قيىن. اياعى ساۋ ادامعا ءتيىپ تۇرعانمەن، ولارعا مىنا ستانسا جەردىڭ ءتۇبى. شىدايدى، شىداماعاندا قايتەدى.

سىرت كەيپى شوپىرعا ۇقسايتىن، كەپكىسى مىجىرايعان، بىلعارى كۇرتەسى ماي-ماي جىگىت اعاسى جاسقانشاقتاي كەلىپ، جاندارىنا وتىردى. شال-كەمپىردىڭ جايىن اڭداعاسىن، جالپاق بەتى جايىلا كۇلىمسىرەپ، جىلى شىراي تانىتتى. كەمپىر ۇندەمەدى، شال دا قاباق شىتپادى. ەلەپ كەلىپ وتىرعانىنا راقىمەت قايتا. شالدىڭ كوزى اقىرىن-اقىرىن جىلتىراي باستادى. بىردەڭەگە ءىشى جىلىپ بارا جاتىر، بايقايدى. سالەم بەرۋ كىشىدەن، ءجون سۇراۋ ۇلكەننەن. اڭگىمەنى شال ءوزى باستادى.

— قازاقسىڭ-اۋ؟!.

— قازاقپىن!..

— ءتۇرىڭ ايتىپ تۇر...

— ءقازىر پويىز كەلىپ قالادى، اتا.

— ەلگە كەتىپ باراسىڭ-اۋ؟

— ءيا، ءسىزدىڭ داۋىسىڭىزدى ەستىپ بۇرىلدىم.

— قاي جەرگە دەيىن باراسىڭ؟

— ءسىز ايتىپ وتىرعان جەرگە دەيىن.

— سارىوزەككە مە؟

— بۇيىرسا.

— نە دەيت؟!.

— سارىوزەككە بارامىن، اتا.

— ءاي، كەمپىر، جابىس مىناعان!..

شال قۋانعانى سونشا، باسى بۇلعالاقتاپ، بىدىقتادى دا قالدى. ەرىندەرى جىبىرلاپ، ەت-جاقىن تۋىستارىنىڭ اتىن اتاپ تا جىبەردى. "قۇندىزباي، ءالحان، مامىتبەك، كۇلعايشا"، — دەدى. قۇندىزباي مەن ءالحاننىڭ ءبىرى اعا، ءبىرى ءىنى. مامىتبەك دەپ جاتقانى ناعاشىسى. كۇلعايشا شەشە ورنىنا شەشە بولعان ۇلكەن اپكەلەرى. ناعاشىسى جوق تا شىعار ءقازىر. ويىندا تۇرعان تاعى ءبىر ادامنىڭ اتىن اتامادى. ونى ءوزىنىڭ ءىشى عانا بىلەدى. بار-جوعى ون-اق كۇن وتاسقان جانايشا ول. قايىن اتاسى كولحوز بەلسەندىسى ەدى. بالە-جالاسى قارا كۇيەدەي جۇعا كەتەتىن "حالىق جاۋىنىڭ" ۇيىنە قىزىن قايدان تۇراقتاتسىن. ەسىمىن اۋىزعا الۋعا باتپاعانى دا سودان.

كەمپىرى مۇنىڭ نە ويلاعانىن سەزگەندەي، بۇيىرىنەن قاتتىراق نۇقىپ جىبەردى.

— مىنا بالاعا ءجونىڭدى ايتپايمىسىڭ.

شال جاقتىرماي، قاباعىن ءتۇيدى.

— ەسىمە ءتۇسىرىپ الايىن، توقتاشى.

شال شىنىمەن دە ءسوزىن جۇپتاي الماي جاتقان. ەزۋىن ءالى جيماعان جولاۋشىدان قىسىلدى. ءجۇزى جىلى، مومىنداۋ كورىنەدى، اماناتىن ورىنداۋدان قاشپاس. اقىسىنا جولپۇلىن اقتاپ بەرەدى. ەكى-ۇش اۋىز ءسوز ارقالاپ اپاراتىن جۇك ەمەس. ءبىراق، سوندا نە ايتارىن، نە دەپ سالەم جولدارىن ءوزى دە بىلمەي جاتقان جوق پا. الدىن-الا ويعا تۇيگەنىن تاۋىققا شاشقان تارىداي پىشىراتىپ الدى. ىزدەگەن ادامى اياق استىنان جولىققانعا ەسى شىعىپ كەتتى. بىردەم ءۇنسىز قالىپ، كوڭىلى ورنىققاسىن بارىپ قانا ءتىل قاتتى.

— بالام، مەنىڭ ەل-جۇرتىم سول جاقتا. ءاتى-جونىمدى ايتساڭ بىرەۋ بولماسا بىرەۋ بىلۋگە ءتيىس. بۇرىن حابارلاسۋعا جاعداي بولمادى. كەيىنىرەك كورشىمىزدىڭ بالاسىنا حات جازدىرتىپ ەم، جاۋاپ كەلمەدى. جۇرت جاڭارىپ، ءۇي اۋىسسا دا، ەل اۋماعان شىعار.

— ە، مۇنىڭىز قيىنداۋ شارۋا ەكەن، اتا. ادرەسسىز تابۋعا دا بولار. تەك وعان ۋاقىت كەتەدى.

— ۋاقىت دەگەن نە ءتايىرى. قىرىق جىل قولارباعا تاڭىلىپ مەن دە جاتىرمىن. قاپىلىپ قايدا اسىعاسىڭدار، تۇگە. كوڭىلى شاپسا، سەندەي دەنى-قارنى ساۋ، قول-اياعى بالعاداي جىگىت بارىنە ۇلگەرەدى. مەسەلىمدى قايتارما، بالام.

— جۇمىس قوي ەندى. وكىمەتتىڭ جۇمىسىمەن ءجۇرمىز. ساعاتىمىزعا دەيىن ساناۋلى. ەشقايدا باس بۇرعىزبايدى.

— قاپ!.. ءقاپ-اي، ءا!.. ءتۇسى يگىدەن تۇڭىلمە دەپ... قوي، كەمپىر، بولمادى بۇل. مەنىڭ اربامدى پويىزدىڭ ارتىنا جالعاپ جىبەرمەسەڭ، باسقا امال قالمادى. قۇرىعاندا سارىوزەككە سۇيەگىم جەتسىن.

شال قاتتى قاپالانىپ، كوڭىلى تەز سۋىندى. جولاۋشى وعان سەلت ەتپەي، ىرجيىپ وتىرا بەردى. كوزىن سىعىرايتا ساعاتىنا ءۇڭىلىپ، پويىز كەلەتىن جاققا موينىن سوزا قاراپ قويدى. ونىڭ وسى قيمىلىنان ۇمىتتەنگەندەي، شال تاعى ەمەكسىگەن. كەمپىر الدىن وراپ كەتتى.

— سارىوزەككە دەيىنگى بيلەتتىڭ قۇنى قانشا؟

جولاۋشى ويلانعانداي، يەگىن قاسىدى.

— ءبىراز جەر عوي. قاي-دا-ا...

كەمپىر قۇنجىڭداپ، ىشكى قالتاسىنا قول جۇگىرتتى. سىرتى ءتىلىم-تىلىم بولعان ەسكى ءاميانىنان ءتورت بۇكتەلگەن قاعاز بەن ورتان بەلىنەن بۋىلعان ءبىر قات اقشا الدى.

— ءما، بالام. مىنا اقشانى جولىڭا جۇمسا. انا قاعازدا ءبىز بىلەتىن بۇرىنعى ادرەس جازىلعان. سونىمەن تاۋىپ بارارسىڭ. الدىمەن قۇدايعا، سوسىن وزىڭە سەندىك. ءومىر بويعى جيناعانىمنان كەرتىپ بەرىپ وتىرمىن. ايتپەسە تانىمايتىن ادامعا قۇردان-قۇر اقشا ۇلەستىرەتىندەي جاعدايىم جوق. وسى شالدىڭ ءبىر قۋانعانىنان ساداعا. تىلەگىمىز ساعان امانات!

شال كەمپىرىنىڭ ءسوزىن ءبولىپ، تالپىنىپ باسىن كوتەرۋگە ارەكەت جاسادى. ستانساعا قاراي جىلدام جاقىڭداپ كەلە جاتقان جارىقتى جولاۋشى دا كوردى. كەمپىردەن قاقشىپ العان اقشانى قويىن قالتاسىنا جىتىرا سالىپ، جولعا جينالعانداي ءۇستى-باسىن قاققىشتاپ، ورنىنان تۇرا باستادى. جەر تانابىن قۋىرىپ، جۇيتكىگەن پويىز ستانساعا ماڭداي تىرەگەندە، كەمپىردىڭ كوزىن الا بەرىپ، جىلىستاي جونەلدى.

تۇنگى پويىزدىڭ بۇل ستانساعا توقتامايتىنى شالدىڭ ەسىنە سول كەزدە عانا سارت ەتە قالعان. ماناعىنىڭ تاقىرعا وتىرعىزىپ كەتكەنىن كەمپىرى دە سەزدى. اتتانداپ ايقايعا باسقان ونىڭ داۋىسىن ەشكىم ەستىگەن جوق. جۇردەك پويىز سوڭعى ءۇمىتىن كەسكەندەي، جاندارىنان سىڭعىتىپ وتە شىقتى.

* * *

سولقىلداپ جىلاعانداي بولدى. سىڭقىلداپ كۇلگەن سياقتاندى. ويانا كەلگەندە وسى ءۇندى قۇلاعى شالعان. جانىن قويارعا جەر تاپپاعانداي تىپىرشىپ، باسىن ايقاسا جاتقان ەكى تۇتقىننىڭ اراسىنا تىقپالادى. سودان-اق مازا كەتىپ، كوز ىلىندىرە الماي قويدى. قاپىرىق بولمەدە اۋا جەتپەي، دەمى ءبىتىپ، ال كەپ اۋناقشىسىن. سۇيرەتىلىپ سىرتقا شىققاندا عانا تىنىسى كەڭىدى.

قۇرعان قار، سىلقىم كۇلىپ، تاعى سۇيكەندى. ماناعىداي ەمەس، بويى جىلى. دەنەسى تىعىنشىقتاي، قول باتپاستاي قاپ-قاتتى. ۋىز ءيىسى اڭقىپ، تاناۋىن قىتىقتادى. ءارى مۇنىڭ ولىمىمەن ويناپ تۇرعانداي، قورلانىپ تا قالدى. ءبىراق، ەمەكسىگەن كوڭىلىن قىتىقتاعان بىردەمە بار. وكشەسىن كوتەرىپ، قۇلاعىنا سىبىرلاماق بولعان كەلىنشەككە ەرىكسىز ەڭكەيدى.

— سەنى ساتىپ السام قايتەدى؟

— ساتىپ الاتىن مەن ساعان وگىزبىن بە، نە؟

— اقىماق، سەنىڭ قۇنىڭ ءقازىر شىبىشتەن ارزان.

— ءسوزىنىڭ سيقىن...

— قۇداي اقىنا، شىن ايتام. تۇندە مىنالاردىڭ ارتارىنان قۇپيا تاپسىرما كەلدى.

— ول نە تاپسىرما؟

— ارالارىڭدا لاگەردە بۇلىك تۋدىرماقشى بىرەۋلەر بار كورىنەدى.

— سوندا نە ىستەمەك؟

— ۇيىمداسىپ قاشتى دەپ، كوزدەرىڭدى وسى ارادا قۇرتپاقشى.

— جالا عوي. ءبىزدى ەشكىم ەشتەڭەگە ۇگىتتەپ كەلە جاتقان جوق. زاڭ بويىنشا ءبىز ايداۋعا كەتىپ بارا جاتىرمىز.

— زاڭنىڭ قانداي ەكەنىن ءبىلىپ بولعان شىعارسىڭ. الىپ قالسام، قاشىپ كەتپەيمىسىڭ، سونى ايت ودان دا.

— باسىڭ بالەگە قالماي ما؟

— مەندە جوعالتاتىن ەشتەڭە جوق.

— سوندا مەنى نە ءۇشىن الىپ قالعىڭ كەپ تۇر؟

— ۇناپ قالدىڭ دا!

ءۇي يەسى كەلىنشەك سىڭق ەتىپ كۇلدى دە، مۇنىڭ جاۋابىن توسپاي بۇرىلىپ كەتتى. كەلەسى ساتتە بۇل ونى ەسىك كوزىڭدە ەتىگىن مايلى شۇبەرەكپەن جالتىراتا ىسقىلاپ جاتقان جول باستاۋشىنىڭ جانىنان كوردى. ونىڭ وسىلاي قاراي يەك قاققانىن بايقاپ، ەكەۋىنىڭ اراسىندا ءوزى تۋرالى بىردەڭە ايتىلعانىن جۇرەگى سەزگەن. جول باستاۋشى ەتىك مايلاعانىن قويا قويىپ، وقىس جالت قاراعاندا، كەشەلى بەرى ءجۇزىن جاسىرعان ادامنىڭ ءتىرى ارۋاقتاي قۋارعان ءقان-سولسىز بەت الپەتى كوز الدىنا توسىلدى. ادام بەينەسىنە ەنىپ كەلىپ تۇرعان اجالىمەن بەتتەسكەندەي ال-دارمەنىنەن ايىرىلىپ، ارباۋعا تۇسكەندەي اياق-قولى جانسىزدانىپ، قيمىلسىز قاتتى دا قالدى.

سونىڭ اراسىنشا: «ءبىزدى لاگەرگە جەتكىزبەي، وسى ارادا اتادى ەكەن»، — دەگەن كۇبىر-سىبىر كوگەن جاعالاي جونەلدى. ول بىردەڭە ەسىنە تۇسكەندەي جالت قاراپ، تۇتقىنداردىڭ اراسىنان كەشەگى كوزىلدىرىگىنىڭ ءبىر كوزى شىتىناعان اقسارى جىگىتتى ىزدەدى. اناۋ دا بۇعان سىناي قاراپ تۇردى دا، باسىن يزەپ كەپ جىبەردى. مۇنىڭ قوشتاسۋ بەلگىسى ەكەنىن سەزىپ، ءىشى قالتىراپ كەتتى.

ەستەن تانعانداي سۇلەي-سوپا كۇيگە ءبىر ءتۇستى دە، ءىشى-باۋىرىن قالتىراتقان سول سەزىمنەن قايتىپ ارىلا العان جوق. تاعدىردىڭ جازۋىنا مويىنسۇنعانداي، ىشتەي ولىمگە دايىندالا باستادى. ارىستاي ازامات ەكى ءيىنى سالبىراپ، كۇرت ءتۇسىپ كەتتى. تۋعان-تۋىستارىنىڭ اتىن اتاپ، ارقايسىسىمەن جەكە-جەكە قوشتاستى. قۇندىزباي مەن ءاليحاندى اۋزىعا العاندا، باۋىرلارىن قيماي، جانارىنا ءبىر تامشى جاس ىركىلدى. جاستايىنان شەشە ورنىن باسقان كۇلعايشاداي التىن اپكەسىنىڭ ەسىمىن اتاعاندا، ءىشى-باۋىرى ەزىلىپ، ەگىلىپ جىلاپ جىبەرە جازدادى. ەر مىنەزدى ناعاشىسى مامىتبەكتى ويعا العاندا بارىپ قانا جاسىن جۇتىپ، بۋىنىن قاتايتتى. ودان كەيىنگى قوشتاسۋ سوزدەرىن ون كۇن وتاسقان جارى، جۇبايى جانايشاعا ارنادى.

— قوش، جانايشا! باعىڭدى بايلاسام ايىپ مەنەن، — دەدى. — اسقار تاۋداي اكەڭ بار. ەشكىمنىڭ تالاۋىنا بەرمەس. باسىڭ جاس قوي. تەڭىڭدى دە تابارسىڭ، — دەدى. — تەك ءبىر ادامنان ساق ءجۇر. مەنى تەرگەگەن بايتىلەس سەن بارعاندا كوز سۇعىن قاداعانداي بولىپ ەدى. ول بىزگە بوتەن. اق داستارقانىمنان اس ىشپەگەندەي، تەرگەۋدە بويىن اۋلاق ۇستادى. جازىقسىزدان-جازىقسىز ولىمگە ايداتتى، مىنە. جاۋ دا ءبۇيتىپ قاپىدا قاستىق قىلماس. قاسىنداعى جاندايشابىنا دا تورىمنەن تالاي ورىن بوساتىپ ەم. مەنىڭ ايتقانىمدى تىڭداماي، جالاقورعا سەندى اقىرى. بەتىمە قايناق سۋ شاشتى. تىرناعىمنىڭ استىنا ينە جۇگىرتتى. ونداي توزاقتى كورگەننەن ولگەن ارتىق. ءوزىم دە سوعان بەلىمدى بەكەم بۋدىم. تۇك تە قايعىرىپ تۇرعام جوق. سەنى جاۋ قولىنا تاستاپ بارا جاتقانداي وكىنىشتى سەزىم عانا بار. باعىڭ اشىلسىن، جانىم!.. قوش!..

قوش!.. جانايشا!..

وسى ايتقانىن ول ۇكىم ورىندالار ساتتە دە قايتالادى. وزىنە قوساقتالعان جيرەن مۇرتتىنىڭ دا قولىن كەۋدەسىنە قويىپ، الدەنە دەپ كۇبىرلەگەنىن قۇلاعى شالدى. كوگەنقوساقتىڭ بويىنان بىرەۋدىڭ تۇتقىندارعا ارناپ ءۇن قاتقانىن، تاعى بىرەۋىنىڭ سولقىلداپ جىلاعانىن، ەسىك تىرناعان اش مىسىقتاي ءىشىن تارتىپ وكسىگەنىن ەستىپ، كوڭىلى بوسادى. جانارى جاساۋراپ تۇرىپ، قارسى بەتتەن سامساپ كوتەرىلگەن مىلتىق ۇڭعىلارىنا جالتىلداپ شاعىلىسقاي كۇن ساۋلەسىن كورگەندە، العاش سونشالىقتى ءمان دە بەرمەگەن. كەنەت، الدەنە ەسىنە تۇسكەندەي سەلت ەتىپ، مىلتىق ۇشىنا انىقتاپ قايتا قارادى. جۇرەگى كەۋدەسىن ۇرعىلاپ، اتقاقتاي سوعىپ، اۋزىنا تىعىلدى. بۇلت اراسىنان سەبەزدەگەن كۇن ساۋلەسىنىڭ جىلۋىن سەزىنگەندەي، تۇلابويى شىمىرلاپ كەتتى. شىنىمەن دە وسى مەزەتتە ۇكىم ورىندالار جەرگە جاپ-جارىق نۇر ساۋمالداپ توگىلە قالعان. ءولىم جازاسىنا كەسىلگەندەرگە تابيعات-انانىڭ كورسەتكەن اقتىق شاپاعاتى، ىزگىلىك نۇرى ەدى بۇل. ىلە جاي تۇسكەندەي شاتىرلاپ، الگى ادەمى اسەردىڭ تاس-تالقانى شىقتى دا، كوز الدىندا مىڭ-سان قىزىل تەڭبىل وينادى. "قوش... قوش، جانايشا!" دەۋگە عانا ءتىلى كەلدى. "قوش-قوش، جارىق دۇنيە..."

* * *

ءيا-ا، بۇل جارىق دۇنيەمەن ءسويتىپ قوشتاسقان. ءۇش كۇننەن سوڭ ەكى اياقتىڭ ورنىندا تىزەسى، ەكى قولدىڭ ورنىندا شىنتاعى شولتاڭداپ، كەسپەلتەك تومارداي دومالانىپ، ومىرگە قايتا ورالدى. جاراسىن شوپپەن ەمدەپ، جاس بالاشا ماپەلەپ باعىپ-قاققان ايەلگە سول كەزدە: "قۇتقارعانىڭ با، قورلاعانىڭ با؟ " — دەپ رەنجىگەنى ەسىندە. "ارىستاي ازاماتتى اجالعا ءقايتىپ قيام؟" — دەپ ول بايعۇس سىقسىڭداپ جىلاعان سوندا. بەرتىنىرەكتە: "شىنىڭدى ايتشى وسى، مەن نەگە كەرەك بولدىم؟" — دەدى ءوزىنىڭ ءتىرى قالعانىن مىندەتسىنگەندەي، ءبىر جاعى ازىلگە سۇيەپ، "سوپايىپ قاشانعى جالعىز وتىرايىن"، — دەپ قۇتىلدى ول. وسى ساۋالىن ستانسادان سارىوزەككە باراتىن ادام تاپپاي، بار اقشاسىن جولىككە توناتىپ قايتقاندا، قولارباسىندا جۇلدىز ساناپ كەلە جاتىپ جانە كولدەنەڭ تارتتى. شالىنا جاۋاپ بەرۋگە توقتاپ، دەمىن باسقان كەمپىر جاۋلىعىنىڭ ۇشىمەن جىپسىگەن ماڭدايىن ءسۇرتىپ وتىرىپ، اياق استى قۋتىنداپ كۇلمەڭ قاقتى.

— قايتەسىڭ قيناي بەرىپ. ەركەگى جوق ءۇيدىڭ ەرمەگى ءقانى؟.. قاعىنىپ تۇرعان كەزىمىز عوي، قۇرسىن. سەن شال، جازعىرما مەنى. تىرلىكتىڭ مىڭ قىزىعىنان قاعىلساڭ دا، ءبىر قىزىعىنان قۇر ەتپەدىم.

— ە-ە، ءبارى ءوزىڭ ءۇشىن ەكەن دە، جازعان.

شال ءبىرتۇرلى كوڭىلى جاسىپ، قوڭىرايىپ قالدى. كەمپىرى كىنالى ادامداي قيپاقتاپ، تۇقشىڭداپ تۇقىرا بەردى. شالىنىڭ الدى-ارتىن قىمتاپ جاۋىپ، جاستىعىن وڭداعاندا دا جۇزىنە تىكتەپ قاراي المادى. تەك سالدەن كەيىن اراداعى ىڭعايسىز اڭگىمەنى جۋىپ-شايعانداي جورتا كەيىگەن بولىپ، شالىنا داۋىسىن قاتايتا جەكىپ تاستادى.

— قايداعى-جايداعىنى ەسكە سالماي، جايىڭا جاتشى. ول يت سەنى ماعان اقشاعا ساتقان. باسى ءبۇتىن ەركەككە ساۋدالاسقام مەن. اياق-قولىڭنان ايىرسا، قاشىپ كەتپەسىن دەگەنى شىعار. انا كورشى كەمپىردىڭ سەن قۇساعان بىرەۋدى ساموگونعا ايىرباستاپ الىپ، ءۇش ايدان سوڭ ازابىنا شىداماي سايعا دومالاتىپ جىبەرگەنىن بىلەسىڭ. ءبىر شۇقىرعا يتەرە سالسام، سۇراۋىڭ جوق ەدى سەنىڭ دە. ءومىر بويى اسىراعان ازابىمدى ايتساڭشى. قارتايىپ ولەر شاعىندا تۋىستارىن ىزدەي قاپتى ەندى. كەلسىن دە الىپ كەتسىن كەرەك قىلسا. مەنىڭ نەم كەتەدى وعان؟!.

كەمپىر بارا-بارا شىندايىن دەدى. ونىڭ مىنا ءسوزىن ەستىگەن شالدى دا اشۋ قىستى. تاياقتى كوپ جەگەن بالاداي شاقارلانىپ، ۇلكەن الا كوزى ادىرايىپ شىعا كەلدى. ۇندەمەگەنگە توسكە ورلەپ بارا ما، قايتەدى؟! سەنىڭ دە جايىڭ بەلگىلى. جاقسىلىعىڭدى مىڭدەت ەتپەي-اق قوي. اقىل-ەسىم تۇزۋدە جانساۋعا سۇراعان ەمەسپىن. دەنى دۇرىس ءبىر ەركەك تاپساڭ، سەن دە مەنىڭ كوزىمدى قۇرتا سالاتىن ەدىڭ. مەنىڭ باعىما، سەنىڭ سورىڭا، ونداي ەركەك بۇل جاققا اياق باسپادى. وسىعان دەيىن مىڭ ءولىپ، مىڭ ءتىرىلدىم مەن. سول ما ماعان جاساعان جاقسىلىعىڭ؟! ساندالماي، جوعال!

قولاربانى جۇلقي تارتىپ، ىلگەرى قوزعالعان كەمپىر دە الىنە قاراماي تاسىرايعان شالىنا قىر كورسەتكەندەي قازداڭداي جونەلدى. مۇنىڭ كوكەيىندەگى قىجىلىن ايتقىزباي-اق ۇققان، نە دەپ تىلدەيتىنىن دە بىلەدى. ەستي-ەستي ابدەن قۇلاعىن سارسىلتقان بوقتىق ءبارى. ءبىر ەسەپتەن جان كۇيزەلىسىن تۇسىنۋگە دە بولار. قىرىق جىل قولارباعا تاڭىلىپ جاتۋ وڭاي دەيمىسىڭ. سوعان توزگەن نەتكەن قايسارلىق بۇل، ءا؟! جانى تەمىردەن جارالعان شىعار تەگى. قاپ، ماناعى ءيتتىڭ الداپ كەتكەنىن قاراشى. سورلى شال ءبىر قۋانىپ قالاتىن ەدى. قاپ!..

كەمپىرىنىڭ تابان استىندا جۋاسىپ قالعانىن بايقاپ، شالدىڭ دا اشۋى ساباسىنا ءتۇستى. ارى-بەرىدەن سوڭ اربا الدىندا تومپاڭداعان بەيباقتى اياپ، جانى اشىپ مۇسىركەي قارادى. سول كۇيى قولاربا تال بەسىكتەي تەربەتىپ، جول بويى قالاي قالعىپ كەتكەنىن ءوزى دە اڭداعان جوق. ايتەۋىر، ءوڭ مەن ءتۇستىڭ اراسىڭدا: "سارىوزەككە باراتىن كىم بار؟.. سارىوزەككە باراتىن كىم بار؟" — دەپ ساندىراقتاي بەردى.

---